მიდგომა

მიუხედავად იმისა, რომ მულტიფორმული ერითემა, როგორც წესი, მსუბუქი და თვითგანკურნებადი დაავადებაა, დეტალური ანამნეზი და კლინიკური გამოკვლევა დაგვეხმარება მაპროვოცირებელი ფაქტორების გამოვლენაში, რომელთაც პაციენტი მომავალში თავს აარიდებს.[41]​ ასევე საჭიროა გამოირიცხოს კანისა და ლორწოვანი გარსების უფრო მძიმე დაავადებები, როგორიცაა სტივენს-ჯონსონის სინდრომი (SJS) და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზი (TEN).[3]

  • მულტიფორმული ერითემის მსუბუქი ფორმის დროს მხოლოდ კანის გამოვლინებები გვხვდება, ხოლო მძიმე ფორმა მოიცავს ერთ ან მეტ ლორწოვან გარსსაც.

  • ორივე ფორმის შემთხვევაში მოცულია სხეულის სრული ზედაპირის <10%.

ანამნეზი.

აუცილებელია დეტალური ანამნეზის შეკრება ახლო წარსულში გადატანილ ინფექციასთან, განმეორებით დაავადებასა და ახალი მედიკამენტის ადმინისტრირებასთან დაკავშირებით. შესაძლო მიზეზების გულდასმით გამოკვლევა საჭიროა, სანამ შემთხვევას იდიოპათიურ ეტიოლოგიას მივაკუთვნებთ.[2]​[41]

  • ინფექციები: ყველაზე ხშირად დაკავშირებული ინფექციებია მარტივიჰერპესის ვირუსი და Mycoplasma pneumoniae-ს მიერ გამოწვეული ინფექციები.[39] მულტიფორმული ერითემის შეტყობინებული სხვა მაპროვოცირებელი ინფექციური აგენტებია: ციტომეგალოვირუსი, ეპშტეინ-ბარის ვირუსი, SARS-CoV-2, В ჰეპატიტის ვირუსი, C ჰეპატიტის ვირუსი, გრიპის ვირუსი, აივ, ჰერპეს ზოსტერი, გარდნერელა, ჰისტოპლაზმოზი (თანმხლებ კვანძოვან ერითემასთან ერთად), კოქციდიოიდომიკოზი, კონტაგიოზური პუსტულური დერმატიტი (ცხვრებისა და თხების დაავადება, რომელიც გამოწვეულია პარაპოქს ვირუსით და შეიძლება გადაეცეს ადამიანებს) და სიფილისი.[2][7][10]​​​[11][12][13][14]​​​​​​[15][16]​​[37][38]​​​​​​​​

  • მულტიფორმულ ერითემასთან დაკავშირებულია შემდეგი მედიკამენტები: ზოგიერთი ანტიბიოტიკი; დოცეტაქსელი ან პაკლიტაქსელი; იმუნური გამშვები მექანიზმის ინჰიბიტორები; სორაფენიბი; სიმსივნის ნეკროზის ფაქტორი (TNF) -ალფა ინჰიბიტორები; მალარიის საწინააღმდეგო პრეპარატები; ჰიდროქსიქლოროქინი; ლენალიდომიდი; მეთოტრექსატი; ანტიკონვულსანტები; სტატინები; ბისფოსფონატები; ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატები (NSAIDs); მეტამიზოლი; ორალური კონტრაცეპტივები; იმიქიმოდი; ლიდოკაინი; ტრიკლოკარბანი; ბარიუმის კონტრასტი.[1][18][19][20][21][22][23][24][25]​​[26][27]​ თუმცა, ეს სია არ არის ამომწურავი და თქვენ უნდა შეამოწმოთ მედიკამენტის თაობაზე ინფორმაციის ადგილობრივი წყარო. ფენილბუტაზონის, ტრიკლოკარბანის, პაკლიტაქსელის და სტატინების ფონზე შესაძლოა განვითარდეს სინათლეზე ექსპოზიციის მიხედვით გავრცელებული დაზიანებები.[22]​​[23]

  • ვაქცინები და ალერგენები: დაავადებას შეიძლება ასევე იწვევდეს В ჰეპატიტის, ყვავილის, ჩუტყვავილას, მენინგოკოკის, ადამიანის პაპილომავირუსისა და SARS-CoV-2-ის საწინააღმდეგო ვაქცინები.[14]​[28][40]​​ მულტიფორმული ერითემა ასევე შესაძლოა გამოიწვიოს კონტაქტურ ალერგენებზე (მაგ., როგორიცაა ტატუირება) ალერგიული პასუხმა.[29]

დაზიანებები, ტიპურ შემთხვევებში, მაპროვოცირებელი ფაქტორის მოქმედებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ ვლინდება. ზოგიერთი დაზიანება თავდაპირველად სამიზნისმაგვარია; სხვა დაზიანებები იღებენ მცირე ზომის ერითემატოზული პაპულების ფორმას და შემდეგ გარდაიქმნებიან. დაზიანებები სწრაფად ვითარდება და 4-7 დღის განმავლობაში მათი რაოდენობა იმატებს. მდგომარეობამ შეიძლება გამოიწვიოს ზოგადი დისკომფორტი, თუმცა შეხორცების პერიოდამდე ქავილი არ ვლინდება. პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის ჩართულობა შეიძლება განსაკუთრებით მტკივნეული იყოს პაციენტისთვის. უფრო მძიმე შემთხვევებში იზღუდება სითხეებისა და საკვების მიღება.

კლინიკური გამოკვლევა

მულტიფორმული ერითემა ვლინდება ტიპური სამიზნისმაგვარი დაზიანებებით (რგოლის ფორმის ერითემატოზული ბეჭდები, გარე ერითემატოზული ზონითა და ცენტრალური ბუშტუკით, რომელთა შორისაც კანი ნორმალური შეფერილობისაა) და ატიპური ტარგეტოიდული პაპულები (ცენტრალური ბუშტუკების გარეშე). დაზიანებების კლინიკური განვითარება ყველაზე მნიშვნელოვანი დიაგნოსტიკური ინსტრუმენტია, რადგან დამახასიათებელი სამიზნისმაგვარი დაზიანებები ხშირად კიდურებზე, სიმეტრიული განლაგებით ვლინდება. ტარგეტოიდული დაზიანებები უფრო ხშირად ცენტრიპეტალურად ვლინდება.[2][3][4][5]​​ სამიზნე დაზიანებებთან ერთად სწრაფად განვითარებული სამიზნისმაგვარი ერთეულების არსებობა კიდევ უფრო ამყარებს მულტიფორმული ერითემის დიაგნოზს. პირის ღრუს, თვალების, ცხვირისა და გენიტალიების ლორწოვანი გარსის მემბრანები ასევე უნდა გამოვიკვლიოთ ეროზიების აღმოსაჩენად, რომლებიც ვლინდება მულტიფორმული ერითემის მძიმე ფორმის დროს. ზოგიერთი დამახასიათებელი სამიზნე დაზიანება და ლორწოვანის მინიმალური ჩართულობა მიუთითებს მულტიფორმულ ერითემაზე, განსაკუთრებით, მარტივი ჰერპესის ან Mycoplasma pneumoniae-ს ინფექციის ფონზე.

საჭიროა უფრო ფართო გასინჯვა რაიმე შესაძლო ინფექციური მიზეზის საპოვნელად. მარტივი ჰერპესის ვირუსით გამოწვეული ინფექცია ხასიათდება დაჯგუფებული ვეზიკულებით, რომლებიც ერითემატოზულ ფონზე ჩნდებიან. წითელი ფერის დაფის აპკი მიუთითებს Mycoplasma pneumoniae-ზე, ისევე როგორც ხიხინი და/ან მსტვინავი სუნთქვა.[Figure caption and citation for the preceding image starts]: სამიზნისმაგვარი დაზიანებები ხელისგულზეNanette Silverberg, MD-ის პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@5af8e01d[Figure caption and citation for the preceding image starts]: სამიზნისმაგვარი და ტარგეტოიდული დაზიანებებიNanette Silverberg, MD-ის პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@33ff26fe[Figure caption and citation for the preceding image starts]: სამიზნისმაგვარი დაზიანებები სახეზე და ლორწოვანი ეროზიები ქერქებით, მარტივი ჰერპესვირუსის განმეორებითი ეპიზოდიNanette Silverberg, MD-ის პირადი კოლექციიდან, გამოყენებულია ნებართვით [Citation ends].com.bmj.content.model.Caption@4223d737

ლაბორატორიიული კვლევები

მულტიფორმული ერითემის შემთხვევათა უმეტესობის დიაგნოსტირება შესაძლებელია მხოლოდ ანამნეზითა და კლინიკური გასინჯვით და შემდგომ გამოკვლევებს არ საჭიროებს. თუმცა, როცა კლინიკური გასინჯვის შემდეგ დიაგნოზი გაურკვეველია, შეიძლება ჩატარდეს ბიოფსია და ნიმუშის გამოკვლევა ჰემატოქსილინითა და ეოზინით. თუ ბიოფსიის შედეგი დამაჯერებელი არ არის, შესაძლებელია ასევე ბიოპტატის შეფასება იმუნოფლუორესცენტული კვლევით.

თუ კლინიკური გასინჯვით მულტიფორმული ერითემის მიზეზი არ ვლინდება, აღნიშნულის დასადგენად ტარდება ლაბორატორიული ტესტები. რადგანაც მულტიფორმულ ერითემას ინფექციებიდან ყველაზე ხშირად მარტივი ჰერპესის ვირუსი და მიკოპლაზმა იწვევს, საწყისი კვლევებია: სისხლის საერთო ანალიზი, ელექტროლიტები, მარტივი ჰერპესის ვირუსის სეროლოგია, ცივი აგლუტინინები, M pneumoniae-ს ტიტრი და/ან გულმკერდის რენტგენოგრაფია (დამოკიდებულია პაციენტის კლინიკურ მდგომარეობაზე). თუ აღნიშნული ტესტები უარყოფითია, შედარებით იშვიათი ინფექციური გამომწვევების გამოსარიცხად ტარდება სხვა კვლევები. ჰერპეს ზოსტერთან დაკავშირებული მულტიფორმული ერითემის გენერალიზებული ჰერპესისგან დიფერენცირება შესაძლებელია სწრაფი პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის მეშვეობით.[12]

მარტივი ჰერპესის ვირუსის სეროლოგია შეიძლება გამოგვადგეს იმ შემთხვევაში, თუ მულტიფორმული ერითემა რამდენჯერმე განმეორდა, მაგრამ სპეციფიკური ჰერპესული დაზიანებები არ დაფიქსირებულა. ანტიდესმოპლაკინის ანტისხეულები შემჩნეულია განმეორებითი მულტიფორმული ერითემის მქონე პაციენტებში.[36]

სტივენს-ჯონსონის სინდრომისა და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზის განსხვავება მულტიფორმული ერითემისაგან

უნდა გამოირიცხოს სხვა უფრო მძიმე რეაქციული პროცესები, მათ შორის სტივენს-ჯონსონის სინდრომი და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზი. საკვების მიღების შეზღუდვა და ტკივილი მოშარდვისას უფრო ხშირია ამ დაავადებების დროს, თუმცა შეიძლება შეგვხვდეს მულტიფორმული ერითემის მძიმე ფორმასთან ერთადაც.[2][3][4][5][9][42] სტივენს-ჯონსონის სინდრომი მოიცავს სხეულის სრული ზედაპირის <10% ნაწილს, უფრო ხშირად ჩართულია პირის ღრუ და გენიტალიების ლორწოვანი გარსები. ხშირად შესაძლებელია "დამნაშავე" მედიკამენტის იდენტიფიცირება. ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზი იწვევს კანის ექტენსიურ აშრევებას, როგორც წესი, სხეულის სრული ზედაპირის >30%-ს მოიცავს. თუ რთულია მულტიფორმული ერითემის შესაძლო შემთხვევის განსხვავება აღნიშნული ორი პათოლოგიისაგან, შესაძლებელია 2 ტესტის ჩატარება:

  • ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზის დროს გვხვდება ასბო-ჰანსენის ნიშანი - ლატერალური ზეწოლით ბუშტუკები ფიზიკურად დიდდება, რაც გამოხატავს ბაზალური კერატინოციტების ნეკროზს. სტივენს-ჯონსონის სინდრომისა და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზის დროს ასევე აღინიშნება ნიკოლსკის ნიშანი- კანი აშრევდება შეხებისას. ეს ნიშანი მულტიფორმული ერითემისთვის არ არის დამახასიათებელი.[2]

  • ბიოფსია და ახალი გაყინული ქსოვილის შეფასება შეიძლება დაგვეხმაროს ნეკროზული კერატინოციტების გამოვლენაში სტივენს-ჯონსონის სინდრომისა და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზის დროს. მულტიფორმული ერითემის ჰისტოპათოლოგიური სურათი უფრო ხშირად მოიცავს ერითროციტებისა და მონოციტების ინფილტრატებს; არ ვლინდება ეპიდერმისის ნეკროზი და ანთებითი ინფილტრატი დერმისში.[2][3][4][5][32][42] ​

    იხილეთ სტივენს-ჯონსონის სინდრომი და ტოქსიკური ეპიდერმული ნეკროლიზი (დიაგნოსტიკური მიდგომა).

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას