ჯილეხი

არანამკურნალები სისტემური ჯილეხის მაღალი ლეტალობის გამო, რეკომენდებულია კომბინირებული ინტრავენური ანტიმიკრობული თერაპია, განსაკუთრებით, მენინგოენცეფალიტით გართულების დროს. ემპირიული მკურნალობის რეჟიმი სამი მედიკამენტის კომბინაციით რეკომენდებულია პირველი რიგის თერაპიად, რომელთაგან ორი ბაქტერიციდული პრეპარატი ანტიმიკრობული მედიკამენტების სხვადასხვა კლასიდანაა პლუს ერთი ანტიმიკრობული წამალი ან პროტეინის სინთეზის ინჰიბიტორია, ან რნმ სინთეზის ინჰიბიტორი.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

სისტემური დაავადების მქონე ყველა ბავშვთან, კვლევის შედეგების მოლოდინში, მნიშვნელოვანია მენინგოენცეფალიტის გამორიცხვა და ემპირიული მკურნალობა, ან იმ შემთხვევაში, თუ მენინგოენცეფალიტის გამორიცხვა შეუძლებელია.

პირველი რიგის ანტიმიკრობული მედიკამენტებია: მეროპენემი, ციპროფლოქსაცინი, ლევოფლოქსაცინი, იმიპენემ/ცილასტატინი და ამპიცილინ/სულბაქტამი. თუ ცნობილია, რომ  Bacillus anthracis შტამი მგრძნობიარეა პენიცილინისადმი, მკურნალობის ვარიანტია ბენზილპენიცილინი ან ამპიცილინი. ბავშვებში პენიცილინის ჯგუფის მედიკამენტი უპირატესია, თუ შტამი მგრძნობიარეა პენიცილინისადმი. თუმცა ჯილეხის შტამის პენიცილინისადმი რეზისტენტობის დროს ფთორქინოლონებისა და ტეტრაციკლინების სარგებელი დაავადების მკურნალობისთვის ბავშვებში ბევრად აჭარბებს მათ გამოყენებასთან დაკავშირებულ რისკებს.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

პირველი რიგის პროტეინის/რნმ-ის სინთეზის მაინჰიბირებელი ანტიმიკრობული მედიკამენტებია: მინოციკლინი და დოქსიციკლინი. რეზისტენტობის განვითარების პოტენციალის გამო, არ უნდა გამოვიყენოთ რნმ-ის სინთეზის ინჰიბიტორით მონოთერაპია.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

ალტერნატიული ანტიმიკრობული მედიკამენტები გამოიყენება წამლის აუტანლობის გაუთვალისწინებელ შემთხვევებში, უკუჩვენებების დროს, ხელმისაწვდომობის არარსებობისას და პირველი რიგის აგენტებზე რეზისტენტობის შემთხვევაში. ალტერნატიული ბაქტერიციდული ანტიმიკრობული მედიკამენტებია: პიპერაცილინ/ტაზობაქტამი, მოქსიფლოქსაცინი და ვანკომიცინი. ალტერნატიული პროტეინის/რნმ-ის სინთეზის ინჰიბიტორი ანტიმიკრობული მედიკამენტებია: ომადაციკლინი, ერავაციკლინი, კლინდამიცინი, ლინეზოლიდი, რიფამპიცინი და ქლორამფენიკოლი.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

სპეციფიკური რეკომენდაციები მოზრდილებისთვის, ორსულობის და პოსტნატალურ პერიოდში, ასევე ბავშვებისთვის, შეიძლება განსხვავდებოდეს. დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით თქვენს ადგილობრივ გაიდლაინებს.

მედიკამენტური რეჟიმის არჩევანი ყოველთვის განიხილეთ ინფექციური დაავადებების სპეციალისტთან კონსულტაციის შემდეგ. თუ რეკომენდებული პირველი რიგის მედიკამენტების კომბინირებული რეჟიმი უკუნაჩვენებია, ტოლერანტობა არ არის კარგი ან არ არის ხელმისაწვდომი მედიკამენტები, ან ნაკლებად სავარაუდოა მენინგიტი, ყველაზე შესაბამისი რეჟიმის თაობაზე შემდგომი მითითებისთვის გაიარეთ კონსულტაცია ინფექციური დაავადებების სპეციალისტთან. ამ გარემოებებში CDC რეკომენდაციას უწევს ბევრ შესაძლო რეჟიმს, ამიტომ თქვენ უნდა გაეცნოთ თქვენს ადგილობრივ გაიდლაინებს, რადგან ის სცილდება ამ თემის ფარგლებს.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

ანტიმიკრობული მედიკამენტის გაგრძელება ან შეცვლა ეფუძნება მგრძნობელობაზე კვლევას, მას შემდეგ, რაც ხელმისაწვდომი გახდება შედეგები.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com მკურნალობის კურსი სულ მცირე, 2 კვირიანია. კლინიკური განსჯისა და პაციენტის მდგომარეობის გაუმჯობესების საფუძველზე შეიძლება თერაპიის ხანგრძლივობის შემცირება და ინტრავენური ადმინისტრირებიდან პერორალურზე გადასვლა. პაციენტები, სისტემური ჯილეხით, რომელიც ვითარდება არააეროზოლური შემთხვევის შედეგად, არ საჭიროებენ ექსპოზიციის შემდგომი პროფილაქტიკის (PEP) რეჟიმის გაგრძელებას. თუმცა პაციენტები, შესაძლო აეროზოლური ექსპოზიციით და იმუნოკომპრომისული მდგომარეობით, უნდა გადავიდნენ პერორალურ PEP რეჟიმზე, დაავადების დაწყებიდან ჯამში 60 დღიანი მკურნალობისთვის.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com ექსპოზიციის შემდგომი პროფილაქტიკის თაობაზე ინფორმაციისთვის იხილეთ  პრევენცია.

ჯილეხის მკურნალობის სარგებელი ჩვეულებრივ, აღემატება ანტიმიკრობული მედიკამენტების არასასურველი ეფექტების რისკს. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ფთორქინოლონებმა (მაგ., ციპროფლოქსაცინმა, ლევოფლოქსაცინმა, მოქსიფლოქსაცინმა) შეიძლება გამოიწვიოს ცენტრალური ნერვული სისტემის ეფექტები (მაგ., მძიმე ფსიქოზური რეაქციები), მყესის გაგლეჯა და ტენდინიტი, პერიფერიული ნეიროპათია, აორტის ანევრიზმა და დისსექცია, ჰეპატოტოქსიკურობა და გულის დაზიანება. ტეტრაციკლინების გამოყენება 8 წლამდე ასაკის ბავშვებში დაკავშირებულია კბილების პიგმენტაციასთან, თუმცა ეს ნაკლებად ხშირია დოქსიციკლინის მიღების შემთხვევაში და 21 დღემდე დოქსიციკლინის გამოყენება მისაღებად ითვლება. კარბაპენემების (მაგ., იმიპენემ/ცილასტატინი, მეროპენემი) მიღება ასოცირებულია გულყრების განვითარებასთან.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

დანიშნულების შეზღუდვები ვრცელდება ფტორქინოლონების გამოყენებაზე და ეს შეზღუდვები შეიძლება განსხვავდებოდეს ქვეყნებს შორის. ზოგადად, ფტორქინოლონები უნდა შეიზღუდოს, გამოყენებული იქნას მხოლოდ სერიოზული, სიცოცხლისათვის საშიში ბაქტერიული ინფექციებისას. ზოგიერთმა მარეგულირებელმა სააგენტომ შეიძლება ასევე გირჩიოს მათი გამოყენება მხოლოდ იმ სიტუაციებში, როდესაც სხვა ანტიბიოტიკები, რომლებიც ჩვეულებრივ რეკომენდებულია ინფექციისთვის, შეუსაბამოა (მაგ., რეზისტენტობა, უკუჩვენებები, მკურნალობის წარუმატებლობა, მიუწვდომლობა). ვარგისიანობის/მიზანშეწონილობის, უკუჩვენებებისა და სიფრთხილის ზომების შესახებ დამატებითი ინფორმაციისთვის მიმართეთ თქვენს ადგილობრივ გაიდლაინებსა და წამლების ფორმულარს.

რეკომენდებული რეჟიმები ეფუძნება აშშ-ს დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების (CDC) გამოქვეყნებულ გაიდლაინებს.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com მკურნალობის აღნიშნული რეჟიმები შესაძლოა განსხვავდებოდეს და დამატებითი ინფორმაციისთვის უნდა გაეცნოთ თქვენს ადგილობრივ გაიდლაინებს.

ემპირიული მკურნალობის რეჟიმი სამი მედიკამენტის კომბინაციით რეკომენდებულია პირველი რიგის თერაპიად, რომელთაგან ორი ბაქტერიციდული პრეპარატი ანტიმიკრობული მედიკამენტების სხვადასხვა კლასიდანაა პლუს ერთი ანტიმიკრობული წამალი ან პროტეინის სინთეზის ინჰიბიტორია, ან რნმ სინთეზის ინჰიბიტორი. ეს პრეპარატები არ უნდა იყოს გამოყენებული მონოთერაპიისთვის ამ ჩვენებით. თუ რეკომენდებული პირველი რიგის მედიკამენტების კომბინირებული რეჟიმი უკუნაჩვენებია, ტოლერანტობა არ არის კარგი ან მედიკამენტები არ არის ხელმისაწვდომი, ან ნაკლებად სავარაუდოა მენინგიტი, ყველაზე სათანადო რეჟიმის თაობაზე შემდგომი მითითებისთვის გაიარეთ კონსულტაცია ინფექციური დაავადებების სპეციალისტთან.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

არაკანისმიერი სისტემური ჯილეხის მქონე პაციენტებში, ანტიმიკრობულ თერაპიასთან ერთად რეკომენდებულია ანტიტოქსინით მონოთერაპია (მაგ., რაქსიბაკუმაბი, ობილტოქსაქსიმაბი, ჯილეხის იმუნოგლობულინი). ამ ჩვენებისთვის რაქსიბაკუმაბი და ობილტოქსაქსიმაბი უპირატესია ჯილეხის ინტრავენურ იმუნოგლობულინზე.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

პრიორიტეულია მისი გამოყენება ჰემოდინამიკურად არასატაბილური მდგომარეობის მქონე პაციენტებში ან რესპირატორული კომპრომისით, თუ მიწოდება შეზღუდულია.[1]Bower WA, Yu Y, Person MK, et al. CDC guidelines for the prevention and treatment of anthrax, 2023 MMWR Recomm Rep. 2023 Nov 17;72(6):1-47. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10651316 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37963097?tool=bestpractice.com

ადამიანებთან ჩატარებული კვლევების მონაცემები მწირია, ცხოველებზე ჩატარებულ კვლევებში ეფექტურობა აჩვენა რაქსიბაკუმაბმა და ობილტოქსაქიმაბმა.[65]Tsai CW, Morris S. Approval of raxibacumab for the treatment of inhalation anthrax under the US Food and Drug Administration "animal rule". Front Microbiol. 2015 Dec 1;6:1320. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmicb.2015.01320/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26648915?tool=bestpractice.com [66]Nagy CF, Mondick J, Serbina N, et al. Animal-to-human dose translation of obiltoxaximab for treatment of inhalational anthrax under the US FDA animal rule. Clin Transl Sci. 2017 Jan;10(1):12-9. https://ascpt.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cts.12433 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27925405?tool=bestpractice.com ​ ერთმა სისტემური მიმოხილვამ აჩვენა, რომ აღნიშნული აგენტებით ადიუვანტური თერაპია, ჯილეხის ანტიტოქსინთან ერთად, შეიძლება გარკვეულ როლს თამაშობდეს გადარჩენადობის კუთხით, განსაკუთრებით იმ პაციენტებში, ვისთანაც ეფექტური არ არის მხოლოდ ანტიმიკრობული თერაპია.[67]Huang E, Pillai SK, Bower WA, et al. Antitoxin treatment of inhalation anthrax: a systematic review. Health Secur. 2015 Nov-Dec;13(6):365-77. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4710135 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26690378?tool=bestpractice.com

მონოკლონური ანტისხეულების (მაგ., რაქსიბაკუმაბი, ობილტოქსაქსიმაბი) ანტიტოქსინმა შეიძლება გამოიწვიოს ჰიპერმგრძნობელობის რეაქციები და ანაფილაქსია, ამიტომ საჭიროა პაციენტების წინასწარი პრემედიკაცია ანტიჰისტამინური პრეპარატით.

აღნიშნული მედიკამენტების მარაგი ინახება სტრატეგიულ ეროვნულ რეზერვში, საგანგებო სიტუაციების დროს გამოსაყენებლად.

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ქირურგიული ჩვენებები შეზღუდულია, თუმცა შეიძლება ნაჩვენები იყოს ნაწლავის იშემიის, ნეკროზისა და პერფორაციის მქონე პაციენტებში ან ზედა სასუნთქსი გზების ობსტრუქციის დროს.[70]Binkley CE, Cinti S, Simeone DM, et al. Bacillus anthracis as an agent of bioterrorism: a review emphasizing surgical treatment. Ann Surg. 2002 Jul;236(1):9-16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12131080?tool=bestpractice.com