იანუს კინაზას (JAK) ინჰიბიტორები
უპადაციტინიბი და ფილგოტინიბი, შერჩევითი პერორალური JAK 1 ინჰიბიტორები, გრძელდება შეფასებული CD-ის სამკურნალოდ. მე-2 ფაზის პლაცებო-კონტროლირებად რანდომიზებულ კვლევაში, უპადაციტინიბმა გამოიწვია ენდოსკოპიური რემისია, მაგრამ არა კლინიკური რემისია ზომიერი და მძიმე CD მქონე პაციენტების მნიშვნელოვან ნაწილში.[212]Sandborn WJ, Feagan BG, Loftus EV Jr, et al. Efficacy and safety of upadacitinib in a randomized trial of patients with Crohn's Disease. Gastroenterology. 2020 Jun;158(8):2123-38;e8.
https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(20)30167-0/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32044319?tool=bestpractice.com
უპადაციტინიბმა გააუმჯობესა ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ცხოვრების ხარისხი შემდგომ კვლევაში, რომელშიც ჩართული იყო პაციენტების მსგავსი პოპულაცია.[213]Peyrin-Biroulet L, Louis E, Loftus EV Jr, et al. Quality of life and work productivity improvements with upadacitinib: phase 2b eidence from patients with moderate to severe Crohn's disease. Adv Ther. 2021 May;38(5):2339-52.
https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs12325-021-01660-7
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33755884?tool=bestpractice.com
ერთ ფაზაში 2 ორმაგად ბრმა რანდომიზებულ კვლევაში, ფილგოტინიბმა გამოიწვია კლინიკური რემისია მნიშვნელოვნად მეტ პაციენტში აქტიური ზომიერი ან მძიმე CD-ით პლაცებოსთან შედარებით.[214]Vermeire S, Schreiber S, Petryka R, et al. Clinical remission in patients with moderate-to-severe Crohn's disease treated with filgotinib (the FITZROY study): results from a phase 2, double-blind, randomised, placebo-controlled trial. Lancet. 2017 Jan 21;389(10066):266-75.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27988142?tool=bestpractice.com
სფინგოზინის 1-ფოსფატის რეცეპტორების მოდულატორები
მე-2 ფაზის უკონტროლო კვლევაში პაციენტებში ზომიერად და მძიმედ აქტიური CD-ით, კლინიკური გაუმჯობესება დაფიქსირდა ოზანიმოდის დაწყებიდან 12 კვირის განმავლობაში, პერორალური აგენტი, რომელიც შერჩევით მიზნად ისახავს სფინგოზინ-1-ფოსფატის რეცეპტორების 1 და 5 ქვეტიპებს.[215]Feagan BG, Sandborn WJ, Danese S, et al. Ozanimod induction therapy for patients with moderate to severe Crohn's disease: a single-arm, phase 2, prospective observer-blinded endpoint study. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2020 Sep;5(9):819-28.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32553149?tool=bestpractice.com
მიმდინარეობს მე-3 ეტაპის კვლევა.[216]ClinicalTrials.gov. A placebo-controlled study of oral ozanimod as maintenance therapy for moderately to severely active Crohn's disease. ClinicalTrials.gov identifier: NCT03464097. Aug 2022 [internet publication].
https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT03464097
რისანკიზუმაბი
რისანკიზუმაბი, ჰუმანიზებული მონოკლონური ანტისხეული, რომელიც შერჩევით აკავშირებს ინტერლეუკინ-23-ს და ბლოკავს ანთების პრო-ციტოკინების აქტივობას, იყო უფრო ეფექტური ვიდრე პლაცებო კლინიკური რემისიის გამოწვევისთვის აქტიური CD-ის მქონე პაციენტებში ორ კლინიკურ კვლევაში.[217]D'Haens G, Panaccione R, Baert F, et al. Risankizumab as induction therapy for Crohn's disease: results from the phase 3 ADVANCE and MOTIVATE induction trials. Lancet. 2022 May 28;399(10340):2015-30.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35644154?tool=bestpractice.com
რისანკიზუმაბმა დამტკიცდა აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის მიერ საშუალო და მძიმედ აქტიური CD-ის სამკურნალოდ.
ალოგენური გაფართოებული ცხიმოვანი ღეროვანი უჯრედები
Darvadstrocel, ალოგენური გაფართოებული ცხიმოვანი ღეროვანი უჯრედების სუსპენზია, დამტკიცებულია ევროპაში კომპლექსური პერიანალური ფისტულების სამკურნალოდ მოზრდილ პაციენტებში არააქტიური/მსუბუქად აქტიური სანათურის CD-ით (როდესაც ფისტულებმა აჩვენეს არაადეკვატური პასუხი მინიმუმ ერთ ჩვეულებრივ ან ბიოლოგიური თერაპია). მე-3 ფაზის კვლევაში ზრდასრული პაციენტების CD და მკურნალობის რეფრაქტერული კომპლექსური პერიანალური ფისტულით, დარვადსტროცელზე რანდომიზებული პაციენტების მნიშვნელოვნად უფრო დიდმა ნაწილმა მიაღწია რემისიას პლაცებოსთან შედარებით (53 [50%] 107-დან 36 [34%] 105-დან, შესაბამისად).[218]Panés J, García-Olmo D, Van Assche G, et al. Expanded allogeneic adipose-derived mesenchymal stem cells (Cx601) for complex perianal fistulas in Crohn's disease: a phase 3 randomised, double-blind controlled trial. Lancet. 2016 Sep 24;388(10051):1281-90.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27477896?tool=bestpractice.com
ანალოგიურად, 1 წლის განმავლობაში, დარვადსტროცელით ნამკურნალები პაციენტთა მნიშვნელოვნად უფრო დიდი ნაწილი იყო რემისიაში, საკონტროლო ჯგუფთან შედარებით.[219]Panés J, García-Olmo D, Van Assche G, et al. Long-term efficacy and safety of stem cell therapy (Cx601) for complex perianal fistulas in patients with Crohn's disease. Gastroenterology. 2018 Apr;154(5):1334-42;e4.
https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(17)36726-4/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29277560?tool=bestpractice.com
თუმცა, 1 წლის შემდეგ რეციდივის მაღალი სიხშირის გამო (როგორც პლაცებო, ასევე სამკურნალო ჯგუფებში), აღნიშნული მკურნალობა არ არის რეკომენდებული დიდ ბრიტანეთში.[220]National Institute for Health and Care Excellence. Darvadstrocel for treating complex perianal fistulas in Crohn's disease. Jan 2019 [internet publication].
https://www.nice.org.uk/guidance/ta556
აუტოლოგიური ჰემატოპოეზის ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია
რანდომიზებული კლინიკური კვლევის მონაცემების ანალიზით გამოვლინდა, რომ ჰემატოპოეზური ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია (HSCT) შეიძლება იყოს გარკვეული კლინიკური და ენდოსკოპიური სარგებელი პაციენტებში რეფრაქტორული CD-ით, რომელიც არ ექვემდებარება ოპერაციას.[221]Hawkey CJ, Allez M, Clark MM, et al. Autologous hematopoetic stem cell transplantation for refractory Crohn disease: a randomized clinical trial. JAMA. 2015 Dec 15;314(23):2524-34.
https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2475462
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26670970?tool=bestpractice.com
თუმცა, მკურნალობა დაკავშირებულია მნიშვნელოვან ტოქსიკურობასთან. ერთი პერსპექტიული კვლევის მიხედვით, მიუხედავად იმისა, რომ HSCT შეიძლება განხორციელებული იყოს რეფრაქტერული CD-ის მქონე პაციენტებში, საჭიროა საგანგებო დამხმარე ზომები.[222]Jauregui-Amezaga A, Rovira M, Marín P, et al. Improving safety of autologous haematopoietic stem cell transplantation in patients with Crohn's disease. Gut. 2016 Sep;65(9):1456-62.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26585938?tool=bestpractice.com
მიმდინარეობს მულტიცენტრული, რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევა.[223]Snowden JA, Hawkey C, Hind D, et al. Autologous stem cell transplantation in refractory Crohn's disease - low intensity therapy evaluation (ASTIClite): study protocols for a multicentre, randomised controlled trial and observational follow up study. BMC Gastroenterol. 2019 May 31;19(1):82.
https://bmcgastroenterol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12876-019-0992-2
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31151436?tool=bestpractice.com
ანტიტუბერკულოზური თერაპია
კლინიკური და პათოლოგიური დაკვირვებების შედეგად დადგინდა კრონის დაავადებასა და ატიპიურ მიკობაქტერიას შორის შესაძლო კავშირები. ერთი კოხრეინის მიმოხილვის შედეგად გამოვლინდა რომ ანტიტუბერკულოზური თერაპია შეიძლება სასარგებლო იყოს პაციენტებისთვის, რათა მოხდეს რეციდივის პრევენცია იმ პაციენტებში რომელთაც აქვთ პასიური დაავადება. თუმცა, შედეგები არ არის სანდო და საჭიროებს შემდგომ კვლევებს, რათა მივიღოთ მაღალი ხარისხის მტკიცებულება.[224]Patton PH, Parker CE, MacDonald JK, et al. Anti-tuberculous therapy for maintenance of remission in Crohn's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Jul 22;(7):CD000299.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000299.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27444319?tool=bestpractice.com
Trichuris suis ova-ს გადაყლაპვა
CD შედარებით უფრო ხშირია ინდუსტრიალიზებულ ქვეყნებში, სადაც ნაწლავის ჰელმინთებით კოლონიზაცია იშვიათია. ვარაუდობდნენ, რომ Trichuris suis ova-ის გადაყლაპოვამ შეიძლება გააუმჯობესოს CD, მაგრამ კლინიკურად მნიშვნელოვანი ეფექტი პლაცებოზე არ არის ნაჩვენები.[225]Schölmerich J, Fellermann K, Seibold FW, et al. A randomised, double-blind, placebo-controlled trial of Trichuris suis ova in active Crohn's disease. J Crohns Colitis. 2017 Apr 1;11(4):390-9.
https://academic.oup.com/ecco-jcc/article/11/4/390/2333902
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27707789?tool=bestpractice.com
კრონის დაავადების გამომრიცხავი დიეტა
ერთი მცირე საპილოტე კვლევით გამოვლინდა, რომ კრონის დაავადების გამომრიცხავი დიეტა, ნაწილობრივი ენტერალური კვებით ან მის გარეშე, ეფექტური იყო რემისიის ინდუქციისა და შესანარჩუნებლად მოზრდილებში მსუბუქი ან საშუალო სიმძიმის CD-ს დროს.[226]Yanai H, Levine A, Hirsch A, et al. The Crohn's disease exclusion diet for induction and maintenance of remission in adults with mild-to-moderate Crohn's disease (CDED-AD): an open-label, pilot, randomised trial. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2022 Jan;7(1):49-59.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34739863?tool=bestpractice.com
კრონის დაავადების გამომრიცხავი დიეტა მაღალპროტეინური და ჰემის, გლუტის, ცხოველურ ცხიმების და დანამატების ნაკლებად შემცველია. დიეტა შეიცავს პექტინს, გამძლე სახამებელს და ბოჭკოს. საჭიროა შემდგომი დიდი რანდომიზირებული კვლევები.