მიდგომა
ინფექციური მონონუკლეოზი შეიძლება განვითარდეს ეპშტეინ-ბარის ვირუსით (EBV) გამოწვეული პირველადი ინფექციის მქონე პაციენტებში, თუმცა, ასე ყველა შემთხვევაში არ ხდება და დამოკიდებულია ინფიცირების ასაკსა და მასპინძლის ორგანიზმის სხვა ფაქტორებზე. დიაგნოზს ადასტურებს ცხელების, ფარინგიტისა და ლიმფადენოპათიის კლასიკური სურათი, ატიპიური ლიმფოციტოზი, ჰეტეროფილური ანტისხეულების აგლუტინაციის დადებითი ტესტი და ვირუსის სპეციფიკური ანტისხეულების დადებითი სეროლოგიური ტესტი. ინფექციური მონონუკლეოზის დიაგნოსტიკაში მნიშვნელოვანია ზოგადი პრაქტიკის (ოჯახის) ექიმების როლი, რადგან ისინი ხვდებიან EBV ვირუსთან დაკავშირებული დაავადების მქონე პაციენთა უმრავლესობას.[33]
ანამნეზი და ფიზიკური გასინჯვა
EBV ინფექცია შეიძლება იყოს უსიმპტომო, გამოიწვიოს მსუბუქი, არაპეციფიკური სიმპტომები ან ინფექციური მონონუკლეოზი, სიმპტომებით და დაღლილობით, რომელიც გრძელდება 6 თვემდე ან მეტი ხნის განმავლობაში.
ინფექციური მონონუკლეოზისთვის დამახასიათებელია კლასიკური ტრიადა: ცხელება, ფარინგიტი და ლიმფადენოპათია. დიაგნოზზე ეჭვი უნდა მიიტანოთ 10-30 წლის პირებში, რომელთაც უვლინდებათ აღნიშნული სიმპტომები. ასევე ძალიან ხშირია დაღლილობა/შეუძლოდ ყოფნა, რაც პაციენტთა დაახლოებით 82%-ში გვხვდება.[34]
გამონაყარი ვლინდება მოზრდილთა 10%-ში, მაგრამ შეიძლება გამოვლინდეს ბავშვთა ერთ მესამედთან.[34] როგორც წესი, ჩნდება ავადმყოფობის პირველ დღეებში და გრძელდება 1 კვირის განმავლობაში. შესაძლოა იყოს ერითემატოზული, მაკულოპაპულური ან წითელასმაგვარი. სხვა იშვიათი ნიშნებია: სპლენომეგალია, მიალგია, ჰეპატომეგალია და სიყვითლე.[34][35] ხანდაზმულებში დაავადება შესაძლოა გამოვლინდეს ჰეპატიტით ან უცნობი ეტიოლოგიის ცხელებით.[6][7] დაფიქსირებულია ელენთის გაგლეჯის შემთხვევები ინფექციური მონონუკლეოზით დაავადებული პაციენტებში საწყისი გამოვლინების დროს ან დამახასიათებელი სიმპტომების განვითარებამდე.[5]
მას ახასიათებს ავადმყოფობის თანდათანობით განვითარება, თუმცა, ზოგიერთ პაციენტში შეიძლება უეცრად გამოვლინდეს. მცირეწლოვან ბავშვებს შესაძლოა აღენიშნოთ მოზრდილების მსგავსი სიმპტომები, მაგრამ მათი ინფექცია უფრო ხშირად სუბკლინიკური ან მსუბუქია, რომელსაც თან ახლავს არასპეციფიკური სიმპტომები. მონონუკლეოზის სინდრომის შემთხვევაში, რომელიც არ არის გამოწვეული ეპშტეინ-ბარის ვირუსით, სიმპტომები ჩვეულებრივ ნაკლებადაა გამოხატული. მსუბუქი პროდრომი, რომელიც გრძელდება რამდენიმე დღის განმავლობაში და მოიცავს შეუძლოდ ყოფნას, დაღლილობას და ზოგჯერ ცხელებას, შემდგომ გადადის მწვავე ფაზაში. იმუნოკომპრომისულ ბავშვებსა და მოზრდილებში ინფექციური მონონუკლეოზის კლინიკური გამოვლინება შეიძლება ჯანმრთელ პირებში დაავადების გამოვლინების მსგავსი იყოს.
ინფექციური მონონუკლეოზის სიმპტომების კუპირებას შესაძლოა რამდენიმე დღე დასჭირდეს ან შენარჩუნდეს 3-4 კვირამდე (ზოგჯერ 8 კვირამდე). იშვიათად გვხვდება ორფაზიანი ავადმყოფობა, რომლის დროსაც თავდაპირველი გაუმჯობესების შემდეგ აღინიშნება სიმპტომების გაუარესება. ინფექციური მონონუკლეოზის ზოგიერთი სიმპტომის სრულ კუპირებას, როგორიცაა დაღლილობა, შესაძლოა რამდენიმე თვეc დასჭირდეს.
პაციენტებს შეიძლება აღენიშნოთ ნევროლოგიური დარღვევა ინფექციური მონონუკლეოზის დამახასიათებელი თანმხლები ნიშნების გარეშე, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში ნევროლოგიური დარღვევა (მაგ., სახის ნერვის დამბლა, გიენ-ბარეს სინდრომი, ენცეფალიტი) ბავშვებში შესაძლოა იყოს EBV ინფექციის ერთადერთი გამოვლინება.[8][9] ბავშვებში სხვა იშვიათი გამოვლინებებია: მწვავე დაკრიოსციტიტი, ზედა სასუნთქი გზების ობსტრუქცია, პნევმონია, მწვავე მიოკარდიტი, აპლაზიური ანემია, აგრანულოციტოზი, თირკმლის დისფუნქცია, სასქესო ორგანოების წყლული, ჰეპატიტი, ქოლეცისტიტი, ღვიძლის მწვავე უკმარისობა, ფსიქოზური ეპიზოდები, დეპრესია, ალერგია, ჰოჯკინის ლიმფომა, ბერკიტის ლიმფომა და სხვა სიმსივნე.[10]
ლაბორატორული გამოკვლევები
თავდაპირველად ყველა პაციენტს უნდა გაუკეთდეს სისხლის საერთო ანალიზი. სისხლის საერთო ანალიზით დამახასიათებელია ლიმფოციტოზი, სულ მცირე 50% და ატიპური ლიმფოციტოზი- 10% ან მეტი.[36][37] ანემია და რეტიკულოციტოზი მიუთითებს ეპშტეინ-ბარის ვირუსული ინფექციის შემდგომ განვითარებულ ჰემოლიზურ ანემიაზე. მცირეწლოვან ბავშვებში ჰემატოლოგიური დარღვევები შესაძლოა არ აღინიშნოს. ღვიძლის ფუნქციურ სინჯით, ღვიძლის დაზიანების ფონზე შეიძლება გამოვლინდეს ტრანსამინაზის მომატება.
დიაგნოზის დასადასტურებლად ყველა პაციენტთან შეუკვეთეთ აგლუტინაციის ტესტი, როგორიცაა Monospot (ჰეტეროფილური ანტისხეულების გამოვლენის ტესტი). კვლევის დადებითი შედეგი ნიშნავს ჰეტეროფილური ანტისხეულების არსებობას. უმეტეს ლაბორატორიაში ტესტი ხელმისაწვდომია. ჰეტეროფილურ ანტისხეულებზე ექვსი სხვადასხვა კომერციული ტესტის მულტიცენტრულ შეფასებაში მგრძნობელობა მერყეობდა 81%-დან 95%-მდე, ხოლო სპეციფიკურობა - 98%-დან 100%-მდე დიაპაზონში.[38] პრაქტიკაში ეს ტესტები შეიძლება ნაკლებად მგრძნობიარე იყოს ინფექციური მონონუკლეოზის ადრეულ სტადიაზე მოზრდილებში. ცრუ უარყოფითი მაჩვენებელი ავადმყოფობის პირველ კვირაში 25%-მდეა, ხოლო მეორე და მესამე კვირაში 5%-დან 10%-მდე.[37][39] ინფექციური მონონუკლეოზის მქონე მოზრდილი პაციენტების დაახლოებით 10%-ს ჰეტეროფილურ ანტისხეულებზე ტესტი მუდმივად უარყოფითი ექნება. ტესტის პასუხი შეიძლება ასევე უარყოფითი იყოს 4 წლამდე ასაკის ბავშვებში.[40] ცრუ დადებითი შედეგები შეიძლება ნანახი იყოს პაციენტებში, რომელთაც აქვთ აუტოიმუნური დაავადებები, ციტომეგალოვირუსული ინფექცია, ტოქსოპლაზმოზი, წითურა და ლიმფომა, ისევე როგორც მწვავე რეტროვირუსული სინდრომის მქონე პირებში, აივ ინფექციის ადრეულ სტადიაზე.
დიაგნოზის დასადასტურებლად შეუკვეთეთ სეროლოგიური ანალიზი - ეპშტეინ-ბარის ვირუსის სპეციფიკური ანტისხეულების დეტექცია ისეთი ვირუსული ანტიგენების საწინააღმდეგოდ, როგორიცაა, ვირუსული კაფსიდის ანტიგენი (VCA) და ეპშტეინ-ბარის ვირუსის ბირთვული ანტიგენი (EBNA). ტესტს აქვს მაღალი მგრძნობელობა და სპეციფიკურობა და უფრო სენსიტიურია, ვიდრე ჰეტეროფილური ანტისხეულების ტესტი; 6 კომერციული ტესტის მიხედვით მგრძნობელობა მერყეობდა 95%-დან 99%-მდე, ხოლო სპეციფიკურობა - 86%-დან 100%-ის ჩათვლით.[37][38][39] აღნიშნული ხშირად დადებითია უსიმპტომო დაავადების მქონე მცირეწლოვან ბავშვებში. სპეციფიკური ანტიგენები მნიშვნელოვანია მწვავე და გადატანილი ინფექციების დიფერენცირებისთვის. ვირუსული კაფსიდის ანტიგენის საწინააღმდეგო IgM ანტისხეულის (VCA-IgM) დეტექცია პაციენტთა დიდ ნაწილში შესაძლებელია სიმპტომების გამოვლინებისას, პიკს აღწევს დაავადების მე-2 მე-3 კვირაზე და აღარ ისაზღვრება 4 თვის თავზე. VCA-IgM პიკს აღწევს 2-3 თვეს და რჩება მუდმივად მთელი სიცოცხლის განმავლობაში. ადრეული ანტიგენების (EA) მიმართ ანტისხეულების დონე იმატებს მწვავე ფაზაში და აღარ ფიქსირდება 3-4 თვის თავზე, თუმცა, ეპშტეინ-ბარის ვირუსის ინფექციის რეაქტივაციის დროს შესაძლოა ისევ გამოჩნდეს. ადრეული ანტიგენების მიმართ ანტისხეულების დეტექცია ასევე შესაძლებელია ზოგიერთ კლინიკურად ჯანმრთელ ინდივიდშიც. ეპშტეინ-ბარის ვირუსის ბირთვული ანტიგენის საწინააღმდეგო ანტისხეულების (EBNA) დონე იმატებს კუპირების ფაზაში და მისი დეტექცია შესაძლებელია მთელი სიცოცხლის განმავლობაში.[40] აღნიშნული ანტისხეულები წარმოიქმნება ინფიცირებიდან 6-8 კვირის შემდეგ და შეგვიძლია გამოვიყენოთ გადატანილი ინფექციის გამოსავლენად, აგრეთვე მწვავე EBV ინფექციის გამოსარიცხად.[41]
რეალურ დროში ჩატარებული პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია (RT-PCR) მაღალი მგრძნობელობითა და სპეციფიკურობით ხასიათდება, მაგრამ ძვირადღირებულია და კლინიკურ პრაქტიკაში ხშირად არ გამოიყენება. გამოკვლევის ეს მეთოდი გვეხმარება ეპშტეინ-ბარის ვირუსის სეროლოგიურად დაუზუსტებელი ინფექციების დიაგნოსტიკაში.[42]
სეროლოგიური ტესტები არჩევის მეთოდია ცალსახა დიაგნოსტიკურ დასკვნამდე მისასვლელად, ხოლო RT-PCR უმნიშვნელო როლს ასრულებს დიაგნოსტიკაში.[43]
თუ შედეგები არ ადასტურებს ეპშტეინ-ბარის ვირუსს, როგორც სიმპტომების მიზეზს, ეძებეთ ალტერნატიული დიაგნოზი.
გამოსახულებითი კვლევები
მუცლის ღრუს ულტრაბგერითი გამოკვლევა რუტინული კვლევა არ არის, თუმცა გვეხმარება სპლენომეგალიის დაფიქსირებაში, როცა აღნიშნული სიმპტომი კლინიკური გასინჯვით არ ვლინდება. აღნიშნული გამოკვლევით შეგვიძლია ელენთის ზომის მონიტორინგი. ასევე, მისი ნორმალურ ზომებამდე აღდგენის შემოწმება, სანამ პაციენტს კონტაქტურ სპორტში მონაწილეობის ნებას დავრთავდეთ.
როცა საეჭვოა ელენთის გაგლეჯა, ჩაატარეთ მუცლის ღრუს კომპიუტერული ტომოგრაფიული სკანირება.
როგორ ავიღოთ ვენური სისხლის ნიმუში ანტეკუბიტალური ფოსოდან ვაკუუმის ნემსის გამოყენებით.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას