მიდგომა
დიაგნოზი ემყარება დამახასიათებელ კლინიკურ ნიშნებს, ენდემურ რეგიონში ექსპოზიციის ანამნეზს და ლაიმის მიმართ დადებით სეროლოგიურ პასუხს. შესაბამის კლინიკურ პირობებში, პაციენტის ფიზიკური გასინჯვა და ანამნეზის შეკრება საკმარისია მიგრირებადი ერითემის დიაგნოზის დასადგენად და სეროლოგიის დადებითი პასუხი საჭირო აღარ არის. აუცილებელია დადებითი სეროლოგია შეესაბამებოდეს კლინიკურ სურათს, რათა არ ვუმკურნალოთ ცრუ-დადებით შემთხვევებს.
ანამნეზი და კლინიკური გასინჯვა
თუ ენდემურ რეგიონში ტკიპის ნაკბენი 36 საათზე ხანგრძლივად რჩება, ეს ლაიმის დაავადების ალბათობაზე მიუთითებს.[25] მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ყველა პაციენტს არ ახსოვს ტკიპის ნაკბენი; თუ ლაიმის დაავადებაზე ეჭვმიტანილია პაციენტის პრეზენტაციის საფუძველზე, ჩაატარეთ საფუძვლიანი ფიზიკური გამოკვლევა ნაკბენის მოსაძებნად. ისინი შეიძლება გაჩნდეს ნებისმიერ ადგილას, მაგრამ უფრო ხშირია ტერფებზე, მუხლების უკან და საზარდულებში მოზრდილებში და თავისა და კისრის არეში ბავშვებში. შეამოწმეთ თმის ქვეშ და ყურების უკან. შეიძლება მოხდეს ლოკალური ლიმფადენოპათია.[26] იკითხეთ მოგზაურობის შესახებ, განსაკუთრებით გასული თვის განმავლობაში, იმ ადგილებში, სადაც ლაიმის დაავადება გავრცელებულია და იკითხეთ რეკრეაციული ან პროფესიული აქტივობების შესახებ, რომლებიც ტკიპებით დაზიანების საფრთხეს ქმნის (მაგ., გარე სპორტი, კემპინგი, ლაშქრობა, მეტყევეობა და ფერმერობა). ტკიპები გავრცელებულია სოფლად და ტყიან რაიონებში ტყიანი ან ბალახიანი ადგილებით, მაგრამ ასევე გვხვდება ქალაქის ბაღებსა და პარკებში.[26]
დამახასიათებელი მიგრირებადი ერითემა ენდემურ რეგიონებში საკმარისია კლინიკური დიაგნოზის დასასმელად; შესაბამისად, მკურნალობა მყისიერად უნდა დაწყოს, დამატებითი კვლევების გარეშე.[27] მიგრირებადი ერითემა ლაიმის დაავადების მქონე პაციენტთა 50-90%-ში გვხვდება და, როგორც წესი, ტკიპის კბენიდან 1-2 კვირაში ვითარდება (1-36 დღის ინტერვალში).[2] მას ხშირად თან ახლავს დაღლილობის სიმპტომები, დაბალი ხარისხის ცხელება, თავის ტკივილი, კისრი შესუსტებული რიგიდობა, ართრალგია ან მიალგია.[28] ეს არასპეციფიკური ვირუსული სიმპტომები შეიძლება გამოვლინდეს გამონაყარის არარსებობის შემთხვევაშიც, თუმცა დიაგნოზი რთულდება.[29]
იშვიათად პაციენტს თავდაპირველად შეიძლება ლაიმის დაავადების გართულებების დამახასიათებელი სიმპტომატიკა გამოუვლინდეს.
ძვალსახსროვანი სისტემის სიმპტომები ართრალგიას და ართრიტს მოიცავს. ართრიტი, როგორც წესი, ერთი ან მეტი სახსრის შესიების განმეორებადი, ხანმოკლე შეტევებით ხასიათდება. პროცესში, ტიპურად, მუხლის სახსარია ჩართული.
ნევროლოგიური სიმპტომები სახის ნერვის (VII კრანიული ნერვის) და სხვა კრანიული ნერვების დამბლას,ლიმფოცისტურ (ასეპტიკურ) მენინგიტს, ენცეფალიტს და რადიკულონეიროპათიას მოიცავს.
კარდიოვასკულური გართულებებია კარდიტი თანდართული AV ბლოკადით (მეორე ან მესამე ხარისხის) და, ნაკლებად ხშირად, მიოპერიკარდიტი.
აშშ-ში, 2008-2015 წლებში ლაიმის დაავადებაზე ჩატარებული ზედამხედველობის შედეგად აღმოჩნდა, რომ პაციენტთა 72.2%-ს განუვითარდა მიგრირებადი ერითემა, 27.5%-ს ართრიტი, 12.5%-ს ნევროლოგიური გამოოვლინებები, ხოლო 1.5%-ს კარდიტი.[6]
ბორელიას ევროპული შტამებით ინფექციამ შეიძლება გამოიწვიოს კანის გამოვლინებები, რომლებიც იშვიათად გვხვდება შეერთებულ შტატებში, კერძოდ, ლიმფოციტომა, ბუშტუკების მსგავსი მწვავე დაზიანება და ქრონიკული ატროფიული აკროდერმატიტი, რომელიც ხასიათდება მოლურჯო-წითელი კანის ატროფიული ლაქებით, რომლებიც ვითარდება წლების განმავლობაში და ჩვეულებრივ მოიცავს კიდურებს.[28]
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ბორელიალური ლიმფოციტომაGzzz, CC BY-SA 4.0 Wikimedia Commons-ის მეშვეობით; გამოიყენება ნებართვით [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ქრონიკული ატროფიული აკროდერმატიტინგუენ AL და სხვ. შემთხვევის ანგარიშები 2016; 2016: bcr2016216033; გამოიყენება ნებართვით [Citation ends].
შეიძლება განვითარდეს ბებისიოზითა და ერლიხიოზით (ანაპლაზმოზი) თანაინფექცია. ეს იმიტომ ხდება, რომ Ixodes scapularis ტკიპამ ასევე შეიძლება გადასცეს Babesia microti და Anaplasma phagocytophila. ერთ-ერთი კვლევით დადგინდა, რომ ლაიმის დაავადების მქონე პირების დაახლოებით 2% აგრეთვე ინფიცირებული იყო B microti-ით, ხოლო 2% - A phagocytophila-თი.[14] განმასხვავებელი სიმპტომები ხშირად არ არის გამოხატული.
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: მიგრატორული ერითემაექიმ კრისტიან სპეილის პირადი კოლექციიდან,ნებადართულია. [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: მიგრატორული ერითემაექიმ კრისტიან სპეილის პირადი კოლექციიდან,ნებადართულია. [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ლაიმის დაავადების მქონე პაციენტის მარჯვენა მხრის უკანა ნაწილი, რომელზეც გამოხატულია მიგრატორული ერითემაCDC გამოსახულებების ბიბლიოთეკა [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ლაიმის დაავადების დიაგნოზის მქონე პაციენტის მარცხენა ბარძაყის ლატერალური ნაწილი, რომელზეც გამოხატულია დამახასიათებელი მოწითალო, მზარდი გამონაყარი (მიგრატორული ერითემა)CDC გამოსახულებების ბიბლიოთეკა [Citation ends].
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: ლაიმის დაავადების მქონე ამ პაციენტს მარჯვენა მუხლის სახსრის ართრიტის დამახასიათებელი სიმპტომები და ნიშნები გამოუვლინდა, რომლებიც Borrelia burgdorfer-ის ინფექციითაა გამოწვეულიCDC გამოსახულებების ბიბლიოთეკა [Citation ends].
ლაბორატორიული კვლევები
ადამიანებში, რომლებიც ცხოვრობენ ან აქვთ მოგზაურობის ისტორია ენდემურ მხარეში (ტკიპის ნაკბენის გახსენებით ან მის გარეშე), ლაიმის დაავადების დიაგნოზი შეიძლება დაისვას EM გამონაყარის იდენტიფიცირებით. პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ გავრცელებული ინფექციის ნიშნები (გულის, კუნთოვანი ან ნევროლოგიური გამოვლინებები), სეროლოგიური ტესტირება კომერციული ანალიზების გამოყენებით შეიძლება დაეხმაროს დიაგნოზს. ევროპის კლინიკური მიკრობიოლოგიის საზოგადოება და ინფექციური დაავადებების შემსწავლელი ჯგუფი ლაიმის ბორელიოზის შემთხვევაში ეწინააღმდეგება ტესტირების ჩატარებას მხოლოდ არასპეციფიკური, სუბიექტური სიმპტომების შემთხვევაში.[27]
ანტისხეულების ტესტირება
ყველაზე ხელმისაწვდომი დიაგნოსტიკური ტესტი. მისი ინტერპრეტაცია უნდა მოხდეს კლინიკურ სიმპტომებთან და ნიშნებთან ერთად.[1]
სეროლოგიური დიაგნოზი მოიცავს IgM და IgG ანტისხეულების დადგენას 2-დონიანი მიდგომით:[5][30] CDC: Lyme disease Opens in new window CDC: tickborne diseases Opens in new window
პირველ ეტაპზე გამოიყენეთ მგრძნობელობის მქონე იმუნოფერმენტული ანალიზი ან იმუნოფლუორესცენტული ანალიზი, დადებითი ან ორაზროვანი პასუხის შემთხვევაში დიაგნოზი დაადასტურეთ ვესტერნ ბლოტის სტანდარტიზებული ანალიზით. აშშ-ში, იმუნოფერმენტული ანალიზების გამოყენება ლაიმის დაავადების სეროლოგიური დიაგნოსტიკისთვის დამტკიცებულია სურსათისა და წამლის სააგენტოს მიერ. მისი შესრულება, მეორე ეტაპზე, შესაძლებელია ვესტერნ ბლოტის ნაცვლად.[31]
ლაიმის დაავადების ადრეულ ეტაპზე (პირველი 4 კვირა), ჩაატარეთ ტესტირება იმუნოგლობულინ M და G ანტისხეულებზე, დამადასტურებელი ეტაპის ფარგლებში.
თუ ენზიმშეკავშირებული იმუნოსორბენტული ანალიზი ან იმუნოფლუორესცენტული ანალიზით ნიმუში უარყოფითია, შემდგომი ტესტირება საჭირო აღარ არის. თუმცა, ლაიმის დაავადების ადრეული სტადიის სავარაუდო შემთხვევებში, როცა ენზიმშეკავშირებული იმუნოსორბენტული ანალიზი უარყოფითია, უნდა ჩატარდეს განმეორებითი სეროლოგიური ტესტები გამოჯანმრთელების ფაზის დროს (შრატის დაწყვილებული ნიმუშები)2 კვირაზე მეტი დროის შემდეგ.
დისემინირებული ან შორსწასული ლაიმის დაავადების მქონე პაციენტებში გამოხატულია ძლიერი IgG საპასუხო რეაქცია Borrelia burgdorferi-ის ანტიგენების მიმართ. შესაბამისად, IgM ბლოტ ტესტი მხოლოდ ინფექციის პირველ თვეს უნდა ჩატარდეს.[30] იმ შემთხვევაში, თუ პაციენტს აღენიშნება პერსისტენტული სიმპტომები და ანალიზი დადებითია მხოლოდ IgM ანტისხეულებზე, რამდენიმე კვირაში უნდა გაკეთდეს განმეორებითი ვესტერნ-ბლოტ ანალიზი. თუ განმეორებითი ანალიზი ისეთივე შეუსაბამო შედეგებს (IgM+, IgG-) იძლევა, ტესტი ცრუ-დადებითად მიიჩნევა და საჭიროა ალტერნატიული დიაგნოზის დადგენა. CDC: Lyme disease Opens in new window ცრუ-დადებითი ლაიმის სეროლოგია შეიძლება ჯვარედინი რეაქციის მქონე ანტისხეულებით იყოს განპირობებული აუტოიმუნური დარღვევების, ინფექციური მონონუკლეოზის და ათაშანგის დროს.[24] ექსპოზიციის ან ადრეული ინფექციის ანამნეზმაც შეიძლება განაპირობოს ცრუ-დადებითი სეროლოგია.[5] ამ სეროლოგიურ ტესტებს შეზღუდული მგრძნობელობა და სპეციფიკურობა ახასიათებთ.
დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვისა და ექიმთა დახელოვნების ეროვნული ინსტიტუტის გაიდლაინებით რეკომენდებულია, რომ თუ უარყოფითი ELISA ტესტის შემთხვევაში მაინც რჩება ეჭვი ლაიმის დაავადებაზე:[32]
იმ პაციენტებს, რომელთაც ანალიზი სიმპტომების დაწყებიდან 4 კვირის მანძილზე ჩაუტარდათ, ELISA ანალიზი პირველი ანალიზიდან 4-6 კვირაში განმეორებით უნდა გაუკეთდეთ.
იმ პაციენტებში, რომელთაც სიმპტომები 12 ან მეტი კვირის მანძილზე უგრძელდებათ, უნდა გაუკეთდეთ იმუნობლოტური ანალიზი.
ნეირობორელიოზის მქონე პაციენტებს >90% შემთხვევაში აღენიშნებათ სეროდადებითი შედეგები. თავზურგტვინის სითხის (CSF) ცვილებები მოიცავს ლიმფომონოციტურ ლეიკოციტოზს <1000 უჯრედი/მკლ, მომატებულ ცილებსა და ოლოგოკლონურ IgG-ს.[33] ლაიმის დაავადების მქონე ზოგიერთ პაციენტში შრატის ანტისხეულები შეიძლება პასიურად გადავიდეს თავზურგტვინის სითხეში; შესაბამისად, ნეირობორელიოზზე ეჭვის შემთხვევაში თავზურგტვინის სითხე და შრატი ერთსა და იმავე დღეს უნდა აიღოთ და გახსნათ იმუნოგლობულინი G-ის ჯამური კონცენტრაციის შესაბამისად. თუ თავზურგტვინის სითხის/შრატის იმუნოგლობულინი G-ის თანაფარდობა არის >1.0, მიუთითებს ინტრათეკალური ანტისხეულების აქტიურ წარმოებაზე; თუმცა, არ არსებობს შეთანხმება დიაგნოსტიკური შეწყვეტის ზღურბლზე.[25][34]თავ-ზურგ ტვინის სითხე/შრატის ანტისხეულების ინდექსის თანაფარდობა >1.3 აღებულია ნეირობორელიოზის დიაგნოზის დამხმარე ზღვრულ მაჩვენებლად. 1.3-იანი მაჩვენებლის ზღურბლად აღების შემდეგ მცირე მოცულობის კვლევების თანახმად, მგრძნობელობა მხოლოდ 53%-ს შეადგენდა, ხოლო სპეციფიკურობა 100%ს, 0.9-ის ზღვრად დადგენის შემთხვევაში კი 87%-ს და 93%-ს.[35]
მიუხედავად იმისა, რომ ლაიმის დაავადების საწინააღმდეგო ვაქცინაცია აღარ კეთდება, OspA-ს ვაქცინით წინა ვაქცინაციამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ანალიზის შედეგებზე და მოგვცეს ენზიმშეკავშირებული იმუნოსორბენტული ანალიზის ცრუ-დადებითი პასუხი და იმუნოგლობულინ G-ის ვესტერნ-ბლოტ ანალიზის დადებითი დიაპაზონი (ან რამდენიმე დიაპაზონი). თუ კოინფექცია არის საეჭვო, უნდა ჩატარდეს სეროლოგიური კვლევები ბაბესიოზის ან ერლიხიოზის დიაგნოზის დასადასტურებლად. აგრეთვე რეკომენდებულია პერიფერული სისხლის ნაცხი და PCR.
მიკოპლაზმური პნევმონიის
ინფიცირებული ქსოვილის კულტურა უფრო პირდაპირი ტესტია, ვიდრე სეროლოგია, თუმცა რუტინულად არ არის რეკომენდებული მისი ინვაზიურობის, სიძვირისა და ჩატარების სირთულის გამო.[25] კულტურა საჭიროებს სპეციალურ აგარს და ხანგრძლივ პერიოდს (8 კვირამდე ან მეტი), ამასთან, როგორც წესი, არ არის ხელმისაწვდომი. კულტურა დადებითი უფრო მეტად მიგრირებადი ერითემის ბიობტატის შემთხვევაშია, ნაკლებად შრატის ან თავ-ზურგტვინის სითხის ნიმუშების გამოკვლევისას.[36] არსებობს მხოლოდ ერთეული ცნობები ერთობლივი სითხის ნიმუშების შესახებ, რომლებიც დადებით შედეგებს იძლევა.
პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია
PCR ზოგადად აღემატება კულტურის შედეგებს ისეთ ნიმუშებში, როგორიცაა სახსრის სითხე, კანის ბიოფსია და სხვა მყარი ქსოვილის ნიმუშები, მაგრამ ის ფართოდ არ არის ხელმისაწვდომი და მოითხოვს სპეციალისტების მიმართვას ბიოფსიისთვის.[25][35] PCR-ის მგრძნობელობა ზომიერია (50%-დან 70%-მდე) სახსრის სითხისა და კანის ნიმუშებისთვის, მაგრამ ცუდია სისხლისა და CSF-ისთვის (10%-დან 30%-მდე).[5][34] სადაც შესაძლებელია, კანისა და სხვა ქსოვილის ბიოფსიის ნიმუშების PCR ანალიზი შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც დამხმარე ტესტი შერჩეულ პაციენტებში დიაგნოზის დასადასტურებლად, როდესაც სეროლოგია დადებითია, მაგრამ კლინიკური გამოვლინება ატიპიურია.
ელექტროკარდიოგრამა
ეკგ ნაჩვენებია მხოლოდ იმ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ გულის დაავადების ნიშნები და სიმპტომები, როგორიცაა ქოშინი, შეშუპება, ტკივილი გულმკერდის არეში, ფიბრილაცია, თავბრუსხვევა ან სინკოპე.[25] ეკგ-ის ნიშნები, როგორც წესი, მოიცავს სხვადასხვა ხარისხის გარდამავალი ატრიოვენტრიკულური (AV) ბლოკადის მწვავე დაწყებას, გულის სწრაფად ცვალებადი სრული ბლოკადით. შესაძლოა განვითარდეს წინაგულების და პარკუჭების არითმიები. მიოპერიკარდიტი იშვიათად ვითარდება.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას