კვლევები
1-ად შესაკვეთი გამოკვლევები
ღვიძლის ფუნქციური სინჯები
ტესტი
ამინოტრასფერაზების (ასპარტატამინოტრასფერაზა [AST] და ალანინამინოტრანსფერაზა [ALT]) დონეები მატულობს ჰეპატოცელულურ დაზიანებასთან ერთად. ამინოტრანსფერაზების ნორმალური დონე არ გამორიცხავს ციროზის დიაგნოზს.[21] ამინოტრანფერაზას დონეს მცირე ან არანაირი კავშირი არ აქვს გართულებების ან სიკვდილობის სიხშირესთან.[22]
ALT-ის დონე უფრო მაღალია, ვიდრე AST-ს დონე ღვიძლის ქრონიკულ დაავადებების უმეტესობაში (გარდა ალკოჰოლთან დაკავშირებული ღვიძლის დაავადებისა), მაგრამ ეს შეიძლება შეიცვალოს ღვიძლის დაავადების პროგრესირებასთან ერთად. AST/ALT-ის ≥1 შეფარდება მიჩნეულია ციროზის პროგნოზულ ფაქტორად.[23]
ქოლესტაზის დროს იმატებს ტუტე ფოსფატაზას და გამა-გლუტამილ ტრანსფერაზას დონეები (პირველადი ბილიური ქოლანგიტის და პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტის შედეგად), ალანინ და ასპარტატ ამინოტრანსერაზების მინიმალური დარღვევით.
ბილირუბინის საერთო დონე შესაძლოა ნორმაში იყოს კომპენსირებული ციროზის მქონე პაციენტებში, თუმცა პათოლოგიის პროგრესირების დროს შრატში ამ ნივთიერების დონე ძირითად შემთხვევებში იმატებს.
შედეგი
როგორც წესი, არის დარღვეული
გამა-გლუტამილ ტრანსფერაზა
ტესტი
ღვიძლის ამ მიკროსომული ენზიმის დონის მომატება ასახავს ენზიმის აქტივაციას, რაც შესაძლოა გამოწვეული იყოს ალკოჰოლით ან ზოგიერთი მედიკამენტით, და ასევე შეინიშნება ღვიძლის მეტაბოლური დაავადების/ღვიძლის არაალკოჰოლური ცხიმოვანი დაავადების(NAFLD) დროს.
მომატებულია ქოლესტაზის დროს ტუტე ფოსფატაზასტან ერთად (ALP).
GGT არ არის მნიშვნელოვნად გამოხატული ძვალში, ისე, რომ ერთდროულად მომატებული GGT და ALP მიუთითებს ღვიძლზე, როგორც ALP წყაროზე.
შედეგი
მოამტებულია
ალბუმინის დონე შრატში
ტესტი
შრატში ალბუმინის დონის დაქვეითება წარმოადგენს ღვიძლის სინთეტური დისფუნქციის მარკერს.
შედეგი
შემცირებულია
შრატში ნატრიუმი
ტესტი
ჰიპონატრემია ხშირი მონაცემია ციროზის მქონე პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ასციტი და უარესდება ღვიძლის დაავადების პროგრესირებასთან ერთად.
შედეგი
შემცირებულია
შრატში კალიუმი
პროთრომბინის დრო
ტესტი
პროთრომბინის დროის გახანგრძლივება არის ღვიძლის სინთეტური დისფუნქციის მარკერი.
შედეგი
გახანგრძლივებულია
თრომბოციტების რაოდენობა
ტესტი
თრომბოციტოპენიის (თრომბოციტების რაოდენობა <150,000/მიკროლიტრი) არსებობა ყველაზე მგრძნობიარე და სპეციფიკური ლაბორატორიული მონაცემია ციროზის დიაგნოსტიკისთვის ღვიძლის ქრონიკული დაავადების პირობებში და განპირობებულია პორტული ჰიპერტენზიით ჰიპერსპლენიზმთან და თრომბოციტების სეკვესტრაციასთან ერთად.[27]
შედეგი
შემცირებულია
C ჰეპატიტის ვირუსის ანტისხეულები
ტესტი
C ჰეპატიტის ვირუსის მიმართ G იმუნოგლობულინის (IgG) ანტისხეულები (დასტურდება C ჰეპატიტის ვირუსის რნმ-ით) C ჰეპატიტის ქრონიკული ინფექციის მაჩვენებელია.[28]
შედეგი
წარმოდგენილია
B ჰეპატიტის ზედაპირული ანტიგენი ± B ჰეპატიტის დნმ ანალიზი
ტესტი
გამოვლენილი HBsAg ან ვირემია B ჰეპატიტის მგრძნობიარე დნმ-ის ტესტზე მიუთითებს ქრონიკული B ჰეპატიტის ინფექციაზე.[28]
B ჰეპატიტის e-ანტიგენი/e-ანტისხეული, გენოტიპი, და ვირუსის ტვირთი გაზომილ უნდა იქნას დაავადების ფაზის შეფასებისა და შემდგომი მკურნალობის წარმართვისათვის.
შედეგი
გამოვლენილია HBsAg ან B ჰეპატიტის ვირემია
გასათვალისწინებელი კვლევები
საერთო რკინა, საერთო რკინის ბმის უნარი (TIBC), ტრანსფერინის სატურაცია და სისხლის შრატის ფერიტინი
ტესტი
ჰემოქრომატოზის საწყისი სკრინინგული ტესტები მოიცავს საერთო რკინის და საერთო რკინის ბმის უნარის განსაზღვრას, რათა გამოთვლილ იქნას ტრანსფერინის სატურაცია (რკინა/TIBC), და სისხლის შრატის ფერიტინი.
თუ მომატებულია ტრანსფერინის სატურაცია (>45%), საჭიროა ფერიტინზე შემდგომი ტესტირება და შემდგომი გენეტიკური ტესტირება (C282Y და H63D მუტაციის ანალიზი).
თუ ტრანსფერინის სატურაცია და ფერიტინი მომატებულია, ტარდება HFE გენოტიპირება.[29]
შედეგი
ტრანსფერინის სატურაციის მომატება და ფერიტინის მომატება ჰემოქრომატოზის დროს
ანტინუკლეური ანტისხეულები
ტესტი
ტესტები აუტოიმუნურ ჰეპატიტზე
შედეგი
წარმოდგენილია ავტოიმუნური ჰეპატიტის დროს
ანტისხეულები გლუვი კუნთის მიმართ
ტესტი
შედეგი
წარმოდგენილია ავტოიმუნური ჰეპატიტის დროს
ანტიმოტოქონდრიული ანტისხეულები
ტესტი
სპეციფიკური M2 ანტისხეული.
შედეგი
წარმოდგენილია პირველადი ბილიური ქოლანგიტის დროს
შრატის იმუნოგლობულინები
ტესტი
IgA, IgG, და IgM დონეები უნდა იქნას შეფასებული.
შედეგი
ხშირად მომატებულია ციროზის მქონე პაციენტებში
შრატის ცერულოპლაზმინი
ტესტი
შედეგი
დაბალია ვილსონის დაავადების დროს
ალფა-1 ანტიტრიფსინი პლაზმაში
ტესტი
ალფა-1 ანტიტრიფსინის დეფიციტის მქონე მოზრდილების 15%-მდე უვითარდება ციროზი.[31]
პლაზმაში ალფა-1 ანტიტრიფსინის დონეების განსაზღვრა გამოიყენება როგორც სკრინინგ-ტესტი.
ალფა-1 ანტიტრიფსინი არის მწვავე ფაზის ცილა და შეიძლება მომატებული იყოს ანთების დროს.
დიაგნოზის დადასტურება შესაძლებელია შემდგომი ტესტირებით ცილის ელექტროფორეზისა და ფენოტიპირების სახით.
შედეგი
შემცირებულია ალფა-1 ანტიტრიფსინის დეფიციტის დროს
ალფა ფეტოპროტეინი
ტესტი
ალფა-ფეტოპროტეინის მომატებული შემცველობის შემთხვევაში ციროზის მქონე პაციენტში უნდა გავითვალისწინოთ შესაძლო ჰეპატოცელულარული კარცინომის ჩამოყალიბება.[32] თუმცა სიმსივნის აღნიშნული მარკერი შესაძლოა ასევე მომატებული იყოს ღვიძლის ქრონიკული დაავადების და ანთების საფუძველზე ჰეპატოცელულური კარცინომის არარსებობის პირობებშიც; ამგვარად, საჭიროა ერთმომენტიანი რადიოლოგიური კვლევა ღვიძლის შესაძლო დაზიანებების გამოსარიცხად.
შედეგი
ნორმაში ან მომატებულია
მუცლის ღრუს ულტრაბგერითი გამოკვლევა
ტესტი
შორსწასული ციროზის ნიშნები შეგვიძლია აღმოვაჩინოთ მუცლის ღრუს ულტრაბგერის გამოყენებით.
პორტული ჰიპერტენზიის ნიშნები: ასციტი, სპლენომეგალია, პორტული ვენის დიამეტრის გადიდება (≥13მმ) ან კოლატერალური სისხლძარღვები.
ძლიერ კლინიკურ ეჭვთან კომბინაციაში ზემოთ ხსენებული ნიშნები საკმარისია ციროზის დიაგნოზის დასადგენად ღვიძლის დამადასტურებელი ბიოფსიის ჩატარების გარეშე.
ნორმალური მდგომარეობა მუცლის ულტრაბგერითი კვლევით არ გამორიცხავს ღვიძლის მნიშვნელოვან დაავადებას.
შედეგი
ღვიძლის ზედაპირის კვანძოვანება, ღვიძლის მცირე ზომა, მარცხენა/კუდიანი წილის შესაძლო ჰიპერტროფია, ასციტი, სპლენომეგალია, კარის ვენის დიამეტრის მომატება (≥13მმ) ან კოლატერალური სისხლძარღვები
მუცლის ღრუს CT
ტესტი
შორსწასული ციროზის ნიშნების გამოვლენა შესაძლებელია მუცლის ღრუს MRI ვიზუალიზაციით.
პორტული ჰიპერტენზიის ნიშნები: ასციტი, სპლენომეგალია, კოლატერალური ცირკულაცია.
ძლიერ კლინიკურ ეჭვთან კომბინაციაში ზემოთ ხსენებული ნიშნები საკმარისია ციროზის დიაგნოზის დასადგენად ღვიძლის დამადასტურებელი ბიოფსიის ჩატარების გარეშე.
შედეგი
ღვიძლის ზედაპირის კვანძოვანების ხარისხი, ღვიძლის მცირე ზომა, მარცხენა/კუდიანი წილის შესაძლო ჰიპერტროფია, ასციტის თვალსაჩინოება ან კოლატერალური ცირკულაცია
მუცლის ღრუს მრტ
ტესტი
შორსწასული ციროზის ნიშნები შეიძლება აღმოვაჩინოთ ღვიძლის MRI გამოყენებით.
პორტული ჰიპერტენზიის ნიშნები: ასციტი, სპლენომეგალია, კოლატერალური ცირკულაცია.
ძლიერ კლინიკურ ეჭვთან კომბინაციაში ზემოთ ხსენებული ნიშნები საკმარისია ციროზის დიაგნოზის დასადგენად ღვიძლის დამადასტურებელი ბიოფსიის ჩატარების გარეშე.
შედეგი
ღვიძლის ზედაპირის კვანძოვანების ხარისხი, ღვიძლის მცირე ზომა, მარცხენა/კუდიანი წილის შესაძლო ჰიპერტროფია, ასციტის თვალსაჩინოება ან კოლატერალური ცირკულაცია
კუჭნაწლავის ტრაქტის ზედა ნაწილის ენდოსკოპია
ტესტი
ავლენს საყლაპავისა და კუჭის ვარიკოზულ ვენებს ან პორტულ ჰიპერტენზიულ გასტროპათიას (რომელიც წარმოშობილია მეორეულად პორტული ჰიპერტენზიის შედეგად ღვიძლის ქრონიკული დაავადების მქონე პაციენტებში), შესაბამისად ხელს უწყობს ციროზის დიაგნოსტიკას.
Baveno VII კრიტერიუმები ვალიდურია პაციენტთა რიგ კოჰორტებში (ღვიძლის შორსწასული კომპენსირებული ქრონიკული დაავადებით) და მიუთითებს, რომ სკრინინგის მიზნით ენდოსკოპია შეიძლება ნაჩვენები იყოს სპეციფიკურ პაციენტებში, რაც დამოკიდებულია ღვიძლის სიმკვრივის გაზომვასა (LSM) და თრომბოციტების რაოდენობის შეფასებაზე.[33] კერძოდ, კომპენსირებული ციროზის მქონე პაციენტებს, რომელთა ღვიძლის სიმტკიცე <20 კპა (როგორც გაზომილია გარდამავალი ელასტოგრაფით) და თრომბოციტების რაოდენობა >150 × 10⁹ უჯრედი/ლ, აქვთ ვარიკოზის ძალიან დაბალი რისკი და შეუძლიათ თავიდან აიცილონ სკრინინგული ენდოსკოპია.[33] თუმცა, პრაქტიკაში მრავალი ცენტრი სთავაზობს საბაზისო ენდოსკოპიას ღვიძლის ციროზის მქონე ყველა პაციენტს.
კომპენსირებულ პაციენტებში ვარიკოზების გარეშე ან მცირე ვარიკოზებით სკრინინგულ ენდოსკოპიაზე, გაფართოებული Baveno VI კრიტერიუმები გირჩევთ გასტროეზოფაგული ვარიკოზების სკრინინგს შემდგომ, 1-3 წლის ინტერვალებით.[58]
Baveno VII გაიდლაინების კონსენსუსი ასკვნის, რომ პაციენტებს, რომლების თავს არიდებენ სკრინინგული ენდოსკოპიის ჩატარებას, შეიძლება გაეწიოთ შემდგომი მეთვალყურეობა გარდამავალი ელასტოგრაფიისა და თრომბოციტების რაოდენობის ყოველწლიური შემოწმებით. თუ LSM მომატებულია (≥20 kPa) ან თრომბოციტების რაოდენობა შემცირებულია (≤150 x 109 L), ამ პაციენტებს უნდა ჩაუტარდეთ სკრინინგული ექოსკოპია.[33]
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: საყლაპავის ვენების ვარიკოზული გაგანიერება პორტული ჰიპერტენზიის დროსFrom the collection of Douglas G. Adler, MD [Citation ends].
შედეგი
საყლაპავისა და კუჭის ვენების ვარიკოზული გაგანიარება, პორტული ჰიპერტენზიული გასტროპათია
ღვიძლის ბიოფსია
ტესტი
ციროზის დიაგნოსტიკაში ღვიძლის ბიოფსია რჩება ყველაზე სპეციფიკურ და მაღალი მგრძნობელობის ტესტად. თუმცა ბიოფსიის ჩატარება საჭირო არ არის ღვიძლის შორსწასული დაავადების შემთხვევაში და ციროზის ტიპური კლინიკური, ლაბორატორიული და/ან რადიოლოგიური ნიშნების არსებობის პირობებში გარდა შემთხვევისა, როდესაც საჭიროა ანთების ხარისხის განსაზღვრა.
დიაგნოზის დადასტურების გარდა ღვიძლის ბიოფსია შესაძლოა დაგვეხმაროს ღვიძლის ფონური დაავადების ეტიოლოგიის განსაზღვრაში, თუმცა ეს ყოველთვის შესაძლებელი არ არის, ვინაიდან პროცედურის ჩატარებისას ზოგჯერ უკვე აღარ არის შესაძლებელი პირველადი დაზიანების (მაგ. არაალკოჰოლური ცხიმოვანი ღვიძლის დაავადება ან აუტოიმუნური ჰეპატიტი) მახასიათებელი ნიშნების გამოვლენა.
ღვიძლის ბიოფსია ასოცირებულია სისხლდენის, პერფორაციის და პნევმოთორაქსის რისკთან, სხვა გართულებებს შორის.[41]
შედეგი
ღვიძლის პარენქიმის შენების დარღვევა და რეგენერაციული კვანძების ფორმირება
ღვიძლის ელასტიურობის არაინვაზიური ტესტები
ტესტი
ულტრაბგერითი ელასტოგრაფია სასარგებლო ინსტრუმენტია ღვიძლის ფიბროზისა და ციროზის გამოსავლენად ღვიძლის ბიოფსიის საჭიროების გარეშე. გარდამავალი ელასტოგრაფიის მეტა-ანალიზებმა და პროსპექტულმა კვლევებმა აღნიშნა ამ გამოკვლევის შესანიშნავი დიაგნოსტიკური სიზუსტე ციროზის გამოსავლენად (გამომწვევი დაავადებისგან დამოუკიდებლად) და ფიბროზის იდენტიფიცირებისთვის განმეორებითი C ჰეპატიტის მქონე პაციენტებში ღვიძლის ტრანსპლანტაციის შემდგომ.[48][49][50][51][52][53][54][55][56]
როგორც გარდამავალი ელასტოგრაფიის შემთხვევაში, აკუსტიკური დასხივების ძალის იმპულსის (ARFI) ვიზუალიზაცია იყენებს ულტრაბგერას, ელასტოგრაფიის შესასრულებლად. მაგნიტურ-რეზონანსული ელასტოგრაფია ეფექტურია ფიბროზის განსაზღვრისთვის, მაგრამ მისი გამოყენება შეზღუდულია ღირებულების გამო და ასევე შესაძლოა ვერ გამოვიყენოთ, თუ პაციენტს აქვს ძველი მეტალის პროთეზები. ფიბროზის სტადიის დადგენა შესაძლებელია გადოქსეტის მჟავით გაძლიერებული მრტ-ს გამოყენებით.[57]
შეფასებულია რიგი ფიბროზის მარკერებისა. ზოგიერთი მათგანი იყენებს რუტინულად მოპოვებული სისხლის ტესტების კომბინაციებს (მაგ. ღვიძლის არაალკოჰოლური ცხიმოვანი დაავადების [NAFLD] ფიბროზის ქულა, ფიბროზი-4 [FIB-4] , ასპარტატ ამინოტრანსფერაზასა და თრომბოციტების თანაფარდობის ინდექსი [APRI] , ასპარტატ ამინოტრანსფერაზა/ალანინ ამინტორანსფერაზას თანაფარდობა). [ NAFLD ფიბროზის ქულები Opens in new window ] სხვა სისტემები იყენებენ ფიბროგენეზის სპეციფიკურ მოლეკულურ მარკერებს (მაგ., ღვიძლის გაძლიერებული ფიბროზი [ELF]). აღნიშნული მარკერები, მეტწილად, საჭიროა მძიმე ფიბროზის გამოსარიცხად და მათი ნორმალური მაჩვენებლები სარწმუნოა. მათი მეშვეობით ფიბროზის შუალედური სტადიების დიფერენცირება კარგად ვერ ხერხდება.
შედეგი
ფიბროზის სეროლოგიური მარკერი და ულტრაბგერითი ელასტოგრაფიული თვალსაჩინოება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას