კლინიკური გადაწყვეტილების წესები
სავარაუდო ემბოლიის მქონე პაციენტები შეიძლება დავყოთ კლინიკური ალბათობის მიხედვით, რაც ემყარება ფილტვის ემბოლიის პრევალენტობას, ველსის თავდაპირველ კრიტერიუმებს (მოდიფიცირებული), ველსის გამარტივებულ კრიტერიუმებს (მოდიფიცირებული), ჟენევას თავდაპირველ ქულას (გადახედილი) ან ჟენევას გამარტივებულ ქულას (გადახედილი).[4]Konstantinides SV, Meyer G, Becattini C, et al. 2019 ESC guidelines for the diagnosis and management of acute pulmonary embolism developed in collaboration with the European Respiratory Society (ERS). Eur Heart J. 2020 Jan 21;41(4):543-603.
https://www.doi.org/10.1093/eurheartj/ehz405
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31504429?tool=bestpractice.com
[98]Wells PS, Anderson DR, Rodger M, et al. Derivation of a simple clinical model to categorize patients' probability of pulmonary embolism: increasing the model's utility with the SimpliRED D-dimer. Thromb Haemost. 2000 Mar;83(3):416-20.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10744147?tool=bestpractice.com
[99]Le Gal G, Righini M, Roy PM, et al. Prediction of pulmonary embolism in the emergency department: the revised Geneva score. Ann Intern Med. 2006 Feb 7;144(3):165-71.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461960?tool=bestpractice.com
თითოეული ჩამოთვლილი ინსტრუმენტი ანიჭებს გარკვეულ მაჩვენებელს (მაგ. ქულას) ანამნეზის ან გასინჯვის რომელიმე მონაცემს, რისი ჯამიც ადგენს, არის თუ არა ფილტვის ემბოლია სავარაუდო.
[
ფილტვის ემბოლიის უელსის ქულა
Opens in new window
]
[
ჟენევის შესწორებული ქულა მოზრდილებში ფილტვის ემბოლიის კლინიკური ალბათობის შესაფასებლად
Opens in new window
]
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: თავდაპირველი და გამარტივებული ველსის კრიტერიუმები (მოდიფიცირებული)შექმნილია BMJ ცოდნის ცენტრის მიერ [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: თავდაპირველი და გამარტივებული ჟენევის ქულა (გადახედილი)შექმნილია BMJ ცოდნის ცენტრის მიერ [Citation ends].
მარტივი გამოყენების კუთხით, კლინიკაში რეკომენდებულია ველსის მოდიფიცირებული კრიტერიუმებისა და ჟენევას გადახედილი ქულის გამარტივებული ვერსიების შემოღება.[100]van Es N, Kraaijpoel N, Klok FA, et al. The original and simplified Wells rules and age-adjusted D-dimer testing to rule out pulmonary embolism: an individual patient data meta-analysis. J Thromb Haemost. 2017 Apr;15(4):678-84.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jth.13630
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28106338?tool=bestpractice.com
ორივე გამარტივებულმა ვერსიამ გაიარა ვალიდაცია; არცერთი არ არის უპირატესი მეორესთან შედარებით.[87]Raja AS, Greenberg JO, Qaseem A, et al. Evaluation of patients with suspected acute pulmonary embolism: best practice advice from the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2015 Nov 3;163(9):701-11.
https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M14-1772
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26414967?tool=bestpractice.com
[101]Hendriksen JM, Geersing GJ, Lucassen WA, et al. Diagnostic prediction models for suspected pulmonary embolism: systematic review and independent external validation in primary care. BMJ. 2015 Sep 8;351:h4438.
https://www.bmj.com/content/351/bmj.h4438.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26349907?tool=bestpractice.com
თუმცა, ჟენევას ქულა მთლიანად ეფუძნება ობიექტურ კლინიკურ მონაცემებს და უფრო ადვილი გასამეორებელია (ველსის კრიტერიუმების ორივე ვერსია მოიცავს სუბიექტურ კლინიკურ ნაწილს-"ალტერნატიული დიაგნოზი ნაკლებად სავარაუდოა, ვიდრე ფილტვის ემბოლია").[102]Klok FA, Kruisman E, Spaan J, et al. Comparison of the revised Geneva score with the Wells rule for assessing clinical probability of pulmonary embolism. J Thromb Haemost. 2008 Jan;6(1):40-4.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1538-7836.2007.02820.x
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17973649?tool=bestpractice.com
YEARS კრიტერიუმები
განვითარებადი კლინიკური გადაწყვეტილების წესი, ნაკლები დამადასტურებელი კვლევებით. იგი აერთიანებს დიფერენციალურ D-dimer დაშლის მნიშვნელობებს პრეზენტაციაზე.
გუმკერდის კტ ანგიოპულმონოგრაფია მრავლობითი დეტექტორებით (CTPA) YEARS კრიტერიუმებია: ღრმა ვენების თრომბოზის კლინიკური ნიშნები; ჰემოპტიზი; და არის თუ არა PE ყველაზე სავარაუდო დიაგნოზი.[147]van der Hulle T, Cheung WY, Kooij S, et al. Simplified diagnostic management of suspected pulmonary embolism (the YEARS study): a prospective, multicentre, cohort study. Lancet. 2017 Jul 15;390(10091):289-97.
https://www.doi.org/10.1016/S0140-6736(17)30885-1
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28549662?tool=bestpractice.com
YEARS კრიტერიუმები შეფასებული იყო ორსულ პაციენტებში, რომლებიც ეჭვმიტანილია PE-ზე.[110]van der Pol LM, Tromeur C, Bistervels IM, et al. Pregnancy-adapted YEARS algorithm for diagnosis of suspected pulmonary embolism. N Engl J Med. 2019 Mar 21;380(12):1139-49.
https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa1813865
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30893534?tool=bestpractice.com
ფილტვის ემბოლიის გამორიცხვის კრიტერიუმი (PERC)
ექიმთა ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს PERC-ის გამოყენებას PE-ს გამორიცხვის მიზნით იმ პაციენტებში, რომლებიც თავდაპირველად შეფასებულნი იყვნენ PE-ს ძალიან დაბალი წინასწარ ტესტირების ალბათობით.[87]Raja AS, Greenberg JO, Qaseem A, et al. Evaluation of patients with suspected acute pulmonary embolism: best practice advice from the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2015 Nov 3;163(9):701-11.
https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M14-1772
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26414967?tool=bestpractice.com
პაციენტებში, რომლებიც აკმაყოფილებენ ყველა PERC (გამორიცხვის) კრიტერიუმს (ასაკი <50 წელი; საწყისი გულისცემის სიხშირე <100 დარტყმა წუთში; საწყისი ჟანგბადით გაჯერება >94% ოთახის ჰაერზე; ფეხის ცალმხრივი შეშუპების არარსებობა; ჰემოფთიზის არარსებობა; ბოლო 4 კვირის განმავლობაში ოპერაციის ან ტრავმის არარსებობა; ვენური თრომბოემბოლიზმის ანამნეზის არარსებობა; ესტროგენის გამოყენების არარსებობა) ფილტვის ემბოლიის რისკი მიჩნეულია რომ არის დაბალი ტესტირების რისკთან შედარებით და შესაბამისად შემდგომი კვლევა არ არის რეკომენდებული. თუ პაციენტი არ აკმაყოფილებს გამორიცხვის ყველა კრიტერიუმს, შესაძლებელია სტრატიფიკაცია D-დიმერის ტესტირებით.[87]Raja AS, Greenberg JO, Qaseem A, et al. Evaluation of patients with suspected acute pulmonary embolism: best practice advice from the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2015 Nov 3;163(9):701-11.
https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M14-1772
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26414967?tool=bestpractice.com
კვლევების ერთ მეტა-ანალიზში შეაფასეს გამორიცხვის კრიტერიუმების სიზუსტე ფილტვის ემბოლიის გამოსარიცხად. აღმოჩნდა, რომ მგრძნობელობა იყო 97%.[104]Singh B, Mommer SK, Erwin PJ, et al. Pulmonary embolism rule-out criteria (PERC) in pulmonary embolism - revisited: a systematic review and meta-analysis. Emerg Med J. 2013 Sep;30(9):701-6.
http://emj.bmj.com/content/30/9/701.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23038695?tool=bestpractice.com