მიდგომა
ინფიცირების მნიშვნელოვანი რისკფაქტორებია: ქვიშის ბუზის ნაკბენისადმი ექსპოზიცია, დაავადების შესახებ არასაკმარისი ინფორმაცია, მალნუტრიცია, იმუნოსუპრესია და, ზოგიერთ შემთხვევაში, სიახლოვე ინფიცირებულ პაციენტებთან. ანამნეზის შეგროვება და გასინჯვა აუცილებელია კლინიკური ეჭვის გასამყარებლად, როგორც კანის, ასევე ვისცერული ლეიშმანიოზის შემთხვევაში. სავალდებულოა ლაბორატორიული დადასტურება, რადგან სხვა დაავადებებიც ხასიათდება ანალოგიური კლინიკური სურათით.
ანამნეზი.
როგორც ვისცერული, ისე კანის ლეიშმანიოზის დროს, პაციენტის ანამნეზში შეიძლება აღინიშნოს:
ენდემურ რეგიონში ყოფნა[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კანის ლეიშმანიოზის (CL) ენდემურობის სტატუსი მსოფლიოში, 2020 წლეიშმანიოზზე გლობალური ეპიდზედამხედველობა: 2019–2020, საბაზისო მაჩვენებლები 2030 წლის მიზნებისთვის: ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია; 2021 წელი. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo/) [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ვისცერული ლეიშმანიოზის (VL) ენდემურობის სტატუსი მსოფლიოში, 2020 წ.ლეიშმანიოზზე გლობალური ეპიდზედამხედველობა: 2019–2020, საბაზისო მაჩვენებლები 2030 წლის მიზნებისთვის: ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაცია; 2021 წელი. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/igo/) [Citation ends].
უჯრედული ტიპის იმუნიტეტის სუპრესია, მოიცავს ნაკლებად მომწიფებულ იმუნურ სისტემასაც
წარსულში ანტი-ლეიშმანიური მკურნალობა (ჩნდება რეციდივის ეჭვი).
ვისცერული ლეიშმანიოზის წამყვანი სიმპტომებია:
გახანგრძლივებული ცხელება
დაღლილობა
ანორექსია (მადის დაქვეითება)
წონაში კლება
მუცლის შებერილობა.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ჰეპატოსპლენომეგალია ვისცერული ლეიშმანიოზის მქონე ეთიოპიელ პაციენტშიფოტო ეკუთვნის ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციას [Citation ends].
ვისცერული ლეიშმანიოზის შედარებით იშვიათი სიმპტომებია:
ხველა
დიარეა
ჟრჟოლა
სისხლდენა, მოიცავს ცხვირიდან სისხლდენას.
კლინიკური გამოკვლევა
კანის ლეიშმანიოზის წამყვანი ნიშნებია:
წყლულოვანი, კვანძოვანი, ფოლაქისებრი ან მეჭეჭისებრი დაზიანებები ნაკბენის ადგილას (კანის ლოკალიზებული ლეიშმანიოზი). დაზიანებები, როგორც წესი, ვლინდება ექსპოზირებულ კანზე, რაც მოიცავს სახეს, ზედა და ქვედა კიდურებს. ცალკეული წყლულოვანი დაზიანება, რომელიც ყურის ნიჟარას მოიცავს, ცნობილია "შიკლეროს" წყლულის სახელით სამხრეთ-აღმოსავლეთ მექსიკასა და ლათინურ ამერიკაში და გამოწვეულია Leishmania mexicana-ით.[10]
ქვიშის ბუზის (ფლებოტომუსის) ნაკბენიდან მოშორებით მდებარე დაზიანებები, მაგ., მცირე ტრავმა.
კანის მრავლობითი არა-წყლულოვანი კვანძები (კანის დიფუზური ლეიშმანიოზი).
კანის წყლულოვანი და პაპულონოდულური დაზიანებები (დისემინირებული ლეიშმანიოზი).
კვანძოვან-წყლულოვანი დაზიანებები, რომლებიც ლეიშმანიოზის შეხორცებულ ნაწიბურს აკრავს გარშემო (leishmaniasis recidivans).
მცირე ზომის კანქვეშა კვანძები (კვანძოვანი ლიმფანგიტი), ხშირად სპოროტრიქოიდური განლაგებით. ზოგჯერ შეიძლება განვითარდეს რეგიონული ლიმფადენოპათია.
გრანულომატოზური, წყლულოვანი და/ან დესტრუქციული ლორწოვანი ანთება ყველაზე ხშირია ცხვირის ღრუში, მაგრამ შეიძლება მოიცავდეს პირხახას ან ხორხს (ლორწოვანი ლეიშმანიოზი).[Figure caption and citation for the preceding image starts]: წყლულოვანი Leishmania braziliensis დაზიანება, რომელიც პერუდან დაბრუნებულ სტუდენტს აღენიშნებაექიმ ნ. არონსონის კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კანის ლეიშმანიოზის მკურნალობა, დაზიანების-შიდა ინექციასურათი ეკუთვნის ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციას [Citation ends].
ვისცერული ლეიშმანიოზის შემთხვევაში შესაძლებელია გამოვლინდეს:
კახექსია
ლიმფადენოპათია (ხშირია სუდანში, დანარჩენ მსოფლიოში იშვიათია)
სპლენომეგალია
ჰეპატომეგალია
ჰიპერპიგმენტაცია (სამხრეთ აზიაში).
შემთხვევათა უმრავლესობაში, ვისცერული ლეიშმანიოზის კლინიკური გამოვლინება იმუნოსუპრესიულ პაციენტებში ისეთივეა, როგორც იმუნოკომპეტენტურებში. იმუნოსუპრესიული პაციენტების მცირე ჯგუფს აღენიშნება ატიპური სიმპტომები (მაგ.: საჭმლის მომნელებელი ან რესპირატორული ტრაქტის დაზიანების ნიშნები, ელენთა არ არის გადიდებული).
კვლევები
სისხლის საერთო ანალიზი რეკომენდებულია ვისცერული ლეიშმანიოზის დროს ანემიის, ლეიკოპენიის და თრომბოციტოპენიის გამოვლენისა და მონიტორინგის მიზნით. გარკვეული მედიკამენტები, რომლებიც გამოიყენება ლეიშმანიოზის სამკურნალოდ (მაგ., პარომომიცინი, ხუთვალენტიანი ანტიმონიური მედიკამენტები, ამფოტერიცინი-B, მილტეფოზინი), შეიძლება იწვევდნენ ღვიძლის ან თირკმლის დისფუნქციას, რის გამოც საჭიროა ღვიძლის ფუნქციური ტესტები და შარდოვანას კონტროლი. ორსულობის ტესტი ადამიანის ქორიოგონული გონადოტროპინის გამოყენებით აუცილებლად უნდა ჩატარდეს მკურნალობის ვარიანტების შერჩევამდე, რადგან ზოგიერთი მედიკამენტი ტოქსიკურია ნაყოფისათვის. ხუთვალენტიანი ანტიმონიური მედიკამენტების ან პენტამიდინის დანიშვნამდე აუცილებელია ეკგ-ს ჩატარება, რათა მკურნალობის დაწყებამდე შეფასდეს QT ინტერვალი.
დიაგნოზი დასტურდება შესაბამისი ნიმუშების მიკროსკოპული კვლევით (ჰისტოპათოლოგია), პარაზიტების გამოყოფით სისხლიდან ან ქსოვილის კულტურიდან, პარაზიტის დნმ-ის დეტექციით მოლეკულურად პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციით (PCR); ვისცერული ფორმის დროს დამატებით ტარდება სეროლოგიური ტესტირება.[76][77][78] ტესტის არჩევანი დამოკიდებულია ლეიშმანიოზის ტიპსა და ტესტების ხელმისაწვდომობაზე. რეკომენდებულია რამდენიმე ტესტის ჩატარება, თუ შესაძლებელია, რათა დადებითი შედეგის გამოვლენის ალბათობა მაქსიმუმამდე გაიზარდოს.[8]
კანის ლეიშმანიოზის ლაბორატორიული გამოკვლევა
კანის დაზიანება ნიმუშის აღებამდე უნდა იყოს სუფთა ან დამუშავებული, საჭიროებისამებრ. თუ შესაძლებელია, დიაგნოსტიკური ღირებულების გასაზრდელად რეკომენდებულია რამდენიმე ტიპის ტესტირება.[79]
კანის ლეიშმანიოზზე ეჭვის მიტანის დროს, ხელმისაწვდომობის შემთხვევაში, უნდა ჩატარდეს პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკა (მაგ., პჯრ-დაფუძნებული კვლევები). ამგვარი მიდგომა უპირატესია პარაზიტების დაბალი დატვირთვის მქონე ნიმუშებისთვის (მაგ., ლორწოვანი ლეიშმანიოზის დროს).[78] მოლეკულური პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკა ტარდება ქსოვილოვან ნიმუშებზე, რომლებიც კანის ანათალის (დაახლ. ბრინჯის ზომის), წყლულის ნაცხის, ასპირატების და კანის განაკვეთიდან აღებული ნაცხის სახით გროვდება. კანის ბიოფსია ან ანათალი შეიძლება ხასიათდებოდეს უფრო დაბალი დიაგნოსტიკური ღირებულებით, რადგან პარაზიტები უფრო მეტი რაოდენობით გროვდება ეპიდერმისში და ზედაპირულ დერმაში.[80] მოლეკულური მეთოდები ასევე გამოიყენება ლეიშმანიის სახეობების გასარჩევად.
თუ მოლეკულური პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკა ხელმისაწვდომი არ არის, ნაჩვენებია ბიოფსიური ასპირატების, ნაცხების, ანაფხეკების ან კანის განაკვეთიდან აღებული ნაცხის მიკროსკოპული კვლევა გიმზას ან ჰემატოქსილინ-ეოზინის შეღებვით.[77] კანის ლეიშმანიოზისათვის ენდემურ ქვეყნებში მიკროსოპული გამოკვლევა არის ყველაზე ხშირი დიაგნოსტიკური მეთოდი. უნდა გამოჩნდეს ჩხირის ფორმის კინეტოპლასტი.[1] პარაზიტი ყველაზე კარგად გამოჩნდება ზეთოვანი იმერსიული მიკროსკოპიით, 100-ჯერ გადიდების ფონზე.
პარაზიტის გამოყოფა ქსოვილის კულტივირებით ან ბიოფსიის ნიმუშით შეიძლება იყოს გამოსადეგი და ხასიათდება 95%-იანი სპეციფიკურობით; თუმცა, ეს მიდგომა არ არის მაღალსენსიტიური (<50%), არის შრომატევადი და საჭიროებს სპეციალიზებულ ლაბორატორიებს. სახეობის განსაზღვრა შესაძლებელია ბიოქიმიურად (იზოფერმენტული ელექტროფორეზით), მასური სპექტროსკოპიით (MALDI) ან ნუკლეინის მჟავების ამპლიფიკაციით. ლეიშმანიის სახეობის განსაზღვრა გვეხმარება მკურნალობის წარმართვაში, განსაკუთრებით, თუ კონკრეტულ რეგიონში რამდენიმე სახეობა ცირკულირებს; ასევე, წყდება სისტემური მკურნალობის საჭიროება (მაგ., ამაზონის რეგიონში შეძენილი ინფექციის დროს ლორწოვანის ლეიშმანიოზის რისკი უფრო მაღალია).[8]
კანის ლეიშმანიოზის დიაგნოსტიკისთვის სეროლოგიური ტესტები არ გამოიყენება დაბალი მგრძნობელობის გამო, და, ამასთან, სეროლოგიური ტესტის შედეგების მიხედვით შეუძლებელია მიმდინარე და გადატანილი ინფექციების გაჩევა.
ვისცერული ლეიშმანიოზის ლაბორატორიული გამოკვლევა იმუნოკომპეტენტურ პაციენტებში
ვისცერული ლეიშმანიოზის დადასტურება შეიძლება რამდენიმე მაღალი მგრძნობელობისა და სპეციფიკურობის სეროლოგიური ტესტის მეშვეობით (ფერმენტ-დაკავშირებული იმუნოსორბენტული ანალიზი [ELIZA], არაპირდაპირი ფლუორესცენტული ანტისხეულების ტესტი, ვესტერნ-ბლოტი, პირდაპირი აგლუტინაციის ტესტი, rK39 ანტიგენზე დაფუძნებული სწრაფი ტესტი). ტესტის არჩევისას მთავარია მისი ხელმისაწვდომობა და ლაბორატორიის გამოცდილება.[2] თუმცა, აღნიშნული იმუნოლოგიური ტესტების მგრძნობელობა და სპეციფიკურობა განსხვავდება გეოგრაფიის, მასპინძლის იმუნური პასუხის და ტესტის ტიპის მიხედვით. გარდა ამისა, დადებითი შედეგი შეიძლება შენარჩუნდეს მკურნალობიდან წლების განმავლობაში.
თუ პაციენტს აქვს ტიპური კლინიკური გამოვლინება და დადებითი სეროლოგიური ტესტი, სასურველია (და არა აუცილებელი) პარაზიტოლოგიური კვლევა, ვინაიდან პარაზიტების აღმოჩენა და მათი რაოდენობის განსაზღვრა ადასტურებს დიაგნოზს და შესაძლოა, გააიოლოს მკურნალობის ეფექტის შეფასება. პაციენტებთან, რომლებთანაც სეროლოგიური ტესტი დადებითია, მაგრამ კლინიკური სურათი - ატიპური, საჭიროა პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკის ჩატარება. პარაზიტოლოგიური კვლევისთვის ნიმუშების მიღება შესაძლებელია ელენთის ქსოვილის ასპირაციით, თუმცა ეს ფატალური სისხლდენის რისკს შეიცავს; ძვლის ტვინიდან, რაც უპირატეს მეთოდს წარმოადგენს; ღვიძლიდან; ან ლიმფური კვანძებიდან. ძვლის ტვინის და ლიმფური კვანძების ქსოვილის მიკროსკოპული კვლევის მგრძნობელობა შეიძლება იყოს 50%-ზე ნაკლები; შესაბამისად, უარყოფითი შედეგი არ გამორიცხავს ლეიშმანიოზის არსებობას. ასპირატის ნიმუში უნდა გაიგზავნოს კულტივირებისათვის და/ან PCR კვლევისათვის, რომლებიც უფრო მგრძნობიარეა, ვიდრე ნაცხის მიკროსკოპული გამოკვლევა.[78]
თუ სეროლოგიური კვლევის შედეგი უარყოფითია, საჭიროა ალტერნატიული დიაგნოზის ძებნა.[2] თუმცა, თუ ვისცერულ ლეიშმანიოზზე კლინიკური ეჭვი მაღალია, რეკომენდებულია პარაზიტოლოგიური ტესტების ჩატარება.
ვისცერული ლეიშმანიოზის ლაბორატორიული გამოკვლევა იმუნოსუპრესიულ პაციენტებში
პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკა პირველი რიგის მეთოდია იმუნოსუპრესიულ პაციენტებში, რადგან სეროლოგიური კვლევა ნაკლებად მგრძნობიარეა ამ კოჰორტაში. ასევე, პარაზიტოლოგიური დიაგნოზი, როგორც წესი, უფრო მგრძნობიარეა, რადგან იმუნოსუპრესიულ პაციენტებში პარაზიტული დატვირთვა მაღალია სისხლსა და ქსოვილებში. პერიფერიული სისხლის ნაცხის ან ლეიკოციტური აპკის გამოკვლევა პირდაპირი მიკროსკოპიით, კულტურით ან PCR-ით (ყველაზე მეტად მგრძნობიარე მეთოდი), არის პირველი რიგის არაინვაიზური კვლევა. თუ შედეგები უარყოფითია, იგივე პროცედურები უნდა ჩატარდეს ძვლის ტვინის ასპირატზე. კლინიკური გამოვლინების მიხედვით, ნიმუში შეიძლება აღებული იქნას სხვა მდებარეობის დაზიანებებიდან (მაგ.: საჭმლის მომნელებელი ტრაქტი, კანი).
სეროლოგიური დიაგნოსტიკა დამატებითი ზომაა, ვინაიდან იმუნოსუპრესიულ პაციენტებში ამ მეთოდის მგრძნობელობა, როგორც წესი, დაბალია და ვარიაბელური. მეტიც, დაყოვნება დიაგნოსტიკასა და მკურნალობაში შეიძლება უფრო მეტად ზიანის მომტანი იყოს ამ მოწყვლად ჯგუფში.[19][81]
ვისცერული ლეიშმანიოზის რეციდივის დიაგნოზი
ვისცერული ლეიშმანიოზის რეციდივის შემთხვევაში, პაციენტებს აღენიშნებათ იგივე კლინიკური გამოვლინება, რაც პირველი ეპიზოდისას. რეციდივი უნდა დადასტურდეს პარაზიტოლოგიურად. უპირატესია პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკა პირდაპირი გასინჯვით ან ქსოვილის კულტივირებით. PCR-ის დიაგნოსტიკური ღირებულება არასაიმედოა, რადგან PCR დადებითი შეიძლება იყოს კლინიკურად განკურნებულ შემთხვევებშიც; თუმცა, რაოდენობრივი PCR-ით ვლინდება დნმ-ის მატება რეციდივის დროს.[8][82] რეციდივის დიაგნოზი ვერ დაეფუძნება სეროლოგიურ ტესტებს, რადგან Leishmania donovani ან Leishmania infantum-ის (სინონიმი: Leishmania chagasi) საწინააღმდეგო ანტისხეულები, როგორც წესი, პირველადი დიაგნოზიდან წლების განმავლობაში რჩება სისხლში.[83][84]
კალა-აზარის-შემდგომი კანის ლეიშმანიოზი
ანამნეზის შეკრება (ვისცერული ლეიშმანიოზის მკურნალობა წარსულში ან ახლა) და კლინიკური გასინჯვა (მაკულარული, მაკულოპაპულური ან კვანძოვანი გამონაყარი ტიპური მდებარეობით) საკმარისია კალა-აზარის-შემდგომი კანის ლეიშმანიოზის საწინააღმდეგო მკურნალობის დასაწყებად. დიაგნოზის დადასტურება შეიძლება კანის დაზიანებული უბნიდან აღებული ბიოპტატის პირდაპირი გამოკვლევით, კულტურით ან PCR-ით. პარაზიტოლოგიური დიაგნოსტიკის მგრძნობელობა უმჯობესდება, თუ საკვლევი ნიმუში დიდი ზომისაა ან კვანძოვანი დაზიანებიდან არის აღებული.[6] სეროლოგიური დიაგნოსტიკა არ გვეხმარება, რადგან სპეციფიკური ანტისხეულები L donovani-ის წინააღმდეგ რჩება ვისცერული ლეიშმანიოზის მკურნალობის შემდეგ მრავალი წლის განმავლობაში.[83][84]
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას