მიდგომა
მწვავე მეზენტერული იშემია სიცოცხლისთვის საშიში გადაუდებელი შემთხვევაა. კლინიცისტებმა ყოველთვის უნდა მიიტანონ ეჭვი ნაწლავის იშემიაზე, რადგან ნიშნები და სიმპტომები შედარებით არასპეციფიკურია, მაგრამ მდგომარეობას აქვს მნიშვნელოვანი ავადობა და სიკვდილიანობა, განსაკუთრებით თუ დიაგნოზი დაგვიანებულია.[30]დრო უმთავრესია შედეგების გასაუმჯობესებლად; ადრეული ამოცნობა, შესაბამისი დიაგნოსტიკური კვლევები და აგრესიული მკურნალობა უნდა ჩატარდეს სასწრაფოდ და ოპერატიულად.
მაღალსპეციფიკური ან ზუსტად განსაზღვრული ნიშნებისა და სიმპტომების არარსებობის შემთხვევაში, მხოლოდ ანამნეზი და გასინჯვა საკმარისი არ არის დიაგნოზის დასადგენად; როგორც წესი, საჭიროა გარკვეული რადიოლოგიური კვლევები. თუმცა, როდესაც ნაწლავის ელვისებრ იშემიურ დაავადებაზეა ეჭვი, მიზანშეწონილი არ არის ვრცელი დიაგნოსტიკური ტესტირების ჩასატარებლად შესაბამისი ქირურგიული ჩარევის გადადება.
კლინიკური ჩვენების შემთხვევაში რეანიმაცია და დიაგნოსტიკა პარალელურად უნდა მიმდინარეობდეს, რათა იშემიის პროგრესირების რისკი ავიცილოთ თავიდან. რეანიმაცია მოიცავს ჟანგბადს, სითხის გადასხმას და გულის მწვავე უკმარისობის ან არითმიების კორეგირებას.
კლინიკური გამოვლინება და ანამნეზი
პირველადი ნიშნები და ანამნეზი შეიძლება განსხვავებული იყოს, რადგან იშემია მოიცავს დარღვევების ფართო სპექტრს.
ანამნეზი დეტალური უნდა იყოს, რათა დამაჯერებლად გამოირიცხოს სხვა პოტენციური დიაგნოზები. ანამნეზში უნდა განიხილოთ მუცლის ტკივილის ძირითადი მახასიათებლები. საინტერესოა სამახსოვრო აბრევიატურა SOCRATES:
ლოკალიზაცია
დაწყება, გამოვლინება
ხასიათი
გადაცემა (ტკივილის ირადიაცია)
ასოციაციები- გულისრევა, ღებინება, დიარეა
დრო, ხანგრძლივობა, სიხშირე
გამამწვავებელი და შემამსუბუქებელი ფაქტორები (რა ამსუბუქებს და რა აუარესებს მდგოამრეობას)
სიმძიმე
მწვავე იშემიის მქონე პაციენტებს, როგორც წესი, აღენიშნებათ მუცლის ძლიერი ტკივილი, რომელიც არაპროპორციულია გასინჯვის შედეგებთან.[17] ტკივილი ასევე შეიძლება იყოს დიფუზური და მოულოდნელად დაიწყოს.[17] ქრონიკული გაურკვეველი სიმპტომები, დიფუზური მუცლის ტკივილი შეიძლება მიუთითებდეს ქრონიკულ მეზენტერულ იშემიაზე.[31]პაციენტები შესაძლოა ასევე აღნიშნავდნენ ხანგრძლივ პოსპრანდიულ მუცლის ტკივილს და საკვების მიღების შიშს.[17][31]ამის საპირისპიროდ, მსხვილი ნაწლავის იშემიამ შეიძლება გამოიწვიოს კეროვანი ან დიფუზური მუცლის ტკივილი და ხშირად აქვს ნელა პროგრესირებადი დასაწყისი, რამდენიმე საათის ან დღის განმავლობაში.
სხვა მნიშვნელოვანი საკითხებია: მოწევის ანამნეზი, კარდიოვასკულური რისკფაქტორები, თანმხლები დაავადებები და ანამნეზი. ნაწლავის იშემიური დაავადების თითოეული შესაძლო ტიპის ნიშნებია:
მწვავე მეზენტერიული იშემია
პაციენტების უმეტესობას აღენიშნება მუცლის უეცარი ტკივილი, ხშირად პერიუმბიკალურად. კლასიკურად წარმოდგენილია ტკივილი, რომელიც გასინჯვის შედეგებს არ შეესაბამება.[11][24]როგორც წესი, ტკივილი გრძელდება და ძლიერდება. იშემიის პროგრესირებისას ინფარქტისკენ, ტკივილი შეიძლება გახდეს უფრო დიფუზური.[24]შესაძლოა გამოვლინდეს გულისრევა და ღებინება.
პაციენტი შეიძლება იყოს მძიმედ დაავადებული დაგვიანებული გამოვლინებით, როდესაც ნაწლავის იშემია ფართოა ან პროგრესირდა ინფარქტამდე.
პაციენტები არტერიული ემბოლიით, რომლებიც აღნიშნავენ უეცარ ძლიერ ტკივილს მუცელში, კუჭში გასვლის უეცარ მოთხოვნილებას, იძულებით დეფეკაციას, შესაძლოა სისხლითაც. არტერიული ემბოლია მწვავე მეზენტერული იშემიის ყველაზე გავრცელებული მიზეზია.[17]არტერიული ემბოლიით გამოწვეული მწვავე მეზენტერული იშემიაზე ეჭვი უნდა გაჩნდეს პაციენტებში, რომლებიც აღწერენ უეცარ, ძლიერ მუცლის ტკივილს:[17]
ნაწლავის სწრაფი, ძალისმიერი ევაკუაცია, შესაძლოა შეიცავდეს სისხლს და/ან
თრომბოემბოლიის მაღალი რისკი.
მეზენტერული ვენური თრომბოზის მქონე პაციენტებს უფრო ვარიაბელური გამოვლინებები აქვთ, ვიდრე არტერიული ეტიოლოგიის დროს.
ტკივილი თავდაპირველად, როგორც წესი, უფრო ადვილად ასატანია.
პაციენტები ძირითადად აღწერენ მუცლის სპაზმურ ტკივილს მდგომარეობის დამძიმებამდე საშუალოდ 5-14 დღით ადრე; პაციენტების 25%-ში დაფიქსირდა ტკივილის ეპიზოდი გამოვლენამდე >30 დღით ადრე.
ხანდაზმული პაციენტები, რომელთაც აქვთ გულის შეგუბებითი უკმარისობა, არითმია, ბოლოდროინდელი მიოკარდიუმის ინფარქტი, ჰიპოტენზია ან პერიფერიულ სისხლძარღვთა დაავადება მწვავე მეზენტერული იშემიის განვითარების უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან, ვიდრე ახალგაზრდა პაციენტები.
უფრო ახალგაზრდა პაციენტებს ანამნეზში შეიძლება ჰქონდეთ კოლაგენური სისხლძარღვთა დაავადება, ვასკულიტი, ჰიპერკოაგულაციის მდგომარეობა, ვაზოაქტიური მედიკამენტების ან კოკაინის გამოყენების ისტორია.
გასათვალისწინებელია ნაწლავის მეზენტერული იშემია, თუ კლინიკური სურათი არ მიუთითებს მუცლის სხვა პათოლოგიაზე.[33]
ქრონიკული მეზენტერიული იშემია
ტიპიურია ფარული გამოვლინება განმეორებითი, მსუბუქი, გარდამავალი ეპიზოდების სახით რამდენიმე თვის განმავლობაში. მდგომარეობა პროგრესირებადია და დროთა განმავლობაში მძიმდება. რთულია ტკივილის ლოკალიზაციის დადგენა ტკივილი ხშირია კვების შემდეგ, თანდათან იხსნება რამდენიმე საათის განმავლობაში.
პაციენტები შესაძლოა ასევე აღნიშნავდნენ ხანგრძლივ პოსპრანდიულ მუცლის ტკივილს და საკვების მიღების შიშს (სიტოფობია).[17][31]
შეიძლება გამოვლინდეს წონის მნიშვნელოვანი კლება, რაც პაციენტს აძლევს კახექსიურ გარეგნობას.[31]
პაციენტებს შეიძლება აღენიშნებოდეთ გულისრევა და დიარეა, სისხლით ან სისხლის გარეშე.[31]
ქრონიკული მეზენტერული იშემიის "კლასიკური ტრიადა" არის პოსპრანდიული ტკივილი, წონის კლება და ხმაური მუცლის ღრუში; თუმცა, ეს გვხვდება პაციენტების მხოლოდ უმცირესობაში (დაახლოებით 20%).[31]
ნაწლავის ინფარქტი იშვიათია, რადგან თანდათანობითი გამოვლინება კოლატერალური სისხლძარღვების განვითარების საშუალებას იძლევა.
ქრონიკულირონიკული მეზენტერული იშემია ჩვეულებრივ გვხვდება ხანდაზმულ ადამიანებში. ქალები უფრო მეტად ავადდებიან, ვიდრე მამაკაცები (თანაფარდობა 3:1).
პაციენტები ანამნეზში ხშირად აღნიშნავენ თამბაქოს ჭარბ მოხმარებას და ათეროსკლეროზთან დაკავშირებულ სიმპტომებს.
ცელიაკიის კომპრესიის სინდრომი არის ქრონიკული მეზენტერული იშემიის ტიპი, რომელიც ვითარდება მედიანური რკალისებური ლიგატის მიერ ფაშვის ღეროს კომპრესიის გამო .[17]
ეს დიაგნოზი უპირატესად გასათვალისწინებელია ახალგაზრდა პაციენტებში (განსაკუთრებით ქალებში), რომელთაც აქვთ აუხსნელი მუცლის ტკივილი და ზედა ტრაქტის ენდოსკოპიის ნორმალური შედეგები, ნორმაშია ღვიძლის, პანკრეასის და კუჭის ლაბორატორიული კვლევები, განსაკუთრებით იმ პაციენტებში, რომელთაც აღენიშნებათ ხმაური მუცელში (ფაშვის ღეროს ნაწილობრივი ობსტრუქციის გამო).
პაციენტები ზოგჯერ აღწერენ საჭმლის მიღების შიშს (სიტოფობია).
მსხვილი ნაწლავის იშემია
იშემიის დაწყებიდან მალევე ვლინდება ტკივილი ხშირ, სისხლიან, თხელ განავალთან ერთად, რაც ლორწოვანის ან ლორწქვეშა შრის დაზიანებაზე მიუთითებს. თუმცა, ტრანსფუზია იშვიათადაა საჭირო. მუქი წითელი ან ღია წითელი ფერის სისხლდენა სწორი ნაწლავიდან განსაკუთრებით ახასიათებს ნაწლავურ იშემიას.
პაციენტები, როგორც წესი, აღწერენ მსუბუქ და საშუალო ინტენსივობის ტკივილს, რომელიც ჩვეულებრივ იგრძნობა პერიფერიულად, განსხვავებით მწვავე მეზენტერული იშემიის ტკივილისგან, რომელიც ხშირად აღწერილია როგორც პერი-უმბიკალური ტკივილი. იშემია ჩვეულებრივ გვხვდება მსხვილი ნაწლავის წყალგამყოფ უბნებში (მსხვილი ნაწლავის უბნები ორ მთავარ მომწოდებელ არტერიას შორის; იხ.პათოფიზიოლოგია), ამიტომ ტკივილი ჩვეულებრივ მარცხენა მხარესაა. დაზიანებულ ნაწლავზე პალპაციის დროს მომატებული მგრძნობელობა/მტკივნეულობა ვლინდება იშემიის ადრეულ სტადიაზე, განსხვავებით მწვავე მეზენტერული იშემიისგან, როდესაც მომატებული მგრძნობელობა/მტკივნეულობა შედარებით გვიანი ნიშანია.
პაციენტები, როგორც წესი, არ არიან მძიმედ ავად, გარდა ფულმინანტური იშემიის შემთხვევისა.
თუ ნაწლავის იშემია პროგრესირებს, ტკივილი უწყვეტია და დიფუზური. მუცლის შებერილობა მძიმდება, მუცელი მტკივნეულია და ნაწლავური ხმები არ ისმის.
თუ იშემია კვლავ პროგრესირებს და იწყება ნეკროზი, ხდება სითხის, ელექტროლიტებისა და ცილების გაჟონვა დაზიანებული ლორწოვანიდან, შოკის და მეტაბოლური აციდოზის თანხლებით.
მსხვილი ნაწლავის იშემიის მნიშვნელოვანი რისკ-ფაქტორებია:[27]
ასაკი >60 წელზე
შემთხვევების დაახლოებით 90% გვხვდება 60 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტებში
ჰემოდიალიზი
ჰიპერტენზია
ჰიპოალბუმინემია
შაქრიანი დიაბეტი
შეკრულობის გამომწვევი მედიკამენტები
მსხვილი ნაწლავის იშემია სულ უფრო მეტად ვლინდება ახალგაზრდა ასაკში, რაც უკავშირდება ძლიერ და ხანგრძლივ ფიზიკურ დატვირთვას(მაგ., გრძელ დისტანციაზე სირბილი), სხვადასხვა მედიკამენტების მიღებას (მაგ., ორალური კონტრაცეპტივები), კოკაინის მოხმარებას და კოაგულოპათიებს (მაგ. C და S პროტეინის დეფიციტი, ანტითრომბინ III-ის დეფიციტი, აქტივირებული პროტეინი C (APC) |რეზისტენტობა).[7]
მსხვილი ნაწლავის იშემია ასევე შეიძლება გამოვლინდეს:
გულის ან აორტის შუნტირების შემდეგ
დაკავშირებულია ვასკულიტებთან, როგორებიცაა სისტემური წითლი მგლურა ან კვანძოვანი პოლიარტერიტი, ინფექციები (მაგ. ციტომეგალოვირუსი, Escherichia coli O157:H7), კოაგულოპათიები
ნებისმიერი მძიმე გულსისხლძარღვთა ეპიზოდის შემდეგ, რომელსაც თან ახლავს ჰიპოტენზია
მსხვილი ნაწლავის ობსტრუქციული ან პოტენციურად ობსტრუქციული წარმონაქმნის დროს (მაგალითად, კარცინომა, დივერტიკულიტი).
დიაგნოზი დგინდება კოლონოსკოპიით ან კონტრასტით გაძლიერებული კომპიუტერული ტომოგრაფიის (CT) საშუალებით.[7]შემთხვევების 80%-ზე მეტი ლაგდება სპონტანურად ან კონსერვატიული მკურნალობით, თუმცა ქირურგიული ჩარევა შეიძლება საჭირო გახდეს მწვავე, ქვემწვავე ან ქრონიკულ შემთხვევებში. ცუდი გამოსავლის პრედიქტორია სწორი ნაწლავიდან სისხლდენა და მარჯვენამხრივი იშემია.[34]
არაოკლუზიური იშემია (მეზენტერული ან ნაწლავური)
შეიძლება გამოვლინდეს ჰიპოტენზიის და სითხის დეფიციტის დროს, რაც უკავშირდება გულის შეგუბებით უკმარისობას, ჰიპოვოლემიას, სეფსისს და არითმიას, ან ჰემოდიალიზს.[17][32] სისტემური ჰიპოტენზია იწვევს მეზენტერული ვაზოკონსტრიქციას და არაოკლუზიურ მეზენტერულ იშემიას. შემთხვევების 95%-ში მსხვილი ნაწლავის იშემია აღმოცენდება მსხვილი ნაწლავის სისხლის ნაკადის უეცარი, მაგრამ გარდამავალი შემცირების გამო, რაც განპირობებულია არაოკლუზიური მიზეზებით .[7]ეს ხდება უმეტესად მცირე სისხლძარღვთა დაავადების გამო (ტიპი I დაავადება) და იშვიათად სისტემური ჰიპოტენზიის გამო (ტიპი II დაავადება).
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: სიმპტომების/ნიშნების და კვლევების შედარება ნაწლავის იშემიური დაავადების სამი ტიპისთვისშემუშავებულია BMJ Knowledge Centre-ის მიერ, დოქტორი ამირ ბასტავრუსის მონაწილეობით. [Citation ends].
ფიზიკური გამოკვლევა
გასინჯვა უნდა დაიწყოს სასიცოცხლო ნიშნების შეფასებით, რათა განისაზღვროს დაუყოვნებლივი რეანიმაციის საჭიროება. ამას უნდა მოყვეს ყველა სისტემის სრული და საფუძვლიანი გამოკვლევა, განსაკუთრებით მუცლის ორგანოებისა და გულსისხლძარღვთა სისტემის, რათა გამოვლინდეს ნიშნები, რაც დაგვეხმარება დიაგნოზის დადგენაში. როდესაც ნაწლავური იშემია დაკავშირებულია ვასკულიტთან ან კონკრეტულ დაავადებებთან, შეიძლება გამოვლინდეს დამახასიათებელი დერმატოლოგიური, ძვალ-კუნთოვანი ან სხვა სპეციფიური ნიშნები.
მუცლის გასინჯვა
მწვავე მეზენტერული იშემიის ადრეულ ეტაპებზე მუცელი შეიძლება იყოს რბილი და მსუბუქად მტკივნეული ან საერთოდ უმტკივნეულო. როგორც წესი, მწვავე მეზენტერული იშემიის მქონე პაციენტებს თავდაპირველად მუცლის უფრო ძლიერი ტკივილი აღენიშნებათ, ვიდრე ამას გასინჯვის მონაცემებიდან მოელით.[17]
ნაწლავის იშემიის მქონე პაციენტებს შეიძლება ჰქონდეთ მსუბუქი ან ზომიერი ტკივილი იშემიის საწყის ეტაპებზე, რომელიც იგრძნობა უფრო ლატერალურად დ დაზიანებულ მსხვილი ნაწლავის ადგილებში, განსხვავებით მწვავე მეზენტერული იშემიისგან, რომლის დროსაც ტკივილი ლოკალიზდება ჭიპის გარშემო.
როცა იშემია პროგრესირებს და გადადის ინფარქტში, პაციენტებს უვითარდებათ პერიტონიტის ნიშნები: რიგიდული, შემობერილი მუცელი, კუნთების დაჭიმულობა და უკუცემითი ტკივილი, მტკივნეულობა პერკუსიაზე, ნაწლავური ხმიანობის დაკარგვა.
პაციენტებში, ძლიერი მუცლის ტკივილით და არასაკმარისი მნიშვნელოვანი აბდომინალური გამოვლინებებით, საჭიროა განიხილონ და ან დაადასტურონ ან გამორიიცხონ მწვავე ნაწლავური იშემია. დიაგნოზის დასმის დაგვიანების საფრთხე აღემატება ადრეული ინვაზიური კვლევების რისკს.[32]
მუცლის აუსკულტაციით პაციენტების 48-63%-ში ვლინდება შუილი ეპიგასტრულ მიდამოში. მოთ (მიუთითებს ტურბულენტურ დინებაზე სისხლძარღვის შევიწროების გამო).[23]
სწორი ნაწლავის გასინჯვით შეიძლება გამოვლინდეს ხილული სისხლი ან მიკროსკოპული სისხლი ფარულ სისხლდენაზე ტესტირებით.
პერიტონიტი მიუთითებს ურგენტული ქირურგიული ჩარევის საჭიროებაზე.
კარდიოვასკულური გამოკვლევა, ეკგ-ს ჩათვლით
ეკგ-ზე შეიძლება გამოვლინდეს არითმიები, რომელიც წინაპირობაა კარდიოემბოლიური გართულებების, როგორიცაა წინაგულების ფიბრილაცია ან წინაგულების თრთოლვა, ან მწვავე ინფარქტი, რაც შეიძლება იყოს ნაწლავის იშემიის ეტიოლოგიური ფაქტორი.
გულ-სისხლძარღვთა გამოკვლევამ შეიძლება გამოავლინოს აუსკულტაციით შუილი საძილე არტერიებზე, კანის ცვლილებებთან ერთად, თმის არარსებობა და კიდურებზე დისტალური პულსაციის გაქრობა, რაც შეესაბამება შორსწასულ ათეროსკლეროზულ დაავადებას.
ლაბორატორული ტესტები
სისხლის საწყისი კვლევა უნდა მოიცავდეს ტესტებს, რომელიც განსაზღვრავს პირველადად რეანიმაციის საჭიროებას, ხელს შეუწყობს ნებისმიერი იშემიის სიმძიმის შეფასებას და მიუთითებს სხვა ალტერნატიულ დიაგნოზებს.[35]
სისხლის საერთო ანალიზი
მწვავე მეზენტერული იშემიის მქონე პაციენტების 90%-ზე მეტს აღენიშნებათ ლეიკოციტების ანომალურად მომატებული რაოდენობა.[11]
ბიოქიმიური ანალიზი C-რეაქტიული ცილის ჩათვლით[35]
გვეხმარება თირკმლის დისფუნქციის და დეჰიდრატაციის შესაფასებლად, რაც ხშირად გვხვდება ნაწლავის იშემიური დაავადების მქონე პაციენტებში.
ღვიძლის ფუნქციური სინჯები[35]
შეიძლება მომატებული იყოს სეპტიური შოკის შედეგად ან ახლდეს ნაწლავის იშემიას.
არტერიული სისხლის აირები და შრატის ლაქტატი.
მეტაბოლური აციდოზი ხშირად ვლინდება პაციენტებში მწვავე მეზენტერული იშემიით.[11]
შრატის ლაქტატის ამაღლება არ განსაზღვრავს იშემიის ან ნეკროზის არსებობას ან აბსანსს ნაწლავში; თუმცა, ის შეიძლება გამოყენებულ იქნას დიაგნოზის დასადგენად და სიმძიმის შესაფასებლად.[11]
კოაგულაციის პანელი, ტიპიზაცია და სკრინინგი, კროს მატჩი
ხელს უწყობს ნებისმიერი ძირითადი კოაგულოპათიის დიაგნოსტიკას, როგორც შემდგომი თრომბოზის რისკფაქტორს.[35] იძლევა კოაგულაციის დარღვევების კორექციის საშუალებას, როგორც მკურნალობის ნაწილი.
ტიპი და შემოწმება შესაძლო ტრანსფუზიის მომზადებისთვის.
ამილაზა შრატში
შრატის ამილაზის მომატება გვხვდება მწვავე მეზენტერული იშემიის მქონე პაციენტების დაახლოებით ნახევარში.[11]
D-დიმერი
შეიძლება მომატებული იყოს ნაწლავის იშემიის დროს, მაგრამ მისი გამოყენება შეზღუდულია, რადგან D-დიმერი ძალიან არასპეციფიკური ტესტია.[11]თუმცა, თუ D-დიმერი ნორმალურია, მეზენტერული იშემიის ალბათობა ძალიან მცირეა.
გამოსახულებითი კვლევები
მეზენტერულ იშემიაზე ეჭვის შემთხვევაში, უნდა ჩატარდეს მუცლისა და მენჯის კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია (CTA), როგორც პირველი რიგის გამოკვლევა იშემიის დიაგნოსტიკის, გამომწვევი მიზეზის და ნებისმიერი გართულების ან ალტერნატიული დიაგნოზის გამოსავლენად.[17][24][31][36][37]
თუ ჩარევა შესაფერისია, რადიოლოგიური კვლევებით ასევე შეიძლება შეფასდეს სამიზნე სისხლძარღვები რევასკულარიზაციისთვის, სტენოზის ან ოკლუზიის ხარისხი და ბუნება და არტერიული წვდომის პოტენციური მიდგომები.[17] ვიზუალიზაცია ასევე განსაზღვრავს პათოლოგიის სტადიას; გასტროინტესტინალური ტრაქტის თითოეული შრის დაზიანების ხარისხი (ლორწოვანი გარსი, ლორწქვეშა შრე, კუნთოვანი ქსოვილი და სეროზული გარსი) შეიძლება გამოყენებულ იქნას იშემიის შექცევადობის ალბათობის შესაფასებლად, რაც ხელს უწყობს დაავადების მართვას.[38]
მწვავე იშემიის შემთხვევაში, თუ კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია დაუყოვნებლივ ხელმისაწვდომი არ არის, ნაწლავის იშემიაზე საეჭვო პაციენტებში ნაჩვენებია სწრაფი დიაგნოსტიკური ლაპაროტომია ლაპაროტომია წინასწარი სკანირების გარეშე შეიძლება დაინიშნოს არასტაბილურ პაციენტებში, რომელთაც აქვთ პერიტონეალური ნიშნები.
კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია
უპირატესი პირველი რიგის კვლევაა მწვავე იშემიის სადიაგნოსტიკოდ.[17][36]სკანირება გასათვალისწინებელია თირკმლის უკმარისობის არსებობის დროსაც კი, სიცოცხლის გადარჩენისა და თირკმელების დაზიანების გაუარესების პრევენციის მიზნით.[11][12][24][36]
უნდა ჩატარდეს არაკონტრასტული, არტერიული და პორტული ვენების ფაზებში (ცნობილია, როგორც "სამმაგი ფაზის" სკანირება).[17]
დამხმარეა მწვავე მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტიკაში, მაგრამ აღმოჩენები შეიძლება იყოს არასპეციფიკური ადრეული იშემიის დროს; გვიანი ნიშნები მიუთითებს ნეკროზულ ნაწლავზე, რაც საჭიროებს სასწრაფო ქირურგიულ ჩარევას.[17] ადრეული ნიშნებია ნაწლავის კედლის გასქელება და სანათურის დილატაცია.[17] მოგვიანებითი ნიშნებია: პნევმატოზი (აირი ნაწლავის კედელში) და მეზენტერული ან კარის ვენის აირები, რაც მიუთითებს ნეკროზულ ნაწლავზე.[17][32][39] სხვა გვიანი ნიშნებია ნაწლავის შეშუპება და ნაწლავის გამოსახულების ვარიაბილური გამჭვირვალობა, რომელიც გარშემორტყმულია თავისუფალი სითხით.[17] შესაძლოა გამოვლინდეს ნაწლავის კედლის შესქელება დიდი თითის ანაბეჭდის ნიშნით, რომელიც მიუთითებს ლორწქვეშა შეშუპებაზე ან ჰემორაგიაზე.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული სკანირება: მსხვილი ნაწლავის გასქელება ნაწლავის პნევმატოზთან ერთადFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: 84 წლის მამაკაცი, რომელიც წარმოადგენილია იშემიური ნაწლავის დაავადების სიმპტომებით: (ა) მუცლის კომპიუტერული ტომოგრაფია, რომელზეც ჩანს მასიური ცირკულარული და თასმისებრი ფორმის წარმოქმნილი აირი ნაწლავის პნევმატოზის სახით (ისრები) და მეზენტერული ცხიმოვანი შრის გამოხატული შეშუპება (ისრების თავები) ნაწლავის დანეკროზებული მარყუჟების ირგვლივ; (ბ) მუცლის ღრუს კომპიტერული ტომოგრაფიის მეორე შრეზე ჩანს წვრილი ნაწლავის პნევმატოზის გრძელი სეგმენტიLin I, Chang W, Shih S, et al. პაციენტის პალატაში გადაღებული იშემიური ნაწლავის ექოგრამა. BMJ Case Reports 2009:bcr.2007.053462 [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული სკანირება: განივი კოლინჯის კედლის ცირკულარული შესქელება; თეთრი ისარი მიუთითებს თითის ანაბეჭდის ნიშანზეFrom the collection of Dr Amir Bastawrous; used with permission [Citation ends].
შეუძლია დაადგინოს იშემიის გამომწვევი მიზეზი, ნაწლავის გართულებები და მუცლის მწვავე ტკივილის სხვა მიზეზები.[17]
ზედა მეზენტერული არტერიის (SMA) ემბოლია შეიძლება გამოვლინდეს პროქსიმული ზედა მეზენტერული არტერიის ოკლუზიური ავსების დეფექტით.[17]
ზედა მეზენტერული არტერიის თრომბოზი შეიძლება გამოვლინდეს კალციფიცირებული ათეროსკლეროზული ფოლაქებით, რომელიც მოიცავს აორტას და მის ძირითად ტოტებს, და პროქსიმული ზედა მეზენტერული არტერიის პროქსიმული მოკლე სეგმენტის ოკლუზიით.[17]
არაოკლუზიური მეზენტერული იშემია (NOMI) რთულად დიაგნოსტირდება კომპიუტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფიის გამოყენებით მეზენტერული არტერიის ტოტების ვაზოსპაზმის იდენტიფიცირების სიძნელის გამო.[17] ვაზოსპაზმის იდენტიფიცირება შესაძლებელია დაზიანებული მეზენტერული სისხლძარღვების მძივისებრი შესახედაობით, რომელსაც ახასიათებს მცირე ტოტების მრავლობითი შევიწროება.[17] კომპიუტერულ-ტომოგრაფიულმა ანგიოგრაფიამ შეიძლება გამოავლინოს იშემიური ნაწლავის ხარისხი, რომელიც შეიძლება გამოჩნდეს, როგორც ნაწლავის კედლის სეგმენტური და წყვეტილი გასქელება და გამოსახულების ჰიპოგაძლიერება.[17] გარდა ამისა, მთავარმა უარყოფითმა შედეგებმა, როგორიცაა არტერიული სისხლძარღვების გამავლობა და ათეროსკლეროზის არარსებობა, შეიძლება გამორიცხოს ოკლუზიური იშემიის მიზეზები.[17]
მეზენტერული ვენის თრომბოზის იდენტიფიცირება შესაძლებელია მწვავე ფაზაში, განვრცობითი ავსების დეფექტების საშუალებით, რომელსაც ახლავს მეზენტერულ-პორტული ვენების პერიფერიული გამოსახულების გაძლიერება. კომპიუტერულ-ტომოგრაფიულმა ანგიოგრაფიამ ასევე შეიძლება გამოავლინოს მეზენტერული ვენების გადავსება, ცხიმოვანი ქსოვილის სურათის შესუსტება და შეშუპება.[17]
ქრონიკული მეზენტერული იშემია შეიძლება გამოვლინდეს მეზენტერული არტერიის სულ მცირე ორი ან სამი ტოტის შესავლის ძლიერი შევიწროვებით ან ოკლუზიით.[17]
კომპიუტერულ-ტომოგრაფიულმა ანგიოგრაფიამ შეცვალა სტანდარტული ანგიოგრაფია, როგორც სტანდარტული პრაქტიკა ჯორჯლის (მეზენტეურულ) სისხლძარღვთა შეფასებისა და მწვავე მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტირებისათვის.[31][Figure caption and citation for the preceding image starts]: კტ ანგიოგრაფია: ზედა მეზენტერიული არტერიის მწვავე თრომბიFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კომპიტერულ-ტომოგრაფიული ანგიოგრაფია: სამგანზომილებიანი რეკონსტრუქცია, რომელზეც ჩანს მძიმე ათეროსკლეროზული ფოლაქით გამოწვეული ზედა მეზენტერული არტერიის სტენოზი. მოცემული რადიოლოგიური კვლევა შესრულებულია პაციენტის შემდგომი მეთვალყურეობის ვიზიტის ფარგლებში, ენდოვასკულურად ანევრიზმის ჩასწორებისთვის მდგომარეობის შესამოწმებლადFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
მაგნიტურ-რეზონანსული ანგიოგრაფია(MRA)
მაგნიტურ-რეზონანსულ ტომოგრაფიას შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული როლი ქრონიკული მეზენტერული იშემიის დიაგნოზის დასადგენად.თუმცა, კტ ანგიოგრაფია, მაღალი ალბათობით, უკეთესი გამოკვლევაა ქრონიკული მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტიკაში, ვიდრე მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია, რადგან ხასიათდება უფრო მაღალი გარჩევადობის უნარით უფრო სწრაფ სკანირებასთან ერთად კომბინაციაში.
მაგნიტურ-რეზონანსული ანგიოგრაფია შეიძლება განიხილებოდეს კონტრასტით და მის გარეშე, თუ საეჭვოა მწვავე მეზენტერული იშემიის შემთხვევა.[17] თუმცა, CTA-სთან შედარებით, MRA კვლევამ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ გამოავლინოს იშემიის ნიშნები, როგორიცაა პნევმატოზი ან პორტალური ვენური აირი; MRA გამოკვლევის ჩასატარებლად საჭირო დრო და საკვებით ნაწლავის სტიმულაციის შესაძლო საჭიროება, ზღუდავს MRA-ს სარგებლობას მწვავე მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტიკაში.[17]
მუცლის ღრუს რენტგენოგრაფია
მუცლის რენტგენი როლი შეზღუდულია მწვავე მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტიკასა და შეფასებაში.[11][24]უარყოფითი რენტგენოგრაფია არ გამორიცხავს დიაგნოზს.[11]
ჩვეულებრივი რენტგენი ხშირად ნორმალურია იშემიის საწყისი ეტაპების დროს, ან როდესაც იშემია მსუბუქია. ამიტომ მუცლის რენტგენი არ არის რეკომენდებული ნაწლავის იშემიის დიაგნოზის დროს.[11]
დამძიმებული იშემიის დროს, რენტგენმა შეიძლება გამოავლინოს ნაწლავის, ილეუსის უფორმო მარყუჭები ან ნაწლავის კედლის გასქელება, რომელზეც ჩანს ცერა თითის ნიშანი (ლორწოვანის შეშუპება ან ჰემორაგია).[Figure caption and citation for the preceding image starts]: მუცლის პირდაპირი რენტგენი: გვიჩვენებს განივი კოლინჯის გამოხატულ შესქელებას, რომელიც შეესაბამება ცერა თითის ანაბეჭდის ნიშანს (თეთრი ისრები)From the collection of Dr Amir Bastawrous; used with permission [Citation ends].
გულმკერდის რენტგენოგრაფია დგომისას
შეიძლება გამოვლინდეს ჰაერი დიაფრაგმის ქვეშ, რაც მიუთითებს ნაწლავის პერფორაციაზე, რომელიც მოითხოვს ქირურგიულ ჩარევას.
მეზენტერიული ანგიოგრაფია[32]
ისტორიულად, დამადასტურებელი ტესტია ჯორჯლის იშემიის სადიაგნოსტიკოდ.[17][36]თანამედროვე პრაქტიკაში მას ჩვეულებრივ წინ უძღვის დადებითი CTA მწვავე პერიოდში.
მგრძნობელობა არის 74-100%, ხოლო სპეციფიკურობა- 100%.[32]
ოკლუზიური იშემია ავლენს პროქსიმულ დეფექტს ანგიოგრამაზე, მეზენტერული რკალების დისტალური ავსების გარეშე.
არაოკლუზიური იშემია შეიძლება იწვევდეს ყველა მეზენტერული რკალის ვაზოკონსტრიქციას. ამიტომ მეზენტერულ ანგიოგრაფიას შეუძლია NOMI-ის დიაგნოსტიკა ინფარქტის განვითარებამდე. ამ მიზნისთვის გამოიყენება ოთხი კრიტერიუმი:
ზედა მეზენტერული არტერიის ტოტების გამოსავალის ადგილზე შევიწროება
ტოტების არასწორი ფორმები
მეზენტერული რკალების სპაზმი
კედლის შიდა სისხლძარღვების არასწორი ავსება.
შესაძლებელია მკურნალობა ვაზოდილატორების ინფუზიით ან თრომბოლიზური აგენტებით (აუმჯობესებს გამოსავალს). ხშირად ტარდება ინტერვენციის გაგრძელების მიზნით.
ათეროსკლეროზული დაავადების შედეგად ქრონიკული მეზენტერული იშემიის დიაგნოსტიკისთვის ანგიოგრაფიაზე უნდა გამოვლინდეს სულ მცირე 2 სისხლძარღვის (3-დან) მძიმე ოკლუზია, თუმცა, სიმპტომების გარეშე, მხოლოდ ანგიოგრაფიით ვერ დგინდება დიაგნოზი.[36]
სიგმოიდისკოპია ან კოლონოსკოპია
სიგმოიდოსკოპია ან კოლონოსკოპია ბიოფსიით უნდა გაკეთდეს 48 საათის განმავლობაში იშემიური კოლიტის დიაგნოზის დასადასტურებლად.
არაგანგრენული იშემიური კოლიტის დროს კოლონოსკოპიამ შეიძლება აჩვენოს ძალიან სპეციფიკური ნიშანი - ერთიანი წრფივი წყლული, რომელიც გადის გრძივად მსხვილი ნაწლავის მეზენტერული კედლის საწინააღმდეგოდ (მსხვილი ნაწლავის ერთ ხაზის ნიშანი). არასპეციფიკური ნიშნებია ერითემა, სისუსტე, მსხვილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსის შეშუპება, გაფანტული ჰემორაგიული ეროზიები, გაფანტული პეტექიური სისხლჩაქცევები ფერმკრთალი უბნებით, მოლურჯო ჰემორაგიული კვანძი ლორწქვეშა სისხლჩაქცევების გამო და იშვიათად მასისმაგვარი დაზიანებები ავთვისებიანი მდგომარეობების მსგავსად.
თუ პაციენტის მდგომარეობის გამო სასწრაფო ქირურგიული ჩარევაა საჭირო, ოპერაცია არ უნდა გადაიდოს სიგმოიდოსკოპიის ან კოლონოსკოპიის ჩასატარებლად.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კოლონოსკოპია: გამყოფი ზოლი იშემიურ და ნორმალურ მსხვილ ნაწლავს შორისFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კოლონოსკოპია: მოშიშვლებული მსხვილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსიFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: კოლონოსკოპია: ლორწოვნაი გარსის ნეკროზული შრის აქერცვლა. მაღალი ალბათობით, კოლინჯი სიცოცხლის უუნაროაFrom the collection of Dr Jennifer Holder-Murray; used with permission [Citation ends].
კუჭნაწლავის ტრაქტის ზედა ნაწილის ენდოსკოპია
კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ზედა ნაწილის ენდოსკოპია შეიძლება ჩატარდეს პაციენტებში, რომლებიც საეჭვონი არიან ქრონიკული მეზენტერულ იშემიის არსებობაზე, რათა გამოირიცხოს კუჭ-ნაწლავის ზედა ტრაქტის ალტერნატიული დიაგნოზები, როგორიცაა კუჭის ან თორმეტგოჯა ნაწლავის რეფრაქტერული იშემიური წყლული.
ჯორჯლის დუპლექს ულტრაბგერა
განსაკუთრებით გამოსადეგია თუ ობსტრუქცია პროქსიმულია; ულტრაბგერით ვერ ფასდება დისტალური მეზენტერული სისხლძარღვები და იშემიის არაოკლუზიური ეტიოლოგიები.[12] ეს ძირითადად გამოიყენება ცალკეულ სისხლძარღვთა ქრონიკული მეზენტერული იშემიის შესაფასებლად და არის არჩევის პირველი რიგის გამოკვლევა.[40]
მსხვილი ნაწლავის ულტრაბგერითი კვლევა შეიძლება გამოყენებულ იქნას იშემიური კოლიტის დიაგნოსტიკისა (იმ პირობით, თუ მომხმარებელი ფლობს საკმარის გამოცდილებას) და მარცხენა და მარჯვენამხრივი დაავადების დიფერენციაციის მიზნით.[41] ეს არის ალტერნატივა იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ საკონტრასტო საშუალებების მიღება.[35]თუმცა, ეს არ ითვლება რუტინულ გამოკვლევად და უნდა ჩატარდეს მხოლოდ ექოსკოპიური კვლევის საკმარისი გამოცდილების მქონე რადიოლოგმა.
როგორ ჩაიწეროს ეკგ. აჩვენებს გულმკერდის და კიდურების ელექტროდების განლაგებას.
როგორ ავიღოთ ვენური სისხლის ნიმუში ანტეკუბიტალური ფოსოდან ვაკუუმის ნემსის გამოყენებით.
ახალი ტესტები
ახალშობილებში ჩატარებული კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა, რომელმაც შეაფასა მუცლის ახლო ინფრაწითელი სპექტროსკოპიის (NIRS) გამოყენება, როგორც ნაწლავის იშემიის მარკერი ახალშობილებში, აჩვენა, რომ NIRS ზუსტად აღმოაჩენს ლოკალურად ქსოვილების ოქსიგენაციის შეუსაბამობას და შეიძლება გამოყენებულ იქნას კუჭ-ნაწლავის ოქსიგენაციის მონიტორინგის და ამ პაციენტების ჯგუფში ნაწლავის იშემიის გამოვლენის მიზნით.[43] კუჭ-ნაწლავის რეგიონალური სისხლის დაბალი ნაკადი თანმიმდევრულად იყო დაკავშირებული ნაწლავის იშემიასთან.[43] აუცილებელია შემდგომი კვლეევბი NIRS-ის, როგორც ბიომარკერის სარგებლიანობის დასადასტურებლად ნაწლავის იშემიისთვის მოზრდილებში.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას