მიდგომა

CD შეიძლება მოიცავდეს კუჭ-ნაწლავის (GI) ტრაქტის ნებისმიერ ნაწილს პირიდან პერიანალურ ზონამდე. კრონის დაავადების დიაგნოსტირება ხდება ტიპური ანამნეზით, რომელსაც თან ერთვის გასინჯვის შედეგად მიღებული მონაცემები, განსაკუთრებით პერიანალური დაზიანების გამოვლინება.

CD-ის კლინიკური გამოვლინება და ჩატარებული გამოკვლევების რიგი განსხვავდება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ჩართული ნაწილის, ანთების ხარისხისა და გართულებების არსებობის მიხედვით.

ანამნეზი.

ნაწლავის ანთებითი დაავადების ოჯახური ანამნეზი დაკავშირებულია კრონის დაავადების(IBD) ალბათობის მატებასთან СD-ს მსგავსად. ის უფრო ხშირია თეთრკანიანებში, ვიდრე შავკანიან ან აზიელ ხალხში და აშკენაზას ებრაული წარმოშობის ინდივიდებში.[10][16][17] აშკენაზ ებრაელებს აქვთ კრონის დაავადების განვითარების 2-4 ჯერ მომატებული რისკი.[1][2]

CD-ის საწყის გამოვლინებას ჩვეულებრივ ადგილი აქვს ცხოვრების მეორე-მეოთხე ათწლეულში, მცირე პიკით 50-დან 60 წლამდე პერიოდში.[10][11][12]

კრონის დაავადების კლინიკური სურათი შეიცავს სხვადასხვა სიმპტომთა კომბინირებას, ეს არის დაღლილობა, დიარეა, მუცლის ტკივილი, წონის კლება, ცხელება და სისხლდენა გასტროინტესტინალური ტრაქტიდან. ბევრ პაციენტს აქვს არასპეციფიკური სიმპტომები და წლების განმავლობაში დაავადება დიაგნოსტირებული არ არის.

გამორიცხეთ ალტერნატიული მიზეზები

ანამნეზით უნდა გამორიცხოთ სიმპტომების ალტერნატიული მიზეზებიც. ახლო წარსულში მოგზაურობა, ანტიბიოტიკების მიღება ან დაავადებულთან კონტაქტი მიუთითებს დიარეის ინფექციურ გამომწვევ მიზეზზე.

ნაწლავური ტუბერკულოზი მნიშვნელოვანი დიფდიაგნოზია, რომელიც არ უნდა გამოგრჩეთ.[54] ამ დროს შეცდომით კრონის დაავადების მკურნალობის დანიშვნა იმუნოსუპრესიით შეიძლება იყოს სიცოცხლისათვის საშიში.[55] ეჭვისას შეიძლება საჭირო გახდეს ტუბერკულოზის ემპირიული მკურნალობა სპეციალისტის მითითებებით.[56] მეტა-ანალიზის შედეგებზე დაფუძნებული ბაიესის მოდელი შესაძლოა დაგვეხმაროს კრონის დაავადებასა და ნაწლავური ტუბერკულოზის დიფერენცირებაში ბუნდოვანი დიაგნოზის დროს.[54][57]

გასინჯვა

პაციენტებს აქვთ აბდომინალური სიმპტომების ერთობლიობა, როგორიცაა მარჯვენა ქვედა კვადრანტში მომატებული მგრძნობელობა და მუცლის პალპირებადი მასა.

უნდა შესრულდეს შემდეგი:

  • ორალური გამოკვლევა წყლულების გამოსავლენად

  • პერინეული(შორისის) ინსპექტირება პერიანალური კანის პოლიპების, ფისტულების, აბსცესების და სინუსური ტრაქტებისათვის

  • ციფრული რექტალური გამოკვლევა ფარული სისხლისა და მასის გამორიცხვის მიზნით.

საჭიროა კანის ინსპექცია კრონის დაავადების ნიშნებზე, როგორიცაა კვანძოვანი ერითემა და განგრენული პიოდერმა. უნდა გამოითვალოს საწყისი სხეულის მასის ინდექსი წონის შემდგომი ცვლილებების აღმოჩენისთვის.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: პაციენტს ხელებზე აქვს კვანძოვანი ერითემის ნიშნები. CDC/ მარგარეტ რენზიკრონის დაავადების აქტიურობის ინდექსის ქულების შემცირება : [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@388dbeed

თავდაპირველი ლაბორატორიული კვლევები

ყველა პაციენტს უნდა ჩაუტარდეს სისხლის საერთო ანალიზი, სრული მეტაბოლური პანელი, C-რეაქტიული ცილა და ერითროციტების დალექვის სიხშირე საწყისი გამოვლინებისას.[58][59] უნდა განისაზღვროს სისხლის შრატის რკინა, ვიტამინი B12-სა და ფოლიუმის მჟავას დონე.[59][60]

განავალი უნდა გაგზავნონ მიკროსკოპული გამოკვლევისთვის (კვერცხი, ცისტა და პარაზიტები) და კულტურისთვის.[59]

ნაჩვენებია Clostridium difficile ტოქსინზე ტესტირება, განსაკუთრებით თუ ახლო წარსულში ვლინდება ანტიბიოტიკების გამოყენების ანამნეზი. C difficile ინფექციაIBD-ის მქონე პაციენტებში ასოცირდება მოკლევადიანი და გრძელვადიანი სიკვდილიანობის გაზრდასთან.[61]

იერსინია ენტეროკოლიტიკა სეროლოგია საჭიროა იმ პაციენტებში, რომელთაც აქვთ ილეიტის კლინიკური ეჭვი.[62]

გამოსახულებითი კვლევები

მუცლის ღრუს რენდგენი უნდა იყოს საწყისი გამოკვლევების შემადგენელი ნაწილი. არ არის კრონის დაავადების სადიაგნოსტიკო ტესტი, მაგრამ დამხმარეა დაავადების სიმძიმის შესაფასებლად. შეიძლება შესამჩნევი იყოს ნაწლავის გაფართოება და პნევმოპერიტონეუმი.

კომპიუტერული ტომოგრაფია (CT) და მაგნიტურ-რეზონანსული (MR) კვლევები

CT და MR კვლევები გვთავაზობს უფრო მაღალი გარჩევადობის გამოსახულებას, ვიდრე კონტრასტული რენტგენოლოგიური კვლევები, ასევე დამატებით ინფორმაციას აბდომინური ორგანოებისა და სტრუქტურების შესახებ (მაგ., ლიმფადენოპათია და ავთვისებიანი სიმსივნეები) დიაგნოზის დასახმარებლად.[58][59]

პაციენტები, რომელთაც შეუძლიათ ორალური კონტრასტის ატანა, არიან CT ენტეროგრაფიის ან MR ენტეროგრაფიის კანდიდატები.[63] CT ენტეროგრაფია მგრძნობიარეა (75%-დან 90%-მდე) და შეუძლია შეაფასოს ალტერნატიული დიაგნოზი და CD-ის პოტენციური გართულებები (მაგ., ობსტრუქცია, აბსცესი, ფისტულა).[63] MR ენტეროგრაფიის მახასიათებლები (მგრძნობელობა 77% - 82%, სპეციფიკა 80% 100%) მსგავსია CT ენტეროგრაფიისა, მაგრამ ხელმისაწვდომობა შეიძლება იყოს შეზღუდული.[63] გაიდლაინებით სავარუდოა, რომ MR ენტეროგრაფია უნდა იყოს არჩევითი ტესტი, ვინაიდან მას არ აქვს პაციენტზე მაიონებელი გამოსხივების ზემოქმედება.[58][59][64][Figure caption and citation for the preceding image starts]: კომპიუტერულ ტომოგრაფიაზე აღინიშნება თეძოს ნაწლავის ტერმინალური ნაწილის გასქელება იმ პაციენტებში,რომელთაც აქვთ კრონის დაავადების გამწვავება.Provided by Drs Wissam Bleibel, Bishal Mainali, Chandrashekhar Thukral, and Mark A. Peppercorn, the previous authors of this topic [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@1a5b0c37[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კომპიუტერულ ტომოგრაფიაზე აღინიშნება თეძოს ნაწლავის ტერმინალური ნაწილის გასქელება იმ პაციენტებში,რომელთაც აქვთ კრონის დაავადების გამწვავება.Provided by Drs Wissam Bleibel, Bishal Mainali, Chandrashekhar Thukral, and Mark A. Peppercorn, the previous authors of this topic [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@4f271d68

CT ენტეროგრაფია და MR ენტეროგრაფია სასარგებლოა პოსტოპერაციული შეფასებისა და რეციდივის შესაფასებლად.[65]

ექოსკოპია

შეიძლება განხილულ იყოს მუცლისა და მენჯის ულტრაბგერა.[58][59][63] მგრძნობელობა და სპეციფიკურობა მერყეობს 75%-დან 94%-მდე და 67%-დან 100%-მდე.[63] ულტრაბგერით შეიძლება გამოვლინდეს ექსტრამურული გართულებები, სტენოზური სტრიქტურები და ხელშემწყობია შეფასებისა და დაავადების მიმდინარეობის მონიტორინგისათვის.[59][66] სიმსუქნემ (მწვავე მძიმე პაციენტებშ) შეიძლება გამორიცხოს ულტრაბგერის კაბელის ადეკვატური შეკუმშვა. ულტრაბგერა შეიძლება არ იყოს ისეთი ეფექტური, როგორც CT ან MR საშუალებები ალტერნატიული ეტიოლოგიის დასადგენად.[63]

ენდოსკოპია

ილეოკოლონოსკოპია ბიოფსიით უნდა ჩატარდეს საეჭვო CD-ის შესაფასებლად.[58][59][63]

ილეოკოლონოსკოპია და ვიზუალიზაციური კვლევები დამატებითია CD-ის დიაგნოსტირებისთვის.[58][59][63] ლორწოვანი გარსის ცვლილებები, რომლებიც მიუთითებს CD-ზე, მოიცავს ლორწოვანის კვანძოვანობას, ერითემას, შეშუპებას, წყლულებს, გახეთქვას, სტენოზის და ფისტულოზური ტრაქტის გახსნის იდენტიფიცირებას.[59] დაზიანებები წყვეტილია, ნაწლავის ნორმალური გარეგნობის წყვეტილი უბნებით (გამოტოვებული დაზიანებები). ნორმალური სწორი ნაწლავის მტკიცებულება და ტერმინალური ილეუმის იზოლირებული ჩართულობა დიაგნოზზე მიმანიშნებელია.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კრონის ილეიტის ენდოსკოპიური სურათიProvided by Drs Wissam Bleibel, Bishal Mainali, Chandrashekhar Thukral, and Mark A. Peppercorn, the previous authors of this topic [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@72dbfcd4

მსხვილი ნაწლავის და ნაწლავის სეგმენტური ბიოფსიები უნდა იქნას მიღებული CD-ის მიკროსკოპული მტკიცებულების შესაფასებლად.[58] მიკროსკოპული მახასიათებლები, რომლებიც დამხმარეა წყლულოვანი კოლიტისა და CD-ს დიფერენცირებისათვს, მოიცავს გრანულომას, არქიტექტურულ ცვლილებას და დაავადების გავრცელებას.[67] თუმცა, გრანულომატოზური ანთება დაფიქსირდა CD-ით დაავადებულთა უმცირესობაში (30%-50%); ეს არ არის საჭირო დიაგნოსტიკისთვის.[59][67]

არაჩვეულებრივი ლორწოვანი გარსის ბიოფსია ხელს უწყობს ჰისტოლოგიური დაავადების მასშტაბის იდენტიფიცირებას.[59] თუ განიხილება ტუბერკულოზი, ილეოცეკალური ბიოფსიით მიღებული ქსოვილი შეიძლება შემოწმდეს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიაზე.[56]

ეზოფაგოგასტროდუოდენოსკოპია (ზედა კუჭ-ნაწლავის ენდოსკოპია) ჩვეულებრივ არ არის საჭირო, როგორც დიაგნოსტიკური შეფასების ნაწილი, მაგრამ შეიძლება ჩატარდეს პაციენტებში კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ზედა ნაწილის ნიშნები და სიმპტომები.[58][59]

კაფსულური ენდოსკოპია ჩვეულებრივ დაჯავშნილია პაციენტებისთვის, რომელთაც აქვთ ნორმალური ან ორაზროვანი რადიოლოგიური გამოსახულებითი გამოკვლევები, რომლებშიც არსებობს დაავადების ეჭვის მაღალი მაჩვენებელი.[58][59] კაფსულის გამტარიანობის შეფასება რეკომენდებულია ენდოსკოპიის წინ, კაფსულის შეკავების რისკის შესამცირებლად.[59]

ფეკალური კალპროტექტინი და ფეკალური ლაქტოფერინი

ფეკალური კალპროტექტინი და ფეკალური ლაქტოფერინი ნაწლავის ანთების არაინვაზიური მარკერებია.[68][69][70][71] ისინი გამოიყოფა განავალში, როდესაც ნეიტროფილები გროვდება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ანთბით ნებისმიერ ადგილზე.

ფეკალური კალპროტექტინი დაგეხმარებათ განასხვავოთ IBD გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომისგან.[59] ფეკალური კალპროტექტინი და ფეკალური ლაქტოფერინი არ არის სპეციფიკური CD-სთვის და შეიძლება გაიზარდოს განავალში ნაწლავის სხვა პათოლოგიების დროს (მაგ., ინფექციური ენტერიტი, კოლორექტალური ნეოპლაზია).[59] ეს სპეციფიკის ნაკლებობა ზღუდავს მათ დიაგნოსტიკურ როლს.

ფეკალური კალპროტექტინი ფართოდ გამოიყენება პირველადი ჯანდაცვაში, როგორც მარკერი:[58][72][73][74]

  • რეციდივი პაციენტებში მშვიდი IBD და

  • დაავადების აქტივობის გამოვლენა და მონიტორინგი სიმპტომურ პაციენტებში, ინვაზიური და რესურს-ინტენსიური ენდოსკოპიური მონიტორინგის თავიდან აცილება.

ფეკალური კალპროტექტინის და ფეკალური ლაქტოფერინის განსაზღვრას შეიძლება ჰქონდეს როლი რეციდივის პროგნოზირებაში, მკურნალობის ეფექტიანობის შეფასებაში და ოპერაციის შემდგომი რეციდივის პროგნოზირებაში.[58][59]

კალპროტექტინი და ლაქტოფერინი შეიძლება იყოს მომატებული გასტროინტესტინალური ტრაქტის ზოგიერთი ავთვისებიანი მდგომარეობის შემთხვევაში (მაგ: კოლორექტული კიბო) და ინფექციის დროს. სპეციფიკურობის ეს ნაკლებობა ზღუდავს მათ დიაგნოსტიკურ როლს, თუმცა ფეკალური კალპროტექტინის ტესტირება დამტკიცებულია აშშ-ს სურსათისა და წამლის ადმინისტრაციის მიერ და რეკომენდებულია IBD-სა და გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის დიფერენცირების მიზნით.[58][59][75][76]

ტესტები კრონის დაავადების პოსტოპერაციულ ფაზაშიც გამოიყენება.[77]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას