დეპრესია მოზრდილებში

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

მიმართეთ პაციენტი ფსიქიატრთან. სუიციდის რისკის შეფასება კრიტიკული მნიშვნელობისაა. ჰოსპიტალიზაცია მხეველობაში უნდა იქნას მიღებული, თუ პაციენტებს: აქვთ მნიშვნელოვანია სუიციდური იდეები ან განზრახვა და არ გააჩნიათ ადეკვატური დაცვის გარანტიები ოჯახის გარემოში; აქვთ სხვების დაზარალების განზრახვა; ვერ ახერხებენ საკუთარი თავის მოვლას ან მკურნალობის შესრულებას; აქვთ ფსიქოზური სიმპტომები, ან აქვთ უკონტროლო აგზნება, რომელსაც თან ახლავს იმპულსური ქცევის რისკი. თუ პაციენტს ჰოსპიტალიზაცია არ სურს, ჩართეთ ოჯახის მხარდაჭერა და, საჭიროების შემთხვევაში, გამოიყენეთ სამართლებრივი საშუალებები მკურნალობის იძულებით ჩასატარებლად.

აღგზნებული პაციენტები საჭიროებენ ზრუნვის მაღალ დონეს მათი გაძლიერებული ემოციური დისტრესის და იმპულსური ძალადობის რისკის გამო. კატატონიის ან ფსიქომოტორული ჩამორჩენის გამო ყოველდღიური ცხოვრების საქმიაობის მძიმე გაუარესება აძლიერებს დეპრესიის სიმძიმეს, რადგან ინერტულ და ლოგინად ჩავარდნილ პაციენტებს ან რომლებიც არ იღებენ ადეკვატურ კვებას, აქვთ ჯანმრთელობის გაუარესების რისკი ფარმაკოთერაპიაზე რეაგირების მოლოდიში. ამ პციენტებს შეიძლება დასჭირდეთ დამხმარე საექთნო მოვლა.

ანტიდეპრესანტული თერაპია, როგორც წესი, პირველი რიგის არჩევანია პაციენტების უმეტესობაში. ელექტროკონვულსიური თერაპია (ECT) არის პირველი რიგის მკურნალობა ზოგიერთ მძიმე შემთხვევებში, მაგრამ როდესაც დაუყოვნებელი ECT ან არ არის ნაჩვენები ან არ არის ვარიანტი, ანტიდეპრესანტული ფარმაკოთერაპია გადამწყვეტია.

ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტები მოიცავს სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიურ ინჰიბიტორებს (SSRIs) (მაგ., ციტალოპრამი, ესციტალოპრამი, ფლუოქსეტინი, პაროქსეტინი, სერტრალინი), სეროტონინი-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SNRIs) (მაგ. (მაგ., ბუპროპიონი, მირტაზაპინი, ვილაზოდონი, ვორტიოქსეტინი, რებოქსეტინი და აგომელატინი).

ანტიდეპრესანტებს შორის უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის თანმიმდევრული განსხვავებები არ გამოვლენილა, თუმცა ეფექტურობისა და მისაღებიობის ზოგიერთი განსხვავება გამოვლინდა ერთ დიდ მეტაანალიზში და შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის შერჩევის მრავალ ფაქტორს შორის.[114]Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G, et al. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 7;391(10128):1357-66. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)32802-7/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29477251?tool=bestpractice.com [117]Gartlehner G, Hansen RA, Morgan LC, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressants for treating major depressive disorder: an updated meta-analysis. Ann Intern Med. 2011 Dec 6;155(11):772-85. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-155-11-201112060-00009 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22147715?tool=bestpractice.com ერთმა მეტაანალიზმა აჩვენა, რომ ესციტალოპრამი ყველაზე ეფექტურია SSRI-ებს შორის.[120]Ghaffari Darab M, Hedayati A, Khorasani E, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors in major depression disorder treatment: an umbrella review on systematic reviews. Int J Psychiatry Clin Pract. 2020 Nov;24(4):357-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32667275?tool=bestpractice.com ცალკეული პაციენტის მონაცემების ერთი განსხვავებული მეტაანალიზის მიხედვით, ძირითადი დეპრესიის მწვავე ფაზის მკურნალობის 15 კონტროლირებადი კვლევებიდან, მირტაზაპინი შეიძლება იყოს უფრო სწრაფად ეფექტური, ვიდრე SSRI.[121]Thase ME, Nierenberg AA, Vrijland P, et al. Remission with mirtazapine and selective serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis of individual patient data from 15 controlled trials of acute phase treatment of major depression. Int Clin Psychopharmacol. 2010 Jul;25(4):189-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20531012?tool=bestpractice.com [ ] Is there randomized controlled trial evidence to support the use of mirtazapine in people with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.810/fullსწორი პასუხის ჩვენება

მედიკამენტის არჩევანი უნდა ეფუძნებოდეს პაციენტის არჩევანს, ამტანობასა და პაციენტში ეფექტურობის წარსულ მტკიცებულებას. ზოგიერთ ექიმს შეიძლება ჰქონდეს უფრო დაბალი ზღურბლი ანტიდეპრესანტით მკურნალობის გათვალისწინებისთვის, რომლმაც გამოავლინა ეფექტურობა ოჯახის წევრში. ამის ერთ-ერთი დასაბუთებაა, რომ პირისთვის, რომელმაც დაინახა, რომ ოჯახის წევრი რეაგირებდა კონკრეტულ მედიკამენტზე, შეიძლება ამ პრეპარატით მკურნალობა უფრო მისაღები იყოს და, შესაძლოა, გამოჯანმრთელების მეტი მოლოდინი ჰქონდეს. ამასთან, ეს არ არის მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მიდგომა; ფარმაკოგენომიკის მიღწევებმა (განიხილავს მემკვიდრეობითი გენეტიკური ფაქტორების გავლენას მკურნალობის ეფექტურობასა და ამტანობაზე ცალკეულ პაციენტებში) შეიძლება საბოლოოდ დაზუსტება მოგვცეს, მაგრამ ფარმაკოგენომური ანალიზები ჯერ კიდევ არ არის რეკომენდებული ფართო გამოყენებისთვის.[292]Peterson K, Dieperink E, Anderson J, et al. Rapid evidence review of the comparative effectiveness, harms, and cost-effectiveness of pharmacogenomics-guided antidepressant treatment versus usual care for major depressive disorder. Psychopharmacology (Berl). 2017 Jun;234(11):1649-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28456840?tool=bestpractice.com

მიუხედავად იმისა, რომ ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის საბოლოო შედეგი არის სუიციდური აზრების მნიშვნელოვანი შემცირება,არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს სუიციდური ქცევის ზრდაზე მკურნალობის პირველ კვირებში, განსაკუთრებით მოზარდებსა და ახალგაზრდებში და მათ შორის, ვინც ღებულობს შედარებით მაღალ საწყისი დოზებს.[112]Gibbons RD, Hur K, Brown CH, et al. Benefits from antidepressants: synthesis of 6-week patient-level outcomes from double-blind placebo-controlled randomized trials of fluoxetine and venlafaxine. Arch Gen Psychiatry. 2012 Jun;69(6):572-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3371295 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22393205?tool=bestpractice.com [126]Rucci P, Frank E, Scocco P, et al. Treatment-emergent suicidal ideation during 4 months of acute management of unipolar major depression with SSRI pharmacotherapy or interpersonal psychotherapy in a randomized clinical trial. Depress Anxiety. 2011 Apr;28(4):303-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3079416 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21308882?tool=bestpractice.com [127]Jick H, Kaye JA, Jick SS. Antidepressants and the risk of suicidal behaviors. JAMA. 2004 Jul 21;292(3):338-43. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/199120 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15265848?tool=bestpractice.com [128]Miller M, Swanson SA, Azrael D, et al. Antidepressant dose, age, and the risk of deliberate self-harm. JAMA Intern Med. 2014 Jun;174(6):899-909. https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1863925 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24782035?tool=bestpractice.com ზოგიერთი მტკიცებულება ვარაუდობს, რომ თინეიჯერები და ახალგაზრდები განსაკუთრებით ხშირად განიცდიან თვითმკვლელობისა და თვითდაზიანების აზრების ზრდას.[129]Gunnell D, Saperia J, Ashby D. Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) and suicide in adults: meta-analysis of drug company data from placebo controlled, randomized controlled trials submitted to the MHRA's safety review. BMJ. 2005 Feb 19;330(7488):385. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15718537?tool=bestpractice.com [130]Saperia J, Ashby D, Gunnell D. Suicidal behaviour and SSRIs: updated meta-analysis. BMJ. 2006 Jun 17;332(7555):1453. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16777898?tool=bestpractice.com თუმცა, ეს ასოციაციაა სულაც არ არის მიზეზობრივი და შესაძლოა განპირობებული იყოს ხელშემწყობი ფაქტორებით[131]Dragioti E, Solmi M, Favaro A, et al. Association of antidepressant use with adverse health outcomes: a systematic umbrella review. JAMA Psychiatry. 2019 Dec 1;76(12):1241-55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6777224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31577342?tool=bestpractice.com ერთი დიდი მეტა-ანალიზის შედეგების თანახმად, 25 წლამდე ასაკის მოზრდილებში, სუიციდალობის როგორც განვითარების, ისე გაუარესების რისკი შეიძლება გაიზარდოს მკურნალობის 3-6 კვირაზე (მაგრამ არა 1-2 კვირაზე), რაც უფრო გვიანაა, ვიდრე სხვა კვლევებით იყო შემოთავაზებული.[132]Näslund J, Hieronymus F, Lisinski A,et al. Effects of selective serotonin reuptake inhibitors on rating-scale-assessed suicidality in adults with depression. Br J Psychiatry. 2018 Mar;212(3):148-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29436321?tool=bestpractice.com

ანტიდეპრესანტის დოზის განსაზღვრა ცნობილი სამიზნე დოზის დიაპაზონის საფუძველზე. მეორე თაობის რამდენიმე ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტისთვის (SSRIs, ვენლაფაქსინი და მირტაზაპინი) რეკომენდებული დიაპაზონის ფარგლებში ნაჩვენებია, რომ პოპულაციაში დოზის ეფექტურობას შორის კორელაცია სწორდება ან მცირდება დაახლოებით შუა წერტილში, ნაწილობრივ უფრო მაღალი დოზების მიღებისას შემცირებული ტოლერანტობის გამო.[122]Furukawa TA, Cipriani A, Cowen PJ, et al. Optimal dose of selective serotonin reuptake inhibitors, venlafaxine, and mirtazapine in major depression: a systematic review and dose-response meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Jul;6(7):601-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6586944 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31178367?tool=bestpractice.com მაღალი დოზის SSRI-ბით დეპრესიის მკურნალობა პაციენტებში, რომლებიც რეფრაქტორულები არიან საშუალო დოზით მკურნალობის მიმართ, არ არის რეკომენდებული.[123]Adli M, Baethge C, Heinz A, et al. Is dose escalation of antidepressants a rational strategy after a medium-dose treatment has failed? A systematic review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Dec;255(6):387-400. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15868067?tool=bestpractice.com პაციენტთა უმცირესობაში, ფარმაკოგენომური ტესტირება შეიძლება მიუთითებდეს ყველაზე დაბალი ან ყველაზე მაღალი დოზის გამოყენებაზე გენოტიპის მიხედვით. მთლიანობაში, არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება დოზირების დადგენილი დიაპაზონის მიღმა დოზის რეგულარულად გაზრდის მხარდასაჭერად.[124]Dold M, Bartova L, Rupprecht R, et al. Dose escalation of antidepressants in unipolar depression: a meta-analysis of double-blind, randomized controlled trials. Psychother Psychosom. 2017 Sep 14;86(5):283-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28903107?tool=bestpractice.com სიფრთხილე უნდა იქნას გამოყენებული 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში პრეპარატის დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებს უტარდებათ მეთვალყურეობა თერაპიის დაწყებიდან 1-2 კვირის განმავლობაში, შემდეგ ყოველთვიურად მომდევნო 12 კვირის განმავლობაში. თუ სისტემატური შეფასება გირჩევნიათ, გამოიყენეთ პაციენტის ჯანმრთელობის კითხვარი-9 (PHQ-9) სიმპტომების სიმძიმის ცვლილებების შესაფასებლად. პაციენტებში, რომლებიც განიცდიან ნაწილობრივ პასუხს 2-დან 4 კვირის შემდეგ, ანტიდეპრესანტის დოზა უნდა იყოს ტიტრირებული მაქსიმალურ ასატან დოზამდე. პაციენტებმა შეიძლება დაიწყონ პასუხის გამოვლენა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 1-2 კვირის განმავლობაში; თუმცა, მათი ერთი მეხუთედი, ვინც ადრე არ უპასუხა, შეიძლება დაიწყოს პასუხი მე-5 კვირის შემდეგ.[133]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Trajectories of acute antidepressant efficacy: how long to wait for response? A systematic review and meta-analysis of long-term, placebo-controlled acute treatment trials. J Clin Psychiatry. 2018 May/Jun;79(3). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29659207?tool=bestpractice.com წარმატებული ანტიდეპრესანტული თერაპია ყველა სიმპტომის რემისიის წერტილამდე შეიძლება დასჭირდეს 6-დან 8 კვირამდე. სიმპტომების ქულის 50%-იანი შემცირება ადეკვატურ რეაქციას წარმოადგენს, ხოლო სიმპტომების ქულის 25%-დან 50%-მდე ცვლილება შეიძლება მიუთითებდეს მკურნალობის შეცვლის საჭიროებაზე.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

განწყობის დარღვევის სიმპტომების დაუყოვნებლივ მკურნალობა მიზნად ისახავს სიტუაციის სტაბილიზაციას, რომელიც სხვაგვარად საფრთხეში აგდებს პაციენტს სუციდური იმპულსების ან საკუთარი თავის უკიდურესად უგულებელყოფის გამო, ან საფრთხეში აგდებს მესამე მხარეებს არაპროგნოზირებადი, იმპულსური ან აგრესიული ქცევის გამო. ბენზოდიაზეპინებით და/ან ანტიფსიქოტიკებით ხანმოკლე მკურნალობამ შეიძლება ასევე უზრუნველყოს უძილობის, შფოთვის, აგზნების და მუდმივი აკვიატებული აზრების დაუყოვნებელი შემსუბუქება, ანტიდეპრესანტიდან სიმპტომების მნიშვნელოვანი რემისიის მოლოდინში რამდენიმე კვირის განმავლობაში.[101]Ogawa Y, Takeshima N, Hayasaka Y, et al. Antidepressants plus benzodiazepines for adults with major depression. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Jun 3;(6):CD001026. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001026.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31158298?tool=bestpractice.com

იმის გამო, რომ ანტიფსიქოზურ მედკამენტებს აქვს მნიშვნელოვანი კლინიკური მოქმედება უფრო სწრაფად, ვიდრე ანტიდეპრესანტებს, მათი გამოყენების გადაწყვეტილება უფრო აქტუალურია, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გამოყენება. გქონდეთ ქვედა ზღურბლი ანტიფსიქოტიკის დასამატებლად ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაში მძიმე დეპრესიის მქონე პაციენტებში სხვადასხვა გარემოებებში. მხოლოდ ანტიდეპრესანტებმა შეიძლება ეფექტურად არ იმოქმედოს ფსიქოზურ სიმპტომებზე, როგორებიცაა მანიები ან ჰალუცინაციები;[100]Kruizinga J, Liemburg E, Burger H, et al. Pharmacological treatment for psychotic depression. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Dec 7;(12):CD004044. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004044.pub5/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34875106?tool=bestpractice.com

კატატონიის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ბენზოდიაზეპინით (მაგ., ლორაზეპამი, კლონაზეპამი). ფსიქოზის ან ძლიერი აგზნების მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ანტიფსიქოზური საშუალებებით (მაგ., რისპერიდონი, ოლანზაპინი, კვეტიაპინი, ფლუფენაზინი). მსუბუქი აგზნების ან ძლიერი შფოთვის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ბენზოდიაზეპინით და/ან ანტიფსიქოზური საშუალებებით. უძილობის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება კვეტიაპინით ან ტრაზოდონით. ანტიფსიქოზური მედიკამენტები უფრო მიზანშეწონილია, როდესაც არსებობს ბენზოდიაზეპინზე წამალდამოკიდებულების განვითარების რისკი.

ეფექტურობის დოზა: თუ ბენზოდიაზეპინი ან ანტიფსიქოზური პრეპარატი ვერ ახდენს ეფექტს და კარგად აიტანება, გაზარდეთ დოზა სიფრთხილით, რეკომენდებულ მაქსიმუმამდე. თუ წარმატების მიღწევა არ ხდება მაქსიმალურ დოზაზე ან იწვევს აუტანელ გვერდით ეფექტებს უფრო დაბალ დოზებზე, გადადით სხვა მედიკამენტზე. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებმა არ უნდა მართონ მანქანა ამ ტრანკვილიზატორების მიღებისას.

მიმართეთ პაციენტი ფსიქიატრთან. სუიციდის რისკის შეფასება კრიტიკული მნიშვნელობისაა. ჰოსპიტალიზაცია მხეველობაში უნდა იქნას მიღებული, თუ პაციენტებს: აქვთ მნიშვნელოვანია სუიციდური იდეები ან განზრახვა და არ გააჩნიათ ადეკვატური დაცვის გარანტიები ოჯახის გარემოში; აქვთ სხვების დაზარალების განზრახვა; ვერ ახერხებენ საკუთარი თავის მოვლას ან მკურნალობის შესრულებას; აქვთ ფსიქოზური სიმპტომები, ან აქვთ უკონტროლო აგზნება, რომელსაც თან ახლავს იმპულსური ქცევის რისკი. თუ პაციენტს ჰოსპიტალიზაცია არ სურს, ჩართეთ ოჯახის მხარდაჭერა და, საჭიროების შემთხვევაში, გამოიყენეთ სამართლებრივი საშუალებები მკურნალობის იძულებით ჩასატარებლად.

აღგზნებული პაციენტები საჭიროებენ ზრუნვის მაღალ დონეს მათი გაძლიერებული ემოციური დისტრესის და იმპულსური ძალადობის რისკის გამო. კატატონიის ან ფსიქომოტორული ჩამორჩენის გამო ყოველდღიური ცხოვრების საქმიაობის მძიმე გაუარესება აძლიერებს დეპრესიის სიმძიმეს, რადგან ინერტულ და ლოგინად ჩავარდნილ პაციენტებს ან რომლებიც არ იღებენ ადეკვატურ კვებას, აქვთ ჯანმრთელობის გაუარესების რისკი ფარმაკოთერაპიაზე რეაგირების მოლოდიში. ამ პციენტებს შეიძლება დასჭირდეთ დამხმარე საექთნო მოვლა.

ცალკეულ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ მძიმე დეპრესია, აქვთ ფსიქოზური ნიშნები, აქვთ აქტიური სუიციდალური ფიქრები ან არ რეაგირებენ ან ვერ იტანენ ანტიდეპრესანტებს, ECT შეიძლება ჩაითვალოს პირველი რიგის მკურნალობად.[19]Remick RA. Diagnosis and management of depression in primary care: a clinical update and review. CMAJ. 2002 Nov 26;167(11):1253-60. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12451082?tool=bestpractice.com ის შეიძლება გამოყენებულ იქნას ფსიქოზური სიმპტომებით, სუიციდურობით ან კატატონიით დეპრესიის მკურნალობის დასაწყისში.[102]van Diermen L, van den Ameele S, Kamperman AM, et al. Prediction of electroconvulsive therapy response and remission in major depression: meta-analysis. Br J Psychiatry. 2018 Feb;212(2):71-80. https://www.doi.org/10.1192/bjp.2017.28 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29436330?tool=bestpractice.com ECT ხშირად არის რჩეული მკურნალობა მძიმე დეპრესიით ხანდაზმული პაციენტებისთვის, რადგან ის ეფექტურია და თავიდან აიცილებს გართულებებს, რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას ფარმაკოლოგიური აუტანლობისა და წამლების ურთიერთქმედების შედეგად, რომლებიც დაკავშირებულია თანმხლები ფიზიკური პირობების მკურნალობასთან.[103]Geduldig ET, Kellner CH. Electroconvulsive therapy in the elderly: new findings in geriatric depression. Curr Psychiatry Rep. 2016 Apr;18(4):40. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26909702?tool=bestpractice.com

ECT ტარდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ, როგორც წესი, კვირაში 2 ან 3-ჯერ, სულ 6-დან 12 პროცედურა.[104]Lisanby SH. Electroconvulsive therapy for depression. N Engl J Med. 2007 Nov 8;357(19):1939-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17989386?tool=bestpractice.com

პაციენტი და ექიმი სრულად უნდა იყვნენ ინფორმირებულნი პოტენციური რისკების შესახებ, რათა პაციენტმა შეძლოს ინფორმირებული თანხმობის გაცემა. ECT-ით სიკვდილიანობის მაჩვენებელი შეფასებულია დაახლოებით 2 სიკვდილობამდე 100000 მკურნალობაზე, რაც ნიშნავს, რომ ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე უსაფრთხო პროცედურა, რომელიც ხორციელდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ.[105]Watts BV, Groft A, Bagian JP. An examination of mortality and other adverse events related to electroconvulsive therapy using a national adverse event report system. J ECT. 2011 Jun;27(2):105-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20966769?tool=bestpractice.com [106]Tørring N, Sanghani SN, Petrides G, et al. The mortality rate of electroconvulsive therapy: a systematic review and pooled analysis. Acta Psychiatr Scand. 2017 May;135(5):388-97. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28332236?tool=bestpractice.com  საერთო ჯამში, არ არის გაზრდილი სამედიცინო გართულებების რისკი პაციენტებში, რომლებიც იღებენ ECT-ს, ვიდრე თანაბრად დეპრესიულ პაციენტებში, რომლებიც არ იღებენ ECT-ს.[107]Kaster TS, Vigod SN, Gomes T, et al. Risk of serious medical events in patients with depression treated with electroconvulsive therapy: a propensity score-matched, retrospective cohort study. Lancet Psychiatry. 2021 Aug;8(8):686-95. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34265274?tool=bestpractice.com ECT გავლენას ახდენს გულისცემის სიხშირეზე და არტერიულ წნევაზე. გულმკერდის ტკივილი, არითმიები, მუდმივი ჰიპერტენზია და ეკგ ცვლილებები დაფიქსირდა, როგორც გართულებები, განსაკუთრებით ადრე არსებული გულის დაავადების მქონე პაციენტებში.[108]Tess AV, Smetana GW. Medical evaluation of patients undergoing electroconvulsive therapy. N Engl J Med. 2009 Apr 2;360(14):1437-44. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19339723?tool=bestpractice.com გულ-სისხლძარღვთა მდგომარეობა უნდა იყოს სტაბილიზირებული ECT-ის გამოყენებამდე.[108]Tess AV, Smetana GW. Medical evaluation of patients undergoing electroconvulsive therapy. N Engl J Med. 2009 Apr 2;360(14):1437-44. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19339723?tool=bestpractice.com პაციენტთა უმრავლესობა აღნიშნავს არასასურველ კოგნიტურ ეფექტს მკურნალობის დროს და მალევე, ყველაზე ხშირად მეხსიერების დაქვეითება (როგორც ანტეროგრადული, ასევე რეტროგრადული ამნეზია).[110]Rose D, Fleischmann P, Wykes T, et al. Patients' perspectives on electroconvulsive therapy: systematic review. BMJ. 2003 Jun 21;326(7403):1363. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12816822?tool=bestpractice.com ეს გაუფასურება, როგორც ჩანს, ხანმოკლეა ობიექტური შეფასების შესაბამისად,[109]Semkovska M, McLoughlin DM. Objective cognitive performance associated with electroconvulsive therapy for depression: a systematic review and meta-analysis. Biol Psychiatry. 2010 Sep 15;68(6):568-77. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20673880?tool=bestpractice.com თუმცა, პაციენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი აფიქსირებს მეხსიერების მუდმივ დაკარგვას ECT შემდეგ.[110]Rose D, Fleischmann P, Wykes T, et al. Patients' perspectives on electroconvulsive therapy: systematic review. BMJ. 2003 Jun 21;326(7403):1363. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12816822?tool=bestpractice.com ეს პოტენციური რისკი დაბალანსებული უნდა იყოს მისი ეფექტურობის სასარგებლო მტკიცებულებებთან, განსაკუთრებით მძიმე დეპრესიის მქონე პაციენტებში.

ECT მკურნალობის ეფექტი დროებითია; წარმატებული მკურნალობის შემდეგ, ეფექტი უნდა შენარჩუნდეს ანტიდეპრესანტული მედიკამენტების გამოყენებით და/ან შემანარჩუნებელი ელექტროკონვულსიური მკურნალობით (ჩვეულებრივ, კვირაში ერთხელ 4 კვირაში ერთხელ ან უფრო მეტხანს, ტიტრირებული სტაბილურობამდე).[111]Elias A, Phutane VH, Clarke S, et al. Electroconvulsive therapy in the continuation and maintenance treatment of depression: systematic review and meta-analyses. Aust N Z J Psychiatry. 2018 May;52(5):415-24. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0004867417743343 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29256252?tool=bestpractice.com ანტიდეპრესანტებთან კომბინაციაში ნაჩვენებია, რომ ლითიუმი ამცირებს ECT-ის შემდგომი რეციდივის რისკს.[251]Lambrichts S, Detraux J, Vansteelandt K, et al. Does lithium prevent relapse following successful electroconvulsive therapy for major depression? A systematic review and meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2021 Apr;143(4):294-306. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33506961?tool=bestpractice.com

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტები მოიცავს სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიურ ინჰიბიტორებს (SSRIs) (მაგ., ციტალოპრამი, ესციტალოპრამი, ფლუოქსეტინი, პაროქსეტინი, სერტრალინი), სეროტონინი-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SNRIs) (მაგ. (მაგ., ბუპროპიონი, მირტაზაპინი, ვილაზოდონი, ვორტიოქსეტინი, რებოქსეტინი და აგომელატინი).

ანტიდეპრესანტებს შორის უსაფრთხოებისა და ეფექტურობის თანმიმდევრული განსხვავებები არ გამოვლენილა, თუმცა ეფექტურობისა და მისაღებიობის ზოგიერთი განსხვავება გამოვლინდა ერთ დიდ მეტაანალიზში და შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის შერჩევის მრავალ ფაქტორს შორის.[114]Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G, et al. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 7;391(10128):1357-66. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)32802-7/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29477251?tool=bestpractice.com [117]Gartlehner G, Hansen RA, Morgan LC, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressants for treating major depressive disorder: an updated meta-analysis. Ann Intern Med. 2011 Dec 6;155(11):772-85. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-155-11-201112060-00009 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22147715?tool=bestpractice.com ერთმა მეტაანალიზმა აჩვენა, რომ ესციტალოპრამი ყველაზე ეფექტურია SSRI-ებს შორის.[120]Ghaffari Darab M, Hedayati A, Khorasani E, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors in major depression disorder treatment: an umbrella review on systematic reviews. Int J Psychiatry Clin Pract. 2020 Nov;24(4):357-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32667275?tool=bestpractice.com ცალკეული პაციენტის მონაცემების ერთი განსხვავებული მეტაანალიზის მიხედვით, ძირითადი დეპრესიის მწვავე ფაზის მკურნალობის 15 კონტროლირებადი კვლევებიდან, მირტაზაპინი შეიძლება იყოს უფრო სწრაფად ეფექტური, ვიდრე SSRI.[121]Thase ME, Nierenberg AA, Vrijland P, et al. Remission with mirtazapine and selective serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis of individual patient data from 15 controlled trials of acute phase treatment of major depression. Int Clin Psychopharmacol. 2010 Jul;25(4):189-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20531012?tool=bestpractice.com [ ] Is there randomized controlled trial evidence to support the use of mirtazapine in people with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.810/fullსწორი პასუხის ჩვენება

მედიკამენტის არჩევანი უნდა ეფუძნებოდეს პაციენტის არჩევანს, ამტანობასა და პაციენტში ეფექტურობის წარსულ მტკიცებულებას. ზოგიერთ ექიმს შეიძლება ჰქონდეს უფრო დაბალი ზღურბლი ანტიდეპრესანტით მკურნალობის გათვალისწინებისთვის, რომლმაც გამოავლინა ეფექტურობა ოჯახის წევრში. ამის ერთ-ერთი დასაბუთებაა, რომ პირისთვის, რომელმაც დაინახა, რომ ოჯახის წევრი რეაგირებდა კონკრეტულ მედიკამენტზე, შეიძლება ამ პრეპარატით მკურნალობა უფრო მისაღები იყოს და, შესაძლოა, გამოჯანმრთელების მეტი მოლოდინი ჰქონდეს. ამასთან, ეს არ არის მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მიდგომა; ფარმაკოგენომიკის მიღწევებმა (განიხილავს მემკვიდრეობითი გენეტიკური ფაქტორების გავლენას მკურნალობის ეფექტურობასა და ამტანობაზე ცალკეულ პაციენტებში) შეიძლება საბოლოოდ დაზუსტება მოგვცეს, მაგრამ ფარმაკოგენომური ანალიზები ჯერ კიდევ არ არის რეკომენდებული ფართო გამოყენებისთვის.[292]Peterson K, Dieperink E, Anderson J, et al. Rapid evidence review of the comparative effectiveness, harms, and cost-effectiveness of pharmacogenomics-guided antidepressant treatment versus usual care for major depressive disorder. Psychopharmacology (Berl). 2017 Jun;234(11):1649-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28456840?tool=bestpractice.com

მიუხედავად იმისა, რომ ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის საბოლოო შედეგი არის სუიციდური აზრების მნიშვნელოვანი შემცირება,არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს სუიციდური ქცევის ზრდაზე მკურნალობის პირველ კვირებში, განსაკუთრებით მოზარდებსა და ახალგაზრდებში და მათ შორის, ვინც ღებულობს შედარებით მაღალ საწყისი დოზებს.[112]Gibbons RD, Hur K, Brown CH, et al. Benefits from antidepressants: synthesis of 6-week patient-level outcomes from double-blind placebo-controlled randomized trials of fluoxetine and venlafaxine. Arch Gen Psychiatry. 2012 Jun;69(6):572-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3371295 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22393205?tool=bestpractice.com [126]Rucci P, Frank E, Scocco P, et al. Treatment-emergent suicidal ideation during 4 months of acute management of unipolar major depression with SSRI pharmacotherapy or interpersonal psychotherapy in a randomized clinical trial. Depress Anxiety. 2011 Apr;28(4):303-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3079416 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21308882?tool=bestpractice.com [127]Jick H, Kaye JA, Jick SS. Antidepressants and the risk of suicidal behaviors. JAMA. 2004 Jul 21;292(3):338-43. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/199120 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15265848?tool=bestpractice.com [128]Miller M, Swanson SA, Azrael D, et al. Antidepressant dose, age, and the risk of deliberate self-harm. JAMA Intern Med. 2014 Jun;174(6):899-909. https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1863925 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24782035?tool=bestpractice.com  ზოგიერთი მტკიცებულება ვარაუდობს, რომ თინეიჯერები და ახალგაზრდები განსაკუთრებით ხშირად განიცდიან თვითმკვლელობისა და თვითდაზიანების აზრების ზრდას.[129]Gunnell D, Saperia J, Ashby D. Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) and suicide in adults: meta-analysis of drug company data from placebo controlled, randomized controlled trials submitted to the MHRA's safety review. BMJ. 2005 Feb 19;330(7488):385. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15718537?tool=bestpractice.com [130]Saperia J, Ashby D, Gunnell D. Suicidal behaviour and SSRIs: updated meta-analysis. BMJ. 2006 Jun 17;332(7555):1453. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16777898?tool=bestpractice.com თუმცა, ეს ასოციაციაა სულაც არ არის მიზეზობრივი და შესაძლოა განპირობებული იყოს ხელშემწყობი ფაქტორებით[131]Dragioti E, Solmi M, Favaro A, et al. Association of antidepressant use with adverse health outcomes: a systematic umbrella review. JAMA Psychiatry. 2019 Dec 1;76(12):1241-55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6777224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31577342?tool=bestpractice.com ერთი დიდი მეტა-ანალიზის შედეგები ვარაუდობს, რომ 25 წლამდე ასაკის მოზრდილებში სუიციდური განვითარების რისკი შეიძლება გაიზარდოს მკურნალობის მე-3-დან მე-6 კვირაში (მაგრამ არა 1-2 კვირაში). უფრო გვიან, ვიდრე სხვა კვლევებით იყო შემოთავაზებული.[132]Näslund J, Hieronymus F, Lisinski A,et al. Effects of selective serotonin reuptake inhibitors on rating-scale-assessed suicidality in adults with depression. Br J Psychiatry. 2018 Mar;212(3):148-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29436321?tool=bestpractice.com

ანტიდეპრესანტის დოზის განსაზღვრა ცნობილი სამიზნე დოზის დიაპაზონის საფუძველზე. მეორე თაობის რამდენიმე ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტისთვის (SSRIs, ვენლაფაქსინი და მირტაზაპინი) რეკომენდებული დიაპაზონის ფარგლებში ნაჩვენებია, რომ პოპულაციაში დოზის ეფექტურობას შორის კორელაცია სწორდება ან მცირდება დაახლოებით შუა წერტილში, ნაწილობრივ უფრო მაღალი დოზების მიღებისას შემცირებული ტოლერანტობის გამო.[122]Furukawa TA, Cipriani A, Cowen PJ, et al. Optimal dose of selective serotonin reuptake inhibitors, venlafaxine, and mirtazapine in major depression: a systematic review and dose-response meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Jul;6(7):601-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6586944 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31178367?tool=bestpractice.com მაღალი დოზის SSRI-ბით დეპრესიის მკურნალობა პაციენტებში, რომლებიც რეფრაქტორულები არიან საშუალო დოზით მკურნალობის მიმართ, არ არის რეკომენდებული.[123]Adli M, Baethge C, Heinz A, et al. Is dose escalation of antidepressants a rational strategy after a medium-dose treatment has failed? A systematic review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Dec;255(6):387-400. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15868067?tool=bestpractice.com პაციენტთა უმცირესობაში ფარმაკოგენომიკურმა ტესტირებამ შეიძლება მიუთითოს დაბალი ან მაღალი დონის დოზის გამოყენება გენოტიპიდან გამომდინარე. მთლიანობაში, არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს დოზის რუტინულ ზრდას დადგენილ დიაპაზონს მიღმა.[124]Dold M, Bartova L, Rupprecht R, et al. Dose escalation of antidepressants in unipolar depression: a meta-analysis of double-blind, randomized controlled trials. Psychother Psychosom. 2017 Sep 14;86(5):283-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28903107?tool=bestpractice.com სიფრთხილე უნდა იქნას გამოყენებული 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში პრეპარატის დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებს უტარდებათ მეთვალყურეობა თერაპიის დაწყებიდან 1-2 კვირის განმავლობაში, შემდეგ ყოველთვიურად მომდევნო 12 კვირის განმავლობაში. თუ სისტემური შეფასება გირჩევნიათ, გამოიყენეთ პაციენტის ჯანმრთელობის კითხვარი-9 (PHQ-9) სიმპტომების სიმძიმის ცვლილებების შესაფასებლად. ანტიდეპრესანტის დოზის ტიტრაცია მაქსიმალურ ასატან დოზამდე პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ნაწილობრივი რეაგირება 2-4 კვირის შემდეგ. პაციენტებმა შეიძლება დაიწყონ პასუხის გამოვლენა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 1-2 კვირის განმავლობაში; თუმცა, მათი ერთი მეხუთედი, ვინც ადრე არ უპასუხა, შეიძლება დაიწყოს პასუხი მე-5 კვირის შემდეგ.[133]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Trajectories of acute antidepressant efficacy: how long to wait for response? A systematic review and meta-analysis of long-term, placebo-controlled acute treatment trials. J Clin Psychiatry. 2018 May/Jun;79(3). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29659207?tool=bestpractice.com წარმატებული ანტიდეპრესანტული თერაპია ყველა სიმპტომის რემისიის წერტილამდე შეიძლება დასჭირდეს 6-დან 8 კვირამდე. სიმპტომების ქულის 50%-იანი შემცირება ადეკვატურ რეაქციას წარმოადგენს, ხოლო სიმპტომების ქულის 25%-დან 50%-მდე ცვლილება შეიძლება მიუთითებდეს მკურნალობის შეცვლის საჭიროებაზე.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

განწყობის დარღვევის სიმპტომების დაუყოვნებელი მკურნალობა მიზნად ისახავს სიტუაციის სტაბილიზაციას, რომელიც სხვაგვარად საფრთხეში ტოვებს პაციენტს სუციდური იმპულსების ან საკუთარი თავის უკიდურესად უგულებელყოფის გამო, ან საფრთხეში აგდებს მესამე მხარეებს არაპროგნოზირებადი, იმპულსური ან აგრესიული ქცევის გამო. ბენზოდიაზეპინებით და/ან ანტიფსიქოტიკებით ხანმოკლე მკურნალობამ შეიძლება ასევე უზრუნველყოს უძილობის, შფოთვის, აგზნების და მუდმივი აკვიატებული აზრების დაუყოვნებელი შემსუბუქება, ანტიდეპრესანტიდან სიმპტომების მნიშვნელოვანი რემისიის მოლოდინში რამდენიმე კვირის განმავლობაში.[101]Ogawa Y, Takeshima N, Hayasaka Y, et al. Antidepressants plus benzodiazepines for adults with major depression. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Jun 3;(6):CD001026. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001026.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31158298?tool=bestpractice.com

იმის გამო, რომ ანტიფსიქოზურ მედკამენტებს აქვს მნიშვნელოვანი კლინიკური მოქმედება უფრო სწრაფად, ვიდრე ანტიდეპრესანტებს, მათი გამოყენების გადაწყვეტილება უფრო აქტუალურია, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გამოყენება. გქონდეთ ქვედა ზღურბლი ანტიფსიქოტიკის დასამატებლად ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაში მძიმე დეპრესიის მქონე პაციენტებში სხვადასხვა გარემოებებში. მხოლოდ ანტიდეპრესანტებმა შეიძლება ეფექტურად არ იმოქმედოს ფსიქოზურ სიმპტომებზე, როგორებიცაა მანიები ან ჰალუცინაციები;[100]Kruizinga J, Liemburg E, Burger H, et al. Pharmacological treatment for psychotic depression. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Dec 7;(12):CD004044. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004044.pub5/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34875106?tool=bestpractice.com

კატატონიის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ბენზოდიაზეპინით (მაგ., ლორაზეპამი, კლონაზეპამი). ფსიქოზის ან ძლიერი აგზნების მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ანტიფსიქოზური საშუალებებით (მაგ., რისპერიდონი, ოლანზაპინი, კვეტიაპინი, ფლუფენაზინი). მსუბუქი აგზნების ან ძლიერი შფოთვის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება ბენზოდიაზეპინით და/ან ანტიფსიქოზური საშუალებებით. უძილობის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება კვეტიაპინით ან ტრაზოდონით. ანტიფსიქოზური მედიკამენტები უფრო მიზანშეწონილია, როდესაც არსებობს ბენზოდიაზეპინზე წამალდამოკიდებულების განვითარების რისკი.

ეფექტურობის დოზა: თუ ბენზოდიაზეპინი ან ანტიფსიქოზური პრეპარატი ვერ ახდენს ეფექტს და კარგად აიტანება, გაზარდეთ დოზა სიფრთხილით, რეკომენდებულ მაქსიმუმამდე. თუ წარმატების მიღწევა არ ხდება მაქსიმალურ დოზაზე ან იწვევს აუტანელ გვერდით ეფექტებს უფრო დაბალ დოზებზე, გადადით სხვა მედიკამენტზე. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებმა არ უნდა მართონ მანქანა ამ ტრანკვილიზატორების მიღებისას.

თუ პირველი ხაზის თერაპიაზე რეაქცია არაადეკვატურია, განიხილეთ ალტერნატიულ ანტიდეპრესანტზე გადასვლა.[215]McGrath PJ, Stewart JW, Fava M, et al. Tranylcypromine versus venlafaxine plus mirtazapine following three failed antidepressant medication trials for depression: a STAR*D report. Am J Psychiatry. 2006 Sep;163(9):1531-41. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/ajp.2006.163.9.1531 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16946177?tool=bestpractice.com [216]Schlaepfer TE, Agren H, Monteleone P, et al. The hidden third: improving outcome in treatment-resistant depression. J Psychopharmacol. 2012 May;26(5):587-602. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22236505?tool=bestpractice.com მედიკამენტების შემსწავლელი ოთხი სხვადასხვა კვლევის დასასრულს, როგორც ჩანს, პაციენტთა 60%-დან 70%-მდე რეაგირებს მკურნალობაზე. შეცვლა შეიძლება იყოს მიზანშეწონილი, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ მოხდა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 2 კვირის განმავლობაში.[217]Lam RW. Onset, time course and trajectories of improvement with antidepressants. Eur Neuropsychopharmacol. 2012;22(suppl 3):S492-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22959114?tool=bestpractice.com [218]Kemp DE, Ganocy SJ, Brecher M, et al. Clinical value of early partial symptomatic improvement in the prediction of response and remission during short-term treatment trials in 3369 subjects with bipolar I or II depression. J Affect Disord. 2011 Apr;130(1-2):171-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21071096?tool=bestpractice.com ამასთან, ადრეული რეაგირება შეიძლება იყოს, მაგრამ არ არის აუცილებელად უწყვეტი რეაგირების საიმედო მაჩვენებელი.[219]Wagner S, Engel A, Engelmann J, et al. Early improvement as a resilience signal predicting later remission to antidepressant treatment in patients with major depressive disorder: systematic review and meta-analysis. J Psychiatr Res. 2017 Nov;94:96-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28697423?tool=bestpractice.com [220]Olgiati P, Serretti A, Souery D, et al. Early improvement and response to antidepressant medications in adults with major depressive disorder. Meta-analysis and study of a sample with treatment-resistant depression. J Affect Disord. 2018 Feb;227:777-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29254066?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ მკურნალობა, თუ გაუმჯობესება შეინიშნება მინიმუმ 6-დან 8 კვირამდე, მაგრამ არ გააგრძელოთ პრეპარატი, რომელიც არ მოქმედებს განუსაზღვრელი ვადით. აღსანიშნავია, რომ პაციენტებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ დადებითი დინამიკა ფლუოქსეტინით მკურნალობით, ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ დადებით რეაქციაზე გადასვლის ალბათობა მცირდებოდა, რაც უფრო დიდხანს რჩებოდნენ პაციენტები გაუმჯობესების გარეშე[221]Posternak MA, Baer L, Nierenberg AA, et al. Response rates to fluoxetine in subjects who initially show no improvement. J Clin Psychiatry. 2011 Jul;72(7):949-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21672502?tool=bestpractice.com

გაითვალისწინეთ მედიკამენტის კლასის შეცვლა; თუ პაციენტი იმყოფებოდა სელექტიურ სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორზე, სცადეთ სეროტონინის ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორი. თუ მკურნალობა არ აიტანებოდა უარყოფითი მოვლენების გამო, ხელახლა სცადეთ მკურნალობა აგენტით, რომელსაც ნაკლები ან განსხვავებული უარყოფითი მოვლენები აქვს. თუ აგენტი შეიცვალა, განაახლეთ ყოველკვირეული დაკვირვება, სანამ პასუხი არ გამოჩნდება.

სიფრთხილეა საჭირო ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლის დროს მედიკამენტების ურთიერთქმედების, სეროტონინის სინდრომის, შეწყვეტის სიმპტომების ან რეციდივის რისკის გამო. უსაფრთხო შეცვლისთვის საჭირო ვადა დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე, მათ შორის, მედიკამენტების ფარმაკოკინეტიკურ თვისებებზე და მათ შორის შესაძლო ურთიერთქმედებებზე, ასევე პაციენტის მახასიათებლებზე, როგორიცაა ასაკი, არასასურველი ეფექტების მიმართ მგრძნობელობა და ლოდინის შესაძლებლობა, რომ დაიწყოს მკურნალობის ახალი კურსი. ზოგიერთ სიტუაციაში შესაძლებელია ორივე მედიკამენტის მიცემა მოკლე დროის განმავლობაში, როდესაც ხდება შეცვლა; ამასთან, ეს უნდა გაკეთდეს მხოლოდ სპეციალისტის ხელმძღვანელობით. სხვა შემთხვევაში, უფრო უსაფრთხოა უფრო კონსერვატიული მიდგომა. ეს გულისხმობს პირველი მედიკამენტის დოზის ნელ-ნელა შემცირებას მის შეწყვეტამდე და შემდეგ მეორე მედიკამენტის დაწყებამდე ლოდინს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (ცნობილია, როგორც გამორეცხვის პერიოდი, რომელიც, როგორც წესი, პირველი მედიკამენტის ხუთი ნახევარგამოყოფის პერიოდია). უფრო ხანგრძლივი ნახევარგამოყოფის პერიოდის მქონე მედიკამენტები (მაგ., ფლუოქსეტინი) საჭიროებს გახანგრძლივებულ გამოდევნის პერიოდებს (მაგ., 5-6 კვირამდე), როდესაც კომბინირებულია მედიკამენტთან, რომელთანაც კომბინაცია უკუნაჩვენებია (მაგ., მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები ფლუოქსეტინთან). სპეციალური რეკომენდაციები ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლასთან, ასევე შესაბამის გამორეცხვის პერიოდებთან დაკავშირებით, ხელმისაწვდომია და უნდა გაეცნოთ ადგილობრივ სახელმძღვანელო მითითებებს. როდესაც ეჭვი გეპარებათ, ასეთი გაიდლაინების არარსებობის შემთხვევაში, როგორც ზოგადი პრინციპი, ჩაატარეთ წამლის ურთიერთქმედების შემოწმება, რათა დარწმუნდეთ, რომ არ არსებობს აბსოლუტური უკუჩვენებები და შემდეგ „დაიწყეთ დაბალი და იარეთ ნელა“, სანამ უსაფრთხოება არ დადგინდება.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი ადრე არსებული გამეორებების და რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

თუ არაადეკვატური პასუხია ორი (ან მეტი) სრული დოზით და ხანგრძლივობის ანტიდეპრესანტზე, პაციენტის დეპრესია შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის რეზისტენტულად ან რეფრაქტერულად და იმსახურებს უფრო კომპლექსურ მიდგომას.

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტები მოიცავს სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიურ ინჰიბიტორებს (SSRIs) (მაგ., ციტალოპრამი, ესციტალოპრამი, ფლუოქსეტინი, პაროქსეტინი, სერტრალინი), სეროტონინი-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SNRIs) (მაგ. (მაგ., ბუპროპიონი, მირტაზაპინი, ვილაზოდონი, ვორტიოქსეტინი, რებოქსეტინი და აგომელატინი).

ანტიდეპრესანტებს შორის უსაფრთხოების ან ეფექტურობის მნიშვნელოვანი განსხვავებები არ გამოვლენილა[117]Gartlehner G, Hansen RA, Morgan LC, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressants for treating major depressive disorder: an updated meta-analysis. Ann Intern Med. 2011 Dec 6;155(11):772-85. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-155-11-201112060-00009 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22147715?tool=bestpractice.com [118]Maslej MM, Furukawa TA, Cipriani A, et al. Individual differences in response to antidepressants: a meta-analysis of placebo-controlled randomized clinical trials. JAMA Psychiatry. 2021 May 1;78(5):490-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7890446 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33595620?tool=bestpractice.com პრეპარატის არჩევანი უნდა ეფუძნებოდეს პაციენტის პრეფერენციებს, ტოლერანტობას, უსაფრთხოებას დოზის გადაჭარბებისას, სხვა ფსიქიატრიული დაავადების არსებობას და პაციენტში ეფექტურობის წარსულ მტკიცებულებებს.[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  ერთი მეტა-ანალიზი მოხსენებული იყო სხვადასხვა ანტიდეპრესანტების თავდაპირველი ეფექტურობისა და მისაღებობის შესახებ, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის შერჩევის ნაწილად.[114]Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G, et al. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 7;391(10128):1357-66. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)32802-7/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29477251?tool=bestpractice.com  კიდევ ერთმა მეტა-ანალიზმა აღმოაჩინა ესციტალოპრამი ყველაზე ეფექტური SSRI-ებს შორის.[120]Ghaffari Darab M, Hedayati A, Khorasani E, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors in major depression disorder treatment: an umbrella review on systematic reviews. Int J Psychiatry Clin Pract. 2020 Nov;24(4):357-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32667275?tool=bestpractice.com  ცალკეული პაციენტის მონაცემების კიდევ ერთმა მეტა-ანალიზმა ძირითადი დეპრესიის მწვავე ფაზის მკურნალობის 15 კონტროლირებადი ცდებიდან დაასკვნა, რომ მირტაზაპინი შეიძლება იყოს უფრო სწრაფად ეფექტური ანტიდეპრესანტი, ვიდრე SSRI.[121]Thase ME, Nierenberg AA, Vrijland P, et al. Remission with mirtazapine and selective serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis of individual patient data from 15 controlled trials of acute phase treatment of major depression. Int Clin Psychopharmacol. 2010 Jul;25(4):189-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20531012?tool=bestpractice.com [ ] Is there randomized controlled trial evidence to support the use of mirtazapine in people with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.810/fullსწორი პასუხის ჩვენება

ანტიდეპრესანტის დოზის განსაზღვრა ცნობილი სამიზნე დოზის დიაპაზონის საფუძველზე. მეორე თაობის რამდენიმე ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტისთვის (SSRIs, ვენლაფაქსინი და მირტაზაპინი) რეკომენდებული დიაპაზონის ფარგლებში ნაჩვენებია, რომ პოპულაციაში დოზასა და მიზნობრივი ეფექტურობას შორის კორელაცია სწორდება ან მცირდება დაახლოებით შუა წერტილში, ნაწილობრივ უფრო მაღალი დოზების მიღებისას შემცირებული ტოლერანტობის გამო.[122]Furukawa TA, Cipriani A, Cowen PJ, et al. Optimal dose of selective serotonin reuptake inhibitors, venlafaxine, and mirtazapine in major depression: a systematic review and dose-response meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Jul;6(7):601-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6586944 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31178367?tool=bestpractice.com  მაღალი დოზით SSRI მკურნალობა დეპრესიისთვის პაციენტებში, რომლებიც რეფრაქტერულნი არიან საშუალო დოზის მკურნალობაზე, არ არის მხარდაჭერილი და არ არის რეკომენდებული.[123]Adli M, Baethge C, Heinz A, et al. Is dose escalation of antidepressants a rational strategy after a medium-dose treatment has failed? A systematic review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Dec;255(6):387-400. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15868067?tool=bestpractice.com [124]Dold M, Bartova L, Rupprecht R, et al. Dose escalation of antidepressants in unipolar depression: a meta-analysis of double-blind, randomized controlled trials. Psychother Psychosom. 2017 Sep 14;86(5):283-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28903107?tool=bestpractice.com [125]Braun C, Adams A, Rink L, et al. In search of a dose-response relationship in SSRIs-a systematic review, meta-analysis, and network meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2020 Dec;142(6):430-42. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/acps.13235 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32970827?tool=bestpractice.com

დეპრესიის და დაუდგენელი ბიპოლარული აფექტური აშლილობის მქონე პაციენტები შეიძლება განუვითარდეთ აშკარა მანიაა, თუ ისინი მიიღებენ ანტიდეპრესანტებს. შეეკითხეთ პაციენტებს მანიაკალური ეპიზოდების ადრე არსებულ ანამნეზზე (მაგ., დღეების ან კვირების ხანგრძლივობის პერიოდები, რომლებიც აღსანიშნავი იყო უჩვეულოდ მაღალი ენერგიით, ეიფორიით, უძილობით, ჰიპერაქტიურობით, ან გაუარესებული განსჯით) ანტიდეპრესანტული თერაპიის დაწყებამდე.

მიუხედავად იმისა, რომ ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის საბოლოო შედეგი არის სუიციდური აზრების მნიშვნელოვანი შემცირება,არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს სუიციდური ქცევის ზრდაზე მკურნალობის პირველ კვირებში, განსაკუთრებით მოზარდებსა და ახალგაზრდებში და მათ შორის, ვინც ღებულობს შედარებით მაღალ საწყისი დოზებს.[112]Gibbons RD, Hur K, Brown CH, et al. Benefits from antidepressants: synthesis of 6-week patient-level outcomes from double-blind placebo-controlled randomized trials of fluoxetine and venlafaxine. Arch Gen Psychiatry. 2012 Jun;69(6):572-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3371295 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22393205?tool=bestpractice.com [126]Rucci P, Frank E, Scocco P, et al. Treatment-emergent suicidal ideation during 4 months of acute management of unipolar major depression with SSRI pharmacotherapy or interpersonal psychotherapy in a randomized clinical trial. Depress Anxiety. 2011 Apr;28(4):303-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3079416 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21308882?tool=bestpractice.com [127]Jick H, Kaye JA, Jick SS. Antidepressants and the risk of suicidal behaviors. JAMA. 2004 Jul 21;292(3):338-43. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/199120 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15265848?tool=bestpractice.com [128]Miller M, Swanson SA, Azrael D, et al. Antidepressant dose, age, and the risk of deliberate self-harm. JAMA Intern Med. 2014 Jun;174(6):899-909. https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1863925 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24782035?tool=bestpractice.com ზოგიერთი მტკიცებულება ვარაუდობს, რომ თინეიჯერები და ახალგაზრდები განსაკუთრებით ხშირად განიცდიან თვითმკვლელობისა და თვითდაზიანების აზრების ზრდას.[129]Gunnell D, Saperia J, Ashby D. Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) and suicide in adults: meta-analysis of drug company data from placebo controlled, randomized controlled trials submitted to the MHRA's safety review. BMJ. 2005 Feb 19;330(7488):385. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15718537?tool=bestpractice.com [130]Saperia J, Ashby D, Gunnell D. Suicidal behaviour and SSRIs: updated meta-analysis. BMJ. 2006 Jun 17;332(7555):1453. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16777898?tool=bestpractice.com თუმცა, ეს ასოციაციაა სულაც არ არის მიზეზობრივი და შესაძლოა განპირობებული იყოს ხელშემწყობი ფაქტორებით[131]Dragioti E, Solmi M, Favaro A, et al. Association of antidepressant use with adverse health outcomes: a systematic umbrella review. JAMA Psychiatry. 2019 Dec 1;76(12):1241-55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6777224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31577342?tool=bestpractice.com ერთი დიდი მეტა-ანალიზის შედეგები ვარაუდობს, რომ 25 წლამდე ასაკის მოზრდილებში სუიციდური განვითარების რისკი შეიძლება გაიზარდოს მკურნალობის მე-3-დან მე-6 კვირაში (მაგრამ არა 1-2 კვირაში). უფრო გვიან, ვიდრე სხვა კვლევებით იყო შემოთავაზებული.[132]Näslund J, Hieronymus F, Lisinski A,et al. Effects of selective serotonin reuptake inhibitors on rating-scale-assessed suicidality in adults with depression. Br J Psychiatry. 2018 Mar;212(3):148-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29436321?tool=bestpractice.com

პაციენტებს უტარდებათ მეთვალყურეობა თერაპიის დაწყებიდან 1-2 კვირის განმავლობაში, შემდეგ ყოველთვიურად მომდევნო 12 კვირის განმავლობაში. თუ სისტემატური შეფასება გირჩევნიათ, გამოიყენეთ პაციენტის ჯანმრთელობის კითხვარი-9 (PHQ-9) სიმპტომების სიმძიმის ცვლილებების შესაფასებლად. პაციენტებში, რომლებიც განიცდიან ნაწილობრივ პასუხს 2-დან 4 კვირის შემდეგ, ანტიდეპრესანტის დოზა უნდა იყოს ტიტრირებული მაქსიმალურ ასატან დოზამდე. პაციენტებმა შეიძლება დაიწყონ პასუხის გამოვლენა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 1-2 კვირის განმავლობაში; თუმცა, მათი ერთი მეხუთედი, ვინც ადრე არ უპასუხა, შეიძლება დაიწყოს პასუხი მე-5 კვირის შემდეგ.[133]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Trajectories of acute antidepressant efficacy: how long to wait for response? A systematic review and meta-analysis of long-term, placebo-controlled acute treatment trials. J Clin Psychiatry. 2018 May/Jun;79(3). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29659207?tool=bestpractice.com წარმატებული ანტიდეპრესანტული თერაპია ყველა სიმპტომის რემისიის წერტილამდე შეიძლება დასჭირდეს 6-დან 8 კვირამდე. სიმპტომების ქულის 50%-იანი შემცირება ადეკვატურ რეაქციას წარმოადგენს, ხოლო სიმპტომების ქულის 25%-დან 50%-მდე ცვლილება შეიძლება მიუთითებდეს მკურნალობის შეცვლის საჭიროებაზე.

სიმპტომების რემისიის შემდეგ მკურნალობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია დაავადების წინა კურსზე. მკურნალობის შედეგების შესახებ მონაცემები მკურნალობის საწყისი კვირების მიღმა შეზღუდულია, თუმცა ერთი სისტემატური მიმოხილვა ვარაუდობს, რომ ანტიდეპრესანტების ეფექტურობა პლაცებოსთან შედარებით სტაბილურია მკურნალობის პირველი 6 თვის განმავლობაში მაინც.[134]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Long-term acute-phase treatment with antidepressants, 8 weeks and beyond: a systematic review and meta-analysis of randomized, placebo-controlled trials. J Clin Psychiatry. 2018 Jan/Feb;79(1). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28068463?tool=bestpractice.com  ზოგადად, როგორც ჩანს, რეციდივის რისკი შემცირებულია, როდესაც ანტიდეპრესანტები გრძელდება 6 თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში.[135]Baldessarini RJ, Lau WK, Sim J, et al. Duration of initial antidepressant treatment and subsequent relapse of major depression. J Clin Psychopharmacol. 2015 Feb;35(1):75-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25502491?tool=bestpractice.com [136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com [138]Kato M, Hori H, Inoue T, et al. Discontinuation of antidepressants after remission with antidepressant medication in major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. Mol Psychiatry. 2021 Jan;26(1):118-33. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7815511 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32704061?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com

თუ საჭიროა ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის შეწყვეტა, ნელა შეამცირეთ დოზა, რათა შემცირდეს მოხსნის უსიამოვნო სიმპტომების რისკი; ამას შეიძლება რამდენიმე თვე დასჭირდეს პაციენტისთვის მისაღები ტემპით. გაითვალისწინეთ, რომ ადამიანების გამოცდილება მოხსნის სიმპტომების შესახებ შეიძლება არსებითად განსხვავდებოდეს მსუბუქი და გარდამავალიდან უფრო ხანგრძლივ და უფრო მძიმემდე. მჭიდროდ დააკვირდით პაციენტს, რათა დარწმუნდეთ, რომ მოხსნის ნებისმიერი აშკარა გამოვლენილი სიმპტომი ფაქტობრივად არ წარმოადგენს მათი დეპრესიის რეციდივას.[139]Royal College of Psychiatrists. Position statement on antidepressants and depression. May 2019 [internet publication]. https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/improving-care/better-mh-policy/position-statements/ps04_19---antidepressants-and-depression.pdf?sfvrsn=ddea9473_5

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

მწვავედან მძიმემდე დეპრესიის მქონე პაციენტები უმეტეს სარეგებელს იღებენ ანტიდეპრესანტების და ფსიქოთერაპიის კომბინაციისგან.[115]Oestergaard S, Møldrup C. Optimal duration of combined psychotherapy and pharmacotherapy for patients with moderate and severe depression: a meta-analysis. J Affect Disord. 2011 Jun;131(1-3):24-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20950863?tool=bestpractice.com [116]Cuijpers P, Noma H, Karyotaki E, et al. A network meta-analysis of the effects of psychotherapies, pharmacotherapies and their combination in the treatment of adult depression. World Psychiatry. 2020 Feb;19(1):92-107. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6953550 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31922679?tool=bestpractice.com

ნაჩვენებია, რომ ფსიქოთერაპია ეფექტური და ეკონომიურია დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად.[144]Health Quality Ontario. Psychotherapy for major depressive disorder and generalized anxiety disorder: a health technology assessment. Ont Health Technol Assess Ser. 2017 Nov 13;17(15):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5709536 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29213344?tool=bestpractice.com [145]Karyotaki E, Smit Y, de Beurs DP, et al. The long-term efficacy of acute-phase psychotherapy for depression: a meta-analysis of randomized trials. Depress Anxiety. 2016 May;33(5):370-83. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27000501?tool=bestpractice.com  ფსიქოთერაპია ისეთივე ეფექტურია, როგორც ფარმაკოთერაპია და ამცირებს რეციდივის რისკს, როდესაც დაემატება ფარმაკოთერაპიას.[146]Kappelmann N, Rein M, Fietz J, et al. Psychotherapy or medication for depression? Using individual symptom meta-analyses to derive a symptom-oriented therapy (SOrT) metric for a personalised psychiatry. BMC Med. 2020 Jun 5;18(1):170. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7273646 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498707?tool=bestpractice.com [147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com

კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ნაჩვენებია, რომ უფრო ეფექტურია ვიდრე ფარმაკოლოგიური პლაცებო, მიუხედავად სიმძიმისა.[148]Furukawa TA, Weitz ES, Tanaka S, et al. Initial severity of depression and efficacy of cognitive-behavioural therapy: individual-participant data meta-analysis of pill-placebo-controlled trials. Br J Psychiatry. 2017 Mar;210(3):190-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28104735?tool=bestpractice.com ზოგიერთ კვლევაში CBT-ზე სამკურნალო რეაგირება შედარებულია ანტიდეპრესანტებზე რეაგირებასთან.[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე B]efd80ee8-9653-43c8-8dee-a1f707f3616asrBროგორია კოგნიტური ქცევითი თერაპიის (CBT) ეფექტი მეორე თაობის ანტიდეპრესანტებთან (მაგ. სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები ან სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები)შედარებით დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში?[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com ​​ ეტაპობრივი მკურნალობის კვლევები ცხადყოფს, რომ CBT შეიძლება განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის / გამეორებების რისკს, როგორც მინიმუმი და, ალბათ, უკეთ, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, CBT-ს აქვს მდგრადი ეფექტი, რომელიც ამცირებს შემდგომ რისკს მკურნალობის დასრულების შემდეგ.[154]Hollon SD, DeRubeis RJ, Shelton RC, et al. Prevention of relapse following cognitive therapy vs medications in moderate to severe depression. Arch Gen Psychiatry. 2005 Apr;62(4):417-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15809409?tool=bestpractice.com ასევე აღმოჩნდა, რომ დამხმარე CBT აუმჯობესებს დეპრესიის მკურნალობის შედეგებს პირველადი სამედიცინო დახმარების პირობებში.[155]Wiles N, Thomas L, Abel A, et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: the CoBalT randomised controlled trial. Health Technol Assess. 2014 May;18(31):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK261983 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24824481?tool=bestpractice.com

მონოთერაპია CBT-ით არის ზომიერი დეპრესიის პოტენციური ვარიანტი, როგორც ეს დადასტურებულია მკურნალობის ზოგიერთ გაიდლაინში, თუმცა ამ თემის ავტორი აღნიშნავს, რომ ამ მიდგომის სასარგებლოდ მტკიცებულებები დაბალი ხარისხისაა.[156]Qaseem A, Owens DK, Etxeandia-Ikobaltzeta I, et al. Nonpharmacologic and pharmacologic treatments of adults in the acute phase of major depressive disorder: a living clinical guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2023 Feb;176(2):239-52. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M22-2056 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36689752?tool=bestpractice.com [157]National Institute for Health and Care Excellence. Depression in adults: treatment and management. Jun 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng222 [158]Gartlehner G, Dobrescu A, Chapman A, et al. Nonpharmacologic and pharmacologic treatments of adult patients with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis for a clinical guideline by the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2023 Feb;176(2):196-211. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M22-1845 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36689750?tool=bestpractice.com ამიტომ, კლინიცისტებმა უნდა იხელმძღვანელონ პაციენტის უპირატესობით ან სხვა პაციენტისთვის სპეციფიკური ფაქტორებით, რათა გადაწყვიტონ შესთავაზონ თუ არა ფსიქოთერაპია ზომიერი დეპრესიისთვის.

დეპრესიის სხვა ფსიქოთერაპიული მეთოდებია ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია (IPT), პრობლემის გადაჭრის თერაპია (PST), ქცევითი აქტივაცია და ბიბლიოთერაპია.

IPT მოითხოვს პაციენტს ჰქონდეს ფსიქოლოგიური გამჭრიახობა და ერთგული იყოს გრძელვადიანი თერაპიის მიმართ.[159]De Mello MF, De Jesus Mari J, Bacaltchuk J, et al. A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Apr;255(2):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15812600?tool=bestpractice.com როგორც CBT, ისე IPT სიხშირე განისაზღვრება ჯანდაცვის პროვაიდერის მიერ. რეაგირების დრო დაახლოებით 12 კვირაა. IPT შეიძლება გააუმჯობესოს ინტერპერსონალური ფუნქციონირება და ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com PST ყურადღებას ამახვილებს პრობლემების გადაჭრის დამოკიდებულებების და უნარ-ჩვევების ადაპტაციურ ტრენინგზე.[161]Bell AC, D'Zurilla TJ. Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2009 Jun;29(4):348-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299058?tool=bestpractice.com [162]Cuijpers P, van Straten A, Warmerdam L. Problem solving therapies for depression: a meta-analysis. Eur Psychiatry. 2007 Jan;22(1):9-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17194572?tool=bestpractice.com [163]Shang P, Cao X, You S, et al. Problem-solving therapy for major depressive disorders in older adults: an updated systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Aging Clin Exp Res. 2021 Jun;33(6):1465-75. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32767273?tool=bestpractice.com PST-ის შედეგები შედარებულია CBT-ის შედეგებთან პირველადი ჯანდაცვის პარამეტრებში.[164]Zhang A, Franklin C, Jing S, et al. The effectiveness of four empirically supported psychotherapies for primary care depression and anxiety: a systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2019 Feb 15;245:1168-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30699860?tool=bestpractice.com

ქცევითი აქტივაცია არის კოგნიტური ქცევითი თერაპიის ნაკლებად ინტელექტუალური, უფრო ქცევითი ალტერნატივა. იგი აქტიურად უწყობს ხელს ფუნქციონირების დაბრუნებას და აქვს უპირატესობა, რომ ამისთვის არ არის საჭირო ექიმის დონის სპეციალისტი. Cochrane-ის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ის თანაბრად ეფექტურია CBT-სთან შედარებით დეპრესიის მქონე მოზრდილებისთვის,თუმცა არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით დაბალი მტკიცებულებით.[165]Uphoff E, Ekers D, Robertson L, et al. Behavioural activation therapy for depression in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Jul 6;(7):CD013305. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD013305.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32628293?tool=bestpractice.com

ბიბლიოთერაპია, კითხვით თვითდახმარების პროგრამა, შეიძლება ჰქონდეს გრძელვადიანი სარგებელი ზოგიერთი პაციენტისთვის.[166]Gualano MR, Bert F, Martorana M, et al. The long-term effects of bibliotherapy in depression treatment: systematic review of randomized clinical trials. Clin Psychol Rev. 2017 Dec;58:49-58. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28993103?tool=bestpractice.com

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

მსუბუქი აგზნების ან მძიმე შფოთვის მქონე პაციენტებს შეიძლება მკურნალობდნენ ბენზოდიაზეპინის (მაგ., ლორაზეპამი, კლონაზეპამი) და/ან ანტიფსიქოტიკის (მაგ., ქუეთიაპინის) მოკლევადიანი გამოყენებით. თუმცა, ერთმა კოჰორტულმა კვლევამ აჩვენა სიკვდილიანობის გაზრდილი რისკი პაციენტებში, რომლებიც იღებენ დამატებით მკურნალობას ანტიფსიქოზური საშუალებებით დეპრესიისთვის, შედარებით პაციენტებთან, რომლებიც იღებენ დამატებით მკურნალობას მეორე ანტიდეპრესანტით.[240]Gerhard T, Stroup TS, Correll CU, et al. Mortality risk of antipsychotic augmentation for adult depression. PLoS One. 2020 Sep 30;15(9):e0239206. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7526884 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32997687?tool=bestpractice.com უძილობის მქონე პაციენტების მკურნალობა შეიძლება კვეტიაპინით ან ტრაზოდონით. ანტიფსიქოზური მედიკამენტები უფრო მიზანშეწონილია, როდესაც არსებობს ბენზოდიაზეპინზე წამალდამოკიდებულების განვითარების რისკი.

ეფექტურობის დოზა: თუ ბენზოდიაზეპინი ან ანტიფსიქოზური პრეპარატი ვერ ახდენს ეფექტს და კარგად აიტანება, გაზარდეთ დოზა სიფრთხილით, რეკომენდებულ მაქსიმუმამდე. თუ წარმატების მიღწევა არ ხდება მაქსიმალურ დოზაზე ან იწვევს აუტანელ გვერდით ეფექტებს უფრო დაბალ დოზებზე, გადადით სხვა მედიკამენტზე. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებმა არ უნდა მართონ მანქანა ამ ტრანკვილიზატორების მიღებისას.

თუ პირველი ხაზის თერაპიაზე რეაქცია არაადეკვატურია, განიხილეთ ალტერნატიულ ანტიდეპრესანტზე გადასვლა.[215]McGrath PJ, Stewart JW, Fava M, et al. Tranylcypromine versus venlafaxine plus mirtazapine following three failed antidepressant medication trials for depression: a STAR*D report. Am J Psychiatry. 2006 Sep;163(9):1531-41. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/ajp.2006.163.9.1531 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16946177?tool=bestpractice.com [216]Schlaepfer TE, Agren H, Monteleone P, et al. The hidden third: improving outcome in treatment-resistant depression. J Psychopharmacol. 2012 May;26(5):587-602. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22236505?tool=bestpractice.com შეცვლა შეიძლება იყოს მიზანშეწონილი, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ მოხდა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 2 კვირის განმავლობაში.[217]Lam RW. Onset, time course and trajectories of improvement with antidepressants. Eur Neuropsychopharmacol. 2012;22(suppl 3):S492-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22959114?tool=bestpractice.com [218]Kemp DE, Ganocy SJ, Brecher M, et al. Clinical value of early partial symptomatic improvement in the prediction of response and remission during short-term treatment trials in 3369 subjects with bipolar I or II depression. J Affect Disord. 2011 Apr;130(1-2):171-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21071096?tool=bestpractice.com ამასთან, ადრეული რეაგირება შეიძლება იყოს, მაგრამ არ არის აუცილებელად უწყვეტი რეაგირების საიმედო მაჩვენებელი.[219]Wagner S, Engel A, Engelmann J, et al. Early improvement as a resilience signal predicting later remission to antidepressant treatment in patients with major depressive disorder: systematic review and meta-analysis. J Psychiatr Res. 2017 Nov;94:96-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28697423?tool=bestpractice.com [220]Olgiati P, Serretti A, Souery D, et al. Early improvement and response to antidepressant medications in adults with major depressive disorder. Meta-analysis and study of a sample with treatment-resistant depression. J Affect Disord. 2018 Feb;227:777-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29254066?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ მკურნალობა, თუ გაუმჯობესება შეინიშნება მინიმუმ 6-დან 8 კვირამდე, მაგრამ არ გააგრძელოთ პრეპარატი, რომელიც არ მოქმედებს განუსაზღვრელი ვადით. აღსანიშნავია, რომ პაციენტებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ დადებითი დინამიკა ფლუოქსეტინით მკურნალობით, ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ დადებით რეაქციაზე გადასვლის ალბათობა მცირდებოდა, რაც უფრო დიდხანს რჩებოდნენ პაციენტები გაუმჯობესების გარეშე[221]Posternak MA, Baer L, Nierenberg AA, et al. Response rates to fluoxetine in subjects who initially show no improvement. J Clin Psychiatry. 2011 Jul;72(7):949-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21672502?tool=bestpractice.com

ანტიდეპრესანტებს შორის გადასვლა შეიძლება განიხილებოდეს კლასში (მაგ., სეროტონინის უკუმიტაცების ერთი შერჩევითი ინჰიბიტორიდან (SSRI) მეორე SSRI-ზე.[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  შემდეგ განიხილეთ მედიკამენტების კლასის ცვლილება; მაგალითად, თუ პაციენტი იმყოფებოდა SSRI-ზე, მაშინ განიხილეთ სეროტონინის ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორი (SNRI).[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  თუ მკურნალობა შეუძლებელია გვერდითი ეფექტების გამო, ხელახლა სცადეთ ნაკლები ან განსხვავებული გვერდითი ეფექტების მქონე აგენტით. თუ აგენტი შეიცვალა, განაახლეთ ყოველკვირეული დაკვირვება, სანამ პასუხი არ გამოჩნდება.

სიფრთხილეა საჭირო ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლის დროს მედიკამენტების ურთიერთქმედების, სეროტონინის სინდრომის, შეწყვეტის სიმპტომების ან რეციდივის რისკის გამო. იხ სეროტონინის სინდრომი.

უსაფრთხო შეცვლისთვის საჭირო ვადა დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე, მათ შორის, მედიკამენტების ფარმაკოკინეტიკურ თვისებებზე და მათ შორის შესაძლო ურთიერთქმედებებზე, ასევე პაციენტის მახასიათებლებზე, როგორიცაა ასაკი, არასასურველი ეფექტების მიმართ მგრძნობელობა და ლოდინის შესაძლებლობა, რომ დაიწყოს მკურნალობის ახალი კურსი. ზოგიერთ სიტუაციაში შესაძლებელია ორივე მედიკამენტის მიცემა მოკლე დროის განმავლობაში, როდესაც ხდება შეცვლა; ამასთან, ეს უნდა გაკეთდეს მხოლოდ სპეციალისტის ხელმძღვანელობით. სხვა შემთხვევაში, უფრო უსაფრთხოა უფრო კონსერვატიული მიდგომა. ეს გულისხმობს პირველი მედიკამენტის დოზის ნელ-ნელა შემცირებას მის შეწყვეტამდე და შემდეგ მეორე მედიკამენტის დაწყებამდე ლოდინს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (ცნობილია, როგორც გამორეცხვის პერიოდი, რომელიც, როგორც წესი, პირველი მედიკამენტის ხუთი ნახევარგამოყოფის პერიოდია). უფრო ხანგრძლივი ნახევარგამოყოფის პერიოდის მქონე მედიკამენტები (მაგ., ფლუოქსეტინი) საჭიროებს გახანგრძლივებულ ნახევარდაშლის პერიოდებს (მაგ., 5-6 კვირამდე), როდესაც კომბინირებულია მედიკამენტთან, რომელთანაც კომბინაცია უკუნაჩვენებია (მაგ., მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები ფლუოქსეტინთან). სპეციალური რეკომენდაციები ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლასთან, ასევე შესაბამის გამორეცხვის პერიოდებთან დაკავშირებით, ხელმისაწვდომია და უნდა გაეცნოთ ადგილობრივ სახელმძღვანელო მითითებებს. როდესაც ეჭვი გეპარებათ, ასეთი გაიდლაინების არარსებობის შემთხვევაში, როგორც ზოგადი პრინციპი, ჩაატარეთ წამლის ურთიერთქმედების შემოწმება, რათა დარწმუნდეთ, რომ არ არსებობს აბსოლუტური უკუჩვენებები და შემდეგ „დაიწყეთ დაბალი და იარეთ ნელა“, სანამ უსაფრთხოება არ დადგინდება.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი ადრე არსებული გამეორებების და რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

თუ არაადეკვატური პასუხია ორი (ან მეტი) სრული დოზით და ხანგრძლივობის ანტიდეპრესანტზე, პაციენტის დეპრესია შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის რეზისტენტულად ან რეფრაქტერულად და იმსახურებს უფრო კომპლექსურ მიდგომას.

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

მწვავედან მძიმემდე დეპრესიის მქონე პაციენტები უმეტეს სარეგებელს იღებენ ანტიდეპრესანტების და ფსიქოთერაპიის კომბინაციისგან.[115]Oestergaard S, Møldrup C. Optimal duration of combined psychotherapy and pharmacotherapy for patients with moderate and severe depression: a meta-analysis. J Affect Disord. 2011 Jun;131(1-3):24-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20950863?tool=bestpractice.com [116]Cuijpers P, Noma H, Karyotaki E, et al. A network meta-analysis of the effects of psychotherapies, pharmacotherapies and their combination in the treatment of adult depression. World Psychiatry. 2020 Feb;19(1):92-107. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6953550 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31922679?tool=bestpractice.com

ნაჩვენებია, რომ ფსიქოთერაპია ეფექტური და ეკონომიურია დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად.[144]Health Quality Ontario. Psychotherapy for major depressive disorder and generalized anxiety disorder: a health technology assessment. Ont Health Technol Assess Ser. 2017 Nov 13;17(15):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5709536 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29213344?tool=bestpractice.com [145]Karyotaki E, Smit Y, de Beurs DP, et al. The long-term efficacy of acute-phase psychotherapy for depression: a meta-analysis of randomized trials. Depress Anxiety. 2016 May;33(5):370-83. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27000501?tool=bestpractice.com  ფსიქოთერაპია ისეთივე ეფექტურია, როგორც ფარმაკოთერაპია და ამცირებს რეციდივის რისკს, როდესაც დაემატება ფარმაკოთერაპიას.[146]Kappelmann N, Rein M, Fietz J, et al. Psychotherapy or medication for depression? Using individual symptom meta-analyses to derive a symptom-oriented therapy (SOrT) metric for a personalised psychiatry. BMC Med. 2020 Jun 5;18(1):170. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7273646 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498707?tool=bestpractice.com [147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com

კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ნაჩვენებია, რომ უფრო ეფექტურია ვიდრე ფარმაკოლოგიური პლაცებო, მიუხედავად სიმძიმისა.[148]Furukawa TA, Weitz ES, Tanaka S, et al. Initial severity of depression and efficacy of cognitive-behavioural therapy: individual-participant data meta-analysis of pill-placebo-controlled trials. Br J Psychiatry. 2017 Mar;210(3):190-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28104735?tool=bestpractice.com ზოგიერთ კვლევაში CBT-ზე სამკურნალო რეაგირება შედარებულია ანტიდეპრესანტებზე რეაგირებასთან.[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე B]efd80ee8-9653-43c8-8dee-a1f707f3616asrBროგორია კოგნიტური ქცევითი თერაპიის (CBT) ეფექტი მეორე თაობის ანტიდეპრესანტებთან (მაგ. სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები ან სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები)შედარებით დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში?[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com ​​ ეტაპობრივი მკურნალობის კვლევები ცხადყოფს, რომ CBT შეიძლება განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის / გამეორებების რისკს, როგორც მინიმუმი და, ალბათ, უკეთ, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, CBT-ს აქვს მდგრადი ეფექტი, რომელიც ამცირებს შემდგომ რისკს მკურნალობის დასრულების შემდეგ.[154]Hollon SD, DeRubeis RJ, Shelton RC, et al. Prevention of relapse following cognitive therapy vs medications in moderate to severe depression. Arch Gen Psychiatry. 2005 Apr;62(4):417-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15809409?tool=bestpractice.com ასევე აღმოჩნდა, რომ დამხმარე CBT აუმჯობესებს დეპრესიის მკურნალობის შედეგებს პირველადი სამედიცინო დახმარების პირობებში.[155]Wiles N, Thomas L, Abel A, et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: the CoBalT randomised controlled trial. Health Technol Assess. 2014 May;18(31):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK261983 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24824481?tool=bestpractice.com

პრაქტიკაში, CBT-ით გაძლიერება შეიძლება განიხილოს, თუ არის ნაწილობრივი გაუმჯობესება პირველი რიგის ფარმაკოთერაპიით, იმის გათვალისწინებით, რომ მტკიცებულებები მიუთითებს ორივეს გამოყენების სინერგიულ ეფექტზე.[116]Cuijpers P, Noma H, Karyotaki E, et al. A network meta-analysis of the effects of psychotherapies, pharmacotherapies and their combination in the treatment of adult depression. World Psychiatry. 2020 Feb;19(1):92-107. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6953550 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31922679?tool=bestpractice.com [156]Qaseem A, Owens DK, Etxeandia-Ikobaltzeta I, et al. Nonpharmacologic and pharmacologic treatments of adults in the acute phase of major depressive disorder: a living clinical guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2023 Feb;176(2):239-52. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M22-2056 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36689752?tool=bestpractice.com [115]Oestergaard S, Møldrup C. Optimal duration of combined psychotherapy and pharmacotherapy for patients with moderate and severe depression: a meta-analysis. J Affect Disord. 2011 Jun;131(1-3):24-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20950863?tool=bestpractice.com ​​​​​​ მედიკამენტებიდან CBT-ზე გადასვლა შეიძლება იყოს გონივრული ვარიანტი, რომელიც უნდა განიხილებოდეს საშუალო და ზომიერი დეპრესიისთვის, მაგალითად, თუ პაციენტი ამას გამოხატავს როგორც უპირატესობას და შეუძლია CBT-ზე წვდომა.[156]Qaseem A, Owens DK, Etxeandia-Ikobaltzeta I, et al. Nonpharmacologic and pharmacologic treatments of adults in the acute phase of major depressive disorder: a living clinical guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2023 Feb;176(2):239-52. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M22-2056 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36689752?tool=bestpractice.com

დეპრესიის სხვა ფსიქოთერაპიული მეთოდებია ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია (IPT), პრობლემის გადაჭრის თერაპია (PST), ქცევითი აქტივაცია და ბიბლიოთერაპია. IPT მოითხოვს პაციენტს ჰქონდეს ფსიქოლოგიური გამჭრიახობა და ერთგული იყოს გრძელვადიანი თერაპიის მიმართ.[159]De Mello MF, De Jesus Mari J, Bacaltchuk J, et al. A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Apr;255(2):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15812600?tool=bestpractice.com როგორც CBT, ისე IPT სიხშირე განისაზღვრება ჯანდაცვის პროვაიდერის მიერ. რეაგირების დრო დაახლოებით 12 კვირაა. IPT შეიძლება გააუმჯობესოს ინტერპერსონალური ფუნქციონირება და ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com PST ყურადღებას ამახვილებს პრობლემების გადაჭრის დამოკიდებულებების და უნარ-ჩვევების ადაპტაციურ ტრენინგზე.[161]Bell AC, D'Zurilla TJ. Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2009 Jun;29(4):348-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299058?tool=bestpractice.com [162]Cuijpers P, van Straten A, Warmerdam L. Problem solving therapies for depression: a meta-analysis. Eur Psychiatry. 2007 Jan;22(1):9-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17194572?tool=bestpractice.com [163]Shang P, Cao X, You S, et al. Problem-solving therapy for major depressive disorders in older adults: an updated systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Aging Clin Exp Res. 2021 Jun;33(6):1465-75. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32767273?tool=bestpractice.com PST-ის შედეგები შედარებულია CBT-ის შედეგებთან პირველადი ჯანდაცვის პარამეტრებში.[164]Zhang A, Franklin C, Jing S, et al. The effectiveness of four empirically supported psychotherapies for primary care depression and anxiety: a systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2019 Feb 15;245:1168-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30699860?tool=bestpractice.com

ქცევითი აქტივაცია არის კოგნიტური ქცევითი თერაპიის ნაკლებად ინტელექტუალური, უფრო ქცევითი ალტერნატივა. იგი აქტიურად უწყობს ხელს ფუნქციონირების დაბრუნებას და აქვს უპირატესობა, რომ ამისთვის არ არის საჭირო ექიმის დონის სპეციალისტი. Cochrane-ის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ის თანაბრად ეფექტურია CBT-სთან შედარებით დეპრესიის მქონე მოზრდილებისთვის,თუმცა არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით დაბალი მტკიცებულებით.[165]Uphoff E, Ekers D, Robertson L, et al. Behavioural activation therapy for depression in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Jul 6;(7):CD013305. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD013305.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32628293?tool=bestpractice.com

ბიბლიოთერაპია, კითხვით თვითდახმარების პროგრამა, შეიძლება ჰქონდეს გრძელვადიანი სარგებელი ზოგიერთი პაციენტისთვის.[166]Gualano MR, Bert F, Martorana M, et al. The long-term effects of bibliotherapy in depression treatment: systematic review of randomized clinical trials. Clin Psychol Rev. 2017 Dec;58:49-58. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28993103?tool=bestpractice.com

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

მსუბუქი დეპრესიის მქონე პაციენტებისთვის ანტიდეპრესანტების რუტინული გამოყენება კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა მსუბუქ შემთხვევებში ეფექტურობის სუსტი მტკიცებულებების საფუძველზე.[139]Royal College of Psychiatrists. Position statement on antidepressants and depression. May 2019 [internet publication]. https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/improving-care/better-mh-policy/position-statements/ps04_19---antidepressants-and-depression.pdf?sfvrsn=ddea9473_5 ზოგიერთი მკურნალობის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს არაფარმაკოლოგიურ მკურნალობას (CBT), როგორც პირველი რიგის მკურნალობას მსუბუქი დეპრესიის მქონე ადამიანებისთვის.[156]Qaseem A, Owens DK, Etxeandia-Ikobaltzeta I, et al. Nonpharmacologic and pharmacologic treatments of adults in the acute phase of major depressive disorder: a living clinical guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2023 Feb;176(2):239-52. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M22-2056 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36689752?tool=bestpractice.com [157]National Institute for Health and Care Excellence. Depression in adults: treatment and management. Jun 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng222 შემდგომმა ანალიზებმა არ გამოავლინა ნათელი დასკვნა, რომ მსუბუქი დეპრესია ნაკლებად რეაგირებს ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, ვიდრე მძიმე დეპრესია.[195]Furukawa TA, Maruo K, Noma H, et al. Initial severity of major depression and efficacy of new generation antidepressants: individual participant data meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2018 Jun;137(6):450-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29611870?tool=bestpractice.com [196]Hieronymus F, Lisinski A, Nilsson S, et al. Influence of baseline severity on the effects of SSRIs in depression: an item-based, patient-level post-hoc analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Sep;6(9):745-52. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31303567?tool=bestpractice.com ​ ამიტომ, კლინიცისტებმა უნდა იხელმძღვანელონ პაციენტის უპირატესობით ან სხვა პაციენტისთვის სპეციფიკური ფაქტორებით, რათა გადაწყვიტონ, შესთავაზონ თუ არა ფარმაკოთერაპია მსუბუქი დეპრესიისთვის.

მსუბუქი და ზომიერი დეპრესიისთვის მკურნალობა ჩვეულებრივ გულისხმობს კოგნიტურ ქცევით თერაპიას ან ანტიდეპრესანტს.[167]Gartlehner G, Gaynes BN, Amick HR, et al. Comparative benefits and harms of antidepressant, psychological, complementary, and exercise treatments for major depression: an evidence report for a clinical practice guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2016 Mar 1;164(5):331-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26857743?tool=bestpractice.com ზოგიერთ პაციენტში შეიძლება სასურველი იყოს ანტიდეპრესანტი, რადგან მას შეუძლია უფრო სწრაფი რეაგირება შესთავაზოს, ვიდრე თვითდახმარება ან ფსიქოთერაპია.

ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტები მოიცავს სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიურ ინჰიბიტორებს (SSRIs) (მაგ., ციტალოპრამი, ესციტალოპრამი, ფლუოქსეტინი, პაროქსეტინი, სერტრალინი), სეროტონინი-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SNRIs) (მაგ. (მაგ., ბუპროპიონი, მირტაზაპინი, ვილაზოდონი, ვორტიოქსეტინი, რებოქსეტინი და აგომელატინი).

ყველაზე ხშირად დანიშნული ანტიდეპრესანტები, SSRI და SNRI, გვთავაზობენ პასუხების ანალოგიურ მაჩვენებლებს და შეიძლება გამოყენებულ იქნას პირველი რიგის მონოთერაპიის სახით მსუბუქი და ზომიერი დეპრესიის დროს.[293]Gartlehner G, Gaynes BN, Hansen RA, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressants: background paper for the American College of Physicians. Ann Intern Med. 2008 Nov 18;149(10):734-50. http://www.annals.org/content/149/10/734.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19017592?tool=bestpractice.com ანტიდეპრესანტებს შორის უსაფრთხოების ან ეფექტურობის მნიშვნელოვანი განსხვავებები არ გამოვლენილა[117]Gartlehner G, Hansen RA, Morgan LC, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressants for treating major depressive disorder: an updated meta-analysis. Ann Intern Med. 2011 Dec 6;155(11):772-85. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/0003-4819-155-11-201112060-00009 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22147715?tool=bestpractice.com [118]Maslej MM, Furukawa TA, Cipriani A, et al. Individual differences in response to antidepressants: a meta-analysis of placebo-controlled randomized clinical trials. JAMA Psychiatry. 2021 May 1;78(5):490-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7890446 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33595620?tool=bestpractice.com პრეპარატის არჩევანი უნდა ეფუძნებოდეს პაციენტის პრეფერენციებს, ტოლერანტობას, უსაფრთხოებას დოზის გადაჭარბებისას, სხვა ფსიქიატრიული დაავადების არსებობას და პაციენტში ეფექტურობის წარსულ მტკიცებულებებს.[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  ერთი მეტა-ანალიზი მოხსენებული იყო სხვადასხვა ანტიდეპრესანტების თავდაპირველი ეფექტურობისა და მისაღებობის შესახებ, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის შერჩევის ნაწილად.[114]Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G, et al. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. Lancet. 2018 Apr 7;391(10128):1357-66. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(17)32802-7/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29477251?tool=bestpractice.com  კიდევ ერთმა მეტა-ანალიზმა აღმოაჩინა ესციტალოპრამი ყველაზე ეფექტური SSRI-ებს შორის.[120]Ghaffari Darab M, Hedayati A, Khorasani E, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors in major depression disorder treatment: an umbrella review on systematic reviews. Int J Psychiatry Clin Pract. 2020 Nov;24(4):357-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32667275?tool=bestpractice.com ცალკეული პაციენტის მონაცემების კიდევ ერთმა მეტა-ანალიზმა ძირითადი დეპრესიის მწვავე ფაზის მკურნალობის 15 კონტროლირებადი ცდებიდან დაასკვნა, რომ მირტაზაპინი შეიძლება იყოს უფრო სწრაფად ეფექტური ანტიდეპრესანტი, ვიდრე SSRI.[121]Thase ME, Nierenberg AA, Vrijland P, et al. Remission with mirtazapine and selective serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis of individual patient data from 15 controlled trials of acute phase treatment of major depression. Int Clin Psychopharmacol. 2010 Jul;25(4):189-98. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20531012?tool=bestpractice.com [ ] Is there randomized controlled trial evidence to support the use of mirtazapine in people with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.810/fullსწორი პასუხის ჩვენება

ანტიდეპრესანტის დოზის განსაზღვრა ცნობილი სამიზნე დოზის დიაპაზონის საფუძველზე. მეორე თაობის რამდენიმე ხშირად გამოყენებული ანტიდეპრესანტისთვის (SSRIs, ვენლაფაქსინი და მირტაზაპინი) რეკომენდებული დიაპაზონის ფარგლებში ნაჩვენებია, რომ პოპულაციაში დოზასა და მიზნობრივი ეფექტურობას შორის კორელაცია სწორდება ან მცირდება დაახლოებით შუა წერტილში, ნაწილობრივ უფრო მაღალი დოზების მიღებისას შემცირებული ტოლერანტობის გამო.[122]Furukawa TA, Cipriani A, Cowen PJ, et al. Optimal dose of selective serotonin reuptake inhibitors, venlafaxine, and mirtazapine in major depression: a systematic review and dose-response meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Jul;6(7):601-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6586944 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31178367?tool=bestpractice.com  მაღალი დოზით SSRI მკურნალობა დეპრესიისთვის პაციენტებში, რომლებიც რეფრაქტერულნი არიან საშუალო დოზის მკურნალობაზე, არ არის მხარდაჭერილი და არ არის რეკომენდებული.[123]Adli M, Baethge C, Heinz A, et al. Is dose escalation of antidepressants a rational strategy after a medium-dose treatment has failed? A systematic review. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Dec;255(6):387-400. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15868067?tool=bestpractice.com [124]Dold M, Bartova L, Rupprecht R, et al. Dose escalation of antidepressants in unipolar depression: a meta-analysis of double-blind, randomized controlled trials. Psychother Psychosom. 2017 Sep 14;86(5):283-91. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28903107?tool=bestpractice.com [125]Braun C, Adams A, Rink L, et al. In search of a dose-response relationship in SSRIs-a systematic review, meta-analysis, and network meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2020 Dec;142(6):430-42. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/acps.13235 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32970827?tool=bestpractice.com

დეპრესიის და დაუდგენელი ბიპოლარული აფექტური აშლილობის მქონე პაციენტები შეიძლება განუვითარდეთ აშკარა მანიაა, თუ ისინი მიიღებენ ანტიდეპრესანტებს. შეეკითხეთ პაციენტებს მანიაკალური ეპიზოდების ადრე არსებულ ანამნეზზე (მაგ., დღეების ან კვირების ხანგრძლივობის პერიოდები, რომლებიც აღსანიშნავი იყო უჩვეულოდ მაღალი ენერგიით, ეიფორიით, უძილობით, ჰიპერაქტიურობით, ან გაუარესებული განსჯით) ანტიდეპრესანტული თერაპიის დაწყებამდე.

კომბინირებული ფსიქოთერაპია და მედიკამენტი არ სთავაზობს ამ ჯგუფში რაიმე თვალსაჩინო მოკლევადიან უპირატესობას. თუმცა, გახანგრძლივებული ფსიქოთერაპია ანტიდეპრესანტული მკურნალობით - ეფექტური ვარიანტია, როდესაც გრძელდება მკურნალობის როგორც მწვავე, ისე მიმდინარე ფაზაში.[115]Oestergaard S, Møldrup C. Optimal duration of combined psychotherapy and pharmacotherapy for patients with moderate and severe depression: a meta-analysis. J Affect Disord. 2011 Jun;131(1-3):24-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20950863?tool=bestpractice.com

მიუხედავად იმისა, რომ ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის საბოლოო შედეგი არის სუიციდური აზრების მნიშვნელოვანი შემცირება,არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს სუიციდური ქცევის ზრდაზე მკურნალობის პირველ კვირებში, განსაკუთრებით მოზარდებსა და ახალგაზრდებში და მათ შორის, ვინც ღებულობს შედარებით მაღალ საწყისი დოზებს.[112]Gibbons RD, Hur K, Brown CH, et al. Benefits from antidepressants: synthesis of 6-week patient-level outcomes from double-blind placebo-controlled randomized trials of fluoxetine and venlafaxine. Arch Gen Psychiatry. 2012 Jun;69(6):572-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3371295 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22393205?tool=bestpractice.com [126]Rucci P, Frank E, Scocco P, et al. Treatment-emergent suicidal ideation during 4 months of acute management of unipolar major depression with SSRI pharmacotherapy or interpersonal psychotherapy in a randomized clinical trial. Depress Anxiety. 2011 Apr;28(4):303-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3079416 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21308882?tool=bestpractice.com [127]Jick H, Kaye JA, Jick SS. Antidepressants and the risk of suicidal behaviors. JAMA. 2004 Jul 21;292(3):338-43. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/199120 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15265848?tool=bestpractice.com [128]Miller M, Swanson SA, Azrael D, et al. Antidepressant dose, age, and the risk of deliberate self-harm. JAMA Intern Med. 2014 Jun;174(6):899-909. https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/fullarticle/1863925 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24782035?tool=bestpractice.com ზოგიერთი მტკიცებულება ვარაუდობს, რომ თინეიჯერები და ახალგაზრდები განსაკუთრებით ხშირად განიცდიან თვითმკვლელობისა და თვითდაზიანების აზრების ზრდას.[129]Gunnell D, Saperia J, Ashby D. Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) and suicide in adults: meta-analysis of drug company data from placebo controlled, randomized controlled trials submitted to the MHRA's safety review. BMJ. 2005 Feb 19;330(7488):385. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15718537?tool=bestpractice.com [130]Saperia J, Ashby D, Gunnell D. Suicidal behaviour and SSRIs: updated meta-analysis. BMJ. 2006 Jun 17;332(7555):1453. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16777898?tool=bestpractice.com თუმცა, ეს ასოციაციაა სულაც არ არის მიზეზობრივი და შესაძლოა განპირობებული იყოს ხელშემწყობი ფაქტორებით[131]Dragioti E, Solmi M, Favaro A, et al. Association of antidepressant use with adverse health outcomes: a systematic umbrella review. JAMA Psychiatry. 2019 Dec 1;76(12):1241-55. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6777224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31577342?tool=bestpractice.com ერთი დიდი მეტა-ანალიზის შედეგები ვარაუდობს, რომ 25 წლამდე ასაკის მოზრდილებში სუიციდური განვითარების რისკი შეიძლება გაიზარდოს მკურნალობის მე-3-დან მე-6 კვირაში (მაგრამ არა 1-2 კვირაში). უფრო გვიან, ვიდრე სხვა კვლევებით იყო შემოთავაზებული.[132]Näslund J, Hieronymus F, Lisinski A,et al. Effects of selective serotonin reuptake inhibitors on rating-scale-assessed suicidality in adults with depression. Br J Psychiatry. 2018 Mar;212(3):148-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29436321?tool=bestpractice.com

სიფრთხილე უნდა იქნას გამოყენებული 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში პრეპარატის დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, კლინიცისტებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და ნელი ტიტრაციით და იცოდეთ სხვა წამლებთან შესაძლო ურთიერთქმედების შესახებ; თუმცა, ბევრ ხანდაზმულს საბოლოოდ დასჭირდება ანტიდეპრესანტების იგივე დოზები, რომლებიც გამოიყენება დეპრესიის მქონე ახალგაზრდებისთვის.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

პაციენტებს უტარდებათ მეთვალყურეობა თერაპიის დაწყებიდან 1-2 კვირის განმავლობაში, შემდეგ ყოველთვიურად მომდევნო 12 კვირის განმავლობაში. თუ სისტემატური შეფასება გირჩევნიათ, გამოიყენეთ პაციენტის ჯანმრთელობის კითხვარი-9 (PHQ-9) სიმპტომების სიმძიმის ცვლილებების შესაფასებლად. პაციენტებში, რომლებიც განიცდიან ნაწილობრივ პასუხს 2-დან 4 კვირის შემდეგ, ანტიდეპრესანტის დოზა უნდა იყოს ტიტრირებული მაქსიმალურ ასატან დოზამდე. პაციენტებმა შეიძლება დაიწყონ პასუხის გამოვლენა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 1-2 კვირის განმავლობაში; თუმცა, მათი ერთი მეხუთედი, ვინც ადრე არ უპასუხა, შეიძლება დაიწყოს პასუხი მე-5 კვირის შემდეგ.[133]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Trajectories of acute antidepressant efficacy: how long to wait for response? A systematic review and meta-analysis of long-term, placebo-controlled acute treatment trials. J Clin Psychiatry. 2018 May/Jun;79(3). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29659207?tool=bestpractice.com წარმატებული ანტიდეპრესანტული თერაპია ყველა სიმპტომის რემისიის წერტილამდე შეიძლება დასჭირდეს 6-დან 8 კვირამდე. სიმპტომების ქულის 50%-იანი შემცირება ადეკვატურ რეაქციას წარმოადგენს, ხოლო სიმპტომების ქულის 25%-დან 50%-მდე ცვლილება შეიძლება მიუთითებდეს მკურნალობის შეცვლის საჭიროებაზე.

სიმპტომების რემისიის შემდეგ მკურნალობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია დაავადების წინა კურსზე. მკურნალობის შედეგების შესახებ მონაცემები მკურნალობის საწყისი კვირების მიღმა შეზღუდულია, თუმცა ერთი სისტემატური მიმოხილვა ვარაუდობს, რომ ანტიდეპრესანტების ეფექტურობა პლაცებოსთან შედარებით სტაბილურია მკურნალობის პირველი 6 თვის განმავლობაში მაინც.[134]Henssler J, Kurschus M, Franklin J, et al. Long-term acute-phase treatment with antidepressants, 8 weeks and beyond: a systematic review and meta-analysis of randomized, placebo-controlled trials. J Clin Psychiatry. 2018 Jan/Feb;79(1). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28068463?tool=bestpractice.com  ზოგადად, როგორც ჩანს, რეციდივის რისკი შემცირებულია, როდესაც ანტიდეპრესანტები გრძელდება 6 თვეზე მეტი ხნის განმავლობაში.[135]Baldessarini RJ, Lau WK, Sim J, et al. Duration of initial antidepressant treatment and subsequent relapse of major depression. J Clin Psychopharmacol. 2015 Feb;35(1):75-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25502491?tool=bestpractice.com [136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com [138]Kato M, Hori H, Inoue T, et al. Discontinuation of antidepressants after remission with antidepressant medication in major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. Mol Psychiatry. 2021 Jan;26(1):118-33. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7815511 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32704061?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com

თუ საჭიროა ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის შეწყვეტა, ნელა შეამცირეთ დოზა, რათა შემცირდეს მოხსნის უსიამოვნო სიმპტომების რისკი; ამას შეიძლება რამდენიმე თვე დასჭირდეს პაციენტისთვის მისაღები ტემპით. გაითვალისწინეთ, რომ ადამიანების გამოცდილება მოხსნის სიმპტომების შესახებ შეიძლება არსებითად განსხვავდებოდეს მსუბუქი და გარდამავალიდან უფრო ხანგრძლივ და უფრო მძიმემდე. მჭიდროდ დააკვირდით პაციენტს, რათა დარწმუნდეთ, რომ მოხსნის ნებისმიერი აშკარა გამოვლენილი სიმპტომი ფაქტობრივად არ წარმოადგენს მათი დეპრესიის რეციდივას.[139]Royal College of Psychiatrists. Position statement on antidepressants and depression. May 2019 [internet publication]. https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/improving-care/better-mh-policy/position-statements/ps04_19---antidepressants-and-depression.pdf?sfvrsn=ddea9473_5

ფსიქოთერაპია ასევე ითვლება პირველი ხაზის ვარიანტად მსუბუქიდან ზომიერამდე დეპრესიაში. როგორც ჩანს, ფსიქოთერაპია დადებით გავლენას ახდენს დეპრესიის მქონე პაციენტების ცხოვრების ხარისხზე, დეპრესიული სიმპტომების სიმძიმის გაზომვადი შემცირების გარდა.[197]Kolovos S, Kleiboer A, Cuijpers P. Effect of psychotherapy for depression on quality of life: meta-analysis. Br J Psychiatry. 2016 Dec;209(6):460-8. http://bjp.rcpsych.org/content/209/6/460.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27539296?tool=bestpractice.com ფსიქოთერაპიით ნამკურნალები მსუბუქი დეპრესია შეიძლება ნაკლები ალბათობით გადაიზარდოს მძიმე დეპრესიაში.[198]Cuijpers P, Koole SL, van Dijke A, et al. Psychotherapy for subclinical depression: meta-analysis. Br J Psychiatry. 2014 Oct;205(4):268-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4180844 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25274315?tool=bestpractice.com

კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ნაჩვენებია, რომ უფრო ეფექტურია ვიდრე ფარმაკოლოგიური პლაცებო, მიუხედავად სიმძიმისა.[148]Furukawa TA, Weitz ES, Tanaka S, et al. Initial severity of depression and efficacy of cognitive-behavioural therapy: individual-participant data meta-analysis of pill-placebo-controlled trials. Br J Psychiatry. 2017 Mar;210(3):190-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28104735?tool=bestpractice.com ზოგიერთ კვლევაში CBT-ზე სამკურნალო რეაგირება შედარებულია ანტიდეპრესანტებზე რეაგირებასთან.[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე B]efd80ee8-9653-43c8-8dee-a1f707f3616asrBროგორია კოგნიტური ქცევითი თერაპიის (CBT) ეფექტი მეორე თაობის ანტიდეპრესანტებთან (მაგ. სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები ან სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები)შედარებით დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში?[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com ​​ ეტაპობრივი მკურნალობის კვლევები ცხადყოფს, რომ CBT შეიძლება განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის / გამეორებების რისკს, როგორც მინიმუმი და, ალბათ, უკეთ, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, CBT-ს აქვს მდგრადი ეფექტი, რომელიც ამცირებს შემდგომ რისკს მკურნალობის დასრულების შემდეგ.[154]Hollon SD, DeRubeis RJ, Shelton RC, et al. Prevention of relapse following cognitive therapy vs medications in moderate to severe depression. Arch Gen Psychiatry. 2005 Apr;62(4):417-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15809409?tool=bestpractice.com ასევე აღმოჩნდა, რომ დამხმარე CBT აუმჯობესებს დეპრესიის მკურნალობის შედეგებს პირველადი სამედიცინო დახმარების პირობებში.[155]Wiles N, Thomas L, Abel A, et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: the CoBalT randomised controlled trial. Health Technol Assess. 2014 May;18(31):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK261983 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24824481?tool=bestpractice.com

დეპრესიის სხვა ფსიქოთერაპიული მეთოდებია ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია (IPT), პრობლემის გადაჭრის თერაპია (PST), ქცევითი აქტივაცია და ბიბლიოთერაპია. IPT მოითხოვს პაციენტს ჰქონდეს ფსიქოლოგიური გამჭრიახობა და ერთგული იყოს გრძელვადიანი თერაპიის მიმართ.[159]De Mello MF, De Jesus Mari J, Bacaltchuk J, et al. A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Apr;255(2):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15812600?tool=bestpractice.com  როგორც CBT, ასევე IPT-ის სიხშირე განისაზღვრება ჯანდაცვის პროვაიდერის მიერ. რეაგირების დრო დაახლოებით 12 კვირაა. IPT შეიძლება გააუმჯობესოს ინტერპერსონალური ფუნქციონირება და ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com  PST ყურადღებას ამახვილებს ტრენინგზე ადაპტური პრობლემის გადაჭრის დამოკიდებულებებისა და უნარების შესახებ.[161]Bell AC, D'Zurilla TJ. Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2009 Jun;29(4):348-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299058?tool=bestpractice.com [162]Cuijpers P, van Straten A, Warmerdam L. Problem solving therapies for depression: a meta-analysis. Eur Psychiatry. 2007 Jan;22(1):9-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17194572?tool=bestpractice.com [163]Shang P, Cao X, You S, et al. Problem-solving therapy for major depressive disorders in older adults: an updated systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Aging Clin Exp Res. 2021 Jun;33(6):1465-75. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32767273?tool=bestpractice.com  PST-ის შედეგები შედარებულია CBT-ის შედეგებთან პირველადი ჯანდაცვის პირობებში.[164]Zhang A, Franklin C, Jing S, et al. The effectiveness of four empirically supported psychotherapies for primary care depression and anxiety: a systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2019 Feb 15;245:1168-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30699860?tool=bestpractice.com

ზოგიერთი პაციენტისთვის, რომლებსაც აქვთ უფრო მსუბუქი სიმპტომები, ამ სიმპტომების დარღვევის ან დისტრესის ხარისხი შეიძლება არ აღემატებოდეს იმ სტიგმას, რომელსაც პაციენტები ანიჭებენ ფსიქიატრიული მკურნალობის რაიმე ფორმის მიღებას;ამ პაციენტებში სიმპტომების მართვაზე ფოკუსირება შეიძლება იყოს ოპტიმალური სტრატეგია.[200]Nair P, Bhanu C, Frost R, et al. A systematic review of older adults' attitudes towards depression and its treatment. Gerontologist. 2020 Jan 24;60(1):e93-104. https://academic.oup.com/gerontologist/article/60/1/e93/5497004 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31115449?tool=bestpractice.com პოპულარულია თვითდახმარების წიგნები და ბიბლიოთერაპიამ მეტი ეფექტურობა აჩვენა, ვიდრე მკურნალობის არარსებობამ.[201]den Boer PC, Wiersma D, Van den Bosch RJ. Why is self-help neglected in the treatment of emotional disorders? A meta-analysis. Psychol Med. 2004 Aug;34(6):959-71. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15554567?tool=bestpractice.com კოგიტიურმა ბიბლიოთერაპიამ ფსიქოთერაპიის მსგავსი შედეგები აჩვენა.[202]Gregory RJ, Canning SS, Lee TW, et al. Cognitive bibliotherapy for depression: a meta-analysis. Prof Psychol Res Pract. 2004;35.

იოგას ინტერვენციებს შეიძლება სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეს დეპრესიულ აშლილობებზე, მაგრამ არსებობს მნიშვნელოვანი გასხვავებები ინტერვენციების, ანგარიშგების და მიზანშეწონილობის თვალსაზრისით.[203]Pilkington K, Kirkwood G, Rampes H, et al. Yoga for depression: the research evidence. J Affect Disord. 2005 Dec;89(1-3):13-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16185770?tool=bestpractice.com [204]Krogh J, Nordentoft M, Sterne JA, et al. The effect of exercise in clinically depressed adults: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Clin Psychiatry. 2011 Apr;72(4):529-38. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21034688?tool=bestpractice.com

სხვა დამხმარე ინტერვენციები მოიცავს რელაქსაციის ტრენინგს, სინათლით თერაპიას, ფიზიკურ ვარჯიშს, ტაი-ძის და აკუპუნკტურას.[171]Aalbers S, Fusar-Poli L, Freeman RE, et al. Music therapy for depression. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Nov 16;(11):CD004517. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004517.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29144545?tool=bestpractice.com [172]Even C, Schröder CM, Friedman S, et al. Efficacy of light therapy in nonseasonal depression: a systematic review. J Affect Disord. 2008 May;108(1-2):11-23. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17950467?tool=bestpractice.com [173]Penders TM, Stanciu CN, Schoemann AM, et al. Bright light therapy as augmentation of pharmacotherapy for treatment of depression: a systematic review and meta-analysis. Prim Care Companion CNS Disord. 2016 Oct 20;18(5). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27835725?tool=bestpractice.com [174]Morgan, AJ, Jorm AF. Self-help interventions for depressive disorders and depressive symptoms: a systematic review. Ann Gen Psychiatry. 2008 Aug 19;7:13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2542367 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18710579?tool=bestpractice.com [175]Sun YL, Chen SB, Gao Y, et al. Acupuncture versus western medicine for depression in China: a systematic review. Chin J Evid Based Med. 2008;8:340-5.[176]Herring MP, Puetz TW, O'Connor PJ, et al. Effect of exercise training on depressive symptoms among patients with a chronic illness: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med. 2012 Jan 23;172(2):101-11. http://archinte.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1108677 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22271118?tool=bestpractice.com [177]Chi I, Jordan-Marsh M, Guo M, et al. Tai chi and reduction of depressive symptoms for older adults: a meta-analysis of randomized trials. Geriatr Gerontol Int. 2013 Jan;13(1):3-12. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22680972?tool=bestpractice.com [178]Bridle C, Spanjers K, Patel S, et al. Effect of exercise on depression severity in older people: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Br J Psychiatry. 2012 Sep;201(3):180-5. http://bjp.rcpsych.org/content/201/3/180.full.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22945926?tool=bestpractice.com [179]Belvederi Murri M, Amore M, Menchetti M, et al; Safety and Efficacy of Exercise for Depression in Seniors (SEEDS) Study Group. Physical exercise for late-life major depression. Br J Psychiatry. 2015 Sep;207(3):235-42. http://bjp.rcpsych.org/content/207/3/235.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26206864?tool=bestpractice.com [180]Lam RW, Levitt AJ, Levitan RD, et al. Efficacy of bright light treatment, fluoxetine, and the combination in patients with nonseasonal major depressive disorder: a randomized clinical trial. JAMA Psychiatry. 2016 Jan;73(1):56-63. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26580307?tool=bestpractice.com [181]Trivedi MH, Greer TL, Church TS, et al. Exercise as an augmentation treatment for nonremitted major depressive disorder: a randomized, parallel dose comparison. J Clin Psychiatry. 2011 May;72(5):677-84. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21658349?tool=bestpractice.com [182]Cooney GM, Dwan K, Greig CA, et al. Exercise for depression. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Sep 12;(9):CD004366. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004366.pub6/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24026850?tool=bestpractice.com [183]Sukhato K, Lotrakul M, Dellow A, et al. Efficacy of home-based non-pharmacological interventions for treating depression: a systematic review and network meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ Open. 2017 Jul 12;7(7):e014499. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5734422 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28706086?tool=bestpractice.com [184]Catalan-Matamoros D, Gomez-Conesa A, Stubbs B, et al. Exercise improves depressive symptoms in older adults: an umbrella review of systematic reviews and meta-analyses. Psychiatry Res. 2016 Oct 30;244:202-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27494042?tool=bestpractice.com [185]Smith CA, Armour M, Lee MS, et al. Acupuncture for depression. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Mar 4;(3):CD004046. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004046.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29502347?tool=bestpractice.com [ ] What are the effects of exercise for improving symptoms in adults with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.355/fullსწორი პასუხის ჩვენება დეპრესიის მქონე პაციენტებში, უფრო მაღალი დოზებით ვარჯიშის ჯგუფში დაფიქსირდა რემისიის უფრო მაღალი სიხშირე, პლუს სეროტონინის ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორებით მკურნალობის გაგრძელება დაბალი დოზით ვარჯიშთან და სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორებთან შედარებით.[181]Trivedi MH, Greer TL, Church TS, et al. Exercise as an augmentation treatment for nonremitted major depressive disorder: a randomized, parallel dose comparison. J Clin Psychiatry. 2011 May;72(5):677-84. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21658349?tool=bestpractice.com პირიქით, ვარჯიშის შეწყვეტამ შეიძლება გააუარესოს დეპრესიული სიმპტომები.[205]Morgan JA, Olagunju AT, Corrigan F, et al. Does ceasing exercise induce depressive symptoms? A systematic review of experimental trials including immunological and neurogenic markers. J Affect Disord. 2018 Jul;234:180-92. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29529552?tool=bestpractice.com [206]Morres ID, Hatzigeorgiadis A, Stathi A, et al. Aerobic exercise for adult patients with major depressive disorder in mental health services: a systematic review and meta-analysis. Depress Anxiety. 2019 Jan;36(1):39-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30334597?tool=bestpractice.com [ ] What are the effects of exercise for improving symptoms in adults with depression?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.355/fullსწორი პასუხის ჩვენება

მიეცით რჩევა იმის შესახებ, თუ რა აქტივობებმა შეიძლება ხელი შეუწყოს კეთილდღეობას. პაციენტებს ურჩიეთ ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა; მაგალითად, მოერიდეთ ჭარბ სასმელს, იკვებეთ ჯანსაღად, იძინეთ საკმარისი რაოდენობით და რეგულარულად ივარჯიშეთ.[157]National Institute for Health and Care Excellence. Depression in adults: treatment and management. Jun 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng222

პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ წვდომა ან ახერხებენ ან დაგეგმონ ინდივიდუალური ან ჯგუფური პირისპირ კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT), არსებობს მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს კომპიუტერზე დაფუძნებული CBT-ს გამოყენებას.[186]Spek V, Nyklícek I, Smits N, et al. Internet-based cognitive behavioural therapy for subthreshold depression in people over 50 years old: a randomized controlled clinical trial. Psychol Med. 2007 Dec;37(12):1797-806. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17466110?tool=bestpractice.com [187]Kaltenthaler E, Parry G, Beverley C, et al. Computerised cognitive-behavioural therapy for depression: systematic review. Br J Psychiatry. 2008 Sep;193(3):181-4. https://www.cambridge.org/core/journals/the-british-journal-of-psychiatry/article/computerised-cognitivebehavioural-therapy-for-depression-systematic-review/CB1DC3F5CE548A93B1049382AE958B01 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18757972?tool=bestpractice.com [188]Alvarez LM, Sotres JF, Leon SO, et al. Computer program in the treatment for major depression and cognitive impairment in university students. Comp Human Behav. 2008 May;24(3):816-26.[189]Charova E, Dorstyn D, Tully P, et al. Web-based interventions for comorbid depression and chronic illness: a systematic review. J Telemed Telecare. 2015 Jun;21(4):189-201.[190]Karyotaki E, Riper H, Twisk J, et al. Efficacy of self-guided internet-based cognitive behavioral therapy in the treatment of depressive symptoms: a meta-analysis of individual participant data. JAMA Psychiatry. 2017 Apr 1;74(4):351-9. https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/2604310 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28241179?tool=bestpractice.com [191]Zhou T, Li X, Pei Y, et al. Internet-based cognitive behavioural therapy for subthreshold depression: a systematic review and meta-analysis. BMC Psychiatry. 2016 Oct 21;16(1):356. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5073460 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27769266?tool=bestpractice.com [211]Andrews G, Basu A, Cuijpers P, et al. Computer therapy for the anxiety and depression disorders is effective, acceptable and practical health care: an updated meta-analysis. J Anxiety Disord. 2018 Apr;55:70-78. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0887618517304474?via%3Dihub http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29422409?tool=bestpractice.com [212]Apaydin EA, Maher AR, Raaen L, et al. The use of technology in the clinical care of depression: an evidence map. J Clin Psychiatry. 2018 Aug 21;79(5). http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30152646?tool=bestpractice.com [214]Furukawa TA, Suganuma A, Ostinelli EG, et al. Dismantling, optimising, and personalising internet cognitive behavioural therapy for depression: a systematic review and component network meta-analysis using individual participant data. Lancet Psychiatry. 2021 Jun;8(6):500-11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8838916 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33957075?tool=bestpractice.com ასევე არსებობს მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს კომპიუტერზე დაფუძნებული პრობლემის გადაჭრის თერაპიის და სტრესის მართვის ეფექტურობას.[192]Warmerdam L, van Straten A, Twisk J, et al. Internet-based treatment for adults with depressive symptoms: randomized controlled trial. J Med Internet Res. 2008 Nov 20;10(4):e44. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2629364 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19033149?tool=bestpractice.com [193]van Straten A, Cuijpers P, Smits N. Effectiveness of a web-based self-help intervention for symptoms of depression, anxiety, and stress: randomized controlled trial. J Med Internet Res. 2008 Mar 25;10(1):e7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18364344?tool=bestpractice.com [194]Billings DW, Cook RF, Hendrickson A, Dove DC. A web-based approach to managing stress and mood disorders in the workforce. J Occup Environ Med. 2008 Aug;50(8):960-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18695455?tool=bestpractice.com თუმცა, ხშირია გამოსვლის მაღალი ხარსიხი.

თუ პირველი ხაზის თერაპიაზე რეაქცია არაადეკვატურია, განიხილეთ ალტერნატიულ ანტიდეპრესანტზე გადასვლა.[215]McGrath PJ, Stewart JW, Fava M, et al. Tranylcypromine versus venlafaxine plus mirtazapine following three failed antidepressant medication trials for depression: a STAR*D report. Am J Psychiatry. 2006 Sep;163(9):1531-41. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/ajp.2006.163.9.1531 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16946177?tool=bestpractice.com [216]Schlaepfer TE, Agren H, Monteleone P, et al. The hidden third: improving outcome in treatment-resistant depression. J Psychopharmacol. 2012 May;26(5):587-602. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22236505?tool=bestpractice.com შეცვლა შეიძლება იყოს მიზანშეწონილი, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ მოხდა მკურნალობის დაწყებიდან პირველი 2 კვირის განმავლობაში.[217]Lam RW. Onset, time course and trajectories of improvement with antidepressants. Eur Neuropsychopharmacol. 2012;22(suppl 3):S492-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22959114?tool=bestpractice.com [218]Kemp DE, Ganocy SJ, Brecher M, et al. Clinical value of early partial symptomatic improvement in the prediction of response and remission during short-term treatment trials in 3369 subjects with bipolar I or II depression. J Affect Disord. 2011 Apr;130(1-2):171-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21071096?tool=bestpractice.com ამასთან, ადრეული რეაგირება შეიძლება იყოს, მაგრამ არ არის აუცილებელად უწყვეტი რეაგირების საიმედო მაჩვენებელი.[219]Wagner S, Engel A, Engelmann J, et al. Early improvement as a resilience signal predicting later remission to antidepressant treatment in patients with major depressive disorder: systematic review and meta-analysis. J Psychiatr Res. 2017 Nov;94:96-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28697423?tool=bestpractice.com [220]Olgiati P, Serretti A, Souery D, et al. Early improvement and response to antidepressant medications in adults with major depressive disorder. Meta-analysis and study of a sample with treatment-resistant depression. J Affect Disord. 2018 Feb;227:777-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29254066?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ მკურნალობა, თუ გაუმჯობესება შეინიშნება მინიმუმ 6-დან 8 კვირამდე, მაგრამ არ გააგრძელოთ პრეპარატი, რომელიც არ მოქმედებს განუსაზღვრელი ვადით. აღსანიშნავია, რომ პაციენტებში, რომლებსაც არ ჰქონდათ დადებითი დინამიკა ფლუოქსეტინით მკურნალობით, ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ დადებით რეაქციაზე გადასვლის ალბათობა მცირდებოდა, რაც უფრო დიდხანს რჩებოდნენ პაციენტები გაუმჯობესების გარეშე[221]Posternak MA, Baer L, Nierenberg AA, et al. Response rates to fluoxetine in subjects who initially show no improvement. J Clin Psychiatry. 2011 Jul;72(7):949-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21672502?tool=bestpractice.com

ანტიდეპრესანტებს შორის გადასვლა კლასში შეიძლება განიხილებოდეს თავდაპირველად (მაგ., სეროტონინის უკუმიტაცების ერთი შერჩევითი ინჰიბიტორიდან (SSRI) სხვა SSRI-ზე).[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  შემდეგ განიხილეთ მედიკამენტების კლასის ცვლილება; მაგალითად, თუ პაციენტი იმყოფებოდა SSRI-ზე, მაშინ განიხილეთ სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორი [SNRI].[119]Cleare A, Pariante CM, Young AH, et al. Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 2008 British Association for Psychopharmacology guidelines. J Psychopharmacol. 2015 May;29(5):459-525. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25969470?tool=bestpractice.com  თუ მკურნალობა შეუძლებელია გვერდითი ეფექტების გამო, ხელახლა სცადეთ ნაკლები ან განსხვავებული გვერდითი ეფექტების მქონე აგენტით. თუ აგენტი შეიცვალა, განაახლეთ ყოველკვირეული დაკვირვება, სანამ პასუხი არ გამოჩნდება.

სიფრთხილეა საჭირო ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლის დროს მედიკამენტების ურთიერთქმედების, სეროტონინის სინდრომის, შეწყვეტის სიმპტომების ან რეციდივის რისკის გამო. იხ სეროტონინის სინდრომი.

უსაფრთხო შეცვლისთვის საჭირო ვადა დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე, მათ შორის, მედიკამენტების ფარმაკოკინეტიკურ თვისებებზე და მათ შორის შესაძლო ურთიერთქმედებებზე, ასევე პაციენტის მახასიათებლებზე, როგორიცაა ასაკი, არასასურველი ეფექტების მიმართ მგრძნობელობა და ლოდინის შესაძლებლობა, რომ დაიწყოს მკურნალობის ახალი კურსი. ზოგიერთ სიტუაციაში შესაძლებელია ორივე მედიკამენტის მიცემა მოკლე დროის განმავლობაში, როდესაც ხდება შეცვლა; ამასთან, ეს უნდა გაკეთდეს მხოლოდ სპეციალისტის ხელმძღვანელობით. სხვა შემთხვევაში, უფრო უსაფრთხოა უფრო კონსერვატიული მიდგომა. ეს გულისხმობს პირველი მედიკამენტის დოზის ნელ-ნელა შემცირებას მის შეწყვეტამდე და შემდეგ მეორე მედიკამენტის დაწყებამდე ლოდინს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (ცნობილია, როგორც გამორეცხვის პერიოდი, რომელიც, როგორც წესი, პირველი მედიკამენტის ხუთი ნახევარგამოყოფის პერიოდია). უფრო ხანგრძლივი ნახევარგამოყოფის პერიოდის მქონე მედიკამენტები (მაგ., ფლუოქსეტინი) საჭიროებს გახანგრძლივებულ ნახევარდაშლის პერიოდებს (მაგ., 5-6 კვირამდე), როდესაც კომბინირებულია მედიკამენტთან, რომელთანაც კომბინაცია უკუნაჩვენებია (მაგ., მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები ფლუოქსეტინთან). სპეციალური რეკომენდაციები ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლასთან, ასევე შესაბამის გამორეცხვის პერიოდებთან დაკავშირებით, ხელმისაწვდომია და უნდა გაეცნოთ ადგილობრივ სახელმძღვანელო მითითებებს. როდესაც ეჭვი გეპარებათ, ასეთი გაიდლაინების არარსებობის შემთხვევაში, როგორც ზოგადი პრინციპი, ჩაატარეთ წამლის ურთიერთქმედების შემოწმება, რათა დარწმუნდეთ, რომ არ არსებობს აბსოლუტური უკუჩვენებები და შემდეგ „დაიწყეთ დაბალი და იარეთ ნელა“, სანამ უსაფრთხოება არ დადგინდება.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი ადრე არსებული გამეორებების და რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

თუ არაადეკვატური პასუხია ორი (ან მეტი) სრული დოზით და ხანგრძლივობის ანტიდეპრესანტზე, პაციენტის დეპრესია შეიძლება ჩაითვალოს მკურნალობის რეზისტენტულად ან რეფრაქტერულად და იმსახურებს უფრო კომპლექსურ მიდგომას.

კრაზანა არის მცენარე, რომელიც მიიჩნევა, რომ მოქმედებს სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბირებით ან უჯრედების ზედაპირის სეროტონინის რეცეპტორების შემცირებით.

ის ეფექტურად ითვლება მსუბუქიდან ზომიერამდე დეპრესიაში.[207]Linde K, Berner MM, Kriston L. St John's wort for major depression. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Oct 8;(4):CD000448. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000448.pub3/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18843608?tool=bestpractice.com [208]Apaydin EA, Maher AR, Shanman R, et al. A systematic review of St. John's wort for major depressive disorder. Syst Rev. 2016 Sep 2;5(1):148. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5010734 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27589952?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე A]b6183919-8ac7-424f-a8cd-762cbc7aaabesrCრა გავლენას ახდენს St John’s Wort(კრაზანა) დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში ანტიდეპრესანტებთან შედარებით?[208]Apaydin EA, Maher AR, Shanman R, et al. A systematic review of St. John's wort for major depressive disorder. Syst Rev. 2016 Sep 2;5(1):148. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5010734 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27589952?tool=bestpractice.com ​​[მტკიცებულების დონე A]c2fc346c-8a40-4df1-82dc-5e281d7d921fsrCროგორია კრაზანის ეფექტი დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში პლაცებოსთან შედარებით?[208]Apaydin EA, Maher AR, Shanman R, et al. A systematic review of St. John's wort for major depressive disorder. Syst Rev. 2016 Sep 2;5(1):148. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5010734 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27589952?tool=bestpractice.com ​  ასევე შეიძლება მისი გამოყენება ალტერნატიული თერაპიის სახით (მხოლოდ როგორც მონოთერაპია), თუ არ არის რეაქცია პირველი და მეორე რიგის მკურნალობაზე.

აქვს უსაფრთხოების საიმედო პროფილი; თუმცა, მრავალრიცხოვანი მოხსენებები მიუთითებს მედიკამეტის კლინიკურად მნიშვნელოვანი ურთიერთქმედების შესაძლებლობის შესახებ, რომელიც გათვალისწინებული უნდა იქნას მედიკამენტის დანიშვამდე.[209]Schulz V. Safety of St. John's Wort extract compared to synthetic antidepressants. Phytomedicine. 2006 Feb;13(3):199-204. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16428030?tool=bestpractice.com [210]Rahimi R, Nikfar S, Abdollahi M. Efficacy and tolerability of Hypericum perforatum in major depressive disorder in comparison with selective serotonin reuptake inhibitors: a meta-analysis. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2009 Feb 1;33(1):118-27. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19028540?tool=bestpractice.com

არ უნდა დაინიშნოს სხვა ანტიდეპრესანტებთან ერთად სეროტონინის სინდრომის რისკის გამო.

პრეპარატების ფორმები შეიძლება განსხვავდებოდეს; ნახეთ ლიტერატურა პროდუქტის შესახებ დოზირებასთან დაკავშირებით მითითებისთვის.

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

დეპრესიის მქონე პაციენტთა უმეტესობა არ აღწევს სრულ რემისიას პირველი ანტიდეპრესანტული ცდის შემდეგ, მაგრამ მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი პასუხობს მეორე ან მესამე ანტიდეპრესანტს.[216]Schlaepfer TE, Agren H, Monteleone P, et al. The hidden third: improving outcome in treatment-resistant depression. J Psychopharmacol. 2012 May;26(5):587-602. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22236505?tool=bestpractice.com ტერმინები "მკურნალობისადმი რეფრაქტერული" ან "მკურნალობისადმი რეზისტენტული" დეპრესია გამოიყენება სხვადასხვაგვარად და გარკვეულწილად არათანმიმდევრულად, დეპრესიული დაავადების აღსანიშნავად, რომელიც არ გაქრა ადექვატური დოზით და ხანგრძლივობის ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის ორი კურსის შემდეგ.[222]Berlim MT, Turecki G. What is the meaning of treatment resistant/refractory major depression (TRD)? A systematic review of current randomized trials. Eur Neuropsychopharmacol. 2007 Nov;17(11):696-707. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17521891?tool=bestpractice.com [223]Brown S, Rittenbach K, Cheung S, et al. Current and common definitions of treatment-resistant depression: findings from a systematic review and qualitative interviews. Can J Psychiatry. 2019 Jun;64(6):380-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6591751 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30763119?tool=bestpractice.com შემოთავაზებულია ალტერნატიული ტერმინი, რომელიც ნაკლებად ხაზს უსვამს რემისიის ან არარემისიის ორობით პასუხს და უფრო მეტად ნაწილობრივი, ან არათანმიმდევრული, მკურნალობის პასუხის საერთო სცენარს: „რთულად განკურნებადი დეპრესია“.[224]McAllister-Williams RH, Arango C, Blier P, et al. The identification, assessment and management of difficult-to-treat depression: an international consensus statement. J Affect Disord. 2020 Apr 15;267:264-82. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165032719321925 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32217227?tool=bestpractice.com ტერმინოლოგიის მიუხედავად, გაიდლაინები, როგორც წესი, რეკომენდაციას უწევენ პირველადი ჯანდაცვის ექიმებს მიმართონ სპეციალისტს ორი წარუმატებელი მკურნალობის ჩარევის შემდეგ, სადაც ეს შესაძლებელია.[225]Huynh NN, McIntyre RS. What are the implications of the STAR*D trial for primary care? A review and synthesis. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2008;10(2):91-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2292446 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18458732?tool=bestpractice.com [226]Ramanuj P, Ferenchick EK, Pincus HA. Depression in primary care: part 2 - management. BMJ. 2019 Apr 8;365:l835. https://www.bmj.com/content/365/bmj.l835 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30962249?tool=bestpractice.com თანმხლები სამედიცინო მდგომარეობები და ფსიქოსოციალური ფაქტორები, როგორიცაა ტემპერამენტული დაუცველობა, ქცევის სქემები და ცხოვრებისეული გარემოებები, შეიძლება ყველამ გაართულოს დეპრესიის მკურნალობა.

ხელახალი შეფასება შეიძლება სასარგებლო იყოს მკურნალობის აშკარად წარუმატებელი კურსის შემდეგ, რადგან დეპრესიის ზოგიერთი ნარჩენი სიმპტომი (მაგ. სოციალური აცილება, ძილის/ღვიძილის შეცვლა, უიმედობის გრძნობა) შეიძლება ასახავდეს დეპრესიასთან ქცევით ადაპტაციას და არა თავად დაავადებას. ასეთ შემთხვევებში სიმპტომები საუკეთესოდ შეიძლება გაუმჯობესდეს ქცევითი ჩარევის ან ფსიქოთერაპიის მეშვეობით, ვიდრე ახალი მედიკამენტების ცდა. წყვეტილი, ხანმოკლე შემდგომი კონტროლის ვიზიტებისას ასევე ადვილია განწყობის ციკლის გამორჩენა, რომელსაც შეიძლება ადგილი ჰქონდეს სესიებს შორის, რაც მიუთითებს ბიპოლარული სპექტრის აშლილობაზე და არა წმინდა დიდ დეპრესიაზე. განიხილეთ განმეორებითი დიაგნოსტიკური შეფასება ან დაადგინეთ, იყო თუ არა პრობლემები მკურნალობის დაცვასთან დაკავშირებით, ან ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა ნივთიერების ბოროტად გამოყენება, მედიკამენტების გვერდითი ეფექტები ან სამედიცინო მდგომარეობამ შეიძლება ხელი შეუშალოს მკურნალობას.

სიმპტომების რემისია ყოველთვის არ იწვევს ფუნქციის სრულ და მყისიერ აღდგენას – რაც შეიძლება აღმოჩნდეს მკურნალობის წარუმატებლობა, პირიქით, წარმატებული მკურნალობისას ნაწილობრივი გამოჯანმრთელების მდგომარეობაა. ხშირია კოგნიტური დეფიციტი სიმპტომების რემისიის შემდეგ.[228]Semkovska M, Quinlivan L, O'Grady T, et al. Cognitive function following a major depressive episode: a systematic review and meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2019 Oct;6(10):851-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31422920?tool=bestpractice.com ეს შეიძლება მოითხოვოს მონიტორინგს და, საჭიროების შემთხვევაში, პაციენტმა შეიძლება ისარგებლოს იმით, რომ შემდგომი გაუმჯობესება შეიძლება შეინიშნოს დროთა განმავლობაში.

თუ დავუშვებთ, რომ დიდი დეპრესიული აშლილობა ყველაზე მნიშვნელოვან კლინიკურ პრობლემად რჩება, ანტიდეპრესანტით მკურნალობისადმი რეზისტენტული/რეფრაქტორული დეპრესიისთვის ალტერნატიული ვარიანტები მოიცავს მონოთერაპიას მესამე (ან მეოთხე ან მეხუთე) სელექტიური სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორით (SSRI), სეროტონინი ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორით (SNRI), ან ატიპური აგენტით (მაგ., ბუპროპიონი, მირტაზაპინი, ვილაზოდონი, ვორტიოქსეტინი, რებოქსეტინი და აგომელატინი). ანტიდეპრესანტების შეცვლის პროცესი თუ განხორციელდა, იძლევა შესაძლებლობას კომბინირებული ანტიდეპრესანტული თერაპიისთვის (ანუ SSRI ან SNRI პლუს ბუპროპიონი ან მირტაზაპინი) ერთიდან მეორეზე გადასვლისას. თუმცა, არსებობს მცირე მონაცემები ანტიდეპრესანტების კომბინაციების ეფექტურობის მხარდასაჭერად.[230]Rush AJ, Trivedi MH, Stewart JW, et al. Combining medications to enhance depression outcomes (CO-MED): acute and long-term outcomes of a single-blind randomized study. Am J Psychiatry. 2011 Jul;168(7):689-701. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/pdf/10.1176/appi.ajp.2011.10111645 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21536692?tool=bestpractice.com [231]Dold M, Kasper S. Evidence-based pharmacotherapy of treatment-resistant unipolar depression. Int J Psychiatry Clin Pract. 2017 Mar;21(1):13-23. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27848269?tool=bestpractice.com [232]Henssler J, Bschor T, Baethge C. Combining antidepressants in acute treatment of depression: a meta-analysis of 38 studies including 4511 patients. Can J Psychiatry. 2016 Jan;61(1):29-43. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4756602 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27582451?tool=bestpractice.com [233]Kessler D, Burns A, Tallon D, et al. Combining mirtazapine with SSRIs or SNRIs for treatment-resistant depression: the MIR RCT. Health Technol Assess. 2018 Nov;22(63):1-136. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK533904 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30468145?tool=bestpractice.com მიუხედავად ამისა, სპეციალისტმა შეიძლება დანიშნოს ორი (ან იშვიათ შემთხვევებში მეტი) ანტიდეპრესანტი, როგორც გვერდითი ეფექტების ოპტიმალური გამოყენების საშუალება (მაგ., მირტაზაპინის დამატება SNRI-ში ძილის გასაადვილებლად, ან ბუპროპიონი SSRI-სთვის სექსუალური ფუნქციის გასაუმჯობესებლად. ). არსებობს გარკვეული მტკიცებულება, რომ ერთი ან მეტი ანტიდეპრესანტის წარუმატებლობა არ გამორიცხავს შემდგომ წარმატებას.[215]McGrath PJ, Stewart JW, Fava M, et al. Tranylcypromine versus venlafaxine plus mirtazapine following three failed antidepressant medication trials for depression: a STAR*D report. Am J Psychiatry. 2006 Sep;163(9):1531-41. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/ajp.2006.163.9.1531 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16946177?tool=bestpractice.com [216]Schlaepfer TE, Agren H, Monteleone P, et al. The hidden third: improving outcome in treatment-resistant depression. J Psychopharmacol. 2012 May;26(5):587-602. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22236505?tool=bestpractice.com მიუხედავად იმისა, რომ ზოგადი წესია ანტიდეპრესანტების მიცემა მინიმუმ 6-დან 8 კვირამდე, თუ პირველი 2 კვირის განმავლობაში საერთოდ არ არის გაუმჯობესება, შეცვლა ამ ეტაპზე შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს.[218]Kemp DE, Ganocy SJ, Brecher M, et al. Clinical value of early partial symptomatic improvement in the prediction of response and remission during short-term treatment trials in 3369 subjects with bipolar I or II depression. J Affect Disord. 2011 Apr;130(1-2):171-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21071096?tool=bestpractice.com

მესამე (ან მეოთხე ან მეხუთე) მედიკამენტის არჩევისას ამ მედიკამენტზე გადასასვლელად, გაითვალისწინეთ არა მხოლოდ სხვა SSRI, SNRI, ან ატიპური აგენტი, არამედ ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (TCA) (მაგ., ამიტრიპტილინი, დეზიპრამინი, დოქსეპინი, იმიპრამინი ან ნორტრიპტილინი). ისტორიულად, პირველი რიგის ფარმაკოთერაპიამ დეპრესიისთვის, TCA-ბი გარკვეულწილად დაკარგა პოპულარობა უარყოფითი ეფექტების, თანდათანობით დოზირების გაზრდის საჭიროების და დოზის გადაჭარბებისას მათი პოტენციური ლეტალობის გამო. თუმცა, ისინი ეფექტური და სასარგებლო რჩება მრავალი პაციენტისთვის. TCA დოზირება სისხლის თერაპიული მონიტორინგის შესაბამისად. TCA-ების უმეტესობისთვის არის მინიმალური თერაპიული დონე; ნორტრიპტილინისთვის, ცალსახად, არსებობს თერაპიული ფანჯარა, რომელიც განსაზღვრავს ეფექტურ დონეებს.

სიფრთხილე უნდა იქნას გამოყენებული 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზრდილებში პრეპარატის დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში თანმხლები მედიკამენტების გაზრდილი გამოყენების გამო. როგორც წესი, ექიმებმა უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდონ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

სიფრთხილეა საჭირო ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლის დროს მედიკამენტების ურთიერთქმედების, სეროტონინის სინდრომის, შეწყვეტის სიმპტომების ან რეციდივის რისკის გამო. უსაფრთხო შეცვლისთვის საჭირო ვადა დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე, მათ შორის, მედიკამენტების ფარმაკოკინეტიკურ თვისებებზე და მათ შორის შესაძლო ურთიერთქმედებებზე, ასევე პაციენტის მახასიათებლებზე, როგორიცაა ასაკი, არასასურველი ეფექტების მიმართ მგრძნობელობა და ლოდინის შესაძლებლობა, რომ დაიწყოს მკურნალობის ახალი კურსი. ზოგიერთ სიტუაციაში შესაძლებელია ორივე მედიკამენტის მიცემა მოკლე დროის განმავლობაში, როდესაც ხდება შეცვლა; ამასთან, ეს უნდა გაკეთდეს მხოლოდ სპეციალისტის ხელმძღვანელობით. სხვა შემთხვევაში, უფრო უსაფრთხოა უფრო კონსერვატიული მიდგომა. ეს გულისხმობს პირველი მედიკამენტის დოზის ნელ-ნელა შემცირებას მის შეწყვეტამდე და შემდეგ მეორე მედიკამენტის დაწყებამდე ლოდინს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (ცნობილია, როგორც გამორეცხვის პერიოდი, რომელიც, როგორც წესი, პირველი მედიკამენტის ხუთი ნახევარგამოყოფის პერიოდია). უფრო ხანგრძლივი ნახევარგამოყოფის პერიოდის მქონე მედიკამენტები (მაგ., ფლუოქსეტინი) საჭიროებს გახანგრძლივებულ გამოდევნის პერიოდებს (მაგ., 5-6 კვირამდე), როდესაც კომბინირებულია მედიკამენტთან, რომელთანაც კომბინაცია უკუნაჩვენებია (მაგ., მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები ფლუოქსეტინთან). სპეციალური რეკომენდაციები ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლასთან, ასევე შესაბამის გამოყოფის პერიოდებთან დაკავშირებით, ხელმისაწვდომია და უნდა გაეცნოთ ადგილობრივ სახელმძღვანელო მითითებებს. როდესაც ეჭვი გეპარებათ, ასეთი გაიდლაინების არარსებობის შემთხვევაში, როგორც ზოგადი პრინციპი, ჩაატარეთ წამლის ურთიერთქმედების შემოწმება, რათა დარწმუნდეთ, რომ არ არსებობს აბსოლუტური უკუჩვენებები და შემდეგ „დაიწყეთ დაბალი და იარეთ ნელა“, სანამ უსაფრთხოება არ დადგინდება.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი ადრე არსებული გამეორებების და რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

პაციენტებში, რომლებმაც არ უპასუხეს ჩვეულებრივ ანტიდეპრესანტებს, ლითიუმის გაზრდა მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მიდგომაა.[237]Undurraga J, Sim K, Tondo L, et al. Lithium treatment for unipolar major depressive disorder: systematic review. J Psychopharmacol. 2019 Feb;33(2):167-76. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30698058?tool=bestpractice.com ლითიუმის აუგმენტაცია ინიცირებულია ფსიქიატრის მიერ მისი ვიწრო თერაპიული ინდექსის და უნებლიე ტოქსიკურობის რისკის გამო გადაჭარბებული დოზირებისა და წამლის ურთიერთქმედების გამო. ზოგიერთი ანტიფსიქოზური აგენტით გაძლიერებამ შეიძლება გააუმჯობესოს შედეგები.[238]Tohen M, Case M, Trivedi MH, et al. Olanzapine/fluoxetine combination in patients with treatment-resistant depression: rapid onset of therapeutic response and its predictive value for subsequent overall response in a pooled analysis of 5 studies. J Clin Psychiatry. 2010 Apr;71(4):451-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20361905?tool=bestpractice.com [239]Mohamed S, Johnson GR, Chen P, et al. Effect of antidepressant switching vs augmentation on remission among patients with major depressive disorder unresponsive to antidepressant treatment: the VAST-D randomized clinical trial. JAMA. 2017 Jul 11;318(2):132-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28697253?tool=bestpractice.com [294]Edwards SJ, Hamilton V, Nherera L, et al. Lithium or an atypical antipsychotic drug in the management of treatment-resistant depression: a systematic review and economic evaluation. Health Technol Assess. 2013 Nov;17(54):1-190. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24284258?tool=bestpractice.com [ ] How do second-generation antipsychotics compare with antidepressants for improving outcomes in people with unipolar major depressive disorder?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1194/fullსწორი პასუხის ჩვენება თუმცა, ერთმა კოჰორტულმა კვლევამ მოიხსენია ზოგადად სიკვდილიანობის გაზრდილი რისკი, რომელიც დაკავშირებულია ანტიფსიქოტიკის დამატებასთან მეორე ანტიდეპრესანტის დამატებით.[240]Gerhard T, Stroup TS, Correll CU, et al. Mortality risk of antipsychotic augmentation for adult depression. PLoS One. 2020 Sep 30;15(9):e0239206. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7526884 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32997687?tool=bestpractice.com  გაურკვეველია არის თუ არა ეს ანტიფსიქოტიკის ფარმაკოლოგიური ეფექტი თუ ასახავს იმის ალბათობას, რომ ანტიფსიქოტიკები ინიშნება პაციენტებისთვის, რომლებიც სხვა მიზეზების გამო არიან სიკვდილიანობის მაღალი რისკის ქვეშ. ამ პოტენციური რისკის გამო, ანტიფსიქოზური მედიკამენტების დამატება მკურნალობისადმი რეზისტენტული დეპრესიისთვის, ჩვეულებრივ, უნდა იყოს ფსიქიატრის მეთვალყურეობის ქვეშ, რომელსაც შეუძლია განსაზღვროს ამ ვარიანტის კლინიკური საჭიროება სხვა სტრატეგიებთან შედარებით.

ხელმისაწვდომი მტკიცებულებები ხელს უწყობს დამატებითი ანტიფსიქოზური მედიკამენტების მოკლევადიანი და არა გრძელვადიანი გამოყენების ეფექტურობას.[241]Mulder R, Hamilton A, Irwin L, et al. Treating depression with adjunctive antipsychotics. Bipolar Disord. 2018 Nov;20 Suppl 2:17-24. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/bdi.12701 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30328223?tool=bestpractice.com ხანგრძლივი გამოყენებისას პაციენტებს ახასიათებთ საერთო ანტიფსიქოზური გვერდითი მოვლენები, როგორიცაა წონის მომატება, აკათიზია და იშვიათად გვიანი დისკინეზია. ეს შეშფოთება ასევე ეხება ახალ აგენტებს, როგორიცაა ბრექსპიპრაზოლი, რომლებიც სტრუქტურულად მსგავსია ანტიფსიქოტიკების, მაგრამ მონიშნულია სპეციალურად სამკურნალოდ რეზისტენტული დეპრესიის დროს გამოსაყენებლად. მიუხედავად იმისა, რომ პრეპარატი ითვლება ეფექტურად (კვლევების მცირე რაოდენობაში), მისი გვერდითი ეფექტები მსგავსია სხვა ანტიფსიქოზური საშუალებების გვერდითი ეფექტებისა, ამიტომ მნიშვნელოვანია განიხილოს, აღემატება თუ არა სარგებელი რისკს ფსიქოზის გარეშე ადამიანებში.[242]Spielmans GI, Berman MI, Linardatos E, et al. Adjunctive atypical antipsychotic treatment for major depressive disorder: a meta-analysis of depression, quality of life, and safety outcomes. PLoS Med. 2013;10(3):e1001403. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3595214 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23554581?tool=bestpractice.com [243]Thase ME, Hobart M, Augustine C, et al. EPA-0808 - efficacy and safety of adjunctive brexpiprazole (opc-34712) in major depressive disorder (MDD): a phase iii, randomized, placebo-controlled study. Eur Psychiatry. 2014;29(suppl 1):1.[244]Yoon S, Jeon SW, Ko YH, et al. Adjunctive brexpiprazole as a novel effective strategy for treating major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. J Clin Psychopharmacol. 2017 Feb;37(1):46-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27941419?tool=bestpractice.com [245]Hobart M, Zhang P, Weiss C, et al. Adjunctive brexpiprazole and functioning in major depressive disorder: a pooled analysis of six randomized studies using the Sheehan disability scale. Int J Neuropsychopharmacol. 2019 Mar 1;22(3):173-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6403084 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30508090?tool=bestpractice.com [246]Kishi T, Sakuma K, Nomura I, et al. Brexpiprazole as adjunctive treatment for major depressive disorder following treatment failure with at least one antidepressant in the current episode: a systematic review and meta-analysis. Int J Neuropsychopharmacol. 2019 Nov 1;22(11):698-709. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6872963 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31350882?tool=bestpractice.com

სპეციალისტების მიერ გამოყენებული სხვა სტრატეგიები მოიცავს ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონს, მოდაფინილს, კეტამინს და პინდოლოლს.[247]Hollinghurst S, Carroll FE, Abel A, et al. Cost-effectiveness of cognitive-behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: economic evaluation of the CoBalT Trial. Br J Psychiatry. 2014 Jan;204(1):69-76. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24262818?tool=bestpractice.com [248]Ijaz S, Davies P, Williams CJ, et al. Psychological therapies for treatment-resistant depression in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2018 May 14;(5):CD010558. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD010558.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29761488?tool=bestpractice.com [249]Kleeblatt J, Betzler F, Kilarski LL, et al. Efficacy of off-label augmentation in unipolar depression: a systematic review of the evidence. Eur Neuropsychopharmacol. 2017 May;27(5):423-41. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28318897?tool=bestpractice.com

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

შეამოწმეთ და დარწმუნდით, რომ პაციენტმა დაიწყო ფსიქოთერაპია, თუ მრავალი ფარმაკოლოგიური აგენტი წარუმატებელი აღმოჩნდა; კერძოდ, კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ეფექტურია მკურნალობისადმი რეზისტენტული დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად ხანგრძლივი შედეგებით (მინიმუმ 1 წლამდე).[250]Li JM, Zhang Y, Su WJ, et al. Cognitive behavioral therapy for treatment-resistant depression: a systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2018 Oct;268:243-50. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30071387?tool=bestpractice.com

ნაჩვენებია, რომ ფსიქოთერაპია ეფექტური და ეკონომიურია დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად.[144]Health Quality Ontario. Psychotherapy for major depressive disorder and generalized anxiety disorder: a health technology assessment. Ont Health Technol Assess Ser. 2017 Nov 13;17(15):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5709536 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29213344?tool=bestpractice.com [145]Karyotaki E, Smit Y, de Beurs DP, et al. The long-term efficacy of acute-phase psychotherapy for depression: a meta-analysis of randomized trials. Depress Anxiety. 2016 May;33(5):370-83. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27000501?tool=bestpractice.com ფსიქოთერაპია ისეთივე ეფექტურია, როგორც ფარმაკოთერაპია და ამცირებს რეციდივის რისკს, როდესაც დაემატება ფარმაკოთერაპიას.[146]Kappelmann N, Rein M, Fietz J, et al. Psychotherapy or medication for depression? Using individual symptom meta-analyses to derive a symptom-oriented therapy (SOrT) metric for a personalised psychiatry. BMC Med. 2020 Jun 5;18(1):170. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7273646 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498707?tool=bestpractice.com [147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com

CBT აჩვენა უფრო დიდი ეფექტურობა, ვიდრე ფარმაკოლოგიური პლაცებო, მიუხედავად სიმძიმისა.[148]Furukawa TA, Weitz ES, Tanaka S, et al. Initial severity of depression and efficacy of cognitive-behavioural therapy: individual-participant data meta-analysis of pill-placebo-controlled trials. Br J Psychiatry. 2017 Mar;210(3):190-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28104735?tool=bestpractice.com ზოგიერთ კვლევაში CBT-ზე სამკურნალო რეაგირება შედარებულია ანტიდეპრესანტებზე რეაგირებასთან.[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე B]efd80ee8-9653-43c8-8dee-a1f707f3616asrBროგორია კოგნიტური ქცევითი თერაპიის (CBT) ეფექტი მეორე თაობის ანტიდეპრესანტებთან (მაგ. სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები ან სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები)შედარებით დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში?[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com ​​ ეტაპობრივი მკურნალობის კვლევები ცხადყოფს, რომ CBT შეიძლება განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის / გამეორებების რისკს, როგორც მინიმუმი და, ალბათ, უკეთ, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, CBT-ს აქვს მდგრადი ეფექტი, რომელიც ამცირებს შემდგომ რისკს მკურნალობის დასრულების შემდეგ.[154]Hollon SD, DeRubeis RJ, Shelton RC, et al. Prevention of relapse following cognitive therapy vs medications in moderate to severe depression. Arch Gen Psychiatry. 2005 Apr;62(4):417-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15809409?tool=bestpractice.com ასევე აღმოჩნდა, რომ დამხმარე CBT აუმჯობესებს დეპრესიის მკურნალობის შედეგებს პირველადი სამედიცინო დახმარების პირობებში.[155]Wiles N, Thomas L, Abel A, et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: the CoBalT randomised controlled trial. Health Technol Assess. 2014 May;18(31):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK261983 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24824481?tool=bestpractice.com

დეპრესიის სხვა ფსიქოთერაპიული მეთოდებია ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია (IPT), პრობლემის გადაჭრის თერაპია (PST), ქცევითი აქტივაცია და ბიბლიოთერაპია. IPT მოითხოვს პაციენტს ჰქონდეს ფსიქოლოგიური გამჭრიახობა და ერთგული იყოს გრძელვადიანი თერაპიის მიმართ.[159]De Mello MF, De Jesus Mari J, Bacaltchuk J, et al. A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Apr;255(2):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15812600?tool=bestpractice.com როგორც CBT, ისე IPT სიხშირე განისაზღვრება ჯანდაცვის პროვაიდერის მიერ. რეაგირების დრო დაახლოებით 12 კვირაა. IPT შეიძლება გააუმჯობესოს ინტერპერსონალური ფუნქციონირება და ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com PST ყურადღებას ამახვილებს პრობლემების გადაჭრის დამოკიდებულებების და უნარ-ჩვევების ადაპტაციურ ტრენინგზე.[161]Bell AC, D'Zurilla TJ. Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2009 Jun;29(4):348-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299058?tool=bestpractice.com [162]Cuijpers P, van Straten A, Warmerdam L. Problem solving therapies for depression: a meta-analysis. Eur Psychiatry. 2007 Jan;22(1):9-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17194572?tool=bestpractice.com [163]Shang P, Cao X, You S, et al. Problem-solving therapy for major depressive disorders in older adults: an updated systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Aging Clin Exp Res. 2021 Jun;33(6):1465-75. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32767273?tool=bestpractice.com PST-ის შედეგები შედარებულია CBT-ის შედეგებთან პირველადი ჯანდაცვის პარამეტრებში.[164]Zhang A, Franklin C, Jing S, et al. The effectiveness of four empirically supported psychotherapies for primary care depression and anxiety: a systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2019 Feb 15;245:1168-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30699860?tool=bestpractice.com

ქცევითი აქტივაცია არის კოგნიტური ქცევითი თერაპიის ნაკლებად ინტელექტუალური, უფრო ქცევითი ალტერნატივა. იგი აქტიურად უწყობს ხელს ფუნქციონირების დაბრუნებას და აქვს უპირატესობა, რომ ამისთვის არ არის საჭირო ექიმის დონის სპეციალისტი. Cochrane-ის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ის თანაბრად ეფექტურია CBT-სთან შედარებით დეპრესიის მქონე მოზრდილებისთვის,თუმცა არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით დაბალი მტკიცებულებით.[165]Uphoff E, Ekers D, Robertson L, et al. Behavioural activation therapy for depression in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Jul 6;(7):CD013305. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD013305.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32628293?tool=bestpractice.com

ბიბლიოთერაპია, კითხვით თვითდახმარების პროგრამა, შეიძლება ჰქონდეს გრძელვადიანი სარგებელი ზოგიერთი პაციენტისთვის.[166]Gualano MR, Bert F, Martorana M, et al. The long-term effects of bibliotherapy in depression treatment: systematic review of randomized clinical trials. Clin Psychol Rev. 2017 Dec;58:49-58. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28993103?tool=bestpractice.com

ჩამოთვლილი სპეციფიკური წამლების რეჟიმები მხოლოდ ყველაზე ხშირად გამოყენებული სქემების მაგალითებია. გაეცანით ადგილობრივ სახელმძღვანელოებს სხვა მაგალითების და სასურველი ვარიანტების სანახავად.

იმ შემთხვევებში, როდესაც სხვა არაფერი მუშაობდა და პაციენტს შეუძლია მოითმინოს მიმდინარე ანტიდეპრესანტიდან მოხსნის პერიოდი, მაო-ის გამოყენება შეიძლება (მაგ., იზოკარბოქსაზიდი, ფენელზინი, სელეგილინი, ტრანილციპრომინი) იყოს ცალსახად ეფექტური, მიუხედავად იმისა, რომ ის დაკავშირებულია უფრო მძიმე გვერდითი ეფექტების პროფილთან და რეკომენდებულია მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც სხვა ვარიანტები წარუმატებელი აღმოჩნდება.[234]Shulman KI, Herrmann N, Walker SE. Current place of monoamine oxidase inhibitors in the treatment of depression. CNS Drugs. 2013 Oct;27(10):789-97. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23934742?tool=bestpractice.com [235]Suchting R, Tirumalajaru V, Gareeb R, et al. Revisiting monoamine oxidase inhibitors for the treatment of depressive disorders: a systematic review and network meta-analysis. J Affect Disord. 2021 Mar 1;282:1153-60. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33601690?tool=bestpractice.com მოხსნის პერიოდი დამოკიდებულია იმ ანტიდეპრესანტის ნახევარგამოყოფის პერიოდზე, რომელსაც პაციენტი ამჟამად იყენებს და შეიძლება იყოს 1-დან 5 კვირამდე. არ გამოიყენოთ MAOI ფსიქიატრთან წინასწარი კონსულტაციის გარეშე.

MAOI ინჰიბირებს მონოამინოქსიდაზას, რაც იწვევს მონოამინის ნეიროტრანსმიტერების (მაგ., სეროტონინი, ადრენალინი და დოპამინი) მომატებას. MAOI-ს იშვიათად იყენებენ, რადგან მათ აქვს მრავალი მედიკამენტი-მედიკამეტთან და მედიკამენტი-საკვებთან ურთიერთქმედება და არ უნდა გამოიყენებოდეს ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებში. ისინი, ჩვეულებრივ, არ გამოიყენება პირველადი ჯანდაცვის სფეროში და არ უნდა გამოიყენებოდეს ფსიქიატრთან კონსულტაციის გარეშე. განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო 65 წელზე უფროსი ასაკის მოზარდებში წამლების დანიშვნისას გვერდითი ეფექტების გაზრდილი რისკისა და ამ პოპულაციაში გაზრდილი ერთდროული მედიკამენტების გამოყენების გამო. კლინიცისტებმა, როგორც წესი, უნდა დაიწყონ ყველაზე დაბალი დოზით და ნელი ტიტრაცია და იცოდნენ წამლის პოტენციური ურთიერთქმედების შესახებ.[63]Kok RM, Reynolds CF 3rd. Management of depression in older adults: a review. JAMA. 2017 May 23;317(20):2114-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28535241?tool=bestpractice.com

სიფრთხილეა საჭირო ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლის დროს მედიკამენტების ურთიერთქმედების, სეროტონინის სინდრომის, შეწყვეტის სიმპტომების ან რეციდივის რისკის გამო. უსაფრთხო შეცვლისთვის საჭირო ვადა დამოკიდებულია სხვადასხვა ფაქტორზე, მათ შორის, მედიკამენტების ფარმაკოკინეტიკურ თვისებებზე და მათ შორის შესაძლო ურთიერთქმედებებზე, ასევე პაციენტის მახასიათებლებზე, როგორიცაა ასაკი, არასასურველი ეფექტების მიმართ მგრძნობელობა და ლოდინის შესაძლებლობა, რომ დაიწყოს მკურნალობის ახალი კურსი. ზოგიერთ სიტუაციაში შესაძლებელია ორივე მედიკამენტის მიცემა მოკლე დროის განმავლობაში, როდესაც ხდება შეცვლა; ამასთან, ეს უნდა გაკეთდეს მხოლოდ სპეციალისტის ხელმძღვანელობით. სხვა შემთხვევაში, უფრო უსაფრთხოა უფრო კონსერვატიული მიდგომა. ეს გულისხმობს პირველი მედიკამენტის დოზის ნელ-ნელა შემცირებას მის შეწყვეტამდე და შემდეგ მეორე მედიკამენტის დაწყებამდე ლოდინს გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (ცნობილია, როგორც გამორეცხვის პერიოდი, რომელიც, როგორც წესი, პირველი მედიკამენტის ხუთი ნახევარგამოყოფის პერიოდია). უფრო ხანგრძლივი ნახევარგამოყოფის პერიოდის მქონე მედიკამენტები (მაგ., ფლუოქსეტინი) საჭიროებს გახანგრძლივებულ გამოდევნის პერიოდებს (მაგ., 5-6 კვირამდე), როდესაც კომბინირებულია მედიკამენტთან, რომელთანაც კომბინაცია უკუნაჩვენებია (მაგ., მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები ფლუოქსეტინთან). სპეციალური რეკომენდაციები ერთი ანტიდეპრესანტიდან მეორეზე გადასვლასთან, ასევე შესაბამის გამოყოფის პერიოდებთან დაკავშირებით, ხელმისაწვდომია და უნდა გაეცნოთ ადგილობრივ სახელმძღვანელო მითითებებს. როდესაც ეჭვი გეპარებათ, ასეთი გაიდლაინების არარსებობის შემთხვევაში, როგორც ზოგადი პრინციპი, ჩაატარეთ წამლის ურთიერთქმედების შემოწმება, რათა დარწმუნდეთ, რომ არ არსებობს აბსოლუტური უკუჩვენებები და შემდეგ „დაიწყეთ დაბალი და იარეთ ნელა“, სანამ უსაფრთხოება არ დადგინდება.

გააგრძელეთ წარმატებული ანტიდეპრესანტებით მკურნალობა რემისიის შემდეგ 9-დან 12 თვემდე.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი რეკომენდაციას იძლევა, რომ ხშირი ადრე არსებული გამეორებების და რეციდივების მქონე პაციენტებს, რომლებიც წარმატებით რეაგირებენ ანტიდეპრესანტულ მკურნალობაზე, შეიძლება სჭირდებოდეთ განუსაზღვრელი თერაპია.

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

შეამოწმეთ და დარწმუნდით, რომ პაციენტმა დაიწყო ფსიქოთერაპია, თუ მრავალი ფარმაკოლოგიური აგენტი წარუმატებელი აღმოჩნდა; კერძოდ, კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) ეფექტურია მკურნალობისადმი რეზისტენტული დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად ხანგრძლივი შედეგებით (მინიმუმ 1 წლამდე).[250]Li JM, Zhang Y, Su WJ, et al. Cognitive behavioral therapy for treatment-resistant depression: a systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2018 Oct;268:243-50. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30071387?tool=bestpractice.com

ნაჩვენებია, რომ ფსიქოთერაპია ეფექტური და ეკონომიურია დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად.[144]Health Quality Ontario. Psychotherapy for major depressive disorder and generalized anxiety disorder: a health technology assessment. Ont Health Technol Assess Ser. 2017 Nov 13;17(15):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5709536 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29213344?tool=bestpractice.com [145]Karyotaki E, Smit Y, de Beurs DP, et al. The long-term efficacy of acute-phase psychotherapy for depression: a meta-analysis of randomized trials. Depress Anxiety. 2016 May;33(5):370-83. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27000501?tool=bestpractice.com ფსიქოთერაპია ისეთივე ეფექტურია, როგორც ფარმაკოთერაპია და ამცირებს რეციდივის რისკს, როდესაც დაემატება ფარმაკოთერაპიას.[146]Kappelmann N, Rein M, Fietz J, et al. Psychotherapy or medication for depression? Using individual symptom meta-analyses to derive a symptom-oriented therapy (SOrT) metric for a personalised psychiatry. BMC Med. 2020 Jun 5;18(1):170. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7273646 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498707?tool=bestpractice.com [147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com

CBT აჩვენა უფრო დიდი ეფექტურობა, ვიდრე ფარმაკოლოგიური პლაცებო, მიუხედავად სიმძიმისა.[148]Furukawa TA, Weitz ES, Tanaka S, et al. Initial severity of depression and efficacy of cognitive-behavioural therapy: individual-participant data meta-analysis of pill-placebo-controlled trials. Br J Psychiatry. 2017 Mar;210(3):190-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28104735?tool=bestpractice.com ზოგიერთ კვლევაში CBT-ზე სამკურნალო რეაგირება შედარებულია ანტიდეპრესანტებზე რეაგირებასთან.[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე B]efd80ee8-9653-43c8-8dee-a1f707f3616asrBროგორია კოგნიტური ქცევითი თერაპიის (CBT) ეფექტი მეორე თაობის ანტიდეპრესანტებთან (მაგ. სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები ან სეროტონინ-ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები)შედარებით დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე მოზრდილებში?[149]Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open. 2017 Jun 14;7(6):e014912. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5623437 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28615268?tool=bestpractice.com ​​ ეტაპობრივი მკურნალობის კვლევები ცხადყოფს, რომ CBT შეიძლება განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის / გამეორებების რისკს, როგორც მინიმუმი და, ალბათ, უკეთ, ვიდრე ანტიდეპრესანტის გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com როგორც ჩანს, CBT-ს აქვს მდგრადი ეფექტი, რომელიც ამცირებს შემდგომ რისკს მკურნალობის დასრულების შემდეგ.[154]Hollon SD, DeRubeis RJ, Shelton RC, et al. Prevention of relapse following cognitive therapy vs medications in moderate to severe depression. Arch Gen Psychiatry. 2005 Apr;62(4):417-22. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15809409?tool=bestpractice.com ასევე აღმოჩნდა, რომ დამხმარე CBT აუმჯობესებს დეპრესიის მკურნალობის შედეგებს პირველადი სამედიცინო დახმარების პირობებში.[155]Wiles N, Thomas L, Abel A, et al. Clinical effectiveness and cost-effectiveness of cognitive behavioural therapy as an adjunct to pharmacotherapy for treatment-resistant depression in primary care: the CoBalT randomised controlled trial. Health Technol Assess. 2014 May;18(31):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK261983 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24824481?tool=bestpractice.com

დეპრესიის სხვა ფსიქოთერაპიული მეთოდებია ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია (IPT), პრობლემის გადაჭრის თერაპია (PST), ქცევითი აქტივაცია და ბიბლიოთერაპია. IPT მოითხოვს პაციენტს ჰქონდეს ფსიქოლოგიური ხედვის უნარი და იყოს ერთგული გრძელვადიანი თერაპიისთვის.[159]De Mello MF, De Jesus Mari J, Bacaltchuk J, et al. A systematic review of research findings on the efficacy of interpersonal therapy for depressive disorders. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2005 Apr;255(2):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15812600?tool=bestpractice.com როგორც CBT, ისე IPT სიხშირე განისაზღვრება ჯანდაცვის პროვაიდერის მიერ. რეაგირების დრო დაახლოებით 12 კვირაა. IPT შეიძლება გააუმჯობესოს ინტერპერსონალური ფუნქციონირება და ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com PST ყურადღებას ამახვილებს პრობლემების გადაჭრის დამოკიდებულებების და უნარ-ჩვევების ადაპტაციურ ტრენინგზე.[161]Bell AC, D'Zurilla TJ. Problem-solving therapy for depression: a meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2009 Jun;29(4):348-53. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19299058?tool=bestpractice.com [162]Cuijpers P, van Straten A, Warmerdam L. Problem solving therapies for depression: a meta-analysis. Eur Psychiatry. 2007 Jan;22(1):9-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17194572?tool=bestpractice.com PST-ის შედეგები შედარებულია CBT-ის შედეგებთან პირველადი ჯანდაცვის პარამეტრებში.[164]Zhang A, Franklin C, Jing S, et al. The effectiveness of four empirically supported psychotherapies for primary care depression and anxiety: a systematic review and meta-analysis. J Affect Disord. 2019 Feb 15;245:1168-86. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30699860?tool=bestpractice.com

ქცევითი აქტივაცია არის კოგნიტური ქცევითი თერაპიის ნაკლებად ინტელექტუალური, უფრო ქცევითი ალტერნატივა. იგი აქტიურად უწყობს ხელს ფუნქციონირების დაბრუნებას და აქვს უპირატესობა, რომ ამისთვის არ არის საჭირო ექიმის დონის სპეციალისტი. Cochrane-ის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ის თანაბრად ეფექტურია CBT-სთან შედარებით დეპრესიის მქონე მოზრდილებისთვის,თუმცა არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით დაბალი მტკიცებულებით.[165]Uphoff E, Ekers D, Robertson L, et al. Behavioural activation therapy for depression in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Jul 6;(7):CD013305. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD013305.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32628293?tool=bestpractice.com

ბიბლიოთერაპია, კითხვით თვითდახმარების პროგრამა, შეიძლება ჰქონდეს გრძელვადიანი სარგებელი ზოგიერთი პაციენტისთვის.[166]Gualano MR, Bert F, Martorana M, et al. The long-term effects of bibliotherapy in depression treatment: systematic review of randomized clinical trials. Clin Psychol Rev. 2017 Dec;58:49-58. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28993103?tool=bestpractice.com

ECT შეიძლება იყოს არჩევანის ვარიანტი მათთვის, ვინც არ რეაგირებდა, ან ვერ იტანს ანტიდეპრესანტებს. გარდამავალი ზემოქმედება მეხსიერებასა და შემეცნებაზე, რამაც შეიძლება შეამციროს ფუნქციონირება აქტიური მკურნალობის დროს, ECT ნაკლებად სასურველს ხდის უფრო მსუბუქი დეპრესიის მქონე პაციენტებისთვის. ECT-ის ეფექტი ჩვეულებრივ გრძელდება მხოლოდ რამდენიმე კვირა, ამიტომ ფარმაკოთერაპია აუცილებელია მისი ეფექტის შესანარჩუნებლად ან შემანარჩუნებელი თერაპიის სახით.[111]Elias A, Phutane VH, Clarke S, et al. Electroconvulsive therapy in the continuation and maintenance treatment of depression: systematic review and meta-analyses. Aust N Z J Psychiatry. 2018 May;52(5):415-24. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0004867417743343 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29256252?tool=bestpractice.com ანტიდეპრესანტებთან კომბინაციაში ნაჩვენებია, რომ ლითიუმი ამცირებს ECT-ის შემდგომი რეციდივის რისკს.[251]Lambrichts S, Detraux J, Vansteelandt K, et al. Does lithium prevent relapse following successful electroconvulsive therapy for major depression? A systematic review and meta-analysis. Acta Psychiatr Scand. 2021 Apr;143(4):294-306. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33506961?tool=bestpractice.com

ECT ტარდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ, როგორც წესი, კვირაში 2 ან 3-ჯერ, სულ 6-დან 12 პროცედურა. გაუმჯობესება, ჩვეულებრივ, შეიმჩევა რამდენიმე პროცედურის შემდეგ.[19]Remick RA. Diagnosis and management of depression in primary care: a clinical update and review. CMAJ. 2002 Nov 26;167(11):1253-60. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12451082?tool=bestpractice.com

ECT-ით სიკვდილიანობის მაჩვენებელი შეფასებულია დაახლოებით 2 სიკვდილობამდე 100000 მკურნალობაზე, რაც ნიშნავს, რომ ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე უსაფრთხო პროცედურა, რომელიც ხორციელდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ.[105]Watts BV, Groft A, Bagian JP. An examination of mortality and other adverse events related to electroconvulsive therapy using a national adverse event report system. J ECT. 2011 Jun;27(2):105-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20966769?tool=bestpractice.com [106]Tørring N, Sanghani SN, Petrides G, et al. The mortality rate of electroconvulsive therapy: a systematic review and pooled analysis. Acta Psychiatr Scand. 2017 May;135(5):388-97. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28332236?tool=bestpractice.com საერთო ჯამში, არ არის გაზრდილი სამედიცინო გართულებების რისკი პაციენტებში, რომლებიც იღებენ ECT-ს, ვიდრე თანაბრად დეპრესიულ პაციენტებში, რომლებიც არ იღებენ ECT-ს.[107]Kaster TS, Vigod SN, Gomes T, et al. Risk of serious medical events in patients with depression treated with electroconvulsive therapy: a propensity score-matched, retrospective cohort study. Lancet Psychiatry. 2021 Aug;8(8):686-95. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34265274?tool=bestpractice.com სიკვდილის რისკი შეიძლება გაიზარდოს კორონარული არტერიის დაავადების მქონე პაციენტებში ინდუცირებული შეტევის დროს იშემიის რისკის თეორიული ზრდის გამო. ხშირია მოკლევადიანი კოგნიტური გვერდითი ეფექტები (მაგ., ამნეზია).[110]Rose D, Fleischmann P, Wykes T, et al. Patients' perspectives on electroconvulsive therapy: systematic review. BMJ. 2003 Jun 21;326(7403):1363. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12816822?tool=bestpractice.com პაციენტების მნიშვნელოვანი ნაწილი აღნიშნავს მეხსიერების მუდმივ დაკარგვას ECT-ის შემდეგ.

მსუბუქი ეპიზოდები: როდესაც დედისა და ნაყოფისთვის არანამკურნალევი დეპრესიის რისკი დაბალია, როგორც მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის დეპრესიის დროს, რისკი/სარგებელი ბალანსი შეიძლება გადაიზარდოს არაფარმაკოლოგიური თერაპიის სასარგებლოდ,როგორც ეს აისახება მკურნალობის რამდენიმე გაიდლაინში მთელს მსოფლიოში.[281]Molenaar NM, Kamperman AM, Boyce P, et al. Guidelines on treatment of perinatal depression with antidepressants: an international review. Aust N Z J Psychiatry. 2018 Apr;52(4):320-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5871019 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29506399?tool=bestpractice.com

ზომიერი და მძიმე ეპიზოდები: ორსულობის დროს ანტიდეპრესანტების გამოყენების უსაფრთხოების კვლევები უმეტესად მინიმალურ რისკს უქმნის ნაყოფს.[252]Chaudron LH. Complex challenges in treating depression during pregnancy. Am J Psychiatry. 2013 Jan;170(1):12-20. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2012.12040440 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23288385?tool=bestpractice.com [253]Lassen D, Ennis ZN, Damkier P, et al. First-trimester pregnancy exposure to venlafaxine or duloxetine and risk of major congenital malformations: a systematic review. Basic Clin Pharmacol Toxicol. 2016 Jan;118(1):32-6. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bcpt.12497/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26435496?tool=bestpractice.com კონტროლირებადი კვლევებიდან მცირე მტკიცებულება არსებობს.[254]McAllister-Williams RH, Baldwin DS, Cantwell R, et al. British Association for Psychopharmacology consensus guidance on the use of psychotropic medication preconception, in pregnancy and postpartum 2017. J Psychopharmacol. 2017 May;31(5):519-52. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28440103?tool=bestpractice.com არ არის თანმიმდევრული მონაცემების ნაკლებობა სრულად ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მხარდასაჭერად.[255]Chambers CD, Hernandez-Diaz S, Van Marter LJ, et al. Selective serotonin-reuptake inhibitors and risk of persistent pulmonary hypertension of the newborn. N Engl J Med. 2006 Feb 9;354(6):579-87. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16467545?tool=bestpractice.com [256]Ross LE, Grigoriadis S, Mamisashvili L, et al. Selected pregnancy and delivery outcomes after exposure to antidepressant medication: a systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2013 Apr;70(4):436-43. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23446732?tool=bestpractice.com [257]Furu K, Kieler H, Haglund B, et al. Selective serotonin reuptake inhibitors and venlafaxine in early pregnancy and risk of birth defects: population based cohort study and sibling design. BMJ. 2015 Apr 17;350:h1798. http://www.bmj.com/content/350/bmj.h1798.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25888213?tool=bestpractice.com [258]Huybrechts KF, Palmsten K, Avorn J, et al. Antidepressant use in pregnancy and the risk of cardiac defects. N Engl J Med. 2014 Jun 19;370(25):2397-407. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4062924 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24941178?tool=bestpractice.com [259]McDonagh MS, Matthews A, Phillipi C, et al. Depression drug treatment outcomes in pregnancy and the postpartum period: a systematic review and meta-analysis. Obstet Gynecol. 2014 Sep;124(3):526-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25004304?tool=bestpractice.com [260]Bérard A, Zhao JP, Sheehy O. Sertraline use during pregnancy and the risk of major malformations. Am J Obstet Gynecol. 2015 Jun;212(6):795.e1-795.e12. https://www.ajog.org/article/S0002-9378(15)00090-3/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25637841?tool=bestpractice.com [261]Huybrechts KF, Bateman BT, Palmsten K, et al. Antidepressant use late in pregnancy and risk of persistent pulmonary hypertension of the newborn. JAMA. 2015 Jun 2;313(21):2142-51. http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2300602 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26034955?tool=bestpractice.com [262]Biffi A, Cantarutti A, Rea F, et al. Use of antidepressants during pregnancy and neonatal outcomes: an umbrella review of meta-analyses of observational studies. J Psychiatr Res. 2020 May;124:99-108. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32135392?tool=bestpractice.com კოჰორტულმა კვლევებმა აჩვენა პრეეკლამფსიის, მშობიარობის შემდგომი სისხლდენის და გესტაციური დიაბეტის რისკის მცირე ზრდა ქალებში, რომლებიც აგრძელებენ ანტიდეპრესანტების მიღებას მთელი ორსულობის განმავლობაში.[263]Dandjinou M, Sheehy O, Bérard A. Antidepressant use during pregnancy and the risk of gestational diabetes mellitus: a nested case-control study. BMJ Open. 2019 Oct 1;9(9):e025908. https://bmjopen.bmj.com/content/9/9/e025908.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31575566?tool=bestpractice.com [264]Cabaillot A, Bourset A, Mulliez A, et al. Trajectories of antidepressant drugs during pregnancy: a cohort study from a community-based sample. Br J Clin Pharmacol. 2021 Mar;87(3):965-87. https://bpspubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bcp.14449 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32755022?tool=bestpractice.com  ანტიდეპრესანტებთან ასოცირებული მშობიარობის შემდგომი სისხლდენის გაზრდილი რისკის შერეულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, დიდი ბრიტანეთის მთავრობამ სიფრთხილე გვირჩია.[265]Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. SSRI/SNRI antidepressant medicines: small increased risk of postpartum haemorrhage when used in the month before delivery. Jan 2021 [internet publication]. https://www.gov.uk/drug-safety-update/ssri-slash-snri-antidepressant-medicines-small-increased-risk-of-postpartum-haemorrhage-when-used-in-the-month-before-delivery

ქალები, რომლებიც წყვეტენ ანტიდეპრესანტების მიღებას, უფრო ხშირად განიცდიან დეპრესიას ორსულობის დროს.[266]Cohen LS, Altshuler LL, Harlow BL, et al. Relapse of major depression during pregnancy in women who maintain or discontinue antidepressant treatment. JAMA. 2006 Feb 1;295(5):499-507. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/202291 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16449615?tool=bestpractice.com თავისთავად დეპრესიამ შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ნაყოფის განვითარებაზე (მაგ., ჰიპერაქტიურობა და ნაყოფის არარეგულარული გულისცემა გამოიწვიოს), გაზარდოს ჩვილების კორტიზოლის დონე, მოახდინოს ჩვილის ტემპერამენტზე გავლენა და მოახდინოს ქცევაზე გავლენა მოგვიანებით ბავშვობაში და მოზარდობაში.[267]Gentile S. Untreated depression during pregnancy: short- and long-term effects in offspring. A systematic review. Neuroscience. 2017 Feb 7;342:154-66. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26343292?tool=bestpractice.com

არსებობს რამდენიმე მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს ნაადრევი მშობიარობისა და დაბალი წონის მომატებულ რისკზე იმ დედების ჩვილებისთვის, რომლებიც ორსულობის დროს ანტიდეპრესანტებით მკურნალობდნენ.[264]Cabaillot A, Bourset A, Mulliez A, et al. Trajectories of antidepressant drugs during pregnancy: a cohort study from a community-based sample. Br J Clin Pharmacol. 2021 Mar;87(3):965-87. https://bpspubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/bcp.14449 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32755022?tool=bestpractice.com [268]Eke AC, Saccone G, Berghella V. Selective serotonin reuptake inhibitor (SSRI) use during pregnancy and risk of preterm birth: a systematic review and meta-analysis. BJOG. 2016 Nov;123(12):1900-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27239775?tool=bestpractice.com [269]Zhao X, Liu Q, Cao S, et al. A meta-analysis of selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) use during prenatal depression and risk of low birth weight and small for gestational age. J Affect Disord. 2018 Dec 1;241:563-570. https://www.doi.org/10.1016/j.jad.2018.08.061 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30153640?tool=bestpractice.com თუმცა, ასევე არსებობს მტკიცებულება, რომელიც მიუთითებს ნაადრევი მშობიარობისა და დაბალი წონის მომატებულ რისკზე არანამკურნალევი დეპრესიის მქონე ქალებში.[270]Jarde A, Morais M, Kingston D, et al. Neonatal outcomes in women with untreated antenatal depression compared with women without depression: a systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2016 Aug 1;73(8):826-37. https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/2526241 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27276520?tool=bestpractice.com

კლინიცისტებმა და პაციენტებმა გულდასმით უნდა განიხილონ ორსულობის დროს ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის გაგრძელების რისკები, ანტიდეპრესანტების შეწყვეტის ან თავიდან აცილების რისკისა და ნაყოფის მშობიარობის წინა დეპრესიის მავნე ზემოქმედების გამოვლენის რისკის წინააღმდეგ. ნაყოფის და ჩვილის ჯანმრთელობასა და განვითარებაზე ანტიდეპრესანტების მავნე ზემოქმედების თანმიმდევრული მტკიცებულებების არარსებობის მიუხედავად, საჭიროა სიფრთხილე. ანტიდეპრესანტების და სხვა ფარმაცევტული საშუალებების შესაძლო ზიანის შესახებ განახლებული ინფორმაცია შეგიძლიათ ნახოთ სხვადასხვა რესურსებზე. UK Teratology Information Service Opens in new window

დეპრესიის სიმპტომების სიმძიმემ შეიძლება გავლენა იქონიოს მკურნალობის არჩევანზე. ორსულობის ძალიან მძიმე დეპრესიის დროს, ელექტროკონვულსიური თერაპია (ECT) შეიძლება იყოს რჩეული მკურნალობა, როდესაც დაავადების სიმძიმე აყენებს ნაყოფს რისკის ქვეშ ან დედის ცუდი თვითმოვლის ან თვითმკვლელობის გამო. ECT-ით ნაყოფისთვის ცნობილი რისკი არ არის.[279]Pompili M, Dominici G, Giordano G, et al. Electroconvulsive treatment during pregnancy: a systematic review. Expert Rev of Neurother. 2014 Dec;14(12):1377-90. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25346216?tool=bestpractice.com [280]Anderson EL, Reti IM. ECT in pregnancy: a review of the literature from 1941 to 2007. Psychosom Med. 2009 Feb;71(2):235-42. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19073751?tool=bestpractice.com

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) დაკავშირებულია ორსულობის დროს დიდი დეპრესიული აშლილობის გამოხატულ ზომიერ სამკურნალო ეფექტთან. ინტერპერსონალურ ფსიქოთერაპიას, როგორც ჩანს, ასევე აქვს სამკურნალო ეფექტი, მაგრამ უფრო მცირე ზომით, ვიდრე CBT-ს.[283]van Ravesteyn LM, Lambregtse-van den Berg MP, Hoogendijk WJ, et al. Interventions to treat mental disorders during pregnancy: a systematic review and multiple treatment meta-analysis. PLoS One. 2017 Mar 30;12(3):e0173397. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5373816 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28358808?tool=bestpractice.com არსებობს მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს საკონსულტაციო ინტერვენციების გამოყენებას, როგორიცაა CBT და ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია, რათა თავიდან აიცილოს დეპრესია ორსულ და მშობიარობის შემდგომ ქალებში, რომლებიც დეპრესიის შედარებით მაღალი რისკის ქვეშ არიან ოჯახური ისტორიის, სტრესული ცხოვრებისეული გარემოებების და ორსულობისა და მშობიარობის სამედიცინო გართულებების გამო. და ბავშვი.[59]US Preventive Services Task Force, Curry SJ, Krist AH, et al. Interventions to prevent perinatal depression: US Preventive Services Task Force recommendation statement. JAMA. 2019 Feb 12;321(6):580-7. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2724195 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30747971?tool=bestpractice.com [60]Bright KS, Charrois EM, Mughal MK, et al. Interpersonal psychotherapy to reduce psychological distress in perinatal women: a systematic review. Int J Environ Res Public Health. 2020 Nov 13;17(22):8421. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7697337 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33203014?tool=bestpractice.com მშობიარობის შემდგომი მოსმენის ვიზიტები, რომლებსაც ატარებენ ექთნები, შეუძლიათ შეამსუბუქონ მსუბუქი და ზომიერი დეპრესიის სიმპტომები.[284]McCabe JE, Wickberg B, Deberg J, et al. Listening visits for maternal depression: a meta-analysis. Arch Womens Ment Health. 2021 Aug;24(4):595-603. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33452571?tool=bestpractice.com

რემისიის შემდეგ ანტიდეპრესანტების მიღება არ იძლევა გარანტიას რეციდივისაგან დაცვაზე, მაგრამ არსებობს მტკიცებულება სულ მცირე სარგებლის შესახებ.[140]Gueorguieva R, Chekroud AM, Krystal JH. Trajectories of relapse in randomised, placebo-controlled trials of treatment discontinuation in major depressive disorder: an individual patient-level data meta-analysis. Lancet Psychiatry. 2017 Mar;4(3):230-7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5340978 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28189575?tool=bestpractice.com გააგრძელეთ ანტიდეპრესანტების კურსი, რამაც გამოიწვია რემისია 9-12 თვის განმავლობაში რემისიის დადგომიდან.[136]Geddes JR, Carney SM, Davies C, et al. Relapse prevention with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review. Lancet. 2003 Feb 22;361(9358):653-61. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12606176?tool=bestpractice.com [137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com თუმცა, ზოგიერთი ექიმი ურჩევს პაციენტებს, რომლებსაც აქვთ ხშირი რეციდივები და ანამნეზში რეციდივები,ვინც წარმატებით პასუხობს ანტიდეპრესანტულ მკურნალობას, შეიძლება საჭირო გახდეს განუსაზღვრელი თერაპია. პაციენტებმა, რომლებიც იღებენ ანტიდეპრესანტებს, რეგულარულად უნდა განიხილონ მათი ანტიდეპრესანტული მედიკამენტები, რათა შეფასდეს ეფექტურობა და რაიმე გვერდითი ეფექტების არსებობა და იმის უზრუნველსაყოფად, რომ გრძელვადიანი გამოყენება რჩება კლინიკურად გამართლებული.[139]Royal College of Psychiatrists. Position statement on antidepressants and depression. May 2019 [internet publication]. https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/improving-care/better-mh-policy/position-statements/ps04_19---antidepressants-and-depression.pdf?sfvrsn=ddea9473_5

თუ საჭიროა ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის შეწყვეტა, ნელა შეამცირეთ დოზა, რათა შემცირდეს მოხსნის უსიამოვნო სიმპტომების რისკი; ამას შეიძლება რამდენიმე თვე დასჭირდეს პაციენტისთვის მისაღები ტემპით. გაითვალისწინეთ, რომ ადამიანების გამოცდილება მოხსნის სიმპტომების შესახებ შეიძლება არსებითად განსხვავდებოდეს მსუბუქი და გარდამავალიდან უფრო ხანგრძლივ და უფრო მძიმემდე. მჭიდროდ დააკვირდით პაციენტს, რათა დარწმუნდეთ, რომ მოხსნის ნებისმიერი აშკარა გამოვლენილი სიმპტომი ფაქტობრივად არ წარმოადგენს მათი დეპრესიის რეციდივას.[139]Royal College of Psychiatrists. Position statement on antidepressants and depression. May 2019 [internet publication]. https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/improving-care/better-mh-policy/position-statements/ps04_19---antidepressants-and-depression.pdf?sfvrsn=ddea9473_5

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ფსიქოთერაპია სხვადასხვა ფორმით ნაჩვენებია, როგორც ეფექტური და ეკონომიური დეპრესიის სიმპტომების შესამცირებლად და ისეთივე ეფექტური, როგორც ფარმაკოთერაპია.[144]Health Quality Ontario. Psychotherapy for major depressive disorder and generalized anxiety disorder: a health technology assessment. Ont Health Technol Assess Ser. 2017 Nov 13;17(15):1-167. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5709536 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29213344?tool=bestpractice.com [145]Karyotaki E, Smit Y, de Beurs DP, et al. The long-term efficacy of acute-phase psychotherapy for depression: a meta-analysis of randomized trials. Depress Anxiety. 2016 May;33(5):370-83. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27000501?tool=bestpractice.com [146]Kappelmann N, Rein M, Fietz J, et al. Psychotherapy or medication for depression? Using individual symptom meta-analyses to derive a symptom-oriented therapy (SOrT) metric for a personalised psychiatry. BMC Med. 2020 Jun 5;18(1):170. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7273646 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32498707?tool=bestpractice.com შენარჩუნების ფაზაში აღმოჩნდა, რომ ფსიქოთერაპია ამცირებს რეციდივის სიხშირეს.[147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ასევე არსებობს მტკიცებულება, რომ ფარმაკოთერაპიიდან ფსიქოთერაპიაზე გადასვლა შემანარჩუნებელ ფაზაში შეიძლება იყოს მინიმუმ ისეთივე ეფექტური რეციდივის თავიდან ასაცილებლად, როგორც ფარმაკოთერაპიის გაგრძელება.[141]Guidi J, Fava GA. Sequential combination of pharmacotherapy and psychotherapy in major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021 Mar 1;78(3):261-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7689568 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33237285?tool=bestpractice.com [142]Breedvelt JJF, Warren FC, Segal Z, et al. Continuation of antidepressants vs sequential psychological interventions to prevent relapse in depression: an individual participant data meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021 Aug 1;78(8):868-75. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8135055 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34009273?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com

გახანგრძლივებული ფსიქოთერაპია ანტიდეპრესანტული მკურნალობით - ეფექტური ვარიანტია, როდესაც გრძელდება მკურნალობის როგორც მწვავე, ისე მიმდინარე ფაზაში.[115]Oestergaard S, Møldrup C. Optimal duration of combined psychotherapy and pharmacotherapy for patients with moderate and severe depression: a meta-analysis. J Affect Disord. 2011 Jun;131(1-3):24-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20950863?tool=bestpractice.com მკურნალობის ეტაპობრივი კვლევები ვარაუდობს, რომ კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) შეიძლება იყოს განსაკუთრებით მომგებიანი, როდესაც გამოიყენება მკურნალობის გაგრძელების ფაზაში; CBT ამცირებს რეციდივის/რეციდივის რისკს, სულ მცირე, ისევე როგორც და შესაძლოა უკეთესია, ვიდრე ანტიდეპრესანტების გაგრძელება.[150]Kuyken W, Hayes R, Barrett B, et al. Effectiveness and cost-effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy compared with maintenance antidepressant treatment in the prevention of depressive relapse or recurrence (PREVENT): a randomised controlled trial. Lancet. 2015 Jul 4;386(9988):63-73. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614622224 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25907157?tool=bestpractice.com [151]Guidi J, Tomba E, Fava GA. The sequential integration of pharmacotherapy and psychotherapy in the treatment of major depressive disorder: a meta-analysis of the sequential model and a critical review of the literature. Am J Psychiatry. 2016 Feb 1;173(2):128-37. http://ajp.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.ajp.2015.15040476 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26481173?tool=bestpractice.com [152]Bockting CLH, Klein NS, Elgersma HJ, et al. Effectiveness of preventive cognitive therapy while tapering antidepressants versus maintenance antidepressant treatment versus their combination in prevention of depressive relapse or recurrence (DRD study): a three-group, multicentre, randomised controlled trial. Lancet Psychiatry. 2018 May;5(5):401-10. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29625762?tool=bestpractice.com

გაერთიანებულ კლინიკურ კვლევებში დადგინდა, ყურადღებით გამოყენებლი CBT განსაკუთრებით სასარგებლოა რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[153]Kuyken W, Warren FC, Taylor RS, et al. Efficacy of mindfulness-based cognitive therapy in prevention of depressive relapse: an individual patient data meta-analysis from randomized trials. JAMA Psychiatry. 2016 Jun 1;73(6):565-74. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27119968?tool=bestpractice.com

ინტერპერსონალური ფსიქოთერაპია ასევე ეფექტურია რეციდივის პროფილაქტიკისთვის.[160]Cuijpers P, Donker T, Weissman MM, et al. Interpersonal psychotherapy for mental health problems: a comprehensive meta-analysis. Am J Psychiatry. 2016 Jul 1;173(7):680-7. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2015.15091141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27032627?tool=bestpractice.com

კომპიუტერული CBT რეკომენდებულია ზოგიერთი საერთაშორისო გაიდლაინებით რეციდივის პრევენციისთვის მსუბუქი დეპრესიის მქონე პაციენტებში.[226]Ramanuj P, Ferenchick EK, Pincus HA. Depression in primary care: part 2 - management. BMJ. 2019 Apr 8;365:l835. https://www.bmj.com/content/365/bmj.l835 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30962249?tool=bestpractice.com

დიდი დეპრესიის განმეორებითი ეპიზოდები უნდა განიხილებოდეს იმავე ანტიდეპრესანტით, რომელიც ადრე იწვევდა რემისიას, იმ პირობით, რომ რეციდივი არ მომხდარიყო ასეთი მედიკამენტებით ადექვატური შემანარჩუნებელი მკურნალობის დროს.

განიხილეთ შემანარჩუნებელი თერაპია მინიმუმ 3-დან 5 წლამდე ან სიცოცხლის განმავლობაში შემანარჩუნებელი მკურნალობა პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ დეპრესიის მესამე ეპიზოდი.[137]El-Mallakh RS, Briscoe B. Studies of long-term use of antidepressants: how should the data from them be interpreted? CNS Drugs. 2012 Feb 1;26(2):97-109. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22296314?tool=bestpractice.com პაციენტები დეპრესიის მეორე ეპიზოდით და შემდგომი რეციდივების რისკის ფაქტორებით (მაგ. ბიპოლარული აშლილობის ოჯახური ისტორია, განმეორება 1 წლის განმავლობაში, დაწყება მოზარდობაში, მძიმე დეპრესია ან სუიციდის მცდელობა, სიმპტომების უეცარი გაჩენა ან განმეორების წინა ისტორია) ისარგებლეთ გრძელვადიანი შემანარჩუნებელი თერაპიით. ამ მკურნალობის შერჩევა და წარმატება დამოკიდებულია დეპრესიული სიმპტომების ტიპსა და სიმძიმეზე, მაგრამ ყველაზე ხშირად ეყრდნობა კვლევასა და შეცდომას.

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

აღმოჩნდა, რომ ფსიქოთერაპია ამცირებს რეციდივის სიხშირეს.[147]Breedvelt JJF, Brouwer ME, Harrer M, et al. Psychological interventions as an alternative and add-on to antidepressant medication to prevent depressive relapse: systematic review and meta-analysis. Br J Psychiatry. 2021 Oct;219(4):538-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33205715?tool=bestpractice.com ფსიქოთერაპია პაციენტებისთვის, რომლებსაც განმეორებითი ეპიზოდები აწუხებთ შეიძლება ეფექტური იყოს, თუ ის ეხება იმ სასოწარკვეთას, რომელსაც ხშირად განიცდიან პაციენტები, როდესაც ისინი განიხილავენ გამოჯანმრთელებას, როგორც მხოლოდ ტანჯვის დროებით შვებას.და თუ ის ასწავლის პაციენტებს რეციდივების მოგვარების და შესაძლოა თავიდან აცილების გზებზე. ასევე არსებობს მტკიცებულება, რომ ფარმაკოთერაპიიდან ფსიქოთერაპიაზე გადასვლა შემანარჩუნებელ ფაზაში შეიძლება იყოს მინიმუმ ისეთივე ეფექტური რეციდივის თავიდან ასაცილებლად, როგორც ფარმაკოთერაპიის გაგრძელება.[141]Guidi J, Fava GA. Sequential combination of pharmacotherapy and psychotherapy in major depressive disorder: a systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021 Mar 1;78(3):261-9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7689568 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33237285?tool=bestpractice.com [142]Breedvelt JJF, Warren FC, Segal Z, et al. Continuation of antidepressants vs sequential psychological interventions to prevent relapse in depression: an individual participant data meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2021 Aug 1;78(8):868-75. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8135055 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34009273?tool=bestpractice.com ფსიქოლოგიურმა ჩარევებმა შეიძლება შეამციროს სამუშაოდან ავადმყოფობის გამოყოფის დღეების რაოდენობა, იქნება ეს პირისპირ თუ ონლაინ.[93]Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Neumeyer-Gromen A, et al. Interventions to improve return to work in depressed people. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Oct 13;(10):CD006237. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006237.pub4/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33052607?tool=bestpractice.com