ეტიოლოგია
სეფსისი არის ინფექციაზე სისტემური რეაგირება. აქედან გამომდინარე, პირველადი ეტიოლოგია შეიძლება მიეკუთვნებოდეს როგორც ინფექციურ პათოგენს, ისე მასპინძელი ორგანიზმის რეაქციას. მიუხედავად იმისა, რომ ნებისმიერ ინფექციას შეუძლია სეფსისის პროვოცირება, ყველაზე გავრცელებული პათოგენებია ბაქტერიები, ვისუსები ან სოკოები. პათოგენის ტიპი დამოკიდებულია მასპინძელი ორგანიზმის სხვადასხვა ფაქტორზე, როგორიცაა ასაკი, თანმდევი დაავადებები და გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა. ქვემოთ ჩამოთვლილია ტიპური/მნიშნველოვანი პათოგენები პაციენტთა ჯგუფის მიხედვით.
ადრეული ნეონატალური სეფსისი (EOS):[18][7][19][20]
განისაზღვრება როგორც ნეონატალური სეფსისი, რომელიც ვითარდება სიცოცხლის პირველ 72 საათში.
B ჯგუფის სტრეპტოკოკი და გრამ უარყოფითი ბაცილები (განსაკუთრებით Escherichia coli) ჯერ-ჯერობით EOS ყველაზე გავრცელებული გამომწვევებია.
ოქროსფერი სტაფილოკოკი და კოაგულაზა-უარყოფითი სტაფილოკოკი, ჰემოფილური ჩხირი Haemophilus influenzae) და ბაქტერიული ეტიოლოგიიდან შემდეგ ყველაზე გავრეცელებულია ენტეროკოკი ადრეული ნეონატალური სეფსისისას.
ლისტერია (Listeria monocytogenes) იშვიათი ინფექციაა, თუმცა არაპროპორციული მიდრეკიილება აქვს ორსული ქალებისა და მათი ნაყოფის დაინფიცირებისა. შეიძლება გამოიწვიოს ადრეული ნეონატალური ან გვიანი ნეონატალური სეფსისი.
გვიანი ნეონატალური სეფსისი (LOS):[18][21][8]
განისაზღვრება, როგორც ნეონატალური სეფსისი, რომელიც ხდება სიცოცხლის პირველი 72 საათიდან 1 თვემდე ასაკში.
კოაგულაზა-ნეგატიური სტაფილოკოკი წარმოადგენს გვიანი ნეონატალური სეფსისის ყველაზე ხშირ მიზეზს, ვასკულარულ-კათეტერ-ასოცირებული ინფექციებით მაღალი ინსიდენსის გამო, ჰოსპიტალიზებულ ახალშობილებში.
ასევე შეიძლება გამოწვეული იყოს იგივე ორგანიზმებით, რომლებიც იწვევენ ადრეულ ნეონატალურ სეფსისს.
ჩვილები და მცირეწლოვანი ბავშვები:[4][12][22]
Streptococcus pneumoniae რჩება ბავშვებში ბაქტერიული ინფექციის მთავარ გამომწვევ მიზეზად.
Neisseria meningitidis არის ასაკის ბიმოდალური გავრცელება, ვითარდება ბავშვებსა და მოზრდილებში. ნაკლებად გავრცელებულია ვაქცინაციის მიღების შემდეგ.
S aureus და A ჯგუფისსტრეპტოკოკს ორივეს შეუძლია გამოიწვიოს მძიმე ფორმის სეფსისი მანამდე ჯანმრთელ ბავშვებში ჩვეულებრივზე მაღალი შეტყობინებები ქუნთრუშას ცხელებისა და ინვაზიური A ჯგუფის სტრეპტოკოკის (iGAS) დაავადების შესახებ დაფიქსირდა ინგლისში 2022-2023 სეზონში.[23]
H influenzae b ტიპი არის სეფსისის გავრცელებული გამომწვევი მსოფლიოს მაშტაბით, მაგრამ ვაქცინაციიდან გამომდინარე იშვიათია.
Bordetella pertusis -ყივანახველას გამომწვევი ბაქტერია მიუხედავად იმისა, რომ იშვიათია.
მონაცემები კონკრეტული ინფექციური ორგანიზმების შესახებ რესურსის უკმარისობის პირობებში ნაკლესარწმუნოა, მაგრამ დიარეა და პნევმონია არის ყველაზე გავრცელებული ინფექციური დაავადებები (და სიკვდილის გამომწვევი მიზეზი)[Figure caption and citation for the preceding image starts]: გრამის წესით შეღებილი Streptococcus სახეობის ბაქტერიების მიკროფოტოგრაფია.გამოსახულება მოწოდებულია აშშ დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის გამოსახულებების ბიბლიოთეკის მიერ [Citation ends].
ჩვილებისა და ბავშვების ჰოსპიტალიზაცია:[24]
საავადმყოფოში შეძენილი ინფექციების გამომწვევი მიზეზი დამოკიდებულია ადგილობრივ ბაქტერიულ ეპიდემიოლოგიაზე
კოაგულაზა -ნეგატიური სტაფილოკოკი როგორც წესი დაკავშირებულია ვასკულარულ კათეტერის ინფექციასთან
მეთიცილინ -რეზისტენტული S aureus ნაკლებადაა გავრცელებული გაერთიანებულ სამეფოში, აშშ-სთან შედარებით.
Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella, E coli, and Acinetobacter სახეობები.
ასპლენია ან ფუნქციური ასპლენია:[25][26]
სალმონელური სეფსისი, მათ შორის სალმონელური ოსტეომიელიტი ნამგლისებრუჯრედოვანი დაავადებისას
სხვა ინკაფსულირებული ორგანიზმები (მაგ: S pneumoniae, H influenzae).
კოღოებით/მოსკიტებით გადამტანი და სხვა ტროპიკული დაავადებები:[27]
მალარია (Plasmodium falciparum), დენგეს ვირუსი და Burkholderia pseudomallei (მელიოდოზი) ენდემურ ზონებში მძიმე ფორმის სეფსისის მნიშვნელოვანი გამომწვევი მიზეზია.
სხვა ორგანიზმები:[13]
კანდიდა სახეობები, ასპერგილუსის სახეობები) და ვირუსული (მაგ: ინფლუენზა, რესპირატორული სიცნიტიური ვირუსი, ადამიანის მეტაპნევმოვირუსი, ვარიცელა და ჰერპეს სიმპლექს ვირუსი) პათოგენები შეადგენს 5.3 % და ბავშვებში მძიმე ფორმის სეფსისის 2.9%.
პათოფიზიოლოგია
ინფექციაზე მასპინძელი ორგანიზმის ნორმალური პასუხი არის ანთებითი პროცესი, რომლის მიზანიცაა ინფექციის ლოკალიზაცია და კონტროლი. ანთებითი პასუხი ირთვება როდესაც თანდაყოლილი იმუნური უჯრედები (მაგ: მაკროფაგები) ამოიცნობენ ინვაზირებულ პათოგენს. მაგალითად, გრამ უარყოფითი ბაქტერიის ლიპოპოლისაქარიდების ამოცნობა ხდება თანდაყოლილი იმუნური უჯრედების რეცეპტორების მიერ.[28] ამ ადგილებთან დაკავშირების შემდეგ, იმუნური უჯრედები აქტიურდებიან და გამოყოფენ პროანთებით ციტოკინებს, რომლებიც იწვევენ პოლიმორფონუკლეური უჯრედების შეგროვებას ინფექციის ადგილას. პოლიმორფონუკლეარული უჯრედები გამოყოფენ პრო ანთებით ციტოკინებს, რაც იწვევს ვაზოდილატაციასა და ვასკულარულ განვლადობას (კაპილარული გაჟონვა).[28] მასპინძელი ორგანიზმის ნორმალური პასუხისას, პრო ანთებითი პასუხები რეგულირდება და ლოკალიზდება იმავდროული ანტი-ანთებითი პასუხით.[28] სეფსისი ვითარდება, როდესაც მასპინძელი ორგანიზმის ნორმალური, პრო-ანთებითი პასუხი აღემატება მის ჩვეულ ჰომეოსტაზურ შეზღუდვებს და ხდება გენერალიზებული პროცესი, რაც იწვევს ანთების განვითარებას ინფექციური წყაროდან შორს.
მიუხედავად იმისა, რომ სეფსისის ეს მოდელი ინტუიციურად გასაგებია, ახალი კვლევის შედეგებით ნავარაუდებია, რომ ეს შეიძლება იყოს ზედმეტად გამარტივებული. პათოფიზიოლოგია შეიძლება მოიცავდეს ისეთ პროცესებს, როგორიცაა ენდოთელიუმის დისფუნქცია, უჯრედების სიკვდილი, ბიოენერგეტიკული დარღვევა და იმუნოპარალიზი.
ენდოთელიუმის დისფუნქცია:
ენდოთელიუმი ამოფენს მთლიანად კარდიოვასკულარულ სისტემას და პასუხისმგებელია სხვადასხვა ფიზიოლოგიურ პასუხებზე (მაგ: სისხლძარღვთა ტონუსის კონტროლი და კოაგულაციის რეგულაცია) რათა მოხდეს სისხლის შესაფერისი დინება და ორგანოებისთვის ჟანგბადის მიწოდება. ენდოთელიური ფუნქციის დარღვევა და აბერაცია საფუძვლად უდევს სეფსისის ბევრ კარდიოვასკულარულ გამოვლინებას.[28] ანთებითი ციტოკინები და ეფექტორული უჯრედები (მაგ:ნეიტროფილები) სეფსისის დროს ურთიერთქმედებს ენდოთელიუმთან; შედეგად წარმოქმნილი აქტივირებული ენდოთელიუმი ასრულებს ბევრ სისტემურ ეფექტს. ეს ცვლილებები მოიცავს ფართოდ გავრცელებულ კაპილარებიდან გაჟონვას (ანუ კაპილარების განვლადობის მომატება). ამას თავის მხრივ მივყავართ ქსოვილების შეშუპებასთან და მოცირკულირე სითხის მოცულობის შემცირებასთან. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ან გაამწვავოს შოკი (ჰიპოვოლემიის გამო) და ორგანოთა დისფუნქცია.[28] ენდოთელიუმი პასუხისმგებელია აზოტის ოქსიდის გამოთავისუფლებაზე, რომელიც არის ძლიერი ვაზოდილატატორი. აზოტის ოქსიდის როლი ნორმალურ ჯანმრთელ ადამიანში არის მოთხოვნილების შესაბამისად რეგიონალური სისხლის მიმოქცევის ცვლილების დარეგულირება. სეფსისისას, დაზიანებულმა, აქტიურმა ენდოთელიუმმა შეიძლება გამოყოს დიდი რაოდენობით აზოტის ოქსიდი სისტემურად, რაც იწვევს ვაზოდილატაციას და ვასკულარული რეზისტენტობის შემცირებას.[29] კოაგულაცია ხშირად დარღვეულია სეფსისისას, რომლის შედეგადაც ხდება კოაგულაციის გზების გააქტიურება აქტივირებული ენდოთელიუმით.[28] ტიპური სურათია დისემინირებული სისხლძარღვშიდა შედედება (თრომბოციტების დასუსტება და გახანგრძლივებული შედედება). კლინიკური გამოვლინებაა ორგანოს იშემიური დისფუნქციის კომბინაცია, რომელიც ხდება სისხლძარღვშიდა შედედებისა და სისხლდენის გამო.
სისხლის მიმოქცევაზე სეფისის მიკროცირკულარული ეფექტების გარდა, მოცირკულირე მედიატორების პირდაპირი ზემოქმედება გულზე აქვეითებს მიოკარდიუმის მუშაობის ეფექტურობას, რაც ხელს უწყობს გულის წუთმოცულობის შემცირებას და შოკის განვითარებას.[30]
უჯრედის კვდომა:
სეფსისისას უჯრედების კვდომის ზუსტი მექანიზმი კვლავ შესწავლის პროცესშია და შემდგომი კვლევებია საჭირო. ზოგადი განმარტებით, სეფსისის დროს უჯრედების კვდომა ხდება ნეკროზისა და აპოპტოზის კომბინაციის გამო. თითოეული ამ მექანიზმის ზუსტი წვლილი სეფსისის უჯრედების სიკვდილში, განიხილება .[31]
აპოპტოზური მექანიზმის ცდომილებები აღწერილია სეფსისისას რამდენიმე ტიპის უჯრედში. თანდაყოლილ იმუნურ უჯრედებში (მაგ: ნეიტროფილები და მაკროფაგები) დაყოვნებულმა აპოპტოზმა შეიძლება განაპირობოს დაგვიანებული პრო ანთებითი პასუხები. სეპტიურ პაციენტებში აღწერილია ლიმფოციტებში აპოპტოზის გაზრდილი სიხშირე, რომელმაც შეიძლება გამოიწვიოს შეძენილი იმუნოსუპრესია.[31]
ბიოენერგეტიკული დარღვევა:
სეფსისის დროს ორგანოს უკმარისობა მთლიანად არ არის დაკავშირებული ზემოთ აღწერილ ცირკულატორულ ეფექტებთან. სეპტიკური შოკის სხვა მახასიათებელია ბიო -ენერგიული უკმარისობა, რომელიც ვითარდება ჟანგბადის შემცირებული უჯრედული მოხმარების გამო. ეს შეიძლება მიტოქონდრიული ფუნქციის (სუნთქვა) პირდაპირი ინჰიბირების შედეგი იყოს ანთებითი მედიატორების მიერ, როგორიცაა აზოტის ოქსიდი.[32]
ამ პასუხის წარმომავლობა უცნობია, მაგრამ არსებობს მოსაზრება, რომ სეფსისის დროს მიტოქონდრიული დისფუნქცია და ენერგიის უკმარისობა არის ადაპტაციური პასუხი.[33]
იმუნოპარალიზი:
გარდა სისტემური პრო-ანთებითი პასუხებისა, სეფსისის დროს მასპინძელი ორგანიზმის პასუხი შეიცავს თანმხლებ, ანთების საწინააღმდეგო პასუხს. ეს განხილულია როგორც კომპენსატორული ანთების საწინააღმდეგო პასუხის სინდრომი.[34]
ამ პასუხის ევოლუციური წარმოშობა შეიძლება იყოს მარეგულირებელი ან შეძენილი პასუხი რათა შეაჩეროს და აკონტროლოს პრო-ანთებითი რეაქცია.[35]
კომპენსატორული ანთების საწინააღმდეგო პასუხის სინდრომის სავარაუდო ეფექტია მასპინძელი ორგანიზმის იმუნური სისტემის მოდულაცია, რაც ცნობილია როგორც იმუნოპარალიზი. ამან შეიძლება განაპირობოს მასპინძელი ორგანიზმის მეორეული ინფექციებისადმი მგრძნობელობის მომატება.[36][37]
მონაცემები მიუთითებს რომ პაციენტის მასპინძელ პასუხში არის მნიშნველოვანი ჰეტეროგენურობა. ეს ჰეტეროგენურობა იყენებს პრო- და ანტი-ანთებითი პასუხების ბალანსირებას, ჰუმორალური და უჯრედული ცვლილებების ბუნებას[38]
კლასიფიკაცია
ნეონატალური სეფსისის კლასიფიკაცია
ნეონატალური სეფსისი განსაზღვრულია, როგორც სეფსისის კლინიკური სინდრომი და/ან სისხლის ნაკადიდან პათოგენის იზოლაცია ჩვილში სიცოცხლის პირველი 28 დღის განმავლობაში.[6]სიმპტომები და კლინიკური ნიშნები ხშირად ნაკლებად აშკარა ან უფრო დახვეწილია, ვიდრე უფროს ბავშვებში. ახალშობილებში სეფსისი ჩვეულებრივ კლასიფიცირდება დაბადებასთან დაკავშირებით დაწყების დროის მიხედვით:
ადრეული ნეონატალური სეფსისი: ნეონატალური სეფსისი, რომელიც ხდება სიცოცხლის პირველი 72 საათის განმავლობაში.[7]
გვიანი ნეონატალური სეფსისი: ნეონატალური სეფსისი, რომელიც ხდება სიცოცხლის პირველი 72 საათის შემდეგ.[8]
კლასიფიკაცია ასაკობრივი ჯგუფის მიხედვით.
ფიზიოლოგიური ვარიაციებისა და ლაბორატორიული მონაცემების შეფასებისას ნორმალურ დიაპაზონთან მიმართებაში, გამოიყენება შეთანხმებული კლასიფიკაციის მიხედვით ქვემოთ ჩამოთვლილი ასაკობრივი ჯგუფები:[3]
ადრეული ნეონატალური პერიოდი: 0 დღიდან 1 კვირამდე
გვიანი ნეონატალური პერიოდი: 1 კვირიდან 1 თვემდე
ჩვილი: 1 თვიდან < 2 წლამდე
პატარა ბავშვი და სკოლამდელი: ≥2 წლიდან <6 წლამდე
სასკოლო ასაკის ბავშვი: ≥6 წლიდან <13 წლამდე
მოზარდი და ახალგაზრდა მოზრდილი: ≥13 წლიდან <18 წლამდე.
აღსანიშნავია რომ დღენაკლული ჩვილები არ შედის ამ ასაკობრივ კლასიფიკაციაში.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას