დენგეს ცხელება
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ჯანმო- C ჯგუფი (დადასტურებული საგანგაშო ნიშნები)
გადაუდებელი სამედიცინო ჩარევა C ჯგუფი:
დადასტურებული საგანგაშო ნიშნები; ინფექციის კრიტიკული ფაზა, პლაზმის მძიმე ხარისხის გაჟონვა (შოკით ან მის გარეშე), ძლიერი ჰემორაგია ან ორგანოთა მძიმე უკმარისობა (მაგ. ღვიძლის ან თირკმლის უკმარისობა, კარდიომიოპათია, ენცეფალოპათია ან ენცეფალიტი).[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
აღნიშნული პაციენტები საჭიროებენ გადაუდებელ სამედიცინო ჩარევას. ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ინტენსიური თერაპიის დაწესებულებები და სისხლის გადასხმა. საჭიროა პაციენტის კრიტიკულ ფაზის ხანგრძლივობის და წინა პერიოდში არსებული სითხის ბალანსის დადგენა.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
დენგეს ენდემურ რეგიონებში დენგეს ინფექციის შესაძლო შემთხვევების ტრიაჟი საჭიროა განხორციელდეს ჰოსპიტლის სპეციალურად გამოყოფილ განყოფილებაში. დენგეს ენდემურ რეგიონებში ინფექციის საეჭვო, შესაძლო და დადასტურებული შემთხვევები, რაც შეიძლება სწრაფად ექვემდებარება შეტყობინებას შესაბამის სამთავრობო ორგანოებთან, ინფექციის გავრცელების პრევენციისთვის სათანადო ზომების მისაღებად,[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ინტრავენური სითხეების სწრაფი გადასხმა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ჯანმოს ალგორითმების მიხედვით რეკომენდებულია კრისტალოიდური და კოლოიდური ინტრავენური ხსნარების სწრაფი შეყვანა, 24-48 საათის განმავლობაში.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [75]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in children and adolescents: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/gmdfca12.pdf ინფუზიის სიჩქარე თანდათან უნდა შემცირდეს პლაზმის გაჟონვის შემცირებასთან ერთად.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
შესაძლებელია ქვემოთ მოცემული ფორმულის გამოყენება, თუმცა, ასევე დაფიქსირებულია სხვა ფორმულებიც. ამიტომ უნდა გავითვალისწინოთ ადგილობრივი პროტოკოლების რეკომენდაციები. შენარჩუნება (M) + 5% სითხის დეფიციტი (M = 100 მლ/კგ სხეულის წონის პირველ 10 კილოგრამზე, 50 მლ/კგ წონის მეორე 10 კილოგრამზე, ხოლო 20 მლ/კგ ყოველ კილოგრამზე, როცა სხეულის წონა 20-დან 50 კგ-მდეა; და 5% სითხის დეფიციტი გამოითვლება, როგორც 50 მლ/კგ 50 კილოგრამამდე) 48 საათის განმავლობაში.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [75]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in children and adolescents: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/gmdfca12.pdf მაგალითად, მოზრდილი ადამიანისთვის, წონით 50 კგ ან მეტი, სითხის ჯამური დასაშვები ნორმა 48 საათის განმავლობაში შეადგენს 4600 მლ-ს.
ორსულებისთვის განკუთვნილ ფორმულაში უნდა გამოიყენოთ სხეულის ორსულობამდელი წონა.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf ბავშვებისათვის განკუთვნილ ფორმულაში უნდა გამოიყენოთ სხეულის იდეალური წონა. ბავშვებში პლაზმის გაჟონვა შეიძლება იყოს მცირე და უფრო სწრაფად პასუხობდეს რეჰიდრატაციას.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894
კოლოიდური ხსნარების გამოყენებას (მაგ., დექსტრანი 70) არ აქვს კლინიკური უპირატესობა კრისტალოიდებთან შედარებით (მაგ.0.9% ფიზიოლოგიური ხსნარი, რინგერ ლაქტატი).[98]Dung NM, Day NP, Tam DT, et al. Fluid replacement in dengue shock syndrome: randomized, double-blind comparison of four intravenous fluid regimens. Clin Infect Dis. 1999 Oct;29(4):787-94. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10589889?tool=bestpractice.com [99]Ngo NT, Cao XT, Kneen R, et al. Acute management of dengue shock syndrome: randomized double-blind comparison of 4 intravenous fluid regimens in the first hour. Clin Infect Dis. 2001 Jan 15;32(2):204-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11170909?tool=bestpractice.com [100]Wills BA, Nguyen MD, Ha TL, et al. Comparison of three fluid solutions for resuscitation in dengue shock syndrome. N Engl J Med. 2005 Sep 1;353(9):877-89. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa044057 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16135832?tool=bestpractice.com 0.9%-იანი ფიზიოლოგიური ხსნარი, რინგერის ლაქტატი). ჯანმოს გაიდლაინებში ნათლადაა ახსნილი, თუ როდის უნდა გამოიყენოთ კოლოიდური ხსნარები (მაგ.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
გართულებული შოკი, რეზისტენტობა კრისტალოიდების გადასხმაზე). პაციენტებს შეიძლება განუვითარდეთ დიურეზი ჰიპოკალიემიით. ამ შემთხვევაში, ინტრავენური სითხეების გადასხმა უნდა შეწყდეს და პაციენტს მიეცეს კალიუმით მდიდარი სითხე.
საჭიროა სიფრთხილის გამოჩენა ინტრავენური სითხეების გამოყენებისას, რათა თავი ავარიდოთ სითხის ჭარბ გადასხმას. რეფრაქტორულ, არასტაბილურ პაციენტებში ამჟამად მიღწეულია კონსენსუსი კოლოიდური ხსნარებისა და სისხლის ადრეული გადასხმის შესახებ.
მეთვალყურეობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტს მკაცრად უნდა დავაკვირდეთ, შევაფასოთ სასიცოცხლო ნიშნები, პერიფერიული პერფუზია, სითხის ბალანსი, ჰემატოკრიტი, თრომბოციტების რაოდენობა, შარდის გამოყოფა, სისხლში გლუკოზა, ღვიძლის ფუნქციური სინჯები, თირკმლის პროფილი, კოაგულაციის პროფილი, სხვა ორგანოების ფუნქციური ტესტები.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ორსულობა ასოცირებულია სხვადასხვა ფიზიოლოგიურ ცვლილებებთან; შესაბამისად, ინფექციის პირველ დღეს უნდა ჩაინიშნოს ბაზისური პარამეტრები და შემდგომი შედეგების ინტერპრეტაცია განხორციელდეს სიფრთხილით. ლაბორატორიული პარამეტრები შეიძლება შეიცვალოს ისეთი გართულებების გამო, როგორიცაა პრეეკლამფსია ან HELLP სინდრომი.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf
ასციტი, პლევრული გამონაჟონი) რთულია ორსულებში. რეკომენდებულია ულტრაბგერის ადრეული გამოყენება.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf
რადგანაც ბავშვებში მაღალია მძიმე ინფექციის რისკი, ლაბორატორიული პარამეტრები, როგორიცაა ჰემატოკრიტი, თრომბოციტების რაოდენობა და შარდის გამოყოფა, რეგულარულად უნდა შეფასდეს.
სხვა მიზეზების გამოკვლევა და მართვა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
როგორც წესი, პაციენტის მდგომარეობა სტაბილური ხდება რეჰიდრატაციიდან რამდენიმე საათის შემდეგ. თუ მდგომარეობა კვლავ არასტაბილურია, უნდა გამოვიკვლიოთ და შესაბამისად ვმართოთ სხვა ხელშემწყობი ისეთი მიზეზები, როგორიცაა მეტაბოლური აციდოზი, ელექტროლიტური დისბალანსი (მაგ., ჰიპოკალციემია, ჰიპოგლიკემია), მიოკარდიტი ან ღვიძლის ნეკროზი.
სისხლის გადასხმა
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
თუ პაციენტი არ გამოკეთდება და ჰემატოკრიტი შემცირდება, ეჭვი უნდა მივიტანოთ შინაგან სისხლდენაზე და დაუყოვნებლივ დავიწყოთ სისხლის გადასხმა; თუმცა, საჭიროა სიფრთხილის გამოჩენა სითხით გადატვირთვის თავიდან ასაცილებლად. რეფრაქტორულ, არასტაბილურ პაციენტებში ამჟამად მიღწეულია კონსენსუსი კოლოიდური ხსნარებისა და სისხლის ადრეული გადასხმის შესახებ.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
თრომბოციტების პროფილაქტიკური გადასხმა იშვიათადაა საჭირო (თრომბოციტების ძალიან მცირე რაოდენობის შემთხვევაშიც კი) და რეკომენდებული არაა, გარდა იმ სიტუაციაში, როცა აქტიური სისხლდენა ვინდება.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ერთი მულტიცენტრული, ღია ეტიკეტის, რანდომიზებული კვლევით დადგინდა, რომ თრომბოციტების პროფილაქტიკური ტრანსფუზია დამხმარე თერაპიასთან ერთად არ იყო უპირატესი მხოლოდ დამხმარე თერაპიასთან შედარებით, სისხლდენის პროფილაქტიკის თვალსაზრისით, დენგეს და თრომბოციტემიის მქონე პაციენტებში და შეიძლება არასასურველი მოვლენებიც კი გამოიწვიოს (მაგ. ურტიკარია, ანაფილაქსია, ტრანსფუზიასთან დაკავშირებული ფილტვის მწვავე დაზიანება, სითხით გადატვირთვა).[103]Lye DC, Archuleta S, Syed-Omar SF, et al. Prophylactic platelet transfusion plus supportive care versus supportive care alone in adults with dengue and thrombocytopenia: a multicentre, open-label, randomised, superiority trial. Lancet. 2017 Apr 22;389(10079):1611-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28283286?tool=bestpractice.com
კლინიკიდან გაწერის დაგეგმვა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
კონვალესცენტურ ფაზაზე მიუთითებს კლინიკური პარამეტრების გაუმჯობესება, ასევე პაციენტი აღნიშნავს მადის დაბრუნებას და თავს უკეთ გრძნობს.
მას შემდეგ, რაც პაციენტი თავს კარგად იგრძნობს და ცხელება 48 საათის განმავლობაში აღარ გამოვლინდება, ხოლო თრომბოციტების რაოდენობა მოიმატებს და ჰემატოკრიტი დასტაბილურდება, შესაძლებელია პაციენტის გაწერა.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ჯანმო- B ჯგუფი (განვითარებადი საგანგაშო ნიშნები)
ჰოსპიტალიზაცია B ჯგუფი:
ჯგუფი B: საგანგაშო ნიშნების არსებობა (ე.ი. მუცლის ტკივილი ან მტკივნეულობა, პერსისტენტული ღებინება, კლინიკურად სითხის აკუმულირება, კერძოდ ასციტი ან პლევრული ეფუზია, ლორწოვანიდან სისხლდენა, ლეთარგია/მოუსვენრობა, ღვიძლის გადიდება >2 სმ-ით, ჰემატოკრიტის მატება თრომბოციტების რაოდენობის სწრაფ კლებასთან ერთად); სერიოზული ინფექციების თანმხლები რისკ-ფაქტორები (მაგ. ორსულობა, უკიდურესი ასაკები, სიმსუქნე, დიაბეტი, თირკმლის უკმარისობა, ჰემოლიზური დაავადებები); ნაკლები ოჯახური ან სოციალური მხარდაჭერა (მაგ. პაციენტები, რომლებიც ცხოვრობენ მარტო ან შორს სამედიცინო დაწესებულებებიდან, სანდო ტრანსპორტის გარეშე); ჰემატოკრიტის მატება თრომბოციტების რაოდენობის სწრაფ კლებასთან ერთად.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
აღნიშნული პაციენტები ჰოსპიტალიზაციას ექვემდებარებიან. უნდა შეფასდეს ინფექციის სიმძიმე და სტადია (ფებრილური ან კრიტიკული).[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
დენგეს ენდემურ რეგიონებში დენგეს ინფექციის შესაძლო შემთხვევების ტრიაჟი საჭიროა განხორციელდეს ჰოსპიტლის სპეციალურად გამოყოფილ განყოფილებაში. დენგეს ენდემურ რეგიონებში ინფექციის საეჭვო, შესაძლო და დადასტურებული შემთხვევები, რაც შეიძლება სწრაფად ექვემდებარება შეტყობინებას შესაბამის სამთავრობო ორგანოებთან, ინფექციის გავრცელების პრევენციისთვის სათანადო ზომების მისაღებად,[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
პერორალური ან ინტრავენური სითხეები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
თუ პაციენტი ადრეულ კრიტიკლ ფაზაში არ არის (პლაზმის გაჟონვა), მოწოდებულია პერორალური სითხეების მიღება (მაგ. დაახლოებით 2500 მლ/24 საათში მოზრდილებში ან ასაკის შესაბამისი შემანარჩუნებელი მოცულობა ბავშვებში).
თუ ეს შეუძლებელია ან პაციენტი გადადის კრიტიკულ ფაზაში (იმატებს ჰემატოკრიტი, ვლინდება ჰიპოალბუმინემია, პროგრესირებადი ლეიკოპენია, თრომბოციტოპენია, მესამე სივრცის სითხის დაკარგვა და პულსური წნევის შევიწროება პოზიციურ კლებასთან ერთად), ინტრავენური გადასხმა 0.9%-იანი ფიზიოლოგიური ხსნარით (ან რინგერის ლაქტატით) უნდა დაიწყოს ზემოთ აღწერილი (შენარჩუნება +5% სითხის დეფიციტი) ფორმულით და გაგრძელდეს 24-48 საათს.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [75]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in children and adolescents: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/gmdfca12.pdf ინფუზიის სიჩქარე თანდათან უნდა შემცირდეს პლაზმის გაჟონვის შემცირებასთან ერთად.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
შესაძლებელია ქვემოთ მოცემული ფორმულის გამოყენება, თუმცა, ასევე დაფიქსირებულია სხვა ფორმულებიც. ამიტომ უნდა გავითვალისწინოთ ადგილობრივი პროტოკოლების რეკომენდაციები. შენარჩუნება (M) + 5% სითხის დეფიციტი (M = 100 მლ/კგ სხეულის წონის პირველ 10 კილოგრამზე, 50 მლ/კგ წონის მეორე 10 კილოგრამზე, ხოლო 20 მლ/კგ ყოველ კილოგრამზე, როცა სხეულის წონა 20-დან 50 კგ-მდეა; და 5% სითხის დეფიციტი გამოითვლება, როგორც 50 მლ/კგ 50 კილოგრამამდე) 48 საათის განმავლობაში.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf მაგალითად, მოზრდილი ადამიანისთვის, წონით 50 კგ ან მეტი, სითხის ჯამური დასაშვები ნორმა 48 საათის განმავლობაში შეადგენს 4600 მლ-ს.
ორსულებისთვის განკუთვნილ ფორმულაში უნდა გამოიყენოთ სხეულის ორსულობამდელი წონა.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf ბავშვებისათვის განკუთვნილ ფორმულაში უნდა გამოიყენოთ სხეულის იდეალური წონა. ბავშვებში პლაზმის გაჟონვა შეიძლება იყოს მცირე და უფრო სწრაფად პასუხობდეს რეჰიდრატაციას.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894
კოლოიდური ხსნარების გამოყენებას (მაგ., დექსტრანი 70) არ აქვს კლინიკური უპირატესობა კრისტალოიდებთან შედარებით (მაგ.0.9% ფიზიოლოგიური ხსნარი, რინგერ ლაქტატი).[98]Dung NM, Day NP, Tam DT, et al. Fluid replacement in dengue shock syndrome: randomized, double-blind comparison of four intravenous fluid regimens. Clin Infect Dis. 1999 Oct;29(4):787-94. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10589889?tool=bestpractice.com [99]Ngo NT, Cao XT, Kneen R, et al. Acute management of dengue shock syndrome: randomized double-blind comparison of 4 intravenous fluid regimens in the first hour. Clin Infect Dis. 2001 Jan 15;32(2):204-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11170909?tool=bestpractice.com [100]Wills BA, Nguyen MD, Ha TL, et al. Comparison of three fluid solutions for resuscitation in dengue shock syndrome. N Engl J Med. 2005 Sep 1;353(9):877-89. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa044057 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16135832?tool=bestpractice.com 0.9%-იანი ფიზიოლოგიური ხსნარი, რინგერის ლაქტატი). ჯანმოს გაიდლაინებში ნათლადაა ახსნილი, თუ როდის უნდა გამოიყენოთ კოლოიდური ხსნარები (მაგ.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
გართულებული შოკი, რეზისტენტობა კრისტალოიდების გადასხმაზე). პაციენტებს შეიძლება განუვითარდეთ დიურეზი ჰიპოკალიემიით. ამ შემთხვევაში, ინტრავენური სითხეების გადასხმა უნდა შეწყდეს და პაციენტს მიეცეს კალიუმით მდიდარი სითხე.
საჭიროა სიფრთხილის გამოჩენა ინტრავენური სითხეების გამოყენებისას, რათა თავი ავარიდოთ სითხის ჭარბ გადასხმას.
მეთვალყურეობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
მკურნალობის მთელი პროცესის განმავლობაში საჭიროა პაციენტზე ახლო დაკვირვება, მათ შორის სასიცოცხლო ნიშნების შეფასება, პერიფერიული პერფუზიის, სითხის ბალანსის, ჰემატოკრიტის, თრომბოციტების რაოდენობის, შარდის გამოყოფის, ტემპერატურის, სისხლში გლუკოზის, ღვიძლის ფუნქციური სინჯების (LFT), თირკმლის პროფილისა და კოაგულაციის შეფასება.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ორსულობა ასოცირებულია სხვადასხვა ფიზიოლოგიურ ცვლილებებთან; შესაბამისად, ინფექციის პირველ დღეს უნდა ჩაინიშნოს ბაზისური პარამეტრები და შემდგომი შედეგების ინტერპრეტაცია განხორციელდეს სიფრთხილით. ლაბორატორიული პარამეტრები შეიძლება შეიცვალოს ისეთი გართულებების გამო, როგორიცაა პრეეკლამფსია ან HELLP სინდრომი.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf
ასციტი, პლევრული გამონაჟონი) რთულია ორსულებში. რეკომენდებულია ულტრაბგერის ადრეული გამოყენება.[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894 [101]Ministry of Health, Sri Lanka. Guidelines on management of dengue fever and dengue haemorrhagic fever in adults: revised and expanded edition. November 2012 [internet publication]. http://www.epid.gov.lk/web/images/pdf/Publication/guidelines_for_the_management_of_df_and_dhf_in_adults.pdf
რადგანაც ბავშვებში მაღალია მძიმე ინფექციის რისკი, ლაბორატორიული პარამეტრები, როგორიცაა ჰემატოკრიტი, თრომბოციტების რაოდენობა და შარდის გამოყოფა, რეგულარულად უნდა შეფასდეს.
კლინიკიდან გაწერის დაგეგმვა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
კონვალესცენტურ ფაზაზე მიუთითებს კლინიკური პარამეტრების გაუმჯობესება, ასევე პაციენტი აღნიშნავს მადის დაბრუნებას და თავს უკეთ გრძნობს.
მას შემდეგ, რაც პაციენტი თავს კარგად იგრძნობს და ცხელება 48 საათის განმავლობაში აღარ გამოვლინდება, ხოლო თრომბოციტების რაოდენობა მოიმატებს და ჰემატოკრიტი დასტაბილურდება, შესაძლებელია პაციენტის გაწერა.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ჯანმო- A ჯგუფი (საგანგაშო ნიშნების გარეშე)
მართვა სახლის პირობებში A ჯგუფი:
საგანგაშო ნიშნების გარეშე (განსაკუთრებით ცხელების კუპირებისას); შეუძლია პერორალური სითხის საკმარისი მოცულობის ატანა და შარდავს სულ მცირე 6 საათში ერთხელ; სისხლის ანალიზი და ჰემატოკრიტი თითქმის ნორმაშია.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
შეგვიძლია პაციენტები სახლში გავწეროთ და შემდეგ ყოველდღიურად შევაფასოთ დაავადების პროგრესირება მანამ, სანამ კრიტიკული პერიოდი არ გაივლის.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
დენგესთვის სპეციფიკურ რეგიონებში, დენგეს შესაძლო, საეჭვო და დადასტურებული შემთხვევები ექვემდებარება შეტყობინებას შესაბამის ორგანოებთან რაც შეიძლება მალე, რათა მიღებულ იქნას ინფექციის გავრცელების საპრევენციო ზომები.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
პერორალური სითხეები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტს უნდა მოვუწოდოთ მიიღოს პერორალური სითხეები (დაახლოებით 2500 მლ/24 საათში მოზრდილისთვის, ან ასაკისთვის შესაბამისი შემანარჩუნებელი მოცულობა ბავშვებისთვის).[1]World Health Organization, Regional Office for South-East Asia. Comprehensive guidelines for prevention and control of dengue and dengue haemorrhagic fever - revised and expanded edition. 2011 [internet publication]. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204894
პერორალური ჰიდრატაციის პროდუქტები, ხილის წვენები და სუპები უმჯობესია წყალთან შედარებით. თავი უნდა ავარიდოთ წითელი ან ყავისფერი შეფერილობის სითხეების მიღებას, რადგანაც შესაძლოა დაბნეულობა გამოვიწვიოთ პირნაღებ მასაში ჰემატემეზისის შეცდომით დიაგნოსტირების კუთხით.
მეთვალყურეობა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტებს უნდა დავაკვირდეთ საგანგაშო ნიშნების განვითარებაზე. საგანგაშო ნიშნების აღწერის საინფორმაციო ფურცელი უნდა გადაეცეს პაციენტს. მას უნდა ავუხსნათ, რომ კლინიკაში დაბრუნება აუცილებელია რომელიმე აღწერილი ნიშნის გამოვლენის შემთხვევაში. ყოველდღიურად უნდა გაკეთდეს სისხლის საერთო ანალიზი.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
საგანგაშო ნიშნებია: მუცლის ტკივილი ან მტკივნეულობა, პერსისტენტული ღებინება, კლინიკურად სითხის დაგროვება, ლორწოვანიდან სისხლდენა, ლეთარგია/მოუსვენრობა, ღვიძლის გადიდება >2 სმ, ჰემატოკრიტის მატება თრომბოციტების რაოდენობის სწრაფი კლებით.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
ნელთბილი საფენები/ან პარაცეტამოლი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ცხელების შესამსუბუქებლად შესაძლოა ნელთბილი საფენების გამოყენება.
ცხელების ან ტკივილის საწინააღმდეგოდ შესაძლებელია პარაცეტამოლის ნორმალური დოზის გამოყენება; თუმცა, ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატების გამოყენებისაგან თავი უნდა შევიკავოთ სისხლდენისადმი მიდრეკილების გამო.[2]World Health Organization, Special Programme for Research and Training in Tropical Diseases (TDR). Dengue: guidelines for diagnosis, treatment, prevention and control. New edition. 2009 [internet publication]. http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241547871_eng.pdf
პირველადი პარამეტრები
პარაცეტამოლი: ბავშვები: 10-15 მგ/კგ პერორალურად, ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, 75 მგ/კგ/დღეში; მოზრდილები: 500-1000 მგ პერორალურად ყოველ 4-6 საათში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 4000 მგ/დღეში
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას