იშემიური ინსულტი
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ცერებრული ვენური სინუსის თრომბოზის გარეშე
რეკომბინანტული ქსოვილოვანი პლაზმინოგენის აქტივატორი
რეკომბინანტული ქსოვილოვანი პლაზმინოგენის აქტივატორი (r-tPA) ხელს უწყობს თრომბოლიზს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ტვინის იშემიური, მაგრამ მაინც გადარჩენადი ქსოვილის რეპერფუზია.
ინტრავენური ალტეპლაზას ადრეული შეყვანა რეკომენდებულია შესაბამისი პაციენტებისთვის, რომლებიც აკმაყოფილებენ თრომბოლიზის განსაზღვრულ კრიტერიუმებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com ინტრავენური თრომბოლიზის ადრეული დაწყება (ანუ სიმპტომების დაწყებიდან 4,5 საათის განმავლობაში, თუ ეს არ არის უკუნაჩვენები) დაკავშირებულია გაუმჯობესებულ ფუნქციურ შედეგებთან.[143]Wardlaw JM, Murray V, Berge E, et al. Thrombolysis for acute ischaemic stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Jul 29;(7):CD000213. https://www.doi.org/10.1002/14651858.CD000213.pub3 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25072528?tool=bestpractice.com [144]Man S, Xian Y, Holmes DN, et al. Association between thrombolytic door-to-needle time and 1-year mortality and readmission in patients with acute ischemic stroke. JAMA. 2020 Jun 2;323(21):2170-84. https://www.doi.org/10.1001/jama.2020.5697 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32484532?tool=bestpractice.com 65 წელზე მეტი ასაკის 61000-ზე მეტი მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტის რეტროსპექტულ კოჰორტულ კვლევაში, მკურნალობის სწრაფი დაწყება ასოცირებული იყო ყველა მიზეზით გამოწვეულ შემცირებულ სიკვდილობასთან და ყველა მიზეზით გამოწვეული რეჰოსპიტალიზაციის შემცირებასთან 1 წლის შემდეგ.[144]Man S, Xian Y, Holmes DN, et al. Association between thrombolytic door-to-needle time and 1-year mortality and readmission in patients with acute ischemic stroke. JAMA. 2020 Jun 2;323(21):2170-84. https://www.doi.org/10.1001/jama.2020.5697 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32484532?tool=bestpractice.com ალტეპლაზაზე ჩატარებული კვლევებით ნავარუდებია, რომ თრომბოლიზის შესაძლებლობის იდეალური პერიოდი მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებისთვის და უკუჩვენებების არარსებობისას არის ნევროლოგიური სიმპტომების დაწყებიდან 4,5 საათი.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [145]Hacke W, Kaste M, Bluhmki E, et al; ECASS Investigators. Thrombolysis with alteplase 3 to 4.5 hours after acute ischemic stroke. N Engl J Med. 2008 Sep 25;359(13):1317-29. https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa0804656 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18815396?tool=bestpractice.com მწვავე ინსულტის მძიმე ფორმის მქონე პაციენტთათვის, სამიზნე დრო გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების განყოფილებიდან ინტრავენური ალტეპლაზას დაწყებამდე (თუ მითითებულია) არის 60 წუთი.[117]Alberts MJ, Latchaw RE, Jagoda A, et al. Revised and updated recommendations for the establishment of primary stroke centers: a summary statement from the brain attack coalition. Stroke. 2011 Sep;42(9):2651-65. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/strokeaha.111.615336 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21868727?tool=bestpractice.com [146]Whiteley WN, Emberson J, Lees KR, et al. Risk of intracerebral haemorrhage with alteplase after acute ischaemic stroke: a secondary analysis of an individual patient data meta-analysis. Lancet Neurol. 2016 Aug;15(9):925-33. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27289487?tool=bestpractice.com ალტეპლაზა დამტკიცებულია აშშ-ში ინსულტის სიმპტომების დაწყებიდან 3 საათის განმავლობაში გამოსაყენებლად, ხოლო ევროპაში 4,5 საათის განმავლობაში. ოროლინგვური შეშუპება იშვიათი, მაგრამ პოტენციურად სერიოზული გართულებაა.
ალტეპლაზით მკურნალობის დაწყებამდე სისხლში გლუკოზის ნორმალიზება საჭიროა.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com მკურნალობა სასურველია, არ გადავდოთ დამატებითი გამოკვლევების გამო, გარდა იმ შემთხვევებისა, თუ აღინიშნება ეჭვი სპეციფიკურ უკუჩვენებაზე, რომელიც საჭიროებს გამორიცხვას.
ხშირად, როდესაც სიმპტომები არ დაფიქსირებულა, დაწყების დრო უნდა ჩაითვალოს იმ დროდ, როდესაც პაციენტი ბოლოს თავს კარგად გრძნობდა.
ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკული ინსულტის ასოციაცია (AHA/ASA) რეკომენდაციას უწევს ალტეპლაზით მკურნალობას:[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
(1) ინსულტის სიმპტომის დაწყებიდან ან პაციენტის ბოლოს დამაკმაყოფილებელი მდგომარეობიდან ან საბაზისო მდგომარეობიდან 3 საათის ფარგლებში: ≥18 წელზე უფროსი ასაკის კლინიკურად შესაბამისი პაციენტები (თანაბრად რეკომენდებულია <80 და >80 წლის ასაკის პაციენტებისთვის); პაციენტები ინსულტის მძიმე სიმპტომებით ან მსუბუქი, მაგრამ შესაძლებლობების შემზღუდავი ინსულტის სიმპტომებით
(2) ინსულტის სიმპტომების დაწყებიდან 3-დან 4,5 საათამდე ან პაციენტის ბოლოს კარგად ყოფნის დროს: ≤80 წლამდე პაციენტები; პაციენტები შაქრიანი დიაბეტის და ინსულტის ანამნეზის გარეშე; პაციენტები ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტების ინსულტის საბაზისო ქულით ≤25; პაციენტები, რომლებიც არ იღებენ პერორალურ ანტიკოაგულანტებს; პაციენტები, რომელთაც არ გააჩნიათ გამოსახულებითი მტკიცებულება იშემიური დაზიანებისა, რომელიც შუა ცერებრალური არტერიის ტერიტორიის ერთ მესამედზე მეტს მოიცავს.
AHA/ASA დამატებით რეკომენდაციას უწევს, რომ ალტეპლაზათი ინტრავენური თრომბოლიზისის კანდიდატები უნდა იყვნენ: პაციენტები, რომელთა არტერიული წნევა შეიძლება უსაფრთხოდ დაქვეითდეს <185/110 მმ ვწყ სვ-მდე ანტიჰიპერტენზიული საშუალებებით; მათთვის, ვისაც გლუკოზის საწყისი დონე >50 მგ/დლ; პაციენტები ადრეული იშემიური ცვლილებებით არაკონტრასტულ CT-ზე მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის ხარისხით (გარდა აშკარა სიმკვრივის დაქვეითებისა); პაციენტები, რომლებსაც ჩაუტარდათ ანტიაგრეგანტული მონოთერაპია ან კომბინირებული თერაპია ინსულტამდე, იმის გათვალისწინებით, რომ ალტეპლაზას სარგებელი აჭარბებს სიმპტომური ინტრაცერებრალური სისხლდენის შესაძლო გაზრდილ რისკს; პაციენტები ჰემოდიალიზზე თირკმელების დაავადების ტერმინალური სტადიით და ნორმალური aPTT-ით.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
დამატებითი რეკომენდაციები ალტეპლაზით მკურნალობის შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინებში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინებში ნათქვამია, რომ სხვაგვარად სამედიცინო თვალსაზრისით შესაფერისი ≥18 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტებისთვის, ალტეპლაზის მიღება 3 საათის განმავლობაში თანაბრად რეკომენდებულია ≤80 და >80 წლის ასაკის პაციენტებისთვის.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [156]Berge E, Whiteley W, Audebert H, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines on intravenous thrombolysis for acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2021 Mar;6(1):I-LXII. https://www.doi.org/10.1177/2396987321989865 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33817340?tool=bestpractice.com მიუხედავად იმისა, რომ ადრე ალტეპლაზას გამოყენება შემოიფარგლებოდა იყო 80 წლამდე ასაკის ადამიანებისთვის, მტკიცებულება აჩვენებს, რომ 80 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტები იღებენ ისეთივე სარგებელს (შემცირებული სიკვდილობა ან დამოკიდებულება, გაუმჯობესებული ფუნქციური შედეგები) ალტეპლაზასგან, როგორც 80 წლამდე ასაკის პაციენტები, განსაკუთრებით ინსულტიდან 3 საათის ფარგლებში მიღებული მკურნალობის შემთხვევაში.[143]Wardlaw JM, Murray V, Berge E, et al. Thrombolysis for acute ischaemic stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Jul 29;(7):CD000213. https://www.doi.org/10.1002/14651858.CD000213.pub3 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25072528?tool=bestpractice.com [157]Bluhmki E, Danays T, Biegert G, et al. Alteplase for acute ischemic stroke in patients aged >80 years: pooled analyses of individual patient data. Stroke. 2020 Aug;51(8):2322-31. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.119.028396 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32611284?tool=bestpractice.com [158]Hacke W, Lyden P, Emberson J, et al. Effects of alteplase for acute stroke according to criteria defining the European Union and United States marketing authorizations: individual-patient-data meta-analysis of randomized trials. Int J Stroke. 2018 Feb;13(2):175-s89. https://www.doi.org/10.1177/1747493017744464 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29171359?tool=bestpractice.com
ტენექტეპლაზა მინიმუმ ისეთივე ეფექტური და უსაფრთხოა, როგორც ალტეპლაზა.[147]Alamowitch S, Turc G, Palaiodimou L, et al. European Stroke Organisation (ESO) expedited recommendation on tenecteplase for acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2023 Mar;8(1):8-54. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10069183 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37021186?tool=bestpractice.com [148]Kheiri B, Osman M, Abdalla A, et al. Tenecteplase versus alteplase for management of acute ischemic stroke: a pairwise and network meta-analysis of randomized clinical trials. J Thromb Thrombolysis. 2018 Nov;46(4):440-50. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30117036?tool=bestpractice.com [149]Burgos AM, Saver JL. Evidence that tenecteplase Is noninferior to alteplase for acute ischemic stroke: meta-analysis of 5 randomized trials. Stroke. 2019 Aug;50(8):2156-62. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.119.025080 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31318627?tool=bestpractice.com [150]American College of Emergency Physicians Clinical Policies Subcommittee (Writing Committee) on Acute Ischemic Stroke, Lo BM, Carpenter CR, et al. Clinical policy: critical issues in the management of adult patients presenting to the emergency department with acute ischemic stroke. Ann Emerg Med. 2023 Aug;82(2):e17-e64. https://www.acep.org/patient-care/clinical-policies/acute-ischemic-stroke http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37479410?tool=bestpractice.com ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაცია (AHA/ASA) რეკომენდაციას უწევს განიხილოს ტენექტეპლაზა, როგორც ალტეპლაზის ალტერნატივა პაციენტებში მცირე ნევროლოგიური უკმარისობით და ინტრაკრანიალური ფართო ოკლუზიის გარეშე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ინფორმაცია ინტრავენური თრომბოლიზის სარგებელისა და რისკების შესახებ უნდა მიეწოდოს პაციენტს, თუ იგი არის ადექვატური, ან ახლავს გადაწყვეტილების მიმღები პირი. შეძლებისდაგვარად, სასურველია ვერბალური, ან წერილობითი თანხმობის მოპოვება. ხშირ სიტუაციაში, როდესაც პაციენტს არ აქვს კომპეტენტური სამედიცინო გადაწყვეტილებების მიღების უნარი და ოჯახის ან გადაწყვეტილების მიმღები პირის იდენტიფიცირება ან დროულად მოსვლა შეუძლებელია, გამართლებულია ალტეპლაზის გამოყენება სხვა მხრივ შესაფერის ზრდასრულ პაციენტში, რომელთაც აღენიშნებათ შესაძლებლობების შემზღუდავი იშემიური ინსულტი.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თუ პაციენტს არ გააჩნია გადაწყვეტილების მიღების უნარი, არ აქვს განმსაზღვრელი წინასწარი დირექტივა (ისეთი, რომელიც გვთავაზობს მითითებებს ამ ჩვეულებრივ გაუთვალისწინებელ სიტუაციაში) და არ არის წარმოდგენილი უფლებამოსილი პირი, ჩარევა შეიძლება განხორციელდეს თანხმობის ეთიკური და საერთო სამართლის პრეზუმციის საფუძველზე; ეს მიდგომა ემყარება დასაბუთებას, რომ საღი აზრის ფარგლებში პაციენტი დათანხმდებოდა მკურნალობას შეთავაზების შემთხვევაში. მნიშვნელოვანი შეზღუდული შესაძლებლობის გარდაუვალი რისკი ასევე ამართლებს გადაუდებელ მკურნალობას ამ პირობებში.[151]Sattin JA, Chiong W, Bonnie RJ, et al. Consent issues in the management of acute ischemic stroke: AAN position statement. Neurology. 2022 Jan 11;98(2):73-9. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000013040 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35312627?tool=bestpractice.com
გადაწყვეტილების მიმღებ პირებს უნდა აცნობონ, რომ ქსოვილის რეკომბინანტული პლაზმინოგენის აქტივატორით მკურნალობა დაკავშირებულია უკეთეს შედეგთან დაახლოებით 3-დან 1 პაციენტში, რომელსაც უტარდება მკურნალობა, და უარეს შედეგთან 100-დან 3-მდე პაციენტში, რომელსაც უტარდება მკურნალობა.[152]Saver JL. Number needed to treat estimates incorporating effects over the entire range of clinical outcomes: novel derivation method and application to thrombolytic therapy for acute stroke. Arch Neurol. 2004 Jul;61(7):1066-70. https://jamanetwork.com/journals/jamaneurology/fullarticle/786159 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15262737?tool=bestpractice.com საერთო ჯამში, 8-დან 1 ადამიანს, რომელიც მკურნალობს ქსოვილის რეკომბინანტული პლაზმინოგენის აქტივატორით, აღენიშნება სრული ან თითქმის სრული გამოჯანმრთელება, რომელსაც სხვა შემთხვევაში შესაძლებლობების შეზღუდვა დარჩებოდა.[153]National Institute of Neurological Disorders and Stroke rt-PA Stroke Study Group. Tissue plasminogen activator for acute ischemic stroke. N Engl J Med. 1995 Dec 14;333(24):1581-7. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199512143332401 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7477192?tool=bestpractice.com საბოლოო მტკიცებულების არარსებობა თრომბოლიზის და ენდოვასკულარული თერაპიის ეფექტურობის შესახებ პრემორბიდული შესაძლებლობის შეზღუდვის ან დემენციის მქონე პაციენტებში იწვევს გადაწყვეტილებების გართულებას ამ თერაპიის გამოყენების შესახებ. ამ პაციენტებში რეკომენდებულია პრაგმატული მიდგომა თითოეულ შემთხვევაში.[154]Ganesh A, Fraser JF, Gordon Perue GL, et al. Endovascular treatment and thrombolysis for acute ischemic stroke in patients with premorbid disability or dementia: a scientific statement from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2022 May;53(5):e204-e217. https://www.doi.org/10.1161/STR.0000000000000406 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35343235?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ალტეპლაზა: 0.9 მგ/კგ მთელი დოზაა ინტრავენურად, 10% გამოიყენება ბოლუსის სახით, ხოლო დანარჩენი 90%-ის ინფუზია მოხდეს 1 საათში, მაქსიმალური დოზა 90 მგ
მეორეული ვარიანტები
ტენეკტეპლაზა: დაუკავშირდით სპეციალისტს დოზირებასთან დაკავშირებით.
ანტითრომბოციტული თერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ყველა იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტმა უნდა მიიღოს ასპირინი.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com პაციენტებმა, რომელთაც ენიშნებათ რეკომბინანტული ქსოვილოვანი პლაზმინოგენის აქტივატორი, როგორც წესი, არ უნდა დაიწყონ ასპირინის მიღება, სულ მცირე, 24 საათის განმავლობაში და მხოლოდ მას შემდეგ მიიღონ, როდესაც თავის კომპიუტერული ტომოგრაფიით გამოირიცხება ინტრაკრანიული ჰემორაგია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [159]Zinkstok SM, Roos YB; ARTIS investigators. Early administration of aspirin in patients treated with alteplase for acute ischaemic stroke: a randomised controlled trial. Lancet. 2012 Aug 25;380(9843):731-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22748820?tool=bestpractice.com [237]Rothwell PM, Algra A, Chen Z, et al. Effects of aspirin on risk and severity of early recurrent stroke after transient ischaemic attack and ischaemic stroke: time-course analysis of randomised trials. Lancet. 2016 Jul 23;388(10042):365-75. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5321490 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27209146?tool=bestpractice.com
პაციენტთათვის, რომლებსაც აქვთ არაკარდიოემბოლიური იშემიური ინსულტი ან გარდამავალი იშემიური შეტევა (TIA), AHA/ASA-ის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს ასპირინს, კლოპიდოგრელს ან ასპირინის კომბინაციას გახანგრძლივებული მოქმედების დიპირიდამოლთან იშემიური ინსულტის მეორადი პრევენციის მიზნით.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com პაციენტებში ბოლო მცირე (NIHSS ქულა ≤3) არაკარდიოემბოლიური იშემიური ინსულტით ან მაღალი რისკის გარდამავალი იშემიური შეტევით (ABCD2 ქულა ≥4), ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაცია გირჩევთ ორმაგი ანტითრომბოციტული თერაპიის დაწყებას ადრეულ პერიოდში (იდეალურად სიმპტომის გამოვლენიდან 12-24 საათში და დაწყებიდან სულ მცირე 7 დღის განმავლობაში) და გაგრძელებას 21-90 დღის განმავლობაში, რასაც მოჰყვება ერთჯერადი ანტითრომბოციტული თერაპია, განმეორებითი იშემიური ინსულტის რისკის შესამცირებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com [119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [160]Wang Y, Johnston SC, Bath PM, et al. Acute dual antiplatelet therapy for minor ischaemic stroke or transient ischaemic attack. BMJ. 2019 Feb 28;364:l895. https://www.bmj.com/content/364/bmj.l895.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30819687?tool=bestpractice.com [161]Kennedy J, Hill MD, Ryckborst KJ, et al. Fast assessment of stroke and transient ischaemic attack to prevent early recurrence (FASTER): a randomised controlled pilot trial. Lancet Neurol. 2007 Nov;6(11):961-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17931979?tool=bestpractice.com ტიკაგრელორის პლუს ასპირინის ორმაგი ანტიაგრეგანტული თერაპიის რეჟიმი აპრობირებულია აშშ-ში სურსათისა და წამლების სააგენტოს (FDA) მიერ, რათა შეამციროს ინსულტის რისკი მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში NIHSS ქულით ≤5 ან TIA-ს მაღალი რისკით . 2021 წლის დეკემბერში ევროპაში გაუქმდა ევროპის მედიკამენტების სააგენტოს (EMA) მიმართვა, ტიკაგრელორის მარკეტინგის ავტორიზაციის შეეცვალის შესახებ, რათა ჩაერთოს ის ინსულტის პრევენციაში მოზრდილებში, რომლებსაც ჰქონდათ მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის იშემიური ინსულტი ან მაღალი რისკის TIA. მათ კითხვებზე საცდელი კვლევებისა და კომპანიის პასუხების საფუძველზე , EMA-მ გამოთქვა შეშფოთება, რომ ტიკაგრელორის ასპირინთან კომბინაციის მოკლევადიანი მკურნალობის სარგებელი ამ პაციენტებში ინსულტის თავიდან ასაცილებლად აშკარად არ აჭარბებდა ფატალური და არალეტალური სისხლდენის რისკს.
ანტითრომბოციტული თერაპია ასპირინით ან კლოპიდოგრელით (ცალკე ან დახურული შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის ფონზე) რეკომენდებულია ინსულტის მეორადი პროფილაქტიკისთვის პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ კრიპტოგენური იშემიური ინსულტი, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის (PFO) გამო.[190]Messé SR, Gronseth GS, Kent DM, et al. Practice advisory update summary: patent foramen ovale and secondary stroke prevention: report of the guideline subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2020 May 19;94(20):876-85. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000009443 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32350058?tool=bestpractice.com პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ პარადოქსული ემბოლიის (RoPE) მაღალი რისკი, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა ამცირებს ინსულტის განმეორების რისკს მეტად, ვიდრე მხოლოდ მედიკამენტური მკურნალობის შემთხვევაში.[192]Ahmed N, Steiner T, Caso V, et al; ESO-KSU session participants. Recommendations from the ESO-Karolinska Stroke Update Conference, Stockholm 13-15 November 2016. Eur Stroke J. 2017 Jun;2(2):95-102. http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987317699144 [193]Ahmad Y, Howard JP, Arnold A, et al. Patent foramen ovale closure vs. medical therapy for cryptogenic stroke: a meta-analysis of randomized controlled trials. Eur Heart J. 2018 May 7;39(18):1638-49. https://academic.oup.com/eurheartj/article/39/18/1638/4944510 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29590333?tool=bestpractice.com [194]Lattanzi S, Brigo F, Cagnetti C, et al. Patent foramen ovale and cryptogenic stroke or transient ischemic attack: to close or not to close? A systematic review and meta-analysis. Cerebrovasc Dis. 2018;45(5-6):193-203. https://www.karger.com/Article/FullText/488401 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29649819?tool=bestpractice.com [195]Ntaios G, Papavasileiou V, Sagris D, et al. Closure of patent foramen ovale versus medical therapy in patients with cryptogenic stroke or transient ischemic attack: updated systematic review and meta-analysis. Stroke. 2018 Feb;49(2):412-8. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STROKEAHA.117.020030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29335335?tool=bestpractice.com [196]Vidale S, Russo F, Campana C, et al. Patent foramen ovale closure versus medical therapy in cryptogenic strokes and transient ischemic attacks: a meta-analysis of randomized trials. Angiology. 2019 Apr;70(4):325-31. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30270651?tool=bestpractice.com
გადატანილი ინსულტის მქონე ყველა პაციენტს განუსაზღვრელი ვადით უნდა მკურნალობდნენ ანტითრომბოზული მედიკამენტებით, თუ არ არის სისხლდენის უკუჩვენება, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ოვალური ხვრელი შეუხორცებელი ან დახურული. 60 წლამდე ასაკის პაციენტებისთვის, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა და ანტითრომბოციტული თერაპია, სავარაუდოდ, უპირატესი იქნება ინსულტის მეორადი პრევენციისთვის, ანტიკოაგულანტებთან შედარებით.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა პლუს ანტითრომბოციტული თერაპია უპირატესია მხოლოდ ანტითრომბოციტური თერაპიის მიმართ, თუ ანტიკოაგულაცია უკუნაჩვენებია ან უარყოფილია.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com [197]Mir H, Siemieniuk RA, Ge L, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation in patients with patent foramen ovale and cryptogenic stroke: a systematic review and network meta-analysis incorporating complementary external evidence. BMJ Open. 2018 Jul 25;8(7):e023761. https://bmjopen.bmj.com/content/8/7/e023761.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30049703?tool=bestpractice.com იხ.შეუხორცებელი ოვალური ხვრელი.
გარდამავალი იშემიური შეტევის ან ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომლებიც გამოწვეულია მნიშვნელოვანი ინტრაკრანიული არტერიის 50%-დან 99%-მდე სტენოზით, ასპირინი რეკომენდებულია ვარფარინის ნაცვლად, განმეორებითი იშემიური ინსულტის და სისხლძარღვოვანი სიკვდილის რისკის შესამცირებლად.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ინსულტი ან TIA 30 დღის განმავლობაში, განპირობებული ძირითადი ინტრაკრანიალური არტერიის სტენოზის მძიმე ფორმით (70% - 99%), რეკომენდებულია კლოპიდოგრელის დამატება ასპირინთან 90 დღემდე პერიოდში განმეორებითი ინსულტის რისკის შემცირების მიზნით იმ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ჰემორაგიული ტრანსფორმაციის დაბალი რისკი.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com მცირე ინსულტის ან მაღალი რისკის გარდამავალი იშემიური შეტევის მქონე პაციენტებში, მოვლენიდან 24 საათის ფარგლებში და მნიშვნელოვანი ინტრაკრანიული არტერიის თანმხლები იფსილატერული >30%-იანი სტენოზის დროს, გასათვალისწინებელია ტიკაგრელორის დამატება ასპირინთან ერტად 30 დღემდე პერიოდის განმავლობაში, რათ დამატებით შემცირდეს განმეორებითი ინსულტის რისკი.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com საძილე არტერიის ენდარტერექტომია (CEA) და საძილე არტერიის სტენტირება (CAS) შეიძლება ნაჩვენები იყოს შერჩეულ პაციენტებში. იხ. კაროტიდული არტერიის სტენოზი.
გაიარეთ კონსულტაცია სპეციალისტთან ან გაეცანით ადგილობრივ პროტოკოლებს შესაბამისი ანტითრომბოციტული რეჟიმის და დოზების არჩევის შესახებ.
მაღალი ინტენსივობის სტატინი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ინტენსიურად ლიპიდდამაქვეითებელი ეფექტის მქონე სტატინოთერაპია რეკომენდებულია იშემიური ინსულტის, ან გიშ მქონე პაციენტებისთვის ინსულტისა და გულსისხლძარღვოვანი გართულებების თავიდან ასაცილებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com [205]Grundy SM, Stone NJ, Bailey AL, et al. 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA guideline on the management of blood cholesterol: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2019 Jun 18;139(25):e1082-143. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000000625 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30586774?tool=bestpractice.com სტატინებით მკურნალობა დაუყოვნებლივ არ უნდა დაიწყოს. არსებობს კონსენსუსი, რომ უსაფრთხოა სტატინების დაწყება 48 საათის შემდეგ.[132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128 სტატინებით მკურნალობა უნდა გაგრძელდეს იმ ადამიანებში, რომლებიც უკვე იღებენ სტატინებს.[132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128
არსებობს მტკიცებულება, რომ მორეციდივე გულ-სისხლძარღვთა მოვლენების ან ინსულტის სიხშირე უფრო დაბალია პაციენტებში, რომელთა დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები (LDL) კონტროლდება <70 მგ/დლ-მდე, ვიდრე 90-დან 110 მგ/დლ-მდე.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [206]Amarenco P, Kim JS, Labreuche J, et al. A Comparison of two LDL cholesterol targets after ischemic stroke. N Engl J Med. 2020 Jan 2;382(1):9. https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa1910355 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31738483?tool=bestpractice.com პაციენტებისთვის, რომლებიც იღებენ სტატინებს, რეკომენდებულია ღვიძლის ფერმენტების მონიტორინგი. სიფრთხილე უნდა გამოიყენოთ მაღალი ინტენსივობის სტატინების დანიშვნისას პაციენტებში, რომლებსაც ანამნეზში აქვთ ინტრაცერებრალური სისხლდენა.
იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომლებსაც არ აქვთ გულის კორონარული დაავადება, არ აქვთ გულის მნიშვნელოვანი ემბოლიის წყაროები და დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერინი (LDL-C) არის >100 მგ/დლ, ატორვასტატინი ნაჩვენებია ინსულტის რეციდივის რისკის შესამცირებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com
პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ინსულტი ან გარდამვალი იშემიური შეტევა და ჰიპერლიპიდემია, ცხოვრების წესის ცვლილებების დაცვა და დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერონის–შემამცირებელი მედიკამენტების ეფექტი უნდა შეფასდეს უზმოზე ლიპიდების ანალიზით და შესაბამისი უსაფრთხოების მაჩვენებლების გაზომვით სტატინის დაწყებიდან ან დოზის კორექტირებიდან 4-12 კვირის შემდეგ. შემდგომში ეს შეფასება უნდა განმეორდეს ყოველ 3-12 თვეში მკურნალობის მიმართ დამყოლობის ან უსაფრთხოების შეფასების საჭიროებიდან გამომდინარე.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ატორვასტატინი: 40-80 mg პერორალურად დღეში ერთხელ
დამხმარე მკურნალობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
სპეციალიზირებულ ინსულტის კლინიკაში ჰოსპიტალიზაცია ზოგად სამედიცინო/ქირურგიულ დაწესებულებაში მოთავსებასთან შედარებით დაკავშირებულია უკეთეს გადარჩენადობასთან და ნაკლებ შრომისუუნარობასთან 1 წლის განმავლობაში.[222]Langhorne P, Ramachandra S, Stroke Unit Trialists' Collaboration. Organised inpatient (stroke unit) care for stroke: network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Apr 23;(4):CD000197.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000197.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32324916?tool=bestpractice.com
[223]Adeoye O, Nyström KV, Yavagal DR, et al. Recommendations for the establishment of stroke systems of care: a 2019 update. Stroke. 2019 Jul;50(7):e187-210.
https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000173
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31104615?tool=bestpractice.com
[ 
]
How does organized inpatient care compare with care on a general medical ward for people with stroke/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.3108/fullსწორი პასუხის ჩვენებაინსულტის განყოფილებებს უნდა ჰყავდეთ მულტიდისციპლინური გუნდი, რომელშიც შედიან ექიმები, საექთნო პერსონალი და რეაბილიტაციის სპეციალისტები, რომლებიც არიან ინსულტის ექსპერტები. გაუმჯობესებული დამხმარე მოვლა, გართულებების, როგორიცაა ინფექცია, თავიდან აცილება და რეაბილიტაციის ადრეული დაწყება ის მექანიზმებია, რომლითაც ინსულტის განყოფილების შტატი სავარაუდოდ, აუმჯობესებს შედეგებს.
დამატებითი ჟანგბადის მიწოდება საჭირო ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სისხლში ჟანგბადის სატურაცია არის <94%. ჟანგბადის თავისუფალი გამოყენება მწვავე დაავადების დროს დაკავშირებულია სიკვდილობის გაზრდილ მაჩვენებელთან.[207]Chu DK, Kim LH, Young PJ, et al. Mortality and morbidity in acutely ill adults treated with liberal versus conservative oxygen therapy (IOTA): a systematic review and meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 28;391(10131):1693-705. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29726345?tool=bestpractice.com [208]Siemieniuk RAC, Chu DK, Kim LH, et al. Oxygen therapy for acutely ill medical patients: a clinical practice guideline. BMJ. 2018 Oct 24;363:k4169. https://www.bmj.com/content/363/bmj.k4169.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30355567?tool=bestpractice.com დაქვეითებული ცნობიერების, ან რეფრაქტერული ჰიპოქსემიის მქონე პაციენტებს შეიძლება, დასჭირდეთ ინტუბაცია და მექანიკური ვენტილაცია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [209]Rønning OM, Guldvog B. Should stroke victims routinely receive supplemental oxygen? A quasi-randomized controlled trial. Stroke. 1999 Oct;30(10):2033-7. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.10.2033 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10512903?tool=bestpractice.com
როგორ ჩავდგათ ტრაქეის მილი მოზრდილებში ლარინგოსკოპის გამოყენებით.
როგორ გამოვიყენოთ ნიღბიანი სასუნთქი ტომარა მოზრდილებთან ვენტილაციის უზრუნვესაყოფად. ვიდეო გვიჩვენებს ორი-პერსონის ტექნიკას.
მოსაზრებები არტერიული წნევის (BP) მართვაზე მწვავე იშემიური ინსულტის დროს სადავოა წინააღმდეგობრივი მტკიცებულებებისა და დიდი კონტროლირებადი კვლევების უქონლობის გამო.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com იშემიური ინსულტის მქონე ბევრ პაციენტს ექიმთან მიმართვის დროს მაღალი არტერიული წნევა აღენიშნება. არტერიული წნევის დაქვეითებამ შეიძლება ცერებრული პერფუზია შეამციროს და ინსულტის გავრცელება გამოიწვიოს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [213]Ahmed N, Näsman P, Wahlgren NG. Effect of intravenous nimodipine on blood pressure and outcome after acute stroke. Stroke. 2000 Jun;31(6):1250-5. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.31.6.1250 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10835440?tool=bestpractice.com თუმცა, ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინები გვირჩევენ ჰიპერტენზიის ადრეულ მკურნალობას, როდესაც საჭიროება თანმხლები დაავადებებისგან მომდინარეობს. განსაკუთრებული თანმხლები დაავადებები მოიცავს თანმხლებ მწვავე კორონარულ მოვლენას, გულის მწვავე უკმარისობას, აორტის გაშრევებას, პოსტფიბრინოლიზს ან სიმპტომური ინტრაცერებრული ჰემორაგიის შემდგომ ფიბრინოლიზს. ამ პაციენტების მართვა ინდივიდუალური უნდა იყოს, მაგრამ ზოგადად, არტერიული წნევის საწყის ეტაპზე შემცირება 15%-ით არის გონივრული სამიზნე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ჰიპოგლიკემიამ შეიძლება გამოიწვიოს ტვინის დაზიანება და ამიტომ უნდა ავიცილოთ თავიდან. ერთ-ერთმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ჰიპერგლიკემია, გლუკოზის დონის აგრესიულმა კონტროლმა ინტრავენური წვეთოვანი ინსულინის საშუალებით არ გამოიწვია მნიშვნელოვანი განსხვავება ფუნქციური შედეგის გაუმჯობესების კუთხით 90 დღის განმავლობაში გლუკოზის სტანდარტულ კონტროლთან შედარებით, მაგრამ ეს დაკავშირებული აღმოჩნდა მძიმე ჰიპოგლიკემიასთან მეტ პაციენტში (2.6%).[216]Johnston KC, Bruno A, Pauls Q, et al; Neurological Emergencies Treatment Trials Network and the SHINE Trial Investigators. Intensive vs standard treatment of hyperglycemia and functional outcome in patients with acute ischemic stroke: the SHINE randomized clinical trial. JAMA. 2019 Jul 23;322(4):326-35. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2738553 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31334795?tool=bestpractice.com ჰიპოგლიკემია შეიძლება კარგად კონტროლდებოდეს ინსულინის ხშირი კანქვეშა ინექციებით, რომელიც ეფუძნება მცოცავ ინსულინოთერაპიას.[217]Fuentes B, Ntaios G, Putaala J, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines on glycaemia management in acute stroke. Eur Stroke J. 2018 Mar;3(1):5-21. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987317742065 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008333?tool=bestpractice.com
ჰიპერგლიკემია დაკავშირებულია იშემიური ინსულტის ცუდ შედეგთან და ჰემორაგიული ტრანსფორმაციის რისკთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [138]Baird TA, Parsons MW, Phanh T, et al. Persistent poststroke hyperglycemia is independently associated with infarct expansion and worse clinical outcome. Stroke. 2003 Sep;34(9):2208-14. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000085087.41330.ff http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12893952?tool=bestpractice.com [139]Kase CS, Furlan AJ, Wechsler LR, et al. Cerebral hemorrhage after intra-arterial thrombolysis for ischemic stroke: the PROACT II trial. Neurology. 2001 Nov 13;57(9):1603-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11706099?tool=bestpractice.com [140]Demchuk AM, Morgenstern LB, Krieger DW, et al. Serum glucose level and diabetes predict tissue plasminogen activator-related intracerebral hemorrhage in acute ischemic stroke. Stroke. 1999 Jan;30(1):34-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.1.34 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9880385?tool=bestpractice.com რეკომენდებულია სისხლში მნიშვნელოვნად მომატებული გლუკოზის მკურნალობა, რადგან მტკიცებულება მიუთითებს, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის შემდეგ პირველი 24 საათის განმავლობაში საავადმყოფოში არსებული მუდმივი ჰიპერგლიკემია ასოცირდება უარეს შედეგებთან, ვიდრე ნორმოგლიკემია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ცხელება შეიძლება ასოცირებული იყოს ინსულტის ცუდ შედეგთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [218]Saxena M, Young P, Pilcher D, et al. Early temperature and mortality in critically ill patients with acute neurological diseases: trauma and stroke differ from infection. Intensive Care Med. 2015 May;41(5):823-32. https://www.doi.org/10.1007/s00134-015-3676-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25643903?tool=bestpractice.com ამიტომ ცხელების მკურნალობა გონივრულია, თუმცა კონტროლირებადი კვლევებით ჯერ არ გამოვლენილა მისი ეფექტურობა.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [219]Krieger DW, Yenari MA. Therapeutic hypothermia for acute ischemic stroke: what do laboratory studies teach us? Stroke. 2004 Jun;35(6):1482-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000126118.44249.5c http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15073396?tool=bestpractice.com [220]Den Hertog HM, van der Worp HB, Tseng MC, et al. Cooling therapy for acute stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD001247. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001247.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19160194?tool=bestpractice.com [221]Ntaios G, Dziedzic T, Michel P, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for the management of temperature in patients with acute ischemic stroke. Int J Stroke. 2015 Aug;10(6):941-9. http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1111/ijs.12579 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26148223?tool=bestpractice.com
ყლაპვის რეფლექსის შეფასება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ყლაპვის დარღვევა ხშირია ინსულტის დროს და ასოცირდება ასპირაციული პნევმონიის და სიკვდილის გაზრდილ რისკთან.[225]Martino R, Foley N, Bhogal S, et al. Dysphagia after stroke: incidence, diagnosis, and pulmonary complications. Stroke. 2005 Dec;36(12):2756-63. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000190056.76543.eb http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16269630?tool=bestpractice.com [226]Mann G, Hankey GJ, Cameron D. Swallowing function after stroke: prognosis and prognostic factors at 6 months. Stroke. 1999 Apr;30(4):744-8. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.4.744 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10187872?tool=bestpractice.com გაიდლაინები გვეხმარებიან საწოლთან ყლაპვის ტესტის გამოყენებაში ჭამის ან სმის დაწყებამდე, მაგრამ არ აკონკრეტებენ ტესტის გამოყენებისა და ინტერპრეტაციის დეტალებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამ საკითხისადმი გამართლებული მიდგომაა პერორალურად საჭმლისგან ან სასმელისგან თავის შეკავება, როდესაც არის ხველება, ან ჩახრენწილი ხმა პატარა ფინჯნით წყლის დალევის შემდეგ.
პაციენტები, რომლებიც საკვებს ვერ იღებენ ჩვეულებრივი გზით, სასურველია, სითხეები და პარენტერალური კვება მიიღონ ნაზოგასტრული, ნაზოდუოდენური, ან ტრანსკუტანური გასტროტომური მილის საშუალებით.
[ ]
How does percutaneous endoscopic gastrostomy compare with nasogastric tube feeding in people with swallowing disturbances?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1134/fullსწორი პასუხის ჩვენება
მექანიკური თრომბექტომია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ენდოვასკულარული ჩარევები მოიცავს თრომბის მოცილების მექანიკურ მოწყობილობებს, როგორიცაა სტენტი-რეტრივერები და ინტრაარტერიული თრომბოლიზი. ენდოვასკულარული ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს რაც შეიძლება ადრე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com ინტრავენური თრომბოლიზი ალტეპლაზასთან ერთად სიმპტომების დაწყებიდან 4.5 საათის განმავლობაში, პლუს მექანიკური თრომბექტომია სიმპტომების დაწყებიდან 6 საათის განმავლობაში არის სტანდარტი მსხვილი სისხლძაღვის ოკლუზიით (LVO) გამოწვეული ინსულტის სამკურნალოდ პაციენტებში, რომლებიც აკმაყოფილებენ შესაბამის კრიტერიუმებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128 [166]Sacks D, Baxter B, Campbell BCV, et al. Multisociety consensus quality improvement revised consensus statement for endovascular therapy of acute ischemic stroke: from the American Association of Neurological Surgeons (AANS), American Society of Neuroradiology (ASNR), Cardiovascular and Interventional Radiology Society of Europe (CIRSE), Canadian Interventional Radiology Association (CIRA), Congress of Neurological Surgeons (CNS), European Society of Minimally Invasive Neurological Therapy (ESMINT), European Society of Neuroradiology (ESNR), European Stroke Organization (ESO), Society for Cardiovascular Angiography and Interventions (SCAI), Society of Interventional Radiology (SIR), Society of NeuroInterventional Surgery (SNIS), and World Stroke Organization (WSO). J Vasc Interv Radiol. 2018 Apr;29(4):441-53. https://www.jvir.org/article/S1051-0443(17)31073-4/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29478797?tool=bestpractice.com [167]Turc G, Bhogal P, Fischer U, et al. European Stroke Organisation (ESO) - European Society for Minimally Invasive Neurological Therapy (ESMINT) guidelines on mechanical thrombectomy in acute ischaemic stroke: endorsed by Stroke Alliance for Europe (SAFE). Eur Stroke J. 2019 Mar;4(1):6-12. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/2396987319832140 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31165090?tool=bestpractice.com [168]Campbell BC, Donnan GA, Mitchell PJ, et al. Endovascular thrombectomy for stroke: current best practice and future goals. Stroke Vasc Neurol. 2016 Feb 16;1(1):16-22. https://svn.bmj.com/content/1/1/16 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28959994?tool=bestpractice.com კლინიკურმა კვლევებმა და რეესტრის მონაცემებმა დაადასტურა ამ მიდგომის ეფექტურობა.[169]Rodrigues FB, Neves JB, Caldeira D, et al. Endovascular treatment versus medical care alone for ischaemic stroke: systematic review and meta-analysis. BMJ. 2016 Apr 18;353:i1754. https://www.bmj.com/content/353/bmj.i1754.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27091337?tool=bestpractice.com [170]Mueller-Kronast NH, Zaidat OO, Froehler MT, et al; STRATIS Investigators. Systematic evaluation of patients treated with neurothrombectomy devices for acute ischemic stroke: primary results of the STRATIS Registry. Stroke. 2017 Oct;48(10):2760-8. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STROKEAHA.117.016456 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28830971?tool=bestpractice.com [171]Vidale S, Agostoni E. Endovascular treatment of ischemic stroke: an updated meta-analysis of efficacy and safety. Vasc Endovascular Surg. 2017 May;51(4):215-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28424039?tool=bestpractice.com [172]Roaldsen MB, Jusufovic M, Berge E, et al. Endovascular thrombectomy and intra-arterial interventions for acute ischaemic stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Jun 14;6:CD007574. https://www.doi.org/10.1002/14651858.CD007574.pub3 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34125952?tool=bestpractice.com
ამერიკის გულის ასოციაცია / ამერიკის ინსულტის ასოციაცია რეკომანდაციას უწევს მწვავე იშემიური ინსულტის დროს პირველი რიგის ენდოვასკულური თერაპიის სახით სტენტ-რეტრივერების გამოყენებას, ვიდრე ინტრაარტერიული თრობოლიზს და სხვა მექანიკური მოწყობილობებს (მაგ. კონცენტრული რეტრივერის); თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში მიზანშეწონილია სტენტ-რეტრივერების გარდა სხვა მოწყობილობების გამოყენება.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
პაციენტებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ყველა ქვემოთ ჩამოთვლილ კრიტერიუმს, შეიძლება, ვუმკურნალოთ სტენტ-რეტრივერით: აქვთ რანკინის ინსულტისწინა მოდიფიცირებული შრომისუუნარობის შკალით 0-1 ქულა; აღენიშნებათ შიდა კაროტიდული არტერიის ან პროქსიმალური შუა ცერებრული არტერიის (M1) ინსულტის გამომწვევი ოკლუზია; ასაკით ≥ 18 წლის; ჯანმრთელობის ნაციონალური ინსტიტუტის ინსულტის შკალით ≥ 6 ქულა; ალბერტას ინსულტის პროგრამის ადრეული კტ ქულა (ASPECTS) ≥6; და შესაძლებელია ენდოვასკულური ჩარევის დაწყება სიმპტომების განვითარებიდან 6 საათის განმავლობაში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
სტენტ-რეტრივერი შეიძლება გამოვიყენოთ ამ კრიტერიუმების არმქონე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებშიც, თუ მას სიმპტომების განვითარებიდან 6 საათის განმავლობაში გამოვიყენებთ; მაგალითად, პაციენტები წინა ცირკულური ოკლუზიით, რომლებსაც ვერ მკურნალობენ ინტრავენური თრომბოლიზით; სხვა სისხლძარღვების, მაგ. შუა ცერებრული არტერიის M2 ან M3 ტოტის, წინა ცერებრული არტერიების, ვერტებრული არტერიების, ბაზილარული არტერიის ან უკანა ცერებრული არტერიის, ოკლუზიით; ან როცა ASPECTS < 6.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თუმცა, ამ პაციენტთა ჯგუფების შესახებ მტკიცებულებების ნაკლებობაა.
პროქსიმული ბალონური კათეტერის, ან დიდი ზომის დისტალური გამხვრეტი კათეტერის, ვიდრე მხოლოდ ცერვიკალური კათეტერის გამოყენება სტენტის ამომღებ კათეტერებთან ერთად შეიძლება, სასარგებლო იყოს გარკვეული ჯგუფის ფრთხილად შერჩეულ პაციენტებში.???[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თანმხლები ჩარევა(მაგ, ინტრაარტერიული თრომბოლიზისი) შეიძლება ასევე სასარგებლო იყოს სასურველი რეპერფუზიის მისაღებად, თუ გამოვიყენებთ სიმპტომების განვითარებიდან 6 საათში. ამასთან, ინსულტის დროს არც ერთი ინტრაარტერიული თრომბოლიზური ჩარევა არ არის მიღებული.
პაციენტებისთვის, რომლებიც სხვაგვარად აკმაყოფილებენ მექანიკური თრომბექტომიის კრიტერიუმებს, რეკომენდებულია ინტრაკრანიული არტერიების არაინვაზიურად სისხლძარღვის ვიზუალიზაცია საწყისი რადიოლოგიური შეფასების ფარგლებში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თრომბექტომიის დაწყებამდე აუცილებელია კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული პერფუზიის ან მაგნიტურ-რეზონანსული პერფუზიის მეშვეობით დაზიანების ბირთვის გარშემო არსებული აღდგენადი ქსოვილის ვიზუალიზაცია.
ანტიკოაგულაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ანტიკოაგულაცია არის ინსულტის მეორადი პრევენციის ვარიანტი პაციენტების სპეციფიკურ ჯგუფებში კრიპტოგენური იშემიური ინსულტით, რომელიც გამოწვეულია შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის (PFO) გამო.[190]Messé SR, Gronseth GS, Kent DM, et al. Practice advisory update summary: patent foramen ovale and secondary stroke prevention: report of the guideline subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2020 May 19;94(20):876-85. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000009443 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32350058?tool=bestpractice.com გადატანილი ინსულტის მქონე ყველა პაციენტს განუსაზღვრელი ვადით უნდა მკურნალობდნენ ანტითრომბოზული მედიკამენტებით, თუ არ არის სისხლდენის უკუჩვენება, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ოვალური ხვრელი შეუხორცებელი ან დახურული. 60 წლამდე ასაკის პაციენტებისთვის, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა და ანტითრომბოციტული თერაპია, სავარაუდოდ, უპირატესი იქნება ინსულტის მეორადი პრევენციისთვის, ანტიკოაგულანტებთან შედარებით.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა პლუს ანტითრომბოციტული თერაპია უპირატესია მხოლოდ ანტითრომბოციტური თერაპიის მიმართ, თუ ანტიკოაგულაცია უკუნაჩვენებია ან უარყოფილია.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com [197]Mir H, Siemieniuk RA, Ge L, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation in patients with patent foramen ovale and cryptogenic stroke: a systematic review and network meta-analysis incorporating complementary external evidence. BMJ Open. 2018 Jul 25;8(7):e023761. https://bmjopen.bmj.com/content/8/7/e023761.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30049703?tool=bestpractice.com შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა შეიძლება მითითებული იყოს ზოგიერთი პაციენტისთვის. იხ.შეუხორცებელი ოვალური ხვრელი.
VTE პროფილაქრიკა + ადრეული მობილიზაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ვენური თრომბოემბოლიზმი(VTE) ინსულტის სიკვდილობის დაახლოებით 10%-ის მიზეზია.[227]Wijdicks EF, Scott JP. Pulmonary embolism associated with acute stroke. Mayo Clin Proc. 1997 Apr;72(4):297-300. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9121173?tool=bestpractice.com
რეკომენდებულია ფეხების პერიოდული პნევმატური შეკუმშვა ღრმა ვენების თრომბოზი/ვენური თრომბოემბოლიის რისკის შესამცირებლად არაამბულატორიული ინსულტის მქონე პაციენტებში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com [229]Dennis M, Sandercock P, Reid J, et al; CLOTS (Clots in Legs Or sTockings after Stroke) Trials Collaboration. Effectiveness of intermittent pneumatic compression in reduction of risk of deep vein thrombosis in patients who have had a stroke (CLOTS 3): a multicentre randomised controlled trial. Lancet. 2013 Aug 10;382(9891):516-24. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(13)61050-8/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23727163?tool=bestpractice.com არ არის რეკომენდებული ელასტიური კომპრესიული წინდები.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com
მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში პროფილაქტიკური კანქვეშა ჰეპარინის სარგებელი კარგად არ არის დადგენილი; ის ამცირებს ღრმა ვენების თრომბოზის და ფილტვის ემბოლიის სიხშირეს, მაგრამ ასევე ასოცირდება სისხლდენის სიხშირის მნიშვნელოვან მატებასთან და არ აქვს მნიშვნელოვანი გავლენა სიკვდილობაზე ან ფუნქციურ სტატუსზე საბოლოო დაკვირვების დროს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
გაიდლაინებში აღნიშნულია, რომ შეიძლება არსებობდეს პაციენტთა ქვეჯგუფი, ვისთვისაც ჰეპარინთან ერთად ვენური თრომბოემბოლიის რისკის შემცირების სარგებელი აღემატება ინტრაკრანიული და ექსტრაკრანიალური სისხლდენის გაზრდილ რისკს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com არ არსებობს პროგნოზირების ინსტრუმენტი ამ პაციენტების იდენტიფიცირებისთვის, მაგრამ პაციენტები, რომლებიც მიჩნეულია, რომ იმყოფებიან ვენური თორმბოემბოლიის განსაკუთრებით მაღალი რისკის ქვეშ, მოიცავს მათ, ვისაც აქვს ფეხის სრული დამბლა, გადატანილი ვენური თრომბოემბოლია, დეჰიდრატაცია ან თანმხლები დაავადებები (როგორიცაა ავთვისებიანი სიმსივნე ან სეფსისი), ან არის აქტიური ან ბოლო დრომდე მწეველი.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128 [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com
ადრეული მობილიზაცია რეკომენდებულია ინსულტის მქონე პაციენტებისთვის, მაგრამ ძალიან ადრე, ინტენსიური მობილიზაცია (მაგ., მრავალჯერადი სესიები არამწოლიარე მდგომარეობაში) ინსულტის დაწყებიდან 24 საათის განმავლობაში არ უნდა ჩატარდეს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [230]AVERT Trial Collaboration group. Efficacy and safety of very early mobilisation within 24 h of stroke onset (AVERT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):46-55. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(15)60690-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25892679?tool=bestpractice.com ადრეულმა მობილიზაციამ შეიძლება შეამციროს ვენური თრომბოემბოლიის რისკი ვენური სტაზის შემცირებით, მაგრამ ეს შედეგი არ გამოვლენილა კონტროლირებულ კვლევებში.[228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com იხ. ვენური თრომბოემბოლიის პროფილაქტიკა.
ანტითრომბოციტული თერაპია
გაიდლაინებით რეკომენდებულია, რომ იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებმა მიიღონ ასპირინი, მიუხედავად იმისა, აკმაყოფილებენ თუ არა ისინი ინტრავენური რეკომბინანტული ქსოვილოვანი პლაზმინოგენის აქტივატორით მკურნალობის კრიტერიუმებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
პაციენტებში ბოლო მცირე (NIHSS ქულა ≤3) არაკარდიოემბოლიური იშემიური ინსულტით ან მაღალი რისკის გარდამავალი იშემიური შეტევით (ABCD2 ქულა ≥4), ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაცია გირჩევთ ორმაგი ანტითრომბოციტული თერაპიის (ასპირინი პლიუს კლოპიდოგრელი) დაწყებას ადრეულ პერიოდში (იდეალურად სიმპტომის გამოვლენიდან 12-24 საათში და დაწყებიდან სულ მცირე 7 დღის განმავლობაში) და გაგრძელებას 21-90 დღის განმავლობაში, რასაც მოჰყვება ერთჯერადი ანტითრომბოციტული თერაპია, განმეორებითი იშემიური ინსულტის რისკის შესამცირებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com [119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [160]Wang Y, Johnston SC, Bath PM, et al. Acute dual antiplatelet therapy for minor ischaemic stroke or transient ischaemic attack. BMJ. 2019 Feb 28;364:l895. https://www.bmj.com/content/364/bmj.l895.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30819687?tool=bestpractice.com [161]Kennedy J, Hill MD, Ryckborst KJ, et al. Fast assessment of stroke and transient ischaemic attack to prevent early recurrence (FASTER): a randomised controlled pilot trial. Lancet Neurol. 2007 Nov;6(11):961-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17931979?tool=bestpractice.com
ტიკაგრელორის და ასპირინის კომბინაციის ორმაგი ანტიაგრეგაციული თერაპიის რეჟიმი დამტკიცებულია აშშ-ში სურსათისა და წამლის სააგენტოს (FDA) მიერ, რათა შეამციროს ინსულტის რისკი მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში NIHSS ≤5 ქულით ან TIA-ს მაღალი რისკით. 2021 წლის დეკემბერში ევროპაში გაუქმდა ევროპის მედიკამენტების სააგენტოს (EMA) მიმართვა, ტიკაგრელორის მარკეტინგის ავტორიზაციის შეეცვალის შესახებ, რათა ჩაერთოს ის ინსულტის პრევენციაში მოზრდილებში, რომლებსაც ჰქონდათ მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის იშემიური ინსულტი ან მაღალი რისკის TIA. მათ კითხვებზე საცდელი კვლევებისა და კომპანიის პასუხების საფუძველზე , EMA-მ გამოთქვა შეშფოთება, რომ ტიკაგრელორის ასპირინთან კომბინაციის მოკლევადიანი მკურნალობის სარგებელი ამ პაციენტებში ინსულტის თავიდან ასაცილებლად აშკარად არ აჭარბებდა ფატალური და არალეტალური სისხლდენის რისკს. მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებისთვის და NIHSS-ით <5 ქულის შემთხვევაში, ტიკაგრელორის პლუს ასპირინის გამოყენებამ 30 დღის განმავლობაში შეამცირა განმეორებადი იშემიური მოვლენები რანდომიზებულ, პლაცებო კონტროლირებად, ორმაგ ბრმა კვლევაში. თუმცა, სისხლდენის მძიმე ფორმა უფრო ხშირი იყო ტიკაგრელორის და ასპირინის კომბინაციის დროს, ვიდრე მხოლოდ ასპირინის შემთხვევაში.[164]Johnston SC, Amarenco P, Denison H, et al. Ticagrelor and aspirin or aspirin alone in acute ischemic stroke or TIA. N Engl J Med. 2020 Jul 16;383(3):207-17. https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa1916870 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32668111?tool=bestpractice.com ჩინელ პაციენტებში მცირე ინსულტით და მაღალი რისკის გარდამავალი იშემიური შეტევით (NIHSS ქულა <3), რომლებიც არიან CYP2C19 ფუნქციის დაკარგვის ალელის მატარებლები, ტიკაგრელორის პლუს ასპირინის გამოყენება ზომიერად ამცირებს ინსულტის რისკს 90 დღეში, კლოპიდოგრელ პლუს ასპირინთან შედარებით. კომბინირებული მკურნალობა გრძელდებოდა 21 დღე, რასაც მოყვებოდა ტიკაგრელორი ან კლოპიდოგრელი 90 დღემდე.[165]Wang Y, Meng X, Wang A, et al. Ticagrelor versus clopidogrel in CYP2C19 loss-of-function carriers with stroke or TIA. N Engl J Med. 2021 Dec 30;385(27):2520-30. https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa2111749 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34708996?tool=bestpractice.com
ანტითრომბოციტული თერაპია ასპირინით ან კლოპიდოგრელით (ცალკე ან დახურული შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის ფონზე) რეკომენდებულია ინსულტის მეორადი პროფილაქტიკისთვის პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ კრიპტოგენური იშემიური ინსულტი, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის (PFO) გამო.[190]Messé SR, Gronseth GS, Kent DM, et al. Practice advisory update summary: patent foramen ovale and secondary stroke prevention: report of the guideline subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2020 May 19;94(20):876-85. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000009443 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32350058?tool=bestpractice.com გადატანილი ინსულტის მქონე ყველა პაციენტს განუსაზღვრელი ვადით უნდა მკურნალობდნენ ანტითრომბოზული მედიკამენტებით, თუ არ არის სისხლდენის უკუჩვენება, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ოვალური ხვრელი შეუხორცებელი ან დახურული. 60 წლამდე ასაკის პაციენტებისთვის, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა და ანტითრომბოციტული თერაპია, სავარაუდოდ, უპირატესი იქნება ინსულტის მეორადი პრევენციისთვის, ანტიკოაგულანტებთან შედარებით.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა პლუს ანტითრომბოციტული თერაპია უპირატესია მხოლოდ ანტითრომბოციტური თერაპიის მიმართ, თუ ანტიკოაგულაცია უკუნაჩვენებია ან უარყოფილია.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com [197]Mir H, Siemieniuk RA, Ge L, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation in patients with patent foramen ovale and cryptogenic stroke: a systematic review and network meta-analysis incorporating complementary external evidence. BMJ Open. 2018 Jul 25;8(7):e023761. https://bmjopen.bmj.com/content/8/7/e023761.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30049703?tool=bestpractice.com იხ.შეუხორცებელი ოვალური ხვრელი.
გარდამავალი იშემიური შეტევის ან ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომლებიც გამოწვეულია მნიშვნელოვანი ინტრაკრანიული არტერიის 50%-დან 99%-მდე სტენოზით, ასპირინი რეკომენდებულია ვარფარინის ნაცვლად, განმეორებითი იშემიური ინსულტის და სისხლძარღვოვანი სიკვდილის რისკის შესამცირებლად.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ინსულტი ან TIA 30 დღის განმავლობაში, განპირობებული ძირითადი ინტრაკრანიალური არტერიის სტენოზის მძიმე ფორმით (70% - 99%), რეკომენდებულია კლოპიდოგრელის დამატება ასპირინთან 90 დღემდე პერიოდში განმეორებითი ინსულტის რისკის შემცირების მიზნით იმ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ჰემორაგიული ტრანსფორმაციის დაბალი რისკი.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com მცირე ინსულტის ან მაღალი რისკის გარდამავალი იშემიური შეტევის მქონე პაციენტებში, მოვლენიდან 24 საათის ფარგლებში და მნიშვნელოვანი ინტრაკრანიული არტერიის თანმხლები იფსილატერული >30%-იანი სტენოზის დროს, გასათვალისწინებელია ტიკაგრელორის დამატება ასპირინთან ერტად 30 დღემდე პერიოდის განმავლობაში, რათ დამატებით შემცირდეს განმეორებითი ინსულტის რისკი.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com საძილე არტერიის ენდარტერექტომია (CEA) და საძილე არტერიის სტენტირება (CAS) შეიძლება ნაჩვენები იყოს შერჩეულ პაციენტებში. იხ. კაროტიდული არტერიის სტენოზი.
გაიარეთ კონსულტაცია სპეციალისტთან ან გაეცანით ადგილობრივ პროტოკოლებს შესაბამისი ანტითრომბოციტული რეჟიმის და დოზების არჩევის შესახებ.
მაღალი ინტენსივობის სტატინი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ინტენსიურად ლიპიდდამაქვეითებელი ეფექტის მქონე სტატინოთერაპია რეკომენდებულია იშემიური ინსულტის, ან გიშ მქონე პაციენტებისთვის ინსულტისა და გულსისხლძარღვოვანი გართულებების თავიდან ასაცილებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com [205]Grundy SM, Stone NJ, Bailey AL, et al. 2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA guideline on the management of blood cholesterol: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. Circulation. 2019 Jun 18;139(25):e1082-143. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000000625 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30586774?tool=bestpractice.com სტატინებით მკურნალობა დაუყოვნებლივ არ უნდა დაიწყოს. არსებობს კონსენსუსი, რომ უსაფრთხოა სტატინების დაწყება 48 საათის შემდეგ.[132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128 სტატინებით მკურნალობა უნდა გაგრძელდეს იმ ადამიანებში, რომლებიც უკვე იღებენ სტატინებს.[132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128
არსებობს მტკიცებულება, რომ მორეციდივე გულ-სისხლძარღვთა მოვლენების ან ინსულტის სიხშირე უფრო დაბალია პაციენტებში, რომელთა დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინები (LDL) კონტროლდება <70 მგ/დლ-მდე, ვიდრე 90-დან 110 მგ/დლ-მდე.[24]Turan TN, Zaidat OO, Gronseth GS, et al. Stroke prevention in symptomatic large artery intracranial atherosclerosis practice advisory: report of the AAN guideline subcommittee. Neurology. 2022 Mar 22;98(12):486-98. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000200030 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35314513?tool=bestpractice.com [206]Amarenco P, Kim JS, Labreuche J, et al. A Comparison of two LDL cholesterol targets after ischemic stroke. N Engl J Med. 2020 Jan 2;382(1):9. https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa1910355 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31738483?tool=bestpractice.com პაციენტებისთვის, რომლებიც იღებენ სტატინებს, რეკომენდებულია ღვიძლის ფერმენტების მონიტორინგი. სიფრთხილე უნდა გამოიყენოთ მაღალი ინტენსივობის სტატინების დანიშვნისას პაციენტებში, რომლებსაც ანამნეზში აქვთ ინტრაცერებრალური სისხლდენა.
იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომლებსაც არ აქვთ გულის კორონარული დაავადება, არ აქვთ გულის მნიშვნელოვანი ემბოლიის წყაროები და დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერინი (LDL-C) არის >100 მგ/დლ, ატორვასტატინი ნაჩვენებია ინსულტის რეციდივის რისკის შესამცირებლად.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com
პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ინსულტი ან გარდამვალი იშემიური შეტევა და ჰიპერლიპიდემია, ცხოვრების წესის ცვლილებების დაცვა და დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინის ქოლესტერონის–შემამცირებელი მედიკამენტების ეფექტი უნდა შეფასდეს უზმოზე ლიპიდების ანალიზით და შესაბამისი უსაფრთხოების მაჩვენებლების გაზომვით სტატინის დაწყებიდან ან დოზის კორექტირებიდან 4-12 კვირის შემდეგ. შემდგომში ეს შეფასება უნდა განმეორდეს ყოველ 3-12 თვეში მკურნალობის მიმართ დამყოლობის ან უსაფრთხოების შეფასების საჭიროებიდან გამომდინარე.[102]Kleindorfer DO, Towfighi A, Chaturvedi S, et al. 2021 guideline for the prevention of stroke in patients with stroke and transient ischemic attack: a guideline from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2021 Jul;52(7):e364-467. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000375 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34024117?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ატორვასტატინი: 40-80 mg პერორალურად დღეში ერთხელ
დამხმარე მკურნალობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
სპეციალიზირებულ ინსულტის კლინიკაში ჰოსპიტალიზაცია ზოგად სამედიცინო/ქირურგიულ დაწესებულებაში მოთავსებასთან შედარებით დაკავშირებულია უკეთეს გადარჩენადობასთან და ნაკლებ შრომისუუნარობასთან 1 წლის განმავლობაში.[222]Langhorne P, Ramachandra S, Stroke Unit Trialists' Collaboration. Organised inpatient (stroke unit) care for stroke: network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Apr 23;(4):CD000197.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000197.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32324916?tool=bestpractice.com
[223]Adeoye O, Nyström KV, Yavagal DR, et al. Recommendations for the establishment of stroke systems of care: a 2019 update. Stroke. 2019 Jul;50(7):e187-210.
https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000173
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31104615?tool=bestpractice.com
[ ]
How does organized inpatient care compare with care on a general medical ward for people with stroke/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.3108/fullსწორი პასუხის ჩვენებაინსულტის განყოფილებებს უნდა ჰყავდეთ მულტიდისციპლინური გუნდი, რომელშიც შედიან ექიმები, საექთნო პერსონალი და რეაბილიტაციის სპეციალისტები, რომლებიც არიან ინსულტის ექსპერტები. გაუმჯობესებული დამხმარე მოვლა, გართულებების, როგორიცაა ინფექცია, თავიდან აცილება და რეაბილიტაციის ადრეული დაწყება ის მექანიზმებია, რომლითაც ინსულტის განყოფილების შტატი სავარაუდოდ, აუმჯობესებს შედეგებს.
დამატებითი ჟანგბადის მიწოდება საჭირო ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სისხლში ჟანგბადის სატურაცია არის <94%. ჟანგბადის თავისუფალი გამოყენება მწვავე დაავადების დროს დაკავშირებულია სიკვდილობის გაზრდილ მაჩვენებელთან.[207]Chu DK, Kim LH, Young PJ, et al. Mortality and morbidity in acutely ill adults treated with liberal versus conservative oxygen therapy (IOTA): a systematic review and meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 28;391(10131):1693-705. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29726345?tool=bestpractice.com [208]Siemieniuk RAC, Chu DK, Kim LH, et al. Oxygen therapy for acutely ill medical patients: a clinical practice guideline. BMJ. 2018 Oct 24;363:k4169. https://www.bmj.com/content/363/bmj.k4169.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30355567?tool=bestpractice.com დაქვეითებული ცნობიერების, ან რეფრაქტერული ჰიპოქსემიის მქონე პაციენტებს შეიძლება, დასჭირდეთ ინტუბაცია და მექანიკური ვენტილაცია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [209]Rønning OM, Guldvog B. Should stroke victims routinely receive supplemental oxygen? A quasi-randomized controlled trial. Stroke. 1999 Oct;30(10):2033-7. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.10.2033 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10512903?tool=bestpractice.com
როგორ ჩავდგათ ტრაქეის მილი მოზრდილებში ლარინგოსკოპის გამოყენებით.
როგორ გამოვიყენოთ ნიღბიანი სასუნთქი ტომარა მოზრდილებთან ვენტილაციის უზრუნვესაყოფად. ვიდეო გვიჩვენებს ორი-პერსონის ტექნიკას.
მოსაზრებები არტერიული წნევის (BP) მართვაზე მწვავე იშემიური ინსულტის დროს სადავოა წინააღმდეგობრივი მტკიცებულებებისა და დიდი კონტროლირებადი კვლევების უქონლობის გამო.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com იშემიური ინსულტის მქონე ბევრ პაციენტს ექიმთან მიმართვის დროს მაღალი არტერიული წნევა აღენიშნება. არტერიული წნევის დაქვეითებამ შეიძლება ცერებრული პერფუზია შეამციროს და ინსულტის გავრცელება გამოიწვიოს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [213]Ahmed N, Näsman P, Wahlgren NG. Effect of intravenous nimodipine on blood pressure and outcome after acute stroke. Stroke. 2000 Jun;31(6):1250-5. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.31.6.1250 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10835440?tool=bestpractice.com თუმცა, ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინები გვირჩევენ ჰიპერტენზიის ადრეულ მკურნალობას, როდესაც საჭიროება თანმხლები დაავადებებისგან მომდინარეობს. განსაკუთრებული თანმხლები დაავადებები მოიცავს თანმხლებ მწვავე კორონარულ მოვლენას, გულის მწვავე უკმარისობას, აორტის გაშრევებას, პოსტფიბრინოლიზს ან სიმპტომური ინტრაცერებრული ჰემორაგიის შემდგომ ფიბრინოლიზს. ამ პაციენტების მართვა ინდივიდუალური უნდა იყოს, მაგრამ ზოგადად, არტერიული წნევის საწყის ეტაპზე შემცირება 15%-ით არის გონივრული სამიზნე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ჰიპოგლიკემიამ შეიძლება გამოიწვიოს ტვინის დაზიანება და ამიტომ უნდა ავიცილოთ თავიდან. ერთ-ერთმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ჰიპერგლიკემია, გლუკოზის დონის აგრესიულმა კონტროლმა ინტრავენური წვეთოვანი ინსულინის საშუალებით არ გამოიწვია მნიშვნელოვანი განსხვავება ფუნქციური შედეგის გაუმჯობესების კუთხით 90 დღის განმავლობაში გლუკოზის სტანდარტულ კონტროლთან შედარებით, მაგრამ ეს დაკავშირებული აღმოჩნდა მძიმე ჰიპოგლიკემიასთან მეტ პაციენტში (2.6%).[216]Johnston KC, Bruno A, Pauls Q, et al; Neurological Emergencies Treatment Trials Network and the SHINE Trial Investigators. Intensive vs standard treatment of hyperglycemia and functional outcome in patients with acute ischemic stroke: the SHINE randomized clinical trial. JAMA. 2019 Jul 23;322(4):326-35. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2738553 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31334795?tool=bestpractice.com ჰიპოგლიკემია შეიძლება კარგად კონტროლდებოდეს ინსულინის ხშირი კანქვეშა ინექციებით, რომელიც ეფუძნება მცოცავ ინსულინოთერაპიას.[217]Fuentes B, Ntaios G, Putaala J, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines on glycaemia management in acute stroke. Eur Stroke J. 2018 Mar;3(1):5-21. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987317742065 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008333?tool=bestpractice.com
ჰიპერგლიკემია დაკავშირებულია იშემიური ინსულტის ცუდ შედეგთან და ჰემორაგიული ტრანსფორმაციის რისკთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [138]Baird TA, Parsons MW, Phanh T, et al. Persistent poststroke hyperglycemia is independently associated with infarct expansion and worse clinical outcome. Stroke. 2003 Sep;34(9):2208-14. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000085087.41330.ff http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12893952?tool=bestpractice.com [139]Kase CS, Furlan AJ, Wechsler LR, et al. Cerebral hemorrhage after intra-arterial thrombolysis for ischemic stroke: the PROACT II trial. Neurology. 2001 Nov 13;57(9):1603-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11706099?tool=bestpractice.com [140]Demchuk AM, Morgenstern LB, Krieger DW, et al. Serum glucose level and diabetes predict tissue plasminogen activator-related intracerebral hemorrhage in acute ischemic stroke. Stroke. 1999 Jan;30(1):34-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.1.34 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9880385?tool=bestpractice.com რეკომენდებულია სისხლში მნიშვნელოვნად მომატებული გლუკოზის მკურნალობა, რადგან მტკიცებულება მიუთითებს, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის შემდეგ პირველი 24 საათის განმავლობაში საავადმყოფოში არსებული მუდმივი ჰიპერგლიკემია ასოცირდება უარეს შედეგებთან, ვიდრე ნორმოგლიკემია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ცხელება შეიძლება ასოცირებული იყოს ინსულტის ცუდ შედეგთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [218]Saxena M, Young P, Pilcher D, et al. Early temperature and mortality in critically ill patients with acute neurological diseases: trauma and stroke differ from infection. Intensive Care Med. 2015 May;41(5):823-32. https://www.doi.org/10.1007/s00134-015-3676-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25643903?tool=bestpractice.com ამიტომ ცხელების მკურნალობა გონივრულია, თუმცა კონტროლირებადი კვლევებით ჯერ არ გამოვლენილა მისი ეფექტურობა.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [219]Krieger DW, Yenari MA. Therapeutic hypothermia for acute ischemic stroke: what do laboratory studies teach us? Stroke. 2004 Jun;35(6):1482-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000126118.44249.5c http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15073396?tool=bestpractice.com [220]Den Hertog HM, van der Worp HB, Tseng MC, et al. Cooling therapy for acute stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD001247. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001247.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19160194?tool=bestpractice.com [221]Ntaios G, Dziedzic T, Michel P, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for the management of temperature in patients with acute ischemic stroke. Int J Stroke. 2015 Aug;10(6):941-9. http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1111/ijs.12579 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26148223?tool=bestpractice.com
ყლაპვის რეფლექსის შეფასება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ყლაპვის დარღვევა ხშირია ინსულტის დროს და ასოცირდება ასპირაციული პნევმონიის და სიკვდილის გაზრდილ რისკთან.[225]Martino R, Foley N, Bhogal S, et al. Dysphagia after stroke: incidence, diagnosis, and pulmonary complications. Stroke. 2005 Dec;36(12):2756-63. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000190056.76543.eb http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16269630?tool=bestpractice.com [226]Mann G, Hankey GJ, Cameron D. Swallowing function after stroke: prognosis and prognostic factors at 6 months. Stroke. 1999 Apr;30(4):744-8. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.4.744 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10187872?tool=bestpractice.com გაიდლაინები გვეხმარებიან საწოლთან ყლაპვის ტესტის გამოყენებაში ჭამის ან სმის დაწყებამდე, მაგრამ არ აკონკრეტებენ ტესტის გამოყენებისა და ინტერპრეტაციის დეტალებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამ საკითხისადმი გამართლებული მიდგომაა პერორალურად საჭმლისგან ან სასმელისგან თავის შეკავება, როდესაც არის ხველება, ან ჩახრენწილი ხმა პატარა ფინჯნით წყლის დალევის შემდეგ.
პაციენტები, რომლებიც საკვებს ვერ იღებენ ჩვეულებრივი გზით, სასურველია, სითხეები და პარენტერალური კვება მიიღონ ნაზოგასტრული, ნაზოდუოდენური, ან ტრანსკუტანური გასტროტომური მილის საშუალებით.
[ ]
How does percutaneous endoscopic gastrostomy compare with nasogastric tube feeding in people with swallowing disturbances?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1134/fullსწორი პასუხის ჩვენება
მექანიკური თრომბექტომია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ენდოვასკულარული ჩარევები მოიცავს თრომბის მოცილების მექანიკურ მოწყობილობებს, როგორიცაა სტენტი-რეტრივერები და ინტრაარტერიული თრომბოლიზი. ენდოვასკულარული ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს რაც შეიძლება ადრე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com მხოლოდ თრომბექტომიის როლი ინტრავენური თრომბოლიზის გარეშე (მაგ., სადაც არის თრომბოლიზის უკუჩვენებები) ჯერ არ არის დადგენილი. ინტრაარტერიული თრომბექტომია შეიძლება განიხილებოდეს ინტრავენური თრომბოლიზის გარეშე იმ პაციენტებისთვის, რომლებიც კლინიკაში მოსული არიან ინსულტის დაწყებიდან 4,5-დან 6,0 საათამდე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com ინტრაარტერიული თრომბექტომია ინტრავენური თრომბოლიზის გარეშე ასევე შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებისთვის, რომლებიც კლინიკაში მოსული არიან ინსულტის დაწყებიდან 6-24 საათის შემდეგ (ბოლო დადასტურებული ნორმალური მდგომარეობა) და აკმაყოფილებენ სპეციფიკური დასაშვებობის კრიტერიუმებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამერიკის გულის ასოციაცია / ამერიკის ინსულტის ასოციაცია რეკომანდაციას უწევს მწვავე იშემიური ინსულტის დროს პირველი რიგის ენდოვასკულური თერაპიის სახით სტენტ-რეტრივერების გამოყენებას, ვიდრე ინტრაარტერიული თრობოლიზს და სხვა მექანიკური მოწყობილობებს (მაგ. კონცენტრული რეტრივერის); თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში მიზანშეწონილია სტენტ-რეტრივერების გარდა სხვა მოწყობილობების გამოყენება.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com ერთმა სისტემურმა მიმოხილვამ აჩვენა, რომ მსხვილი სისხლძარღვის ოკლუზიის შედეგად განვითარებული მსუბუქი ინსულტის მქონე პაციენტებშიც კი, რომლებსაც არ ჰქონდათ ალტეპლაზით ინტრავენური თრომბოლიზი ჩატარებული, მექანიკურმა თრომბექტომიამ მოიტანა უკეთესი 90-დღიანი ფუნქციონალური შედეგები და არსებობს ვარაუდი, რომ ამ მკურნალობას შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს პაციენტებში, რომლებიც არ აკმაყოფილებენ ინტრავენური ალტეპლაზათი მკურნალობის კრიტერიუმებს.[173]Griessenauer CJ, Medin C, Maingard J, et al. Endovascular mechanical thrombectomy in large-vessel occlusion ischemic stroke presenting with low National Institutes of Health Stroke Scale: systematic review and meta-analysis. World Neurosurg. 2018 Feb;110:263-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29174232?tool=bestpractice.com სამი რანდომიზებული კონტროლირებადი კლინიკური კვლევის ანალიზმა (1092 პაციენტი) არ გამოავლინა განსხვავებები ინტრავენური თრომბოლიზისთვის შესაბამისი პაციენტების ფუნქციურ შედეგებში მსხვილი სისხლძარღვის მწვავე ოკლუზიის დროს, რომლებიც იღებდნენ პირდაპირ ენდოვასკულარულ მკურნალობას ენდოვასკულარულ მკურნალობასთან შედარებით, რომელსაც წინ უძღვოდა ინტრავენური თრომბოლიზი.[174]Katsanos AH, Turc G, Psychogios M, et al. Utility of intravenous alteplase prior to endovascular stroke treatment: a systematic review and meta-analysis of RCTs. Neurology. 2021 Aug 24;97(8):e777-e784. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34144996?tool=bestpractice.com ავტორებმა აღნიშნეს, რომ იმის გამო, რომ საბოლოო შედეგების უმეტესობა კვლავ არაზუსტია და ხელმისაწვდომი მონაცემები არ გამორიცხავს საერთო სარგებლის ან ზიანის შესაძლებლობას, საჭიროა დამატებითი რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევები.[174]Katsanos AH, Turc G, Psychogios M, et al. Utility of intravenous alteplase prior to endovascular stroke treatment: a systematic review and meta-analysis of RCTs. Neurology. 2021 Aug 24;97(8):e777-e784. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34144996?tool=bestpractice.com შემდგომმა რანდომიზებულმა კვლევამ (539 პაციენტი) დაადგინა, რომ მხოლოდ ენდოვასკულარული მკურნალობა არც ჯობნიდა და არც უტოლდებოდა ინტრავენური ალტეპლაზას კურსს, რომელსაც მოჰყვა პირდაპირი ენდოვასკულარული მკურნალობა. შედეგი იყო უნარშეზღუდვა 90 დღის შემდეგ, ან სისხლდენის სიხშირე.[175]LeCouffe NE, Kappelhof M, Treurniet KM, et al. A randomized trial of intravenous alteplase before endovascular treatment for stroke. N Engl J Med. 2021 Nov 11;385(20):1833-44. https://www.doi.org/10.1056/NEJMoa2107727 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34758251?tool=bestpractice.com მექანიკური თრომბექტომიის შედეგად პაციენტებისთვის გართულებების რისკი შეფასებული იყო დაახლოებით 15%-მდე; ასეთი გართულებები უნდა იყოს მინიმუმამდე დაყვანილი, თრომბექტომიის მაქსიმალური სარგებლის მისაღებად.[176]Balami JS, White PM, McMeekin PJ, et al. Complications of endovascular treatment for acute ischemic stroke: prevention and management. Int J Stroke. 2018 Jun;13(4):348-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29171362?tool=bestpractice.com
ზოგადი ანესთეზია ენდოვასკულარული თრომბექტომიის დროს ასოცირდება პაციენტის უარეს შედეგებთან შედარებით ზოგადი ანესთეზიის გარეშე (სედაციით ან მის გარეშე) ჩატარებულ პროცედურასთან.[177]Campbell BC, van Zwam WH, Goyal M, et al; HERMES collaborators. Effect of general anaesthesia on functional outcome in patients with anterior circulation ischaemic stroke having endovascular thrombectomy versus standard care: a meta-analysis of individual patient data. Lancet Neurol. 2018 Jan;17(1):47-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29263006?tool=bestpractice.com
პაციენტებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ყველა ქვემოთ ჩამოთვლილ კრიტერიუმს, შეიძლება, ვუმკურნალოთ სტენტ-რეტრივერით: აქვთ რანკინის ინსულტისწინა მოდიფიცირებული შრომისუუნარობის შკალით 0-1 ქულა; აღენიშნებათ შიდა კაროტიდული არტერიის ან პროქსიმალური შუა ცერებრული არტერიის (M1) ინსულტის გამომწვევი ოკლუზია; ასაკით ≥ 18 წლის; ჯანმრთელობის ნაციონალური ინსტიტუტის ინსულტის შკალით ≥ 6 ქულა; ალბერტას ინსულტის პროგრამის ადრეული კტ ქულა (ASPECTS) ≥6; და შესაძლებელია ენდოვასკულური ჩარევის დაწყება სიმპტომების განვითარებიდან 6 საათის განმავლობაში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინებში ნათქვამია, რომ: (1) თრომბექტომია რეკომენდებულია ბოლოს პაციენტის დამაკმაყოფილებელი მდგომარეობიდან 6-16 საათის განმავლობაში კონკრეტულ პაციენტებში მწვავე იშემიური ინსულტით, რომლებსაც აქვთ დიდი ზომის სისხლძარღვის ოკლუზია (LVO) წინა ცირკულაციაში და რომლებიც აკმაყოფილებენ სხვა DAWN ან DEFUSE 3 დასაშვებობის კრიტერიუმებს; და (2) თრომბექტომია არის გონივრული ბოლო ნორმალური მდგომარეობიდან 16-24 საათის განმავლობაში შერჩეულ პაციენტებში მწვავე იშემიური ინსულტით, რომლებსაც აქვთ დიდი ზომის სისხლძარღვის ოკლუზია წინა ცირკულაციაში და რომლებიც აკმაყოფილებენ DAWN-ის დასაშვებობის სხვა კრიტერიუმებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [178]Nogueira RG, Jadhav AP, Haussen DC, et al; DAWN Trial Investigators. Thrombectomy 6 to 24 hours after stroke with a mismatch between deficit and infarct. N Engl J Med. 2018 Jan 4;378(1):11-21. https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa1706442 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29129157?tool=bestpractice.com [179]Albers GW, Marks MP, Kemp S, et al; DEFUSE 3 Investigators. Thrombectomy for stroke at 6 to 16 hours with selection by perfusion imaging. N Engl J Med. 2018 Feb 22;378(8):708-18. https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa1713973 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29364767?tool=bestpractice.com
სტენტ-რეტრივერი შეიძლება გამოვიყენოთ ამ კრიტერიუმების არმქონე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებშიც, თუ მას სიმპტომების განვითარებიდან 6 საათის განმავლობაში გამოვიყენებთ; მაგალითად, პაციენტები წინა ცირკულური ოკლუზიით, რომლებსაც ვერ მკურნალობენ ინტრავენური თრომბოლიზით; სხვა სისხლძარღვების, მაგ. შუა ცერებრული არტერიის M2 ან M3 ტოტის, წინა ცერებრული არტერიების, ვერტებრული არტერიების, ბაზილარული არტერიის ან უკანა ცერებრული არტერიის, ოკლუზიით; ან როცა ASPECTS < 6.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თუმცა, ამ პაციენტთა ჯგუფების შესახებ მტკიცებულებების ნაკლებობაა.
პაციენტებისთვის, რომლებიც სხვაგვარად აკმაყოფილებენ მექანიკური თრომბექტომიის კრიტერიუმებს, რეკომენდებულია ინტრაკრანიული არტერიების არაინვაზიურად სისხლძარღვის ვიზუალიზაცია საწყისი რადიოლოგიური შეფასების ფარგლებში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com თრომბექტომიის დაწყებამდე აუცილებელია კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული პერფუზიის ან მაგნიტურ-რეზონანსული პერფუზიის მეშვეობით დაზიანების ბირთვის გარშემო არსებული აღდგენადი ქსოვილის ვიზუალიზაცია.
ანტიკოაგულაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ანტიკოაგულაცია არის ინსულტის მეორადი პრევენციის ვარიანტი პაციენტების სპეციფიკურ ჯგუფებში კრიპტოგენური იშემიური ინსულტით, რომელიც გამოწვეულია შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის (PFO) გამო.[190]Messé SR, Gronseth GS, Kent DM, et al. Practice advisory update summary: patent foramen ovale and secondary stroke prevention: report of the guideline subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 2020 May 19;94(20):876-85. https://www.doi.org/10.1212/WNL.0000000000009443 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32350058?tool=bestpractice.com გადატანილი ინსულტის მქონე ყველა პაციენტს განუსაზღვრელი ვადით უნდა მკურნალობდნენ ანტითრომბოზული მედიკამენტებით, თუ არ არის სისხლდენის უკუჩვენება, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ოვალური ხვრელი შეუხორცებელი ან დახურული. 60 წლამდე ასაკის პაციენტებისთვის, შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა და ანტითრომბოციტული თერაპია, სავარაუდოდ, უპირატესი იქნება ინსულტის მეორადი პრევენციისთვის, ანტიკოაგულანტებთან შედარებით.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com შეუხორცებელი ოვალური ხვრელის დახურვა პლუს ანტითრომბოციტული თერაპია უპირატესია მხოლოდ ანტითრომბოციტური თერაპიის მიმართ, თუ ანტიკოაგულაცია უკუნაჩვენებია ან უარყოფილია.[191]Kuijpers T, Spencer FA, Siemieniuk RA, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation therapy alone for management of cryptogenic stroke? A clinical practice guideline. BMJ. 2018 Jul 25;362:k2515. https://www.bmj.com/content/362/bmj.k2515.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30045912?tool=bestpractice.com [197]Mir H, Siemieniuk RA, Ge L, et al. Patent foramen ovale closure, antiplatelet therapy or anticoagulation in patients with patent foramen ovale and cryptogenic stroke: a systematic review and network meta-analysis incorporating complementary external evidence. BMJ Open. 2018 Jul 25;8(7):e023761. https://bmjopen.bmj.com/content/8/7/e023761.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30049703?tool=bestpractice.com
VTE პროფილაქრიკა + ადრეული მობილიზაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ვენური თრომბოემბოლიზმი(VTE) ინსულტის სიკვდილობის დაახლოებით 10%-ის მიზეზია.[227]Wijdicks EF, Scott JP. Pulmonary embolism associated with acute stroke. Mayo Clin Proc. 1997 Apr;72(4):297-300. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9121173?tool=bestpractice.com
რეკომენდებულია ფეხების პერიოდული პნევმატური შეკუმშვა ღრმა ვენების თრომბოზი/ვენური თრომბოემბოლიის რისკის შესამცირებლად არაამბულატორიული ინსულტის მქონე პაციენტებში.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com [229]Dennis M, Sandercock P, Reid J, et al; CLOTS (Clots in Legs Or sTockings after Stroke) Trials Collaboration. Effectiveness of intermittent pneumatic compression in reduction of risk of deep vein thrombosis in patients who have had a stroke (CLOTS 3): a multicentre randomised controlled trial. Lancet. 2013 Aug 10;382(9891):516-24. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(13)61050-8/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23727163?tool=bestpractice.com არ არის რეკომენდებული ელასტიური კომპრესიული წინდები.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com
მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში პროფილაქტიკური კანქვეშა ჰეპარინის სარგებელი კარგად არ არის დადგენილი; ის ამცირებს ღრმა ვენების თრომბოზის და ფილტვის ემბოლიის სიხშირეს, მაგრამ ასევე ასოცირდება სისხლდენის სიხშირის მნიშვნელოვან მატებასთან და არ აქვს მნიშვნელოვანი გავლენა სიკვდილობაზე ან ფუნქციურ სტატუსზე საბოლოო დაკვირვების დროს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
გაიდლაინებში აღნიშნულია, რომ შეიძლება არსებობდეს პაციენტთა ქვეჯგუფი, ვისთვისაც ჰეპარინთან ერთად ვენური თრომბოემბოლიის რისკის შემცირების სარგებელი აღემატება ინტრაკრანიული და ექსტრაკრანიალური სისხლდენის გაზრდილ რისკს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com არ არსებობს პროგნოზირების ინსტრუმენტი ამ პაციენტების იდენტიფიცირებისთვის, მაგრამ პაციენტები, რომლებიც მიჩნეულია, რომ იმყოფებიან ვენური თორმბოემბოლიის განსაკუთრებით მაღალი რისკის ქვეშ, მოიცავს მათ, ვისაც აქვს ფეხის სრული დამბლა, გადატანილი ვენური თრომბოემბოლია, დეჰიდრატაცია ან თანმხლები დაავადებები (როგორიცაა ავთვისებიანი სიმსივნე ან სეფსისი), ან არის აქტიური ან ბოლო დრომდე მწეველი.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [132]National Institute for Health and Care Excellence. Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management. April 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng128 [228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com
ადრეული მობილიზაცია რეკომენდებულია ინსულტის მქონე პაციენტებისთვის, მაგრამ ძალიან ადრე, ინტენსიური მობილიზაცია (მაგ., მრავალჯერადი სესიები არამწოლიარე მდგომარეობაში) ინსულტის დაწყებიდან 24 საათის განმავლობაში არ უნდა ჩატარდეს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [230]AVERT Trial Collaboration group. Efficacy and safety of very early mobilisation within 24 h of stroke onset (AVERT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):46-55. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(15)60690-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25892679?tool=bestpractice.com ადრეულმა მობილიზაციამ შეიძლება შეამციროს ვენური თრომბოემბოლიის რისკი ვენური სტაზის შემცირებით, მაგრამ ეს შედეგი არ გამოვლენილა კონტროლირებულ კვლევებში.[228]Dennis M, Caso V, Kappelle LJ, et al; European Stroke Organisation. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for prophylaxis for venous thromboembolism in immobile patients with acute ischaemic stroke. Eur Stroke J. 2016 Mar;1(1):6-19. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987316628384 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008263?tool=bestpractice.com იხ. ვენური თრომბოემბოლიის პროფილაქტიკა.
ცერებრული ვენური სინუსის თრომბოზის ფონზე
ანტიკოაგულაცია
ანტიკოაგულაციური მკურნალობა უნდა დაიწყოს ცერებრალური ვენური სინუსის თრომბოზის (CVST) დიაგნოზის დადასტურებისთანავე.[83]Ulivi L, Squitieri M, Cohen H, et al. Cerebral venous thrombosis: a practical guide. Pract Neurol. 2020 Oct;20(5):356-67. https://www.doi.org/10.1136/practneurol-2019-002415 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32958591?tool=bestpractice.com უნდა მიმართოთ სპეციალისტის მითითებას, რათა გაკეთდეს არჩევანი დაბალმოლეკულურ ჰეპარინსა და არაფრაქციულ ჰეპარინს შორის. ამერიკის გულის ასოციაცია და ევროპის ინსულტის ორგანიზაცია უპირატესად გვთავაზობენ დაბალმოლეკულური ჰეპარინს (LMWH) არაფრაქციულ ჰეპარინთნ შედარებით უფრო პრაქტიკული ადიმინისტრირების, უფრო პროგნოზირებადი ანტიკოაგულაციური ეფექტის, თრომბოციტოპენიის დაბალი რისკის, LMWH-ის ეფექტურობის და ჰემორაგიული გართულებების დაბალი სიხშირის გამო.[8]Saposnik G, Bushnell C, Coutinho JM, et al. Diagnosis and management of cerebral venous thrombosis: a scientific statement from the American Heart Association. Stroke. 2024 Mar;55(3):e77-90. https://www.doi.org/10.1161/STR.0000000000000456 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/38284265?tool=bestpractice.com [198]Ferro JM, Bousser MG, Canhão P, et al. European Stroke Organization guideline for the diagnosis and treatment of cerebral venous thrombosis - endorsed by the European Academy of Neurology. Eur J Neurol. 2017 Oct;24(10):1203-13. https://www.doi.org/10.1111/ene.13381 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28833980?tool=bestpractice.com ვენური ჰემორაგიის არსებობა არ წარმოადგენს ანტიკოაგულაციის უკუჩვენებას.[8]Saposnik G, Bushnell C, Coutinho JM, et al. Diagnosis and management of cerebral venous thrombosis: a scientific statement from the American Heart Association. Stroke. 2024 Mar;55(3):e77-90. https://www.doi.org/10.1161/STR.0000000000000456 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/38284265?tool=bestpractice.com [199]Zuurbier SM, Arnold M, Middeldorp S, et al. Risk of cerebral venous thrombosis in obese women. JAMA Neurol. 2016 May 1;73(5):579-84. https://www.doi.org/10.1001/jamaneurol.2016.0001 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26974867?tool=bestpractice.com [200]Fan Y, Yu J, Chen H, et al. Chinese Stroke Association guidelines for clinical management of cerebrovascular disorders: executive summary and 2019 update of clinical management of cerebral venous sinus thrombosis. Stroke Vasc Neurol. 2020 Jun;5(2):152-8. https://www.doi.org/10.1136/svn-2020-000358 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32409571?tool=bestpractice.com CVST-ის შემდგომი პრევენციისთვის, მკურნალობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია CVST-ის ეპიზოდების რაოდენობაზე და თუ ცნობილია იდენტიფიცირებული ფონური მიზეზი. მკურნალობის ხანგრძლივობა უნდა განიხილებოდეს ჰემატოლოგთან. ორალური ანტიკოაგულანტები, რომლებიც გამოიყენება ცენტრალური ვენური სინუსის თრომბოზისთვის, მოიცავს K ვიტამინის ანტაგონისტებს, როგორიცაა ვარფარინი (საერთაშორისო ნორმალიზებული თანაფარდობის დიაპაზონი 2.0-დან 3.0-მდე) და პირდაპირი მოქმედების პერორალური ანტიკოაგულანტები (DOACs). DOAC-ები, როგორც ჩანს, უსაფრთხო და ეფექტური ალტერნატიული ვარიანტია VKA-ებისთვის ღია ეტიკეტის რეტროსპექტული და პერსპექტიული რანდომიზებული კვლევების მიხედვით.[8]Saposnik G, Bushnell C, Coutinho JM, et al. Diagnosis and management of cerebral venous thrombosis: a scientific statement from the American Heart Association. Stroke. 2024 Mar;55(3):e77-90. https://www.doi.org/10.1161/STR.0000000000000456 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/38284265?tool=bestpractice.com [201]Ferro JM, Coutinho JM, Dentali F, et al. Safety and efficacy of dabigatran etexilate vs dose-adjusted warfarin in patients with cerebral venous thrombosis: a randomized clinical trial. JAMA Neurol. 2019 Dec 1;76(12):1457-65. https://www.doi.org/10.1001/jamaneurol.2019.2764 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31479105?tool=bestpractice.com [202]Field TS, Dizonno V, Almekhlafi MA, et al. Study of rivaroxaban for cerebral venous thrombosis: a randomized controlled feasibility trial comparing anticoagulation with rivaroxaban to standard-of-care in symptomatic cerebral venous thrombosis. Stroke. 2023 Nov;54(11):2724-36. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.123.044113 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37675613?tool=bestpractice.com [203]Yaghi S, Shu L, Bakradze E, et al. Direct oral anticoagulants versus warfarin in the treatment of cerebral venous thrombosis (ACTION-CVT): a multicenter international study. Stroke. 2022 Mar;53(3):728-38. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.121.037541 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35143325?tool=bestpractice.com [204]Yaghi S, Saldanha IJ, Misquith C, et al. Direct oral anticoagulants versus vitamin K antagonists in cerebral venous thrombosis: a systematic review and meta-analysis. Stroke. 2022 Oct;53(10):3014-24. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.122.039579 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35938419?tool=bestpractice.com
მიმართეთ ადგილობრივ პროტოკოლებს შესაბამისი ანტიკოაგულაციური რეჟიმისა და დოზების არჩევის შესახებ.
დამხმარე მკურნალობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
სპეციალიზირებულ ინსულტის კლინიკაში ჰოსპიტალიზაცია ზოგად სამედიცინო/ქირურგიულ დაწესებულებაში მოთავსებასთან შედარებით დაკავშირებულია უკეთეს გადარჩენადობათან და ნაკლებ შრომისუუნარობასთან 1 წლის განმავლობაში.[222]Langhorne P, Ramachandra S, Stroke Unit Trialists' Collaboration. Organised inpatient (stroke unit) care for stroke: network meta-analysis. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Apr 23;(4):CD000197.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000197.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32324916?tool=bestpractice.com
[223]Adeoye O, Nyström KV, Yavagal DR, et al. Recommendations for the establishment of stroke systems of care: a 2019 update. Stroke. 2019 Jul;50(7):e187-210.
https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000173
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31104615?tool=bestpractice.com
[ ]
How does organized inpatient care compare with care on a general medical ward for people with stroke/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.3108/fullსწორი პასუხის ჩვენებაინსულტის განყოფილებებს უნდა ჰყავდეთ მულტიდისციპლინური გუნდი, რომელშიც შედიან ექიმები, საექთნო პერსონალი და რეაბილიტაციის სპეციალისტები, რომლებიც არიან ინსულტის ექსპერტები. გაუმჯობესებული დამხმარე მოვლა, გართულებების, როგორიცაა ინფექცია, თავიდან აცილება და რეაბილიტაციის ადრეული დაწყება ის მექანიზმებია, რომლითაც ინსულტის განყოფილების შტატი სავარაუდოდ, აუმჯობესებს შედეგებს.
დამატებით ჟანგბადის მიწოდება საჭირო ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სისხლში ჟანგბადის სატურაცია არის <94%. ჟანგბადის თავისუფალი გამოყენება მწვავე დაავადების დროს დაკავშირებულია სიკვდილობის გაზრდილ მაჩვენებელთან.[207]Chu DK, Kim LH, Young PJ, et al. Mortality and morbidity in acutely ill adults treated with liberal versus conservative oxygen therapy (IOTA): a systematic review and meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 28;391(10131):1693-705. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29726345?tool=bestpractice.com [208]Siemieniuk RAC, Chu DK, Kim LH, et al. Oxygen therapy for acutely ill medical patients: a clinical practice guideline. BMJ. 2018 Oct 24;363:k4169. https://www.bmj.com/content/363/bmj.k4169.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30355567?tool=bestpractice.com დაქვეითებული ცნობიერების, ან რეფრაქტერული ჰიპოქსემიის მქონე პაციენტებს შეიძლება, დასჭირდეთ ინტუბაცია და მექანიკური ვენტილაცია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [209]Rønning OM, Guldvog B. Should stroke victims routinely receive supplemental oxygen? A quasi-randomized controlled trial. Stroke. 1999 Oct;30(10):2033-7. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.10.2033 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10512903?tool=bestpractice.com
როგორ ჩავდგათ ტრაქეის მილი მოზრდილებში ლარინგოსკოპის გამოყენებით.
როგორ გამოვიყენოთ ნიღბიანი სასუნთქი ტომარა მოზრდილებთან ვენტილაციის უზრუნვესაყოფად. ვიდეო გვიჩვენებს ორი-პერსონის ტექნიკას.
მოსაზრებები არტერიული წნევის (BP) მართვაზე მწვავე იშემიური ინსულტის დროს სადავოა წინააღმდეგობრივი მტკიცებულებებისა და დიდი კონტროლირებადი კვლევების უქონლობის გამო.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com იშემიური ინსულტის მქონე ბევრ პაციენტს ექიმთან მიმართვის დროს მაღალი არტერიული წნევა აღენიშნება. არტერიული წნევის დაქვეითებამ შეიძლება ცერებრული პერფუზია შეამციროს და ინსულტის გავრცელება გამოიწვიოს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [213]Ahmed N, Näsman P, Wahlgren NG. Effect of intravenous nimodipine on blood pressure and outcome after acute stroke. Stroke. 2000 Jun;31(6):1250-5. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.31.6.1250 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10835440?tool=bestpractice.com თუმცა, ამერიკის გულის ასოციაცია/ამერიკის ინსულტის ასოციაციის გაიდლაინები გვირჩევენ ჰიპერტენზიის ადრეულ მკურნალობას, როდესაც საჭიროება თანმხლები დაავადებებისგან მომდინარეობს. განსაკუთრებული თანმხლები დაავადებები მოიცავს თანმხლებ მწვავე კორონარულ მოვლენას, გულის მწვავე უკმარისობას, აორტის გაშრევებას, პოსტფიბრინოლიზს ან სიმპტომური ინტრაცერებრული ჰემორაგიის შემდგომ ფიბრინოლიზს. ამ პაციენტების მართვა ინდივიდუალური უნდა იყოს, მაგრამ ზოგადად, არტერიული წნევის საწყის ეტაპზე შემცირება 15%-ით არის გონივრული სამიზნე.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ჰიპოგლიკემიამ შეიძლება გამოიწვიოს ტვინის დაზიანება და ამიტომ უნდა ავიცილოთ თავიდან. ერთ-ერთმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის მქონე პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ჰიპერგლიკემია, გლუკოზის დონის აგრესიულმა კონტროლმა ინტრავენური წვეთოვანი ინსულინის საშუალებით არ გამოიწვია მნიშვნელოვანი განსხვავება ფუნქციური შედეგის გაუმჯობესების კუთხით 90 დღის განმავლობაში გლუკოზის სტანდარტულ კონტროლთან შედარებით, მაგრამ ეს დაკავშირებული აღმოჩნდა მძიმე ჰიპოგლიკემიასთან მეტ პაციენტში (2.6%).[216]Johnston KC, Bruno A, Pauls Q, et al; Neurological Emergencies Treatment Trials Network and the SHINE Trial Investigators. Intensive vs standard treatment of hyperglycemia and functional outcome in patients with acute ischemic stroke: the SHINE randomized clinical trial. JAMA. 2019 Jul 23;322(4):326-35. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2738553 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31334795?tool=bestpractice.com ჰიპოგლიკემია შეიძლება კარგად კონტროლდებოდეს ინსულინის ხშირი კანქვეშა ინექციებით, რომელიც ეფუძნება მცოცავ ინსულინოთერაპიას.[217]Fuentes B, Ntaios G, Putaala J, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines on glycaemia management in acute stroke. Eur Stroke J. 2018 Mar;3(1):5-21. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2396987317742065 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31008333?tool=bestpractice.com
ჰიპერგლიკემია დაკავშირებულია იშემიური ინსულტის ცუდ შედეგთან და ჰემორაგიული ტრანსფორმაციის რისკთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [138]Baird TA, Parsons MW, Phanh T, et al. Persistent poststroke hyperglycemia is independently associated with infarct expansion and worse clinical outcome. Stroke. 2003 Sep;34(9):2208-14. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000085087.41330.ff http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12893952?tool=bestpractice.com [139]Kase CS, Furlan AJ, Wechsler LR, et al. Cerebral hemorrhage after intra-arterial thrombolysis for ischemic stroke: the PROACT II trial. Neurology. 2001 Nov 13;57(9):1603-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11706099?tool=bestpractice.com [140]Demchuk AM, Morgenstern LB, Krieger DW, et al. Serum glucose level and diabetes predict tissue plasminogen activator-related intracerebral hemorrhage in acute ischemic stroke. Stroke. 1999 Jan;30(1):34-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.1.34 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9880385?tool=bestpractice.com რეკომენდებულია სისხლში მნიშვნელოვნად მომატებული გლუკოზის მკურნალობა, რადგან მტკიცებულება მიუთითებს, რომ მწვავე იშემიური ინსულტის შემდეგ პირველი 24 საათის განმავლობაში საავადმყოფოში არსებული მუდმივი ჰიპერგლიკემია ასოცირდება უარეს შედეგებთან, ვიდრე ნორმოგლიკემია.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ცხელება შეიძლება ასოცირებული იყოს ინსულტის ცუდ შედეგთან.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [218]Saxena M, Young P, Pilcher D, et al. Early temperature and mortality in critically ill patients with acute neurological diseases: trauma and stroke differ from infection. Intensive Care Med. 2015 May;41(5):823-32. https://www.doi.org/10.1007/s00134-015-3676-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25643903?tool=bestpractice.com ამიტომ ცხელების მკურნალობა გონივრულია, თუმცა კონტროლირებადი კვლევებით ჯერ არ გამოვლენილა მისი ეფექტურობა.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com [219]Krieger DW, Yenari MA. Therapeutic hypothermia for acute ischemic stroke: what do laboratory studies teach us? Stroke. 2004 Jun;35(6):1482-9. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000126118.44249.5c http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15073396?tool=bestpractice.com [220]Den Hertog HM, van der Worp HB, Tseng MC, et al. Cooling therapy for acute stroke. Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD001247. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001247.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19160194?tool=bestpractice.com [221]Ntaios G, Dziedzic T, Michel P, et al. European Stroke Organisation (ESO) guidelines for the management of temperature in patients with acute ischemic stroke. Int J Stroke. 2015 Aug;10(6):941-9. http://journals.sagepub.com/doi/full/10.1111/ijs.12579 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26148223?tool=bestpractice.com
ყლაპვის რეფლექსის შეფასება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ყლაპვის დარღვევა ხშირია ინსულტის დროს და ასოცირდება ასპირაციული პნევმონიის და სიკვდილის გაზრდილ რისკთან.[225]Martino R, Foley N, Bhogal S, et al. Dysphagia after stroke: incidence, diagnosis, and pulmonary complications. Stroke. 2005 Dec;36(12):2756-63. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.0000190056.76543.eb http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16269630?tool=bestpractice.com [226]Mann G, Hankey GJ, Cameron D. Swallowing function after stroke: prognosis and prognostic factors at 6 months. Stroke. 1999 Apr;30(4):744-8. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/01.str.30.4.744 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10187872?tool=bestpractice.com გაიდლაინები გვეხმარებიან საწოლთან ყლაპვის ტესტის გამოყენებაში ჭამის ან სმის დაწყებამდე, მაგრამ არ აკონკრეტებენ ტესტის გამოყენებისა და ინტერპრეტაციის დეტალებს.[119]Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: 2019 update to the 2018 guidelines for the early management of acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2019 Dec;50(12):e344-418. https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/STR.0000000000000211 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31662037?tool=bestpractice.com
ამ საკითხისადმი გამართლებული მიდგომაა პერორალურად საჭმლისგან ან სასმელისგან თავის შეკავება, როდესაც არის ხველება, ან ჩახრენწილი ხმა პატარა ფინჯნით წყლის დალევის შემდეგ.
პაციენტები, რომლებიც საკვებს ვერ იღებენ ჩვეულებრივი გზით, სასურველია, სითხეები და პარენტერალური კვება მიიღონ ნაზოგასტრული, ნაზოდუოდენური, ან ტრანსკუტანური გასტროტომური მილის საშუალებით.
[ ]
How does percutaneous endoscopic gastrostomy compare with nasogastric tube feeding in people with swallowing disturbances?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1134/fullსწორი პასუხის ჩვენება
პირდაპირი თრომბექტომია ან კოლტშიდა თრომბოლიზი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
CVST-ის შერჩეულ შემთხვევებში, ენდოვასკულარული თერაპია (პირდაპირი თრომბექტომია ან ინტრათრომბოლიზი r-tPA-ით) შეიძლება განიხილებოდეს მულტიდისციპლინური ჯგუფის მიერ.[83]Ulivi L, Squitieri M, Cohen H, et al. Cerebral venous thrombosis: a practical guide. Pract Neurol. 2020 Oct;20(5):356-67. https://www.doi.org/10.1136/practneurol-2019-002415 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32958591?tool=bestpractice.com კონტროლირებადი კვლევების არარსებობის (და მეტა-ანალიზების უფრო ცუდი შედეგების) გათვალისწინებით, ენდოვასკულარული თერაპია რეზერვირებულია პაციენტთათვის, რომელთაც თრომბის გავრცელების მტკიცებულება აქვთ, ნევროლოგიური გაუარესების მქონე პირებისთვის, მედიკამენტური თერაპიის მიუხედავად, ან მათთვის, ვისაც აქვს ანტიკოაგულაციის უკუჩვენება.[8]Saposnik G, Bushnell C, Coutinho JM, et al. Diagnosis and management of cerebral venous thrombosis: a scientific statement from the American Heart Association. Stroke. 2024 Mar;55(3):e77-90. https://www.doi.org/10.1161/STR.0000000000000456 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/38284265?tool=bestpractice.com
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას