კოლორექტული სიმსივნე

მიმოხილვა 
თეორია 
დიაგნოზი 
მართვა 
მეთვალყურეობა 
წყაროები 

საშუალო რისკის მქონე მოსახლეობა

Public Health England

ინგლისის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის რეკომენდაციაა, რომ ნაწლავის კიბოს სკრინინგი ყოველ 2 წელიწადში ერთხელ შესთავაზოთ მამაკაცებსა და ქალებს 60-დან 74 წლამდე ასაკში, ფეკალური იმუნოქიმიური ტესტის ნაკრების გამოყენებით, რაც მოწოდებულია ჯანმრთელობის ეროვნული სამსახურის (NHS) მიერ.[122] 74 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანებს შეუძლიათ მოითხოვონ სკრინინგ-ტესტი, თუ სურთ სკრინინგის გაგრძელება. ნებისმიერს, ვისაც აქვს პათოლოგიური სკრინინგის ტესტის შედეგი, უნდა შესთავაზოთ კოლონოსკოპია.[122]

NHS დაიწყებს ნაწლავის კიბოს სკრინინგის ასაკის შემცირებას 60 წლიდან 50 წლამდე 2021 წლის აპრილიდან, 4 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში.[122]

კიბოს ეროვნული საყოველთაო ქსელი (NCCN)[29]

NCCN განსაზღვრავს საშუალო რისკის მქონე ინდივიდს, რომელსაც აქვს შემდეგი მახასიათებლები:

ასაკი ≥45 წელი
არ არის ადენომის ან მჯდომარე დაკბილული პოლიპის (SSP) ან კოლორექტალური კიბოს პირადი ისტორია
არ არის ნაწლავის ანთებითი დაავადების პირადი ისტორია (IBD)
არ არსებობს მაღალი რისკის კოლორექტალური კიბოს გენეტიკური სინდრომების პირადი ისტორია
კისტოზური ფიბროზის პირადი ისტორია არ არის
ბავშვობის კიბოს პირადი ისტორია არ არის
კოლორექტალური კიბოს უარყოფითი ოჯახური ისტორია პირველი, მეორე ან მესამე ხარისხის ნათესავებში
უარყოფითი ოჯახური ანამნეზი დადასტურებული შორსწასული ადენომისთვის (მაგ. მაღალი ხარისხის დისპლაზია, ≥1 სმ, ვილოზური ან ტუბულოვილური ჰისტოლოგია) ან მოწინავე SSP (≥1 სმ, ნებისმიერი დისპლაზია) პირველი ხარისხის ნათესავებში.

კოლორექტალური კიბოს სკრინინგი რეკომენდირებულია 45-75 წლის მოზრდილებში, რომლებსაც შესაძლოა ჰქონდეთ ≥10 წლის სიცოცხლის ხანგრძლივობა. 76-დან 85 წლამდე ასაკის სკრინინგის გადაწყვეტილება უნდა იყოს ინდივიდუალური და უნდა მოიცავდეს რისკებისა და სარგებელის განხილვას თანმხლები დაავადების სტატუსზე და სავარაუდო სიცოცხლის ხანგრძლივობაზე დაყრდნობით.

გაიდლაინებში მოცემულია სკრინინგის რამდენიმე ვარიანტი; სკრინინგი უნდა იყოს ინდივიდუალური და მოიცავდეს განხილვას თითოეული საშუალების რისკებისა და სარგებელისს, ასევე პაციენტის უპირატესობებისა და ხელმისაწვდომობის შესახებ. სკრინინგის პარამეტრები შემდეგია:

კოლონოსკოპია. თუ პოლიპები არ არის ნაპოვნი, ხელახალი სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 10 წელიწადში. თუ კოლონოსკოპია არასრულია ან მომზადება არაოპტიმალურია, კოლონოსკოპია უნდა განმეორდეს რაც შეიძლება მალე და ინდექსის პროცედურებიდან არაუგვიანეს 1 წლისა. კაფსულური კოლონოსკოპია შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებში, რომელთაც არ შეუძლიათ კოლონოსკოპიის ჩატარება ან ჩაუტარდათ არასრული კოლონოსკოპია.
განავლის ტესტები: უნდა იქნას გამოყენებული საშუალო რისკის მქონე პირებში მხოლოდ მაშინ, როდესაც კოლონოსკოპია უსაფრთხოდ შეუძლებესლია.
- Guaiac-ზე დაფუძნებული ტესტირება. თუ უარყოფითია, ხელახლა სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 1 წელიწადში
- ფეკალური იმუნოქიმიური ტესტი (FIT). თუ უარყოფითია, ხელახლა სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 1 წელიწადში
განავლის დადებითი ტესტის შემდეგ, დამატებითი შეფასებისთვის რეკომენდებულია კოლონოსკოპია 9 თვის განმავლობაში.
განავლის მრავალმიზნობრივი დნმ (mt-sDNA) ტესტირება. ეს არის განავლის კომბინირებული მრავალმიზნობრივი დნმ და ტესტი ფარულ სისხლდენაზე. აღნიშნულით სკრინინგდება დნმ-ის ცნობილი ცვლილებების (KRAS მუტაციები, აბერანტული NDRG4 და BMP3 მეთილაცია) კოლორექტალური კარცინოგენეზის დროს განავალში მოხვედრილ სიმსივნურ უჯრედებში, ასევე ფარული სისხლი, რომელიც გაზომილია იმუნოანალიზით. უარყოფითის შემთხვევაში რეკომენდირებულია ხელახალი სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 3 წელიწადში.
მოქნილი სიგმოიდოსკოპია. თუ პოლიპები არ არის აღმოჩენილი, ხელახალი სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 5-10 წელიწადში. კოლონოსკოპია რეკომენდებულია ბიოფსიით დადასტურებული ადენომის გამოვლენის შემთხვევაში.
კომპიუტერულ ტომოგრაფიული (CT) კოლონოგრაფია. თუ უარყოფითია, ხელახლა სკრინინგი ნებისმიერი საშუალებით 1 წელიწადში კოლონოსკოპია რეკომენდირებულია, თუ CT კოლონოგრაფიაზე აღმოჩენილია დარღვევები.

კოლონოსკოპია ნაჩვენებია, როგორც სკრინინგის სხვა მეთოდების პათოლოგიური შედეგების შემდგომი დაკვირვება. კოლონოსკოპიის დროს, თუ ეს შესაძლებელია, ნებისმიერი პოლიპი უნდა მოშორდეს და შემდგომი სტრატეგია უნდა იყოს დამოკიდებული ენდოსკოპიუ და პათოლოგიური შედეგებზე. აღმავალი მსხვილი ნაწლავის პოლიპები ასოცირდება კიბოს უფრო დიდ რისკთან, რაც მოითხოვს დამატებით მეთვალყურეობას. ამოღებული პოლიპები უნდა შემოწმდეს დისპლაზიის ხარისხის, ასევე SSP-ების ჰისტოლოგიური მახასიათებლების დასადგენად. ეს არის პოლიპის ტიპი, რომელსაც შეუძლია განავითაროს დისპლაზიის კერები და ასოცირებულია ადენოკარცინომასთან.

შეერთებული შტატების პრევენციული სერვისების სამუშაო ჯგუფი

აშშ-ს პრევენციული სერვისების სამუშაო ჯგუფი რეკომენდაციას უწევს კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის გაგრძელებას 45 წლიდან და 75 წლამდე.[123]

კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის გადაწყვეტილება 76-85 წლის მოზრდილებში უნდა იყოს ინდივიდუალური, პაციენტის საერთო ჯანმრთელობისა და წინა სკრინინგის ისტორიის გათვალისწინებით.[123]

სკრინინგის სიხშირის გაზრდის სტრატეგიის თანახმად, გაიდლაინები უკვე მრავალი სხვადასხვა მეთოდის შესახებ იძლევა ინფორმაციას, ნაცვლად მხოლოდ ტესტების რანჟირებისა. (?)

განავლის ანალიზზე დაყრდნობით ჩატარარებული სკრინინგ ტესტები და მათი ინტერვალი:
- გვაიაკურ სინჯზე დამყარებული ტესტი ფარულ სისხლდენაზე განავალში (FOBT), ყოველწლიურად [ ]
- FIT, ყოველწლიურად
- FIT-დნმ, ყოველ ერთ ან სამ წელიწადში.
პირდაპირი ვიზულაიზაციით ჩატარარებული სკრინინგ ტესტები და მათი ინტერვალი:
- კოლონოსკოპია, ყოველ 10 წელიწადში
- კომპიუტერული ტომოგრაფიული კოლონოგრაფია, ყოველ 5 წელიწადში
- დრეკადი სიკმოიდოსკოპია, ყოველ 5 წელიწადში
- დრეკადი სიკმოიდოსკოპია FIT-ით; სიგმოიდოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში, FIT-თან ერთად ყოველ წელს.

ამერიკის გასტროენტეროლოგიის კოლეჯი (ACG)

ACG კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის გაიდლაინი გირჩევთ:[61]

45-დან 75 წლამდე ასაკის საშუალო რისკის მქონე პირების სკრინინგი, რათა შემცირდეს ადენომის შორს წასული ფორმის, კოლორექტალური კიბოს და კოლორექტალური კიბოსგან სიკვდილიანობის სიხშირე (ამავდროულად უნდა აღინიშნოს, რომ 45-დან 49 წლამდე პირების სკრინინგის მხარდაჭერის მტკიცებულება ძალიან დაბალი ხარისხისაა)
გადაწყვეტილება 75 წელზე მეტი ასაკის სკრინინგის გაგრძელების შესახებ იყოს ინდივიდუალური
კოლონოსკოპია და FIT, როგორც კოლორექტალრი კიბოს სკრინინგის ძირითადი მეთოდები
დაცული უნდა იყოს შეემდეგი ინტერვალები სკრინინგუილ საშუალებებისათვის: FIT ყოველ 1 წელიწადში; კოლონოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში ერთხელ.

ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA)[39][124]

შეერთებულ შტატებში, კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის გავრცელება გაცილებით დაბალია იმ პირებს შორის, რომელთაც არ აქვთ წვდომა ჯანდაცვაზე დაზღვევის არარსებობის გამო ან, რომელთაც არ ჰყავთ პირველადი ჯანდაცვის პროვაიდერი, და, სავარაუდოდ, უფრო დაბალია მათ შორის, ვისაც აქვს ტრანსპორტის პრობლემა, ჰყავს ბავშვი მოსავლელი და სამსახურიდან გამოსვლა უჭირს. AGA ადგენს ორგანიზებული სკრინინგის აუცილებლობას, რათა შემცირდეს როგორც კოლორექტალური კიბოს შემთხვევები, ასევე სიკვდილიანობა.[124] ისინი გვირჩევენ, რომ სკრინინგის პროგრამამ უნდა შესთავაზოს როგორც კოლონოსკოპია, ასევე არაინვაზიური სკრინინგის ვარიანტები (რადგან ერთზე მეტი სკრინინგის ტესტის შეთავაზება აუმჯობესებს მონაწილეობას), პაციენტის განათლებას, აუდიტორიას და ნავიგაციის მხარდაჭერას.[124]

არაინვაზიური ტესტები მოიცავს FIT-ს, განავლის მაღალი მგრძნობელობის ფარული სისხლის ტესტს, განავლის მრავალმიზნობრივ დნმ-FIT ტესტს და CT კოლონოგრაფიას. თუ ეს ტესტები დადებითია, უნდა დაინიშნოს შემდგომი კოლონოსკოპია.[124]

AGA რეკომენდაციას უწევს ორგანიზებული სკრინინგის გაფართოებას, რათა მოიცავდეს მაღალი რისკის ადენომების მქონე პაციენტებს (ნებისმიერი ადენომა ≥10 მმ, ან ვილოზური ჰისტოლოგიით, ან მაღალი ხარისხის დისპლაზიით) ან პაციენტებს შორს წასული მჯდომარე დაკბილული დაზიანებებით (განსაზღვრული, როგორც დაზიანებები ≥10). მმ, ან ციტოლოგიური დისპლაზიით, ან ტრადიციული დაკბილული ადენომით). არსებობს მტკიცებულება, რომ კოლონოსკოპიულ ზედამხედველობას შეუძლია შეამციროს კოლორექტალური კიბოს შემთხვევები და სიკვდილიანობა მაღალი რისკის დაზიანებების მქონე პირებისთვის.[124]

AGA-მ კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის რისკის სტრატიფიკაციის შესახებ გამოქვეყნებული ლიტერატურისა და ექსპერტების მოსაზრებების საფუძველზე, გამოსცა შემდეგი Best Practice რჩევები:[39]

მსხვილი ნაწლავის კიბოს დიაგნოზით დაავადებული პირველი რიგის ნათესავის მქონე პირები, განსაკუთრებით 50 წლამდე, უნდა ჩაითვალონ კოლორექტალური კიბოს გაზრდილი რისკის ქვეშ. ამ ადამიანების სკრინინგი უნდა დაიწყოს 10 წლით ადრე იმ ასაკამდე, როდესაც ყველაზე ახალგაზრდა ნათესავი იყო დიაგნოზირებული, ან 40 წლიდან - რომელიც უფრო ადრეულია.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს, ნაწლავის ანთებითი დაავადების, მემკვიდრეობითი კოლორექტალური კიბოს სინდრომების, სხვა კოლორექტალური კიბოს მიდრეკილი პირობების ან კოლორექტალური კიბოს ოჯახური ისტორიის გარეშე პირები უნდა ჩაითვალონ კოლორექტალური კიბოს საშუალო რისკის ჯგუფში მყოფად. ამ პირებისთვის სკრინინგი უნდა დაიწყოს 45 წლიდან.
კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის დაწყების რისკის სტრატიფიკაცია უნდა ეფუძნებოდეს ინდივიდის ასაკს, ცნობილ ან საეჭვო მიდრეკილებამდე მიდრეკილ კოლორექტალური კიბოს სინდრომს და/ან კოლორექტალური კიბოს ოჯახურ ისტორიას.
75 წელზე უფროსი ასაკის პირებისთვის, სკრინინგის გადაწყვეტილებები უნდა იყოს ინდივიდუალური, რისკების, სარგებლის, სკრინინგის ისტორიისა და თანმხლები დაავადებების გათვალისწინებით.
საშუალო რისკის მქონე პირთა სკრინინგის ვარიანტები უნდა მოიცავდეს: კოლონოსკოპიას, განავლის იმუნოქიმიურ ტესტს, მოქნილ სიგმოიდოსკოპიას და განავლის იმუნოქიმიურ ტესტს, განავლის მრავალმიზნობრივ დნმ იმუნოქიმიურ ტესტს და კტ კოლონოგრაფიას, ხელმისაწვდომობისა და ინდივიდუალური პრეფერენციების საფუძველზე.
გაზრდილი რისკის მქონე პირებისთვის კოლონოსკოპია უნდა იყოს გამოყენებული, როგორც სკრინინგის სტრატეგია.
მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგის ყველა რისკის სტრატიფიკაციის ინსტრუმენტი, რომელიც მიღებულია კვლევებიდან, სხვადასხვა პოპულაციაში განხორციელებამდე უნდა იქნას შესწავლილი რეალურად, ეფექტურობისა და ხარჯების ეფექტურობისთვის.

კოლორექტალური კიბოს აშშ-ს მულტისაზოგადოებრივი სამუშაო ჯგუფი

კოლორექტალური კიბოს აშშ-ს მულტისაზოგადოებრივი სამუშაო ჯგუფი გვირჩევს:[75][125]

საშუალო რისკის მქონე პაციენტების სკრინინგი 45 წლიდან
76-85 წლის ასაკის პირებში სკრინინგის დაწყების ან გაგრძელების გადაწყვეტილება უნდა იყოს პერსონალიზირებული და ეფუძნებოდეს წინა სკრინინგის ისტორიას, სიცოცხლის ხანგრძლივობას, კოლორექტალური კიბოს რისკს და პირად მოთხოვნებს.
ეს სკრინინგი არ არის რეკომენდებული 85 წლის შემდეგ.

აღნიშნული გაიდლაინით ხელმისაწვდომი სკრინინგ-ტესტები იყოფა სამ დონედ:

კოლონოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში ან განავლის იმუნოქიმიური ტესტი (FIT) ყოველწლიურად
მოცირკულირე სიმსივნური უჯრედების სისხლის ტესტირება ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ, FIT-ფეკალური დნმ ყოველ 3 წელიწადში ერთხელ და მოქნილი სიგმოიდოსკოპია ყოველ 5-10 წელიწადში
კაფსულით კოლონოსკოპია ყოველ 5 წელიწადში.

სიმსივნეთა ამერიკული საზოგადოება

ამერიკის ონკოლოგიური საზოგადოება რეკომენდაციას უწევს 45 წელს გადაცილებული, საშუალო რისკის მქონე პირების რეგულარულ სკრინინგს ნებისმიერი ჩამოთვლილი სკრინინგ-ტესტით, დამოკიდებულია პაციენტის არჩევანსა და ხელმისაწვდომობაზე:[126]

კოლონოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში
კომპიუტერული ტომოგრაფია-კოლონოგრაფია ყოველ 5 წელიწადში
დრეკადი სიკმოიდოსკოპია ყოველ 5 წელიწადში
ყოველწლიურად სახლში აიღეთ მაღალი მგრძნობელობის გაუაკიას ბაზაზე ფეკალური ფარული სისხლის ტესტი [ ]
აიღეთ სახლში FIT ყოველწლიურად
მრავალმიზნობრივი განავლის დნმ ტესტი ყოველ 3 წელიწადში.

ნებისმიერ აღნიშნულ ტესტზე დადებითი პასუხი საჭიროებს კოლონოსკოპიით დროულად გადამოწმებას.

ექიმთა ამერიკული კოლეჯი (ACP)

ACP რეკომენდაციას უწევს კოლორექტალური კიბოს სკრინინგს საშუალო რისკის მქონე მოზრდილებში 50-დან 75 წლამდე.[127]

რეკომენდებული სკრინინგის ტესტები და ინტერვალებია:

FIT ან მაღალი მგრძნობელობის გაუაკიას ბაზაზე ფეკალური ფარული სისხლის ტესტი ყოველ 2 წელიწადში ერთხელ
კოლონოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში
მოქნილი სიგმოიდოსკოპია ყოველ 10 წელიწადში პლიუს FIT ყოველ 2 წელიწადში ერთხელ.

ACP რეკომენდაციას იძლევა, რომ კოლორექტალური კიბოს სკრინინგი შეწყდეს 75 წელზე უფროსი ასაკის საშუალო რისკის მქონე მოზრდილებში ან 10 წელზე ნაკლები სიცოცხლის ხანგრძლივობის მქონე მოზრდილებში.[127]

პრევენციული ჯანდაცვის კანადის სამუშაო ჯგუფი

კანადის პრევენციული მედიცინის სპეციალური ჯგუფის რეკომენდაციით, კოლონოსკოპია არ უნდა იქნას გამოყენებული სკრინინგის ძირითადად მეთოდად 50 წელს გადაცილებულ, უსიმპტომო პირებში, რომელთაც კოლორექტული კიბოს განვითარების მაღალი რისკი არ აღენიშნებათ, რადგან არ გამოვლინდა საკმარისი მტკიცებულება მისი სხვა სკრინინგ ტესტებთან შედარებით უპირატესობის თაობაზე, განსაკუთრებით FOBT-თან შედარებით.[128] თუმცა აღნიშული რეკომენდაცია კლასიფიცირდება, როგორც სუსტი, რადგან რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების თანახმად,არ გამოვლინდა საკმარისი მტკიცებულება მისი სანდოობის თაობაზე.

სკრინინგი 15-წლიანი კოლორექტალური კიბოს რისკის საფუძველზე

სკრინინგი FIT-ით ყოველწლიურად, FIT ყოველ 2 წელიწადში ერთხელ, სიგმოიდოსკოპია ან კოლონოსკოპია შეიძლება განხილულ იქნას 50-დან 79 წლამდე ასაკის მოზრდილებში, რომელთა 15-წლიანი მსხვილი ნაწლავის კიბოს რისკი 3% ან მეტია. თითოეული სტრატეგია ამცირებს კოლორექტალური კიბოს სიკვდილიანობას ანალოგიური ოდენობით (5 ან 6 სიკვდილის თავიდან აცილება 1000 სკრინინგის ადამიანზე).[129] BMJ: colorectal cancer screening with faecal immunochemical testing, sigmoidoscopy or colonoscopy: a clinical practice guideline. Opens in new window

ოჯახური ან მემკვიდრული რისკი

დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინები[130]

დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებით სკრინინგის დაწყება რეკომენდებულია 50 წლის ასაკში (55 წ. უფრო დაბალი რისკის პირებში), თუ პაციენტს აქვს კოლორექტული კიბოს ოჯახური ანამნეზი პირველი რიგის ნათესავში.

კიბოს ეროვნული საყოველთაო ქსელი (NCCN)[29]

NCCN რეკომენდაციას უწევს სკრინინგ კოლონოსკოპიას პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ რომელიმე ქვემოთ ჩამოთვლილი:

≥1 კოლორექტალური კიბოთ ნებისმიერ ასაკში დაავადებული პირველი რიგის ნათესავი. კოლონოსკოპია უნდა დაიწყოს 40 წლის ასაკში ან კოლორექტალური კიბოს ადრეულ დიაგნოზამდე 10 წლით ადრე. ის უნდა განმეორდეს ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ ან დადებითობის შემთხვევაში, კოლონოსკოპიის შედეგების მიხედვით.
კოლორექტალური კიბოთი ნებისმიერ ასაკში. დაავადებული მეორე და მესამე ხარისხის ნათესავები. კოლონოსკოპია უნდა დაიწყოს 45 წლის ასაკში. გაიმეორეთ ყოველ 10 წელიწადში ან დადებითობის შემთხვევაში, კოლონოსკოპიის შედეგების მიხედვით.
პირველი ხარისხის ნათესავი დადასტურებული მოწინავე ადენომ(ებ)ით (მაგ. მაღალი ხარისხის დისპლაზიით, ≥1 სმ, ვილოზური ან ტუბულოვილური ჰისტოლოგია, ტრადიციული დაკბილული ადენომები) ან მოწინავე SSP (≥1 სმ, ნებისმიერი დისპლაზია) ნებისმიერ ასაკში. კოლონოსკოპია უნდა დაიწყოს 40 წლის ასაკში ან ნათესავში ადენომის დაწყების ასაკში, რომელია პირველი. უნდა განმეორდეს ყოველ 5-10 წელიწადში ან დადებითიობის შემთხვევაში, კოლონოსკოპიის შედეგების მიხედვით.

კოლორექტალური კიბოს აშშ-ს მულტისაზოგადოებრივი სამუშაო ჯგუფი[75]

აშშ-ს მულტისაზოგადოებრივი სამუშაო ჯგუფი კოლორექტალური კიბოს შესახებ რეკომენდაციას უწევს სკრინინგ კოლონოსკოპიას პაციენტებისთვის, რომელთაც აღენინებათ შემდეგი:

კოლორექტალური კიბოთი ნებისმიერ ასაკში დაავადებული ორი ან მეტი პირველი რიგის ნათესავი ან
ერთი პირველი რიგის ნათესავი, რომელსაც მსხვილი ნაწლავის კიბოს ან ადენომატოზური პოლიპის დიაგნოზი დაესვა 60 წლამდე ასაკში.

რეკომენდებულია კოლონოსკოპიური გამოკვლევები 40 წლის ასაკიდან დაიწყოს ან ოჯახის წევრებიდან ყველაზე ადრეული დიაგნოზზე 10 წლით ადრე. უნდა განმეორედეს ყოველ 5 წელში. თუ პაციენტს ჰყავს ერთი, პირველი ხარისხის ნათესავი, რომელსაც დიაგნოზი დაუდგინდა >60 წლის ასაკში, ამ პაციენტის სკრინინგი უნდა შეესაბამებოდეს საშუალო რისკის პროფილს და დაიწყოს 40 წლის ასაკში.

ამერიკის გასტროენტეროლოგიის კოლეჯი (ACG)[61]

ACG გირჩევთ:

კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის დაწყება კოლონოსკოპიით 40 წლის ასაკში, ან 10 წლით ადრე, სანამ ყველაზე ახალგაზრდა დაავადებული ნათესავს დაუსვამდნენ დიაგნოზს, რაც ადრეულია იმ პირებისათვის, რომელთა პირველი რიგის ნათესავებსაც აქვთ კოლორექტალური კიბო ან პოლიპის შორსწასული ფორმა 60 წლამდე ასაკში, ან კოლორექტალური კიბო ან პოლიპის შორსწასული ფორმა ორ ან მეტი პირველი ხარისხის ნათესავში ნებისმიერ ასაკში. ინტერვალური კოლონოსკოპია ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ.
განიხილეთ გენეტიკური შეფასება, თუ გენეტიკა უფრო მეტადაა ოჯახური კოლორექტალური კიბოთი დატვირთული.
კოლორექტალური კიბოს სკრინინგის დაწყება 40 წლის ასაკში, ან 10 წლით ადრე, სანამ ყველაზე ახალგაზრდა დაავადებულ ნათესავს დაესმებოოდა დიაგნოზი და შემდეგ საშუალო რისკის სკრინინგის რეკომენდაციების განახლება მათთვის, ვისაც ჰყავს კოლორექტალური კიბოთ ან შორსწასული პოლიპით დაავადებული პირველი რიგის ნათესავი 60 წლამდე ასაკში.
კოლორექტალური კიბოს საშუალო რისკის სკრინინგის რეკომენდაციები იმ პირებისთვის, რომელთაც ჰყავთ კოლორექტალური კიბოთი ან პოლიპის შორსწასული ფორმით დაავადებული მეორე რიგის ნათესავი.

მაღალი რისკის სინდრომები

ოჯახური ადენომატოზური პოლიპოზი (FAP):

ACG გაიდლაინების მიხედვით, პაციენტებში, რომელთაც აქვთ FAP ან არიან მისი რისკის ქვეშ, მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგი უნდა დაეწყოთ პუბერტულ პერიოდში (10-12 წლის ასაკში); მეთვალყურეობა უნდა იყოს ყოველწლიური კოლონოსკოპიით ან მოქნილი სიგმოიდოსკოპიით.[131]
NCCN გაიდლაინები განსაზღვრავს შემდგომი ინტერვალებს კოლორექტალური კიბოს სკრინინგისთვის FAP-ის ოპერაციის შემდეგ:[132]
- პაციენტებმა, რომელთაც ილეორექტალური ანასტომოზით შენარჩუნებული აქვთ სწორი ნაწლავი, სრული აბდომინური კოლექტომიის შემდეგ, უნდა გაიარონ ენდოსკოპიური რექტალური გამოკვლევა ყოველ 6-12 თვეში.
- ნაწლავის ჩანთა-ანალური ანასტომოზით წარმოებული პროქტოკოლექტომიის შემდეგ ნაწლავის ჩანთა და სწორი ნაწლავის მანჟეტი ყოველწლიურად უნდა შეფასდეს ენდოსკოპიური გზით.
- თუ პაციენტს ჩაუტარდა პროქტოკოლექტომია საბოლოო ილეოსტომიით, განიხილეთ გულდასმითი ვიზუალიზაცია და სტომის გამოკვლევა ილეოსკოპიით ყოველწლიურად პოლიპების ან ავთვისებიანი სიმსივნის შესაფასებლად.
- ქიმიოპრევენცია უნდა განიხილებოდეს მხოლოდ შერჩეულ პაციენტებში, როგორც სტანდარტული ენდოსკოპიური ან ქირურგიული მკურნალობის დამხმარე საშუალება, რისკების, სარგებელისა და ალტერნატივების სრული განხილვით.

ლინჩის სინდრომი (მემკვიდრეობითი არაპოლიპოზური კოლორექტალური კიბო):

ACG და აშშ-ის კოლორექტალური კიბოს მულტისაზოგადოებრივი სამუშაო ჯგუფის რეკომენდაციით მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგი უნდა დაიწყოს 2--25 წლამდე ასაკში იმ პაციენტებში, რომლებიც არიან ლინჩის სინდრომის რისკის ქვეშ ან არიან დაავადებულნი; მეთვალყურეობა უნდა მიმდინარეობდეს კოლონოსკოპიით ყოველ 1-2 წელიწადში ერთხელ.[131][133] ყოველწლიური კოლონოსკოპია უნდა განიხილებოდეს დადასტურებული მუტაციის მტარებლებში.[131][133]
მეან-გინეკოლოგთა ამერიკული კოლეჯი (ACOG) რეკომენდაციით, ლინჩის სინდრომის მქონე ყველა ქალმა უნდა ჩაიტაროს კოლონოსკოპია ყოველ 1-დან 2 წელიწადში ერთხელ, დასაწყისი უნდა იყოს 20-დან 25 წლამდე, ან ოჯახში მსხვილი ნაწლავის კიბოს დიაგნოსტირების ასაკამდე 2-5 წლამდე, რომელიც უფრო ადრეული იქნება.[42] გარდა ამისა, ACOG რეკომენდაციას უწევს გენეტიკური რისკის შეფასების გათვალისწინებას იმ ქალებისთვის, რომლებთაც ყავთ კოლორექტალური კიბოთი დაავადებული პირველი რიგის ნათესავი, დიაგნოსიტრებული 60 წლამდე ასაკში ან ლინჩის სინდრომის რისკის ქვეშ სისტემური კლინიკური სკრინინგებით.[42]
NCCN-ს აქვს კოლორექტალური კიბოს მეთვალყურეობის სხვადასხვა გაიდლაინები, რაც დამოკიდებულია გენეტიკური ტესტირებისას გამოვლენილი ლინჩის სინდრომის პათოგენურ ვარიანტზე. MLH1 და MSH2/EPCAM ვარიანტის მტარებლებისთვის, კოლონოსკოპია უნდა დაიწყოს 20-25 წლის ასაკში, ოჯახში დიაგნოსტირებულ ახალგაზრდა შემთხვევამდე ან 2-5 წლით ადრე, რომელიც უფრო ადრეულად მოუწევს, და უნდა განმეორდეს ყოველ 1-2 წელიწადში. MSH6 და PMS2 პათოგენური/სავარაუდო პათოგენური (P/LP) ვარიანტის მტარებლებისთვის, განიხილეთ კოლონოსკოპიის დაწყების უფრო გვიანი ასაკი, როგორიცაა 30-35 წლის ასაკში, ან 2-5 წლით ადრე იმ ასაკამდე, ვიდრე ნებისმიერ ნათესავს დაუდგინდებოდა კოლორექტალური კიბო. თუ დიაგნოზი დაისვა 30 წლამდე, მეორდება 1-3 წელიწადში ერთხელ.[132]

MUTYH/MYH-თან ასოცირებული პოლიპოზი (MAP):

ACG გაიდლაინების მიხედვით, მსხვილი ნაწლავის კიბოს სკრინინგი იმ პაციენტებში, რომელთაც აქვთ MAP-ის რისკი ან არიან დაავადებულნი, უნდა დაიწყოს პუბერტულ პერიოდში (10-12 წლის ასაკში); მეთვალყურეობა უნდა იყოს ყოველწლიური კოლონოსკოპიით.[131]
NCCN მითითებები განსხვავდება. მათი რეკომენდაციით, პაციენტებმა უნდა გაიარონ მიმოხილვითი კოლონოსკოპია და სრული პოლიპექტომია ყოველ 1-2 წელიწადში ერთხელ, დაწყებული არაუგვიანეს 25-30 წლისა; ადრეული კოლონოსკოპია შეიძლება იყოს მითითებული ოჯახური ანამნეზის საფუძველზე.[132]
ქირურგიული ჩარევა კოლექტომიის სახით ილეორექტალური ანასტომოზით რეკომენდირებულია მნიშვნელოვანი პოლიპოზის უმეტეს შემთხვევაში, რომელიც ვერ ხერხდება პოლიპექტომიით. ამ ოპერაციის შემდეგ რეკომენდირებულია სწორი ნაწლავის ენდოსკოპიური გამოკვლევა ყოველ 6-12 თვეში, პოლიპური დატვირთვის მიხედვით.[132]

Peutz-Jeghers სინდრომი (PJS)

PJS-ით დაავადებულმა პაციენტებმა უნდა გაიარონ კიბოს სკრინინგის მულტიდისციპლინური მიდგომა, სიცოცხლის განმავლობაში მრავალი ორგანოს კიბოს კუმულაციური ძალიან მაღალი რისკის გამო. საწყისი კოლონოსკოპია, ზედა გასტროინტესტინური(GI) ენდოსკოპია და ვიდეო კაფსულური ენდოსკოპია ან მაგნიტურ-რეზონანსული ენტეროგრაფიული გამოკვლევა (წვრილი ნაწლავის დაზიანებებისთვის) უნდა ჩატარდეს 8-დან 10 წლამდე ასაკში. კუჭში, თორმეტგოჯა ნაწლავში ან მსხვილ ნაწლავში დამახასიათებელი პოლიპების აღმოჩენის შემთხვევაში, ზედა და ქვედა გასტროინტესტინური ენდოსკოპია უნდა განმეორდეს ყოველ 2-3 წელიწადში ერთხელ. თუ საწყის ენდოსკოპიაზე არ არის გამოვლენილი Peutz-Jeghers-ის პოლიპები, მეთვალყურეობა უნდა განმეორდეს 18 წლის ასაკში, ან უფრო ადრე, თუ სიმპტომები გამოვლინდა, და შემდეგ 3 წელიწადში ერთხელ. კოლორექტალური პოლიპები >0,5 სმ-ზე უნდა მოცილდეს და ყველა პოლიპის მოცილების მცდელობა უნდა იყოს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია ენდოსკოპურად.[134]

არასრულწლოვანთა პოლიპოზის სინდრომი (JPS)

პედიატრიულ პაციენტებს JPS-ით უნდა ჩაუტარდეთ კოლონოსკოპია და ზედა გასტროინტესტინური ენდოსკოპია 12-დან 15 წლამდე ასაკში, ან უფრო ადრე; სიმპტომატურობის შემთხვევაში, მეთვალყურეობა მეორდება ყოველ 1-3 წელიწადში ერთხელ, პოლიპური დატვირთვის მიხედვით. კოლორექტალური პოლიპები >0,5 სმ-ზე უნდა მოცილდეს და ყველა პოლიპის მოცილების მცდელობა უნდა იყოს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია ენდოსკოპურად.[134] თუ პოლიპები არ მოიძებნება, სკრინინგი შეიძლება განახლდეს 18 წლის ასაკში და უნდა განმეორდეს ყოველ 1-3 წელიწადში.[132]

PTEN-ჰამარტომის სიმსივნური სინდრომი (PHTS)

კოლონოსკოპიული მეთვალყურეობა უნდა დაიწყოს 35 წლის ასაკიდან და განმეორდეს ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ, ან უფრო ხშირად, თუ პაციენტი სიმპტომატურია ან აღმოჩენილია პოლიპები. პირველადი კოლონოსკოპია უფრო ადრე უნდა ჩატარდეს, თუ რომელიმე ნათესავს დაუსვეს კოლორექტალური კიბოს დიაგნოზი 40 წელზე ადრე; საწყისი ასაკი უნდა უსწრებდეს 10 წლით ნათესავის დიაგნოსტირების ასაკს.[134]

კოლონოსკოპიის დროს აღმოჩენილი პოლიპების პირადი ისტორია

NCCN გაიდლაინების მიხედვით, რეკომენდებულია მეთვალყურეობის პროგრამა 45-75 წლის ასაკის პაციენტებისთვის ადენომით, იმ პირობით, რომ სიცოცხლის ხანგრძლივობა 10 ან მეტი წელია. 76-დან 85 წლამდე პაციენტების მეთვალყურეობა უნდა იყოს ინდივიდუალური. მეთვალყურეობის მითითებები შემდეგია:[29]

დაბალი რისკის ადენომების მოცილების შემდეგ (≤2 მილაკოვანი ადენომა, რომელიც არის <1 სმ), კოლონოსკოპია უნდა განმეორდეს 7-10 წლის განმავლობაში, შემდეგ 10 წელიწადში, თუ ეს ნორმალურია.
დაბალი რისკის SSP-ების მოცილების შემდეგ, განსაზღვრული როგორც ≤2 SSP, რომლებიც 1 სმ-ზე ნაკლებია დისპლაზიის გარეშე, კოლონოსკოპია უნდა განმეორდეს 5 წელიწადში, შემდეგ 10 წელიწადში, თუ ეს ნორმალურია.
მაღალი რისკის მქონე პოლიპების (მოწინავე ან მრავლობითი პოლიპების) მქონე პირებს უნდა ჩაუტარდეთ განმეორებითი კოლონოსკოპია 3 წელიწადში. თუ გამოკვლევის შედეგები ნორმალურია, რეკომენდებულია შემდგომი მიმოხილვითი კოლონოსკოპია 5 წელიწადში. შორს წასული პოლიპები მოიცავს შემდეგს: ტრადიციული დაკბილული ადენომა (TSA); ადენომა მაღალი ხარისხის დისპლაზიით ან SSP-ები დისპლაზიით; ადენომა/SSPs ≥1 სმ; ჰიპერპლასტიკური პოლიპები (≥1 სმ); პოლიპები ვილოზური ან ტუბულოვილური ჰისტოლოგიით. პოლიპები განიხილება მრავალჯერადად, თ არის არსებობს 3-დან 9-მდე რაოდენობით.
≥10 კუმულაციური ადენომატოზური პოლიპების და/ან SSP-ის მქონე პირებში ან ≥20 პოლიპების მქონე პირებში, პოლიპოზის სინდრომი უნდა იყოს გათვალისწინებული და გენეტიკური ტესტირება შეიძლება იყოს შესაბამისი. კოლონოსკოპია უნდა განმეორდეს 1 წელიწადში ან განიხილება ინდივიდუალური მენეჯმენტი.

დიდი პოლიპები:

პაციენტებს, რომელტაც ჩაუტარდათ დიდი პოლიპების სრული რეზექცია (≥1 სმ), ინვაზიური კიბოს მაღალი რისკის ენდოსკოპიური მახასიათებლების გარეშე, უნდა ჩაუტარდეთ შემდგომი კოლონოსკოპია 1-3 წელიწადში, შემდეგ ისევ 3 წელიწადში, თუ რეციდივი არ გამოვლინდა.
იმ პაციენტების შემთხვევაში, რომელთაც ამოიკვეთეს დიდი პოლიპები მაღალი რისკის ნიშნებით (გვერდითი გავრცელების დაზიანებები ≥40 მმ, ინტრაპროცედურული სისხლდენა, რომელიც საჭიროებს ენდოსკოპიური კონტროლის საჭიროებას, მაღალი რისკის დისპლაზიას ან მაკროსკოპული ქსოვილის აბლაციას), რეკომენდებულია შემდგომი კოლონოსკოპია 6 თვის განმავლობაში. თუ დაავადება არ განმეორდება, კოლონოსკოპია უნდა განმეორდეს 1 წლის განმავლობაში, შემდეგ კი 3 წელიწადში.
მსხვილი ფეხზე მიმაგრებული პოლიპების შემთხვევაში პაციენტებს უნდა ჩაუტარდეთ შემდგომი კოლონოსკოპია 3 წელიწადში.

კოლორექტალური კიბოს პირადი ანამნეზის მქონე პაციენტებმა უნდა გაიარონ რუტინული სიმსივნის ტესტირება იმუნოჰისტოქიმიით და/ან მიკროსატელიტური არასტაბილურობით ლინჩის სინდრომის ან შეუსაბამობის აღდგენის დეფიციტის (MMR) გამო. მულტიგენური პანელის ტესტები გასათვალისწინებელია 50 წელზე ნაკლები ასაკის ყველა პირისთვის კოლორექტალური კიბოს დიაგნოზით, MMR სტატუსის მიუხედავად.

ნაწლავის ანთებითი დაავადება (IBD)

IBD-ის მქონე პაციენტებში დისპლაზიის რისკ-ფაქტორებია: წყლულოვანი კოლიტი; ფართო კოლიტი; მსხვილი ნაწლავის სტრიქტურა; პირველადი სკლეროზული ქოლანგიტი (PSC); კოლორექტალური კიბოს ოჯახური ისტორია (განსაკუთრებით <50 წლის დიაგნოზით); დისპლაზიის პირადი ისტორია; და მძიმე ხანგრძლივი ანთება. პროქტიტისა და პროქტოსიგმოიდიტის მქონე პაციენტებს აქვთ კოლორექტალური კიბოს გაზრდილი რისკი ზოგად მოსახლეობასთან შედარებით და ისინი უნდა იმართონ როგორც საშუალო რისკისანი.[29]

მსხვილი ნაწლავის ჩართულობის შემთხვევაში პაციენტებმა უნდა გაიარონ კოლონოსკოპიული სკრინინგი (სისტემატური ბიოფსიით) კოლორექტალური კიბოსთვის სიმპტომების დაწყებიდან 8 წლის შემდეგ.[135][136]

მეთვალყურეობა უნდა იყოს ყოველ 1-3 წელიწადში; უფრო მაღალი რისკის მქონე პაციენტებმა (მაგ. აქტიური ვრცელი დაავადებით ან თანმხლები PSC) უნდა გაიარონ ყოველწლიური მეთვალყურეობა.[121][135] NCCN და AGA გაიდლაინების მიხედვით, თუ არსებობს PSC, ყოველწლიური ზედამხედველობის კოლონოსკოპია უნდა დაიწყოს PSC დიაგნოზის დროს.[29][136] კოლორექტალური კიბოს ოჯახური ისტორია არის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი რისკფაქტორი კოლორექტალური კიბოს განვითარებისათვის IBD-ის მქონე პაციენტებში და ასეთ პირებს შეუძლიათ ისარგებლონ კოლონოსკოპიული მეთვალყურეობის ადრეული დაწყებით.[29]

მეთვალყურეობა, იდეალურ შემთხვევაში, ტარდება როცა ნაწლავის დაავადება რემისიაშია.[121]

დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინების თანახმად, წყლულოვანი კოლიტის ან კრონის დაავადების მქონე ყველა პაციენტი ექვემდებარება სკრინინგულ კოლონოსკოპიას დაავადების სიმპტომების გამოვლენიდან დაახლოებით 10 წლის შემდეგ, რათა შეფასდეს დაავადების მასშტაბი და სხვა ენდოსკოპიური რისკფაქტორები.[130]

შემდგომი მეთვალყურეობა განისაზღვრება რისკის მიხედვით:[130]

დაბალი რისკი - ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ: ექსტენსიური კოლიტი აქტიური ენდოსკოპიური/ჰისტოლოგიური ანთების გარესე, ან მარცხენამხრივი კოლიტი, ან კრონის დაავადება <50% ნაწლავის ჩართულობით

საშუალო რისკი - ყოველ 3 წელიწადში ერთხელ; ექსტენსიური კოლიტი მსუბუქი აქტიური ენდოსკოპიური/ჰისტოლოგიური ანთებით, ან ანთების შემდოგმი პოლიპები ან ოჯახურ ანამნეზში კოლორექტული კიბო

მაღალი რისკი - ყოველწლიურად: ექსტენსიური კოლიტი საშუალო-მძიმე აქტიური ენდოსკოპიური/ჰისტოლოგიური ანთებით, ან სტრიქტურებით ბოლო 5 წლის განმავლობაში ან დისპლაზიით ბოლო 5 წლის განმავლობაში (ქირურგიული ჩარევის გარეშე) ან პირველადი მასკლეროზებელი ქოლანგიტი, ან ოჯახურ ანამნეზში კოლორექტული კიბო პირველი რიგის ნათესავში, რომელსაც დიაგნოზი 50 წლამდე დაუდგინდა.

მეთვალყურეობა, იდეალურ შემთხვევაში, ტარდება, როცა ნაწლავის დაავადება რემისიაშია.[130]

აკრომელაგია

ბრიტანეთის გასტროენტეროლოგიის საზოგადოების მიერ გამოქვეყნებული გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს კოლონოსკოპიულ სკრინინგს, რომელიც იწყება 40 წლის ასაკიდან, განმეორებით ყოველ 5-10 წელიწადში, თუ საწყისი კოლონოსკოპია უარყოფითია.[130]

იმ შემთხვევაში, თუ პირველი გამოკვლევისას გამოვლინდება ადენომა ან შრატში IGF-1-ის რაოდენობა ასაკის შესაბამის მაქსიმალურ დასაშვებ მაჩვენებელზე მეტი იქნება, რეკომენდებულია პაციენტებს ჩაუტარდეთ სკრინინგული გამოკვლევა ყოველ 3 წელიწადში ერთხელ.[130]

შემდგომი მეთვალყურეობა განისაზღვრება რისკის მიხედვით:[130]

დაბალი რისკი - ყოველ 5 წელიწადში ერთხელ: ექსტენსიური კოლიტი აქტიური ენდოსკოპიური/ჰისტოლოგიური ანთების გარეშე, ან მარცხენამხრივი კოლიტი, ან კრონის დაავადება <50% ნაწლავის ჩართულობით

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას