მკურნალობის ალგორითმი

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება

მიმდინარე

ყველა პაციენტის

1-ლი რიგის – მუდმივი მულტიდისციპლინური მხარდაჭერა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
1-ლი რიგის – 

მუდმივი მულტიდისციპლინური მხარდაჭერა

ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების ეროვნული ინსტიტუტის (NICE) მითითებებით სავარაუდოა, რომ ME/CFS-ით დაავადებულ პაციენტებზე კარგი ზრუნვა შედეგია ME/CFS-ის მართვაში გაწვრთნილ და გამოცდილ ჯანდაცვისა და სოციალური დაცვის პროფესიონალების ინტეგრირებულ გუნდზე წვდომით.[8]

პირველადი ჯანდაცვის კლინიკები მთავარ როლს ასრულებს ME/CFS-ით დაავადებული პაციენტების მართვაში, როგორც წესი, ინარჩუნებს პასუხისმგებლობას გრძელვადიან ზრუნვაზე და მონიტორინგზე, მეორადი ზრუნვის ME/CFS სპეციალისტების გუნდთან პარტნიორობით.

პირველადი ჯანდაცვის კლინიკის მთავარი როლი არის ჯანდაცვის, სოციალური დაცვისა და განათლების სხვა პროფესიონალებთან კონტაქტის დამყარება პაციენტის სპეციფიკური განვითარებადი საჭიროებების საპასუხოდ და საზოგადოებაში რესურსებზე წვდომის ხელშეწყობა(მაგ., ფიზიოთერაპია, ოკუპაციური თერაპია, დიეტური მხარდაჭერა და რაიონული საექთნო პერსონალის ვიზიტები) დაავადების სიმძიმისა და ინდივიდუალური საჭიროებების მიხედვით.[10]​

NICE რეკომენდაციით ME/CFS-ით დაავადებულ მოზრდილებს პირველადი ჯანდაცვის ფარგლებში წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა ჩაუტარდეთ მოვლისა და მხარდაჭერის გეგმის მიმოხილვა; ხოლო ბავშვებსა და ახალგაზრდებში, მიმოხილვა რეკომენდებულია მინიმუმ 6 თვეში ერთხელ რეკომენდებულია. პირველადი ჯანდაცვის მიმოხილვები უფრო ხშირად უნდა მოეწყოს საჭიროებისამებრ, ინტერვალი დამოკიდებულია სიმპტომების სიმძიმესა და სირთულეზე და მათი მართვის ეფექტურობაზე.[8]

საწყისი მკურნალობა უნდა იყოს ინდივიდუალური, ყველაზე მძიმე ჩივილების სპექტრიდან გამომდინარე. ერთ-ერთი მიდგომა გულისხმობს ყველაზე მძიმე სიმპტომებზე ფოკუსირებას და თითოეული მათგანის ერთროულად მართვას წინასწარი გაწერილი ვიზიტების დროს. ერთ-ერთი შესაძლო სტრატეგიაა პაციენტებთან კონსულტაცია ყოველ 3 თვეში მათ შესაფასებლად ჯანმრთელობის სხვა პრობლემებზე და განკურნებად დაავადებებზე.

მულტიდისციპლინური მხარდაჭერა შეიძლება მოიცავდეს ყოველდღიური ცხოვრების აქტივობების მხარდაჭერას, თვითმართვის სტრატეგიების შემუშავებას, მითითებებს პოტენციური რეციდივის მართვის შესახებ და მოქნილი სამუშაო ვალდებულებების წახალისებას. აუცილებელია, რომ სერვისის პროვაიდერები იყვნენ პრაქტიულები და რეკომენდაციას უწევდნენ მოქნილობას მძიმე ან ძალიან მძიმე ME/CFS- პაციენტებში: კონკრეტულად, შინ ვიზიტების შეთავაზებით ან ონლაინ ან სატელეფონო კონსულტაციებით და ინვალიდობის დამხმარე საშუალებებისა და მოწყობილობების აპლიკაციების მხარდაჭერით.[8]

სანდო საგანმანათლებლო მასალების მიწოდება შეიძლება სარგებლიანი იყოს და დაეხმაროს პაციენტს თვითმართვაში. NHS: ME/CFS Opens in new window

განიხილე – ენერგიის მართვა/სტიმულაცია

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ენერგიის მართვა/სტიმულაცია

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

„ენერგეტიკული კონვერტის“ კონცეფცია, როგორც NICE-ის გაიდლაინებშია ასახული, ME/CFS-ით დაავადებულ ადამიანებს აძლევს სტრატეგიას, მართონ ვარჯიშისადმი ამტანობა.[8][10]​​​​​​ ენერგეტიკული კონვერტი ეხება ენერგიის იმ რაოდენობას, რომელიც პაციენისათვის ხელმისაწვდომია ყოველდღიური ყველა აქტივობის შესასრულებლად.[183] ენერგეტიკული კონვერტის ზომა უნდა განისაზღვროს ყოველდღიურად, რადგან რესურსები და ტოლერანტობა შეიძლება განსხვავდებოდეს ყოველდღიურად და დამოკიდებულია ცხოვრებისეულ სხვა სტრესორებზე. ენერგეტიკული კონვერტის გადაჭარბება ამცირებს ამ რეზერვებს და იწვევს სიმპტომების და კოგნიტური და ფიზიკური ფუნქციონირების შემდგომ გაუარესებას. პაციენტს და პრაქტიკოსს შეუძლიათ ერთად იმუშაონ, რათა ამოიცნონ პირადი ენერგიის ლიმიტები და დააწესონ გონივრული შეზღუდვები აქტივობებზე.

„ტემპი“ გულისხმობს თვითმართვის სტრატეგიას, რომლის დროსაც ინდივიდები ყოფენ აქტივობებს მცირე ნაწილებად დასვენების ინტერვალებით, რათა დარჩნენ კონვერტის საზღვრებში.[23][183][193]​​​​​​​​ როგორც ზოგადი სახელმძღვანელო, პაციენტებს ურჩევენ შეინარჩუნონ გულისცემის სიხშირე ასაკობრივი პროგნოზის მაქსიმუმის 70%-ზე ნაკლებზე. ძალისხმევის დაგეგმილი ორგანიზება მნიშვნელოვანია, რათა თავიდან იქნას აცილებული ენერგეტიკული კონვერტის გადაჭარბებით მიყენებული ზიანი.[194] მიუხედავად იმისა, რომ პეისინგმა შეიძლება შემოიღოს დაძლევის სტრატეგია ზოგიერთი პაციენტისთვის, ეს არ არის თერაპია და შეიძლება არ გააუმჯობესოს და პირიქით - გააძლიეროს ME/CFS-ის სიმპტომები, და უნდა განხორციელდეს ექიმის ან პრაქტიკოსი მედდის ხელმძღვანელობით. წარმატებული პეისინგი ითვლება ყველაზე მომგებიანი მართვის სტრატეგიად ME/CFS-ისთვის NICE-ის, აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის (CDC) და აშშ-ის ჯანმრთელობის ეროვნული ინსტიტუტის მიხედვით.[8]​​[145][192]​​​​​​ მიზანია, პაციენტის შესაძლებლობების ოპტიმიზაცია, შეინარჩუნოს ყოველდღიური ცხოვრების აქტივობები და თემში/საზოგადოებაში მონაწილეობა.

შენიშვნა: NICE განსაზღვრავს ხარისხობრივ სავარჯიშო თერაპიას (GET), როგორც "მიღწევადი ვარჯიშის ან ფიზიკური აქტივობის საბაზისო ხაზს და შემდეგ ფიზიკურად აქტიურობის დროს დახარჯული დროის ფიქსირებული მატების გაზრდას". ეს არის თერაპია, რომელიც დაფუძნებულია ME/CFS-ის დეკონდიციონირებისა და ვარჯიშის თავიდან აცილების თეორიებზე. მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღინიშნოს, რომ სტრუქტურირებული GET არ არის რეკომენდებული პეისინგის სტრატეგიებთან ერთად.[8]​ თუმცა, ME/CFS-თ დაავადებულმა პაციენტებმა შეიძლება აიტანონ ინდივიდუალურად შედგენილი საქმიანობის გეგმა, რომელიც შემუშავებულია მცოდნე და გამოცდილ პროფესიონალებთან თანამშრომლობით.[23] აქტივობის გეგმა მიზნად უნდა ისახავდეს აერობული და შემეცნებითი ფუნქციების დაქვეითებაზე ძალისხმევის უარყოფითი ეფექტების მინიმუმამდე შემცირებას.

იხილეთ ფიზიოთერაპევტის ან ოკუპაციური თერაპევტის მიმართვა.

განიხილე – გარემოს ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

გარემოს ცვლილებები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ME/CFS-თ დაავადებული ადამიანები, როგორც წესი, აფიქსირებენ მგრძნობელობას სინათლის, ხმაურის და სუნის მიმართ და ხშირად დიაგნოსტირდება მრავლობითი ქიმიური მგრძნობელობით. აქედან გამომდინარე, შეიძლება მართებული იყოს შემდეგი წახალისების განხილვა, რათა შეზღუდოს გარემოს გავლენა სიმპტომებზე: სუნამოებისა და ქიმიური ნივთიერებებისგან თავისუფალი გარემო; თვალის ნიღბების და ყურის საცობების გამოყენება.

განიხილე – ფსიქოსოციალური ჩარევები

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ფსიქოსოციალური ჩარევები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

კოგნიტური ქცევითი თერაპია(CBT), სიმპტომების მართვაში მხარდასაჭერად, შეიძლება შეეთავაზოთ ME/CFS-ით დაავადებულ მოზრდილებს, ბავშვებს და ახალგაზრდებს.[8] Mindfulness არის ალტერნატიული ფსიქოსოციალური მიდგომა, რომელიც რეკომენდებულია სიმპტომების შესამსუბუქებლად ME/CFS-ში ევროპული ME/CFS ხელმძღვანელობით.[10]

ტექნიკის პროტოკოლები, მათ შორის CBT ან გონივრული მიდგომის ჩათვლით, არ არის სტანდარტიზებული, რადგან არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავებები შედეგებში სხვადასხვა ქვეყნებსა და სხვადასხვა კვლევებს შორის მათი ჩართვის კრიტერიუმებიდან გამომდინარე. CBT-ის კვლევები ME/CFS-ით დაავადებულ პირებში აღრიცხავს მნიშვნელოვან გაუმჯობესებას ფსიქიკური ჯანმრთელობი ქულებში, დაღლილობის ქულებში და 6 წუთიანი სიარულში, მაგრამ ეფექტის ზომები დაბალი იყო და არ იყო ჩასწორებული მრავალჯერადი შედარებისთვის.[195]​​​​[196]​​​​​ ინტერნეტით მხარდაჭერილი CBT არის განვითარებადი მიდგომა, რომელმაც თავდაპირველად აჩვენა პერსპექტიული შედეგები და შეიძლება ხელი შეუწყოს პირისპირ შეხვედრებზე დასწრების სირთულეების მქონე ადამიანებს წვდომას.[197]​ რუტინულ სამედიცინო პრაქტიკაში CBT-მ არ გამოიღო კლინიკურად მნიშვნელოვანი გრძელვადიანი სარგებელი ME/CFS-ში.[196]

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ფსიქოსოციალური ინტერვენციების შეთავაზება არ ასახავს რწმენას, რომ ME/CFS არის ფსიქოლოგიური ეტიოლოგიის; ფსიქოსოციალური ინტერვენციები უნდა იყოს შემოთავაზებული დიდი სიფრთხილით, რათა თავიდან იქნას აცილებული დისტრესი.[198]​

პირიქით, ეს ტექნიკა სასარგებლო იყო სხვა ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანებში. მაგალითად, ქრონიკულად დაავადებულ პაციენტებში, გონებამახვილობის უნარები დადებითად მოქმედებს დეპრესიაზე, განწყობასა და აქტივობის დონეზე.[199] ეს მიდგომა ხელს უწყობს ME/CFS-ის მქონე ადამიანს ამოიცნოს არასასურველი ემოციების გამომწვევი აზრები, დისფუნქციური ქცევები და კოგნიტური შაბლონები და იყენებს მიზანზე ორიენტირებულ, სისტემატურ პროცედურას თვითშეფასების გასაძლიერებლად. CBT შეიძლება დაეხმაროს ME/CFS-ს ახალ დიაგნოზთან გამკლავებაში, გააუმჯობესოს დაძლევის სტრატეგიები და დაეხმაროს რეაბილიტაციაში. CBT უნდა შეეთავაზოს არა როგორც ME/CFS-ის „განკურნება“, არამედ, როგორც ხელშემწყობი სიმპტომების მართვაში და თვითმართვის სტრატეგიების დახვეწაში ფუნქციონირებისა და ცხოვრების ხარისხის გასაუმჯობესებლად.[8]

განიხილე – დაღლილობის, PEM და კოგნიტური აშლილობის მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

დაღლილობის, PEM და კოგნიტური აშლილობის მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

CDC, NICE და მაიოს კლინიკის მიხედვით, პეისინგი უზრუნველყოფს ყველაზე მომგებიან მიდგომას ME/CFS-ში დაღლილობისა და ვარჯიშის შემდგომი სისუსტის (PEM) შესამცირებლად.[8][192][202]​​​​​​​​

იხილეთ ენერგიის მენეჯმენტი/პეისინგი.

სხვა დამხმარე ზომები შეიძლება მოიცავდეს: დამხმარე ხელსაწყოებს და სახლის დამხმარე მოწყობილობებს; სკოლის/სამუშაო მოქნილობა.

განიხილე – ძილის დარღვევის მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ძილის დარღვევის მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ძილის სირთულეები მთავარი პრობლემაა და პირველადი მართვა ძილის ჰიგიენის დაცვაა. NICE-ის სახელმძღვანელო რეკომენდაციას უწევს ძილის მართვის პერსონალიზებულ რჩევებს ME/CFS-ით დააავადებული პირებისათვის.[8]

თუ ეს არაეფექტურია, შეაფასეთ ძილის დარღვევის ძირითადი მიზეზები. ზოგადად ზრდასრულ პოპულაციაში, უძილობისთვის CBT (CBT-I), როგორც წესი, რეკომენდირებულია, როგორც პირველი რიგის მართვის ვარიანტი ქრონიკული უძილობისთვის.[203] ძილის/ღვიძილის რითმის ნორმალიზება იწყება დღისით ძილის შეწყვეტით, რაც რელაქსაციური თერაპიის ფარგლებში აუმჯობესებს ძილის ხარისხის. ინსტრუქციები მიეწოდება რეციდივის პრევენციის მიზნით.

იხ უძილობა.

განიხილე – ტკივილის მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ტკივილის მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

რეაბილიტაციამ და მასთან დაკავშირებულმა ჯანდაცვის სერვისის ფარგლებში შესაძლოა უზრუნველყოფილიყოს ტკივილის არაფარმაკოთერაპიული მიდგომები, მათ შორის აკუპუნქტურა და მასაჟი, თუ პაციენტი მოითმენს შეხებას.[10]​

NICE ინსტრუქცია ME/CFS-ისთვის ეხება თავის ტკივილისა და ნეიროპათიური ტკივილის მკურნალობას, სადაც დეტალურადაა აღწერილი შემდეგი.

თავის ტკივილისთვის: ასპირინის, პარაცეტამოლის ან არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების (არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების) არჩევანი.

ME/CFS-ის სხვა ტკივილისთვის: ამიტრიპტილინის, დულოქსეტინის, გაბაპენტინის ან პრეგაბალინის არჩევანი.[8]​

NICE-მა მიიღო გადაწყვეტილება, არ ურჩია რაიმე ფარმაკოლოგიური ჩარევა, რომელიც სპეციფიკურია ME/CFS ტკივილისთვის, მტკიცებულების ნაკლებობის მოტივით. NICE-ის მიერ ზემოთხსენებული ვარიანტები შეესაბამება ME/CFS-ის ტკივილის რეკომენდაციებს EUROMENE-ის ევროპულ სახელმძღვანელოში.[10] თუმცა, მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება ამ ფარმაკოთერაპიული აგენტებისთვის ME/CFS ტკივილის სამკურნალოდ რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების მეშვეობით. გაითვალისწინეთ, რომ ტკივილგამაყუჩებლები აუმჯობესებს ტკივილს, მაგრამ არაა სისტემური ჰიპერალგეზიის სამკურნალო საშუალება არ არის.

შეიძლება საჭირო გახდეს ტკივილის სპეციალისტებთან რეფერალი, თუ ტკივილი არ პასუხობს საწყის მკურნალობას.[8]​ თუ თავდაპირველი მკურნალობა არ არის ატანადი, შემდგომი ფარმაკოლოგიური რეკომენდაციები ტკივილის მენეჯმენტისთვის ფიბრომიალგიის დროს შეიძლება გამოყენებულ იქნას მკურნალობის სახელმძღვანელოდ, სპეციალიზებული ტკივილის/ME/CFS/ფიბრომიალგიის სერვისებთან ერთად.[204][205]

იხ ფიბრომიალგია.

განიხილე – ორთოსტატული აუტანლობის მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ორთოსტატული აუტანლობის მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ორთოსტატული აუტანლობა პოსტურული ორთოსტატული ტაქიკარდიის გარეშეც კი არის ძირითადი შემზღუდველი მდგომარეობა, რომლის მკურნალობაც შესაძლებელია კომპრესიული წინდებით, პოზიციის ცვლილებებით და მარილით დატვირთვით.[10][207]​ რჩევები დიეტის, ყოველდღიური აქტივობების და აქტივობის მხარდაჭერის შესახებ უნდა იყოს მორგებული ინდივიდზე, სხვა ME/CFS სიმპტომების გათვალისწინებით.[8]​

მეორეული ჯანდაცვის რგოლში რეფერალი გამართლებულია, თუ სიმპტომები მძიმეა ან გაუარესდება, ან არსებობს შეშფოთება, რომ სხვა მდგომარეობა შეიძლება იყოს მიზეზი.[8]

შეიძლება იყოს ფლუდროკორტიზონის, პირიდოსტიგმინის ან სხვა პრეპარატების როლი, რომლებიც გამოიყენება ორთოსტატული არასტაბილურობისთვის ME/CFS-ში.[10][208]

NICE გვირჩევს, რომ ორთოსტატული აუტანლობისათვის ME/CFS-ით დაავადებულ ადამიანებში, უნდა დაინიშნოს ფარმაკოთერაპია ან ზედამხედველობა უნდა გაეწიოთ მხოლოდ ორთოსტატულ აუტანლობაში გამოცდილი კლინიცისტის მიერ; ეს იმიტომ ხდება, რომ ფარმაკოთერაპიამ შეიძლება გააუარესოს სხვა სიმპტომები ME/CFS-ის მქონე ადამიანებში.[8]

იხ პოსტურული ორთოსტატული ტაქიკარდიის სინდრომი.

განიხილე – გასტროინტესტინური სიმპტომების მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

გასტროინტესტინური სიმპტომების მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომისა და საკვების შეუწყნარებლობის მსგავსი სიმპტომები, როგორც წესი, მოხსენებულია ME/CFS-ში.[10] დააკვირდით პაციენტებს არასრულფასოვან კვებაზე და წონის უნებლიე კლებაზე ან მატებაზე.[8] დიეტის მოდიფიკაცია და საკვების თავიდან აცილების პრაქტიკა შეიძლება რეკომენდებული იყოს კონკრეტულ გარემოებებში დიეტოლოგის მხარდაჭერით.[10] თუმცა, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებმა, რომლებიც იკვლევენ დიეტური ინტერვენციების ეფექტებს ME/CFS-ში, გამოიღო არათანმიმდევრული შედეგები.[209] დიეტური მენეჯმენტი არ არის შემოთავაზებული როგორც განკურნება ან მკურნალობა, არამედ როგორც მენეჯმენტის გეგმის ნაწილი, რომელიც მიზნად ისახავს დიეტის ზემოქმედების მინიმუმამდე შემცირებას კუჭ-ნაწლავის გამოვლინებებზე.

NICE გაიდლაინები ME/CFS-ისთვის ხელს უწყობს ME/CFS-ით დაავადებული ადამიანების მითითებას დიეტური შეფასებისთვის და მენეჯმენტის გეგმის შესაქმნელად დიეტოლოგის მიერ, რომელსაც განსაკუთრებული ინტერესი აქვს ME/CFS-ით, თუ ისინი არიან: წონაში დაკლება და არასწორი კვების რისკი; წონაში მატება; შემზღუდავი დიეტის დაცვით.[8]

იმ შემთხვევაში, თუ საკვების თავიდან აცილების პრაქტიკა და დიეტური მენეჯმენტი წარუმატებელია, ფარმაკოლოგიური ჩარევები შეიძლება გამოყენებულ იქნას კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების გასაუმჯობესებლად.

იხ გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი.

განიხილე – თანმხლები შფოთვის ან დეპრესიის მართვა

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

თანმხლები შფოთვის ან დეპრესიის მართვა

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

თანმხლები დეპრესიის ან შფოთვისთვის, CBT ± ანტიდეპრესანტები შეიძლება იყოს გამოსადეგი, დეპრესიისა და შფოთვის მენეჯმენტის შესაბამისად ზოგადი პოპულაციისთვის.[210][211]​ იმის გათვალისწინებით, რომ ME/CFS-ის მქონე ზოგიერთ პაციენტს შეიძლება ჰქონდეს ჰიპერმგრძნობელობა მედიკამენტების გვერდითი ეფექტების მიმართ, ჩვეულებრივ რეკომენდებულია წამლით მკურნალობის დაწყება დაბალი სუბთერაპიული დოზით, შემდგომნი თანდათანობითი ზრდით თერაპიულ დონემდე, რამდენადაც ატანადი იქნება.[201]

არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ანტიდეპრესანტები დამხმარე იყოს PEM-ის, კოგნიტურ დისფუნქციის, ორთოსტატულ აუტანლობის ან ME/CFS-ის სხვა კარდინალურ მახასიათებლებისთვის. ანტიდეპრესანტული პრეპარატის არჩევანი კომორბიდული დეპრესიის ან შფოთვისთვის უნდა ეფუძნებოდეს მკურნალობის ისტორიას, პრეპარატის გვერდითი ეფექტების პროფილს და პაციენტის პირველად პასუხს მკურნალობაზე.

დეპრესიის სტანდარტული მკურნალობის შესაძლო გვერდითი ეფექტები მოიცავს სედაციას, ორთოსტატულ ჰიპოტენზიას,მადის და წონის მომატებას, რამაც შეიძლება გააუარესოს დაღლილობა და ავტონომიური ლაბილობა ზოგიერთ პაციენტში. კლინიკურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ვარჯიშის საჭირო რაოდენობის მიღწევის სირთულე ნიშნავს, რომ ME/CFS-ით დაავაებულმა ადამიანებმა შეიძლება განიცადონ გადაჭარბებული არასასურველი ეფექტები, როგორიცაა წონის მატება, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს იატროგენული დიაბეტი ტიპი 2 და მეტაბოლური სინდრომი ასოცირებული გრძელვადიანი ჯანმრთელობის შედეგებთან.

მედიკამენტური მკურნალობით მდგომარეობის გაუმჯობესებას შესაძლოა რამდენიმე კვირა დასჭირდეს, თუმცა დეპრესიის უფრო მძიმე ფორმების დროს სავარაუდოა მკურნალობაზე შედარებით დაგვიანებული პასუხი.[213]

სუიციდის შეფასება სტანდარტული მეთოდია ყველა იმ პაციენტთან, რომელზეც არსებობს კლინიკური დეპრესიის ან მაღალი სტრესის ეჭვი. გაერთიანებულ სამეფოში ერთ კვლევაში აღმოჩნდა, რომ სუიციდ-სპეციფიკური სიკვდილიანობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა ME/CFS-ით დაავადებულ პაციენტებში ზოგად პოპულაციასთან შედარებით, რაც მიუთითებს ექიმის ინფორმირებულობისა და თანაგრძნობით მოვლის აუცილებლობაზე.[212] ფსიქიკური ჯანმრთელობის კრიზისის მენეჯმენტი და/ან ჯანდაცვის მეორეულ რგოლში რეფერალი შეიძლება იყოს მითითებული მძიმე დეპრესიის შემთხვევაში (მაგ., სუიციდის რისკის არსებობისას).

იხ დეპრესია მოზრდილებში, დეპრესია ბავშვებში, გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა, და სუიციდის რისკის შემსუბუქება.

განიხილე – ფიზიოთერაპევტთან ან ოკუპაციურ თერაპევტთან რეფერალი

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
განიხილე – 

ფიზიოთერაპევტთან ან ოკუპაციურ თერაპევტთან რეფერალი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

NICE რეკომენდაციას უწევს ME/CFS-ით დაავადებული ადამიანებს მიმართონ ფიზიოთერაპევტს ან ოკუპაციურ თერაპევტს, რომელიც მუშაობს ME/CFS სპეციალისტთა გუნდში, თუ მათ: აქვთ სირთულეები გამოწვეული ფიზიკური აქტივობის ან მობილობის შემცირებით; გრძნობენ მზადყოფნას განავითარონ თავიანთი ფიზიკური აქტივობა ყოველდღიური ცხოვრების ამჟამინდელი საქმიანობის მიღმა; ან სურთ ფიზიკური აქტივობის ან სავარჯიშო პროგრამის ჩართვა თავიანთი ME/CFS-ის მართვაში.[8]

შეიძლება საჭირო გახდეს ოკუპაციური თერაპევტის შეფასება და ხელმისაწვდომობა, რათა დაეხმაროს სახლში ადაპტაციშის საშუალო და ძალიან მძიმე ME/CFS-ით დაავადებული პირებისათვის. ეს დამხმარე საშუალებები შეიძლება მოიცავდეს, მაგრამ არ შემოიფარგლება მხოლოდ შემდეგით: შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პარკინგი, ინვალიდის ეტლები, მოტორიზებული სკუტერები, საშხაპე სკამები, კიბეების ამწეები.

ფიზიოთერაპიამ შეიძლება დამხმარე იყოს ME/CFS-ის ფიზიკური სიმპტომებისათვის. ფიზიოთერაპია შემოთავაზებულია როგორც მართვის მიდგომა და არ არის მკურნალობის დადასტურებული ვარიანტი.

მნიშვნელოვანია, რომ ნებისმიერი ფიზიოთერაპია ან აქტივობა/ვარჯიშის გეგმა ყურადღებით იყოს დაგეგმნილი ინდივიდუალური პაციენტისთვის და ზედამხედველობდეს ME/CFS სპეციალისტის გუნდი; მიზანია აერობული და შემეცნებითი ფუნქციების დაქვეითების ფონზე ვარჯიშის არყოფითი შედეგების მინიმუმამდე შემცირება.[8]

მე-2 რიგის – ჯანდაცვის მეიორეულ რგოლში რეფერალი

Back
მიმდინარე
|
ყველა პაციენტის
მე-2 რიგის – 

ჯანდაცვის მეიორეულ რგოლში რეფერალი

მეორეული ჯანდაცვის პირთან რეფერალი საჭიროა, თუ პაციენტის ახალი სიმპტომები ან არსებულის გუარესება გამოვლინდა.[8]

იმ შემთხვევაში, თუ ME/CFS-ით დაავადებულ პირს სურს ფარმაკოლოგიური ჩარევა, როდესაც რეაბილიტაცია და მხარდაჭერის სტრატეგიები წარუმატებელია, ME/CFS-ის სპეციალისტმა შეიძლება განიხილოს ფარმაკოლოგიური ინტერვენციები, რომლებიც მიმართულია დაღლილობისა და კოგნიტური დარღვევებისაკენ.

NICE გაიდლაინები ME/CFS-ის შესახებ, ხაზს უსვამს, რომ მტკიცებულებები ამ აგენტების შესახებ შეზღუდული და ძალიან დაბალი ხარისხისაა. საბოლოო ჯამში, NICE-ის რეკომენდაციით, ამ ფარმაცევტული საშუალებებიდან ბევრი არ უნდა იქნას გამოყენებული ME/CFS-ის სამკურნალოდ.[8]

აუცილებელია ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ ME/CFS-ის სამკურნალოდ ან განკურნების სახით არ შეიძლება იყოს შემოთავაზებული ფარმაკოლოგიური ჩარევა; თუმცა, კლინიკურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, შესაძლებელია გარკვეული შემსუბუქება.

იმის გათვალისწინებით, რომ ME/CFS-ით დაავადებულ ზოგიერთ პაციენტს შეიძლება ჰქონდეს ჰიპერმგრძნობელობა მედიკამენტების გვერდითი ეფექტების მიმართ, ჩვეულებრივ, რეკომენდებულია წამლით მკურნალობის დაწყება დაბალი სუბთერაპიული დოზით, შემდგომი თანდათანობითი ზრდით თერაპიულ დონემდე, რამდენადაც ტოლერანტული იქნება.[201]

შემდგომი ხაზის ფარმაცევტული აგენტები, რომლებიც ზოგჯერ ინიშნება ჯანდაცვის მეორეულ რგოლში კოგნიტური დარღვევებისა და დაღლილობისთვის (ძალიან დაბალი ხარისხის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით) მოიცავს მოდაფინილს, ამანტადინს და მეთილფენიდატს.[214][215][216][217]​​​​​[218] გაითვალისწინეთ, რომ განსაკუთრებით ამანტადინი ასოცირდება რამდენიმე არასასურველ მოვლენასთან და შეიძლება ცუდად ატანადი იყოს.[217]

შემდგომი ხაზის აგენტები, რომლებიც ზოგჯერ ინიშნება ძილის დარღვევისთვის, მოიცავს ტრაზოდონს, დაბალი დოზით ტრიციკლურ ანტიდეპრესანტებს და ციკლობენზაპრინს. მტკიცებულება ME/CFS სპეციფიკურ ამ მედიკამენტებზე დეფიციტურია.[219][220][221][222]

back arrow

აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას