სეფსისი მოზრდილებში

არსებობს სეფსისის და ორგანული დისფუნქციით მიმდინარე სეფსისის შეფასების მრავალი სისტემა და განსაზღვრებები. არც ერთი მათგანი არ არის სრულყოფილი და ბევრი ცდილობს მსგავსი ცვლადების გაზომვას. თანმიმდევრული (ან სეფსისთან დაკავშირებული) ორგანოთა უკმარისობის შეფასების (SOFA) ქულა რეკომენდირებულია 2016 წლის საერთაშორისო კონსენსუსის განმარტებებში, მაგრამ მნიშვნელოვანია იმის აღიარება, რომ ნებისმიერი ქულის კლინიკური სარგებლობა ეყრდნობა ინდივიდუალური პრაქტიკოსის კლინიკურ შეფასებას და გადაწყვეტილების მიღებას. SOFA კრიტერიუმები და სისტემური ანთებითი რეაქციის სინდრომის (SIRS) კრიტერიუმები, რომლებიც მათ შეცვალეს, ორივე საჭიროებს სისხლის ანალიზების ლაბორატორიულ ანალიზს. შესაბამისად, დაგვიანებით იდენტიფიცირდება ის იმ პაციენტები, რომლებიც სეფსისი გამო გაუარესებისა და ორგანული დისფუნქციის რისკის ქვეშ იმყოფებიან.

სეფსისის და სეპტიკური შოკის მესამე საერთაშორისო შემათანხმებელი კომისიის განსაზღვრებები (სეფსისი-3) (2016)[1]Singer M, Deutschman CS, Seymour CW, et al. The third international consensus definitions for sepsis and septic shock (Sepsis-3). JAMA. 2016 Feb 23;315(8):801-10. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2492881 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26903338?tool=bestpractice.com

1. სეფსისი: მესამე საერთაშორისო შემათანხმებელი კომისიის მიერ შემუშავებული სეფსისის განსაზღვრება, გამოქვეყნებული 2016 წ., განმარტავს სეფსისს, როგორც სიცოცხლისთვის საშიშ ორგანოთა დისფუნქციას, რომელიც გამოწვეულია მიმღები ორგანიზმის უმართავი რეაქციით. კონსესუსის კომისიის 2016 წ. განსაზღვრების მიხედვით, 2-ზე მეტად მომატებული SOFA ქულა ორგანოთა დისფუნქციაზე მიუთითებს. SOFA ქულების გამოთვლა ხდება შემდეგი სისტემების შეფასებით, ინტენსიური თერაპიის განყოფილბაში (ICU):

• რესპირატორული (PaO2/FiO2 თანაფარდობა)

• ნევროლოგიური (გლასგოს კომის შკალის შეფასებით)

• გულსისხლძარღვთა (საშუალო არტერიული წნევა [MAP] ან ვაზოპრესორების გამოყენება)

• კოაგულაცია (თრომბოციტების რიცხვი)

• თირკმლის (კრეატინინის დონე და შარდის მოცულობა)

• ღვიძლი (ბილირუბინის დონე)

2016 წ. შემათანხმებელი კომისიის განსაზღვრებით რეკომენდებულია, რომ SOFA კრიტერიუმებმა ჩაანაცვლოს ორგანოთა დისფუნქციის ადრე რეკომენდებული კრიტერიუმები, რომლებიც შემოთავაზებული იყო 2001 წლის განსაზღვრებების კონსესუსის კონფერენციის მიერ. "სწრაფი" (q)SOFA კრიტერიუმები რეკომენდირებულია ICU პარამეტრის მიღმა, გამოსაყენებლად, რათა სწრაფად იდენტიფიცირდეს საეჭვო ინფექციით დაავადებული პაციენტები, რომლებსაც, სავარაუდოდ, ცუდი შედეგი ექნებათ. თუმცა, Surviving Sepsis Campaign გვირჩევს არ გამოიყენოთ qSOFA, როგორც სეფსისის ან სეპტიური შოკის სკრინინგის ერთი ინსტრუმენტი, ინფექციაზე საეჭვო პაციენტებში(საწოლთან შედარებით ადრეული გაფრთხილების ქულებთან და SIRS კრიტერიუმებთან შედარებით) მისი დაბალი მგრძნობელობის გამო პაციენტებისთვის საეჭვო ინფექციით.[69]Evans L, Rhodes A, Alhazzani W, et al. Surviving sepsis campaign: international guidelines for management of sepsis and septic shock 2021. Crit Care Med. 2021 Nov 1;49(11):e1063-143. https://www.doi.org/10.1097/CCM.0000000000005337 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34605781?tool=bestpractice.com [70]Churpek MM, Snyder A, Han X, et al. Quick Sepsis-related Organ Failure Assessment, Systemic Inflammatory Response Syndrome, and Early Warning Scores for detecting clinical deterioration in infected patients outside the intensive care unit. Am J Respir Crit Care Med. 2017 Apr 1;195(7):906-11. https://www.atsjournals.org/doi/10.1164/rccm.201604-0854OC http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27649072?tool=bestpractice.com [71]Fernando SM, Tran A, Taljaard M, et al. Prognostic accuracy of the Quick Sequential Organ Failure Assessment for mortality in patients with suspected infection: a systematic review and meta-analysis. Ann Intern Med. 2018 Feb 20;168(4):266-75. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29404582?tool=bestpractice.com ​​

2. მძიმე სეფსისი: სეფსისის განსაზღვრების ცვლილების გათვალისწინებით, 2016 წ. შემათანხმებელი კომისიის განსაზღვრების მიხედვით, ტერმინი "მძიმე სეფსისი" (როგორც იგი განისაზღვრა 1991-2001 კონსესუსის ჯგუფის განსაზღვრებების ფარგლებში) უნდა გაუქმდეს.

3. სეპტიკური შოკი: ხელახლა გაანისაზღვრა სეპტიკური შოკი, როგორც სეფსისის ქვეჯგუფი, რომელშიც განსაკუთებით ძლიერი სისხლის მიმოქცევის, უჯრედოვანი და მეტაბოლური დარღვევებით დაკავშირებულია სიკვდილიანობის უფრო მაღალ რისკთან, ვიდრე მხოლოდ სეფსისის შემთხვევაში.[1]Singer M, Deutschman CS, Seymour CW, et al. The third international consensus definitions for sepsis and septic shock (Sepsis-3). JAMA. 2016 Feb 23;315(8):801-10. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2492881 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26903338?tool=bestpractice.com 2016 წ. კონსესუსის კომისიის განსაზღვრებების მიხედვით, სეპტიკური შოკი არის სეფსისი, შემდეგში მახასიათებლებით:

• პერსისტენტული ჰიპოტენზია, რომელიც საჭიროებს სისხლძარღვების შემავიწროვებელ პრეპარატებს, რათა შენარჩუნებულ იქნას MAP ≥65 მმ.წვყ.ვ

• ლაქტატას შრატში >2 მმოლ/ლ (>18 მგ/დლ), სისხლის მიმოქცევის აღდგენის ღონისძიებების მიუხედავად.

მწვავე ფიზიოლოგიური და ქრონიკული ჯანმრთელობის შეფასების II სკალა (APACHE II)[113]Knaus WA, Draper EA, Wagner DP, et al. APACHE II: a severity of disease classification system. Crit Care Med. 1985 Oct;13(10):818-29. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3928249?tool=bestpractice.com

APACHE ქულები ხშირად გამოიყენება დაავადების სიმძიმის დასადგენად ინტენსიურ განყოფილებაში და სიკვდილის რისკის პროგნოზისთვის. [ APACHE II ქულების სისტემა Opens in new window ] ლეტალობის რისკი მაღალია, თუ ქულები ≥25.

სეფსისის რისკის შეფასების სხვა მოდელები

შემუშავებულია რამდენიმე მოდელი ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში გამოყენებისთვის, მათ შორის, APACHE III, მწვავე ფიზიოლოგიური ცვლილებების გამარტივებული შალა და სიკვდილიანობის ალბათობის მოდელი II.[34]Shapiro NI, Wolfe RE, Moore RB, et al. Mortality in Emergency Department Sepsis (MEDS) score: a prospectively derived and validated clinical prediction rule. Crit Care Med. 2003 Mar;31(3):670-5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12626967?tool=bestpractice.com [114]Knaus WA, Wagner DP, Draper EA, et al. The APACHE III prognostic system. Risk prediction of hospital mortality for critically ill hospitalized adults. Chest. 1991 Dec;100(6):1619-36. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1959406?tool=bestpractice.com [115]Rivers EP, Nguyen, HB, Amponsah D. Sepsis: a landscape from the emergency department to the intensive care unit. Crit Care Med. 2003 Mar;31(3):968-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12627013?tool=bestpractice.com

შემუშვებულია ასევე პაციენტების ჯგუფისთვის დამახასიათებელი შეფასების სისტემები. მაგალითად, შემუშვებულია ინსულტის რეაქციის და ორგანოთა უკმარისობის მიმართ მიდრეკილების და გადაუდებელი დახმარების განყოფილებაში სეფსისის შკალები, რათა მოხდეს იმ პაციენტების კლასიფიკაცია რისკის ჯგუფების მიხედვით, სეფსისის ან სეპტიკური შოკის შემთხვევაში, რომლებიც მიიღეს ავარიების და გადაუდებელი დახმარების განყოფილებაში; მეანობაში სეფსისის შკალა შემუშვებულია ფეხმძიმობის ან მშობიარობის შემდგომ პერიოდში ქალების რისკის ჯგუფის დასადგენად.[116]Macdonald SP, Arendts G, Fatovich DM, et al. Comparison of PIRO, SOFA, and MEDS scores for predicting mortality in emergency department patients with severe sepsis and septic shock. Acad Emerg Med. 2014 Nov;21(11):1257-63. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/acem.12515 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25377403?tool=bestpractice.com [117]Albright CM, Ali TN, Lopes V, et al. The sepsis in obstetrics score: a model to identify risk of morbidity from sepsis in pregnancy. Am J Obstet Gynecol. 2014 Jul;211(1):39;e1-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24613756?tool=bestpractice.com შეფასების ეს სისტემები ხელს უწყობს სეფსისის იდენტიფიკაციას და მენეჯმენტს პაციენტების კონკრეტულ ჯგუფებში.[118]Vasquez DN, Das Neves AV, Vidal L, et al. Characteristics, outcomes, and predictability of critically ill obstetric patients: a multicenter prospective cohort study. Crit Care Med. 2015 Sep;43(9):1887-97. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26121075?tool=bestpractice.com

მიმდინარეობს მრავალრიცხოვანი კვლევები სეფსისის სიმძიმის "ეტაპების განსაზღვრის" მეთოდების დასადგენად, სისხლის სხვადასხვა მარკერების გამოყენებით.[92]Shehabi Y, Sterba M, Garrett PM, et al. Procalcitonin algorithm in critically ill adults with undifferentiated infection or suspected sepsis: a randomized controlled trial. Am J Respir Crit Care Med. 2014 Nov 15;190(10):1102-10. https://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201408-1483OC#.V0JdkOQpqZM http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25295709?tool=bestpractice.com [119]Warhurst G, Dunn G, Chadwick P, et al. Clinical diagnostic accuracy of rapid detection of healthcare-associated bloodstream infection in critical care using multi-pathogen real-time polymerase chain reaction (RT-PCR) technology. Health Technol Assess. 2015 May;19(35):1-142. https://www.journalslibrary.nihr.ac.uk/hta/hta19350/#/full-report http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25961752?tool=bestpractice.com მართალია ზოგიერთი მეთოდი თავდაპირველად პერსპექტიული ჩანდა, მაგრამ მათი მტკიცებულებების ბაზა კვლავაც სუსტია და მათი როლი მომავალ კლინიკურ პრაქტიკაში გაურკვეველია.