პარკინსონის დაავადება
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
მსუბუქი პარკინსონიზმი
კარბიდოპა/ლევოდოპა, დოფამინის აგონისტი, MAO-B ინჰიბიტორი, ამანტადინი ან ტრიჰექსიფენიდილი
მსუბუქი დაავადების მქონე პაციენტებმა შეიძლება არჩიონ მკურნალობის გადადება მანამ, სანამ სიმპტომები დამძიმდება.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com
თუ სიმპტომები პაციენტის ცხოვრების ხარისხს აუარესებს ან ხელს უშლის მას ყოველდღიურ აქტივობებში, მკურნალობა იწყება დოპამინერგული აგენტით. მთავარი მიზანია სიმპტომების გაუმჯობესება არასასურველი გვერდითი ეფექტების გარეშე. გვერდითი ეფექტები ხშირად დოზა-დამოკიდებულია და განსხვავდება სხვადასხვა მედიკამენტების შემთხვევაში. თუმცა, ზოგადად, აღნიშნულ მედიკამენტებს კარგი ამტანობა ახასიათებს და უსაფრთხოა მათი მიღება.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
მოტორული სიმპტომების საწყისი თერაპიის ვარიანტები მოიცავს ლევოდოპას, დოფამინის აგონისტს ან მონოამინ ოქსიდაზა-B (MAO-B) ინჰიბიტორს. არ არსებობს დაავადების მოდიფიკაციის მტკიცებულება რომელიმე ამ აგენტის მიერ, როგორც საწყისი თერაპია.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com [100]National Institute for Health and Care Excellence. Parkinson's disease in adults. Jul 2017 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng71 [137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
ლევოდოპა, კარბიდოპას/ლევოდოპას სახით, არის სასურველი საწყისი დოფამინერგული თერაპია ადრეული PD-ის მქონე პაციენტებისთვის მოტორული სიმპტომების გასაუმჯობესებლად.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com კვლევებმა აჩვენა, რომ ლევოდოპა უფრო მეტ სარგებელს იძლევა მოტორული სიმპტომებისთვის, ვიდრე დოფამინის აგონისტები ან MAO-B ინჰიბიტორები, და გვერდითი ეფექტების გამო პრეპარატის შეწყვეტის დაბალი რისკი, ვიდრე MAO-B ინჰიბიტორებს.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com [მტკიცებულების დონე A]9a261b84-4bb9-4969-a5c6-31d426285748guidelineCროგორია ლევოდოპას ეფექტი დოფამინის აგონისტებთან ან მონოამინ ოქსიდაზას ტიპის B (MAO-B) ინჰიბიტორებთან შედარებით პარკინსონის დაავადების ადრეული დაავადების მქონე ადამიანებში?[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომელიც ადასტურებს ლევოდოპას ერთი ფორმულირების უპირატესობას მეორეზე ადრეული PD-ის მქონე პაციენტებში; თუმცა, გაიდლაინები გვირჩევენ დაუყოვნებელ გათავისუფლებას, უპირატესობას ანიჭებენ კონტროლირებადი გამოთავისუფლების ლევოდოპას, უფრო მაღალი ბიოშეღწევადობის და სიმპტომების უფრო პროგნოზირებადი შემსუბუქების გამო.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com ლევოდოპა კომბინირებულია კარბიდოპასთან გულისრევის შესამცირებლად (და ღებინების არსებობის შემთხვევაში).
მიუხედავად იმისა, რომ ლევოდოპათი მკურნალობა უზრუნველყოფს უმაღლეს მოტორულ სარგებელს, ის ასოცირდება დისკინეზიის უფრო მაღალ რისკთან დოფამინის აგონისტებთან შედარებით.. ლევოდოპას მიერ გამოწვეული დისკინეზიის რისკის ფაქტორები მოიცავს დაავადების დაწყებას ახალგაზრდა ასაკში, სხეულის დაბალ წონას, მდედრობით სქესს და დაავადების უფრო მძიმე მიმდინარეობას. ლევოდოპა უნდა დაინიშნოს ყველაზე დაბალი ეფექტური დოზით დისკინეზიისა და სხვა არასასურველი ეფექტების რისკის შესამცირებლად და პაციენტებს უნდა უტარდებოდეთ მონიტორინგი მკურნალობაზე პასუხისა და არასასურველი ეფექტების გამო.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com
დოპამინის აგონისტი (მაგ., პრამიპექსოლი, როპინიროლი, როტიგოტინი) შეიძლება ჩაითვალოს საწყის დოფამინერგულ თერაპიად, რათა გააუმჯობესოს მოტორული სიმპტომები ლევოდოპას ნაცვლად ახალგაზრდა პაციენტებში (<60 წელზე უფროსი ასაკის) ადრეული PD, რომლებსაც აქვთ დისკინეზიის განვითარების მაღალი რისკი.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com [137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com [139]Chen F, Jin L, Nie Z. Safety and efficacy of rotigotine for treating Parkinson's disease: a meta-analysis of randomised controlled trials. J Pharm Pharm Sci. 2017;20(0):285-94. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28810946?tool=bestpractice.com [140]Zhu J, Chen M. The effect and safety of ropinirole in the treatment of Parkinson disease: a systematic review and meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2021 Nov 19;100(46):e27653. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2021/11190/The_effect_and_safety_of_ropinirole_in_the.18.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34797288?tool=bestpractice.com [141]Binde CD, Tvete IF, Gåsemyr JI, et al. Comparative effectiveness of dopamine agonists and monoamine oxidase type-B inhibitors for Parkinson's disease: a multiple treatment comparison meta-analysis. Eur J Clin Pharmacol. 2020 Dec;76(12):1731-43. https://link.springer.com/article/10.1007/s00228-020-02961-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32710141?tool=bestpractice.com დოფამინის აგონისტები არ არის შესაფერისი ადრეული PD-ს მქონე პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ მედიკამენტებთან დაკავშირებული გვერდითი ეფექტების მაღალი რისკი, მათ შორის 60 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტები, ან ანამნეზში იმპულსების კონტროლის დარღვევით, მანამდე არსებული კოგნიტური უკმარისობით, გადაჭარბებული დღისით ძილიანობით ან ჰალუცინაციებით[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com არ არსებობს რაიმე ძლიერი მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს რაიმე კონკრეტულ წამალს, მიღების მეთოდს ან წამლის ფორმულაციას დოფამინის აგონისტების გამოყენებისას ადრეული PD-ის სამკურნალოდ. პაციენტებმა რეგულარულად უნდა აკონტროლონ ისეთი გვერდითი ეფექტები, როგორიცაა ქვედა კიდურების შეშუპება, გადაჭარბებული ძილიანობა დღისით, ჰალუცინაციები და პოსტურალური ჰიპოტენზიის და იმპულსების კონტროლის დარღვევების გაუარესება. დოფამინის აგონისტები უნდა შემცირდეს და შეწყდეს, თუ არასასურველი ეფექტები გამოვლინდება.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com
MAO-B ინჰიბიტორის (მაგ., სელეგილინი, რასაგილინი, საფინამიდი) ტესტირება მიზანშეწონილია, თუ ლევოდოპა არ არის შესაფერისი. MAO-B ინჰიბიტორებს შეიძლება მოჰყვეს ზომიერი სიმპტომური სარგებელი და კარგად გადაიტანება, მაგრამ დამატებითი თერაპია უფრო ადრეა საჭირო MAO-B ინჰიბიტორებით, ვიდრე ლევოდოპას ან დოფამინის აგონისტებით.[99]Pringsheim T, Day GS, Smith DB, et al; Guideline Subcommittee of the AAN. Dopaminergic therapy for motor symptoms in early Parkinson disease practice guideline summary: a report of the AAN Guideline Subcommittee. Neurology. 2021 Nov 16;97(20):942-57. https://n.neurology.org/content/97/20/942 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34782410?tool=bestpractice.com [137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com [141]Binde CD, Tvete IF, Gåsemyr JI, et al. Comparative effectiveness of dopamine agonists and monoamine oxidase type-B inhibitors for Parkinson's disease: a multiple treatment comparison meta-analysis. Eur J Clin Pharmacol. 2020 Dec;76(12):1731-43. https://link.springer.com/article/10.1007/s00228-020-02961-6 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32710141?tool=bestpractice.com [142]Stocchi F, Antonini A, Berg D, et al. Safinamide in the treatment pathway of Parkinson's disease: a European Delphi Consensus. NPJ Parkinsons Dis. 2022 Feb 21;8(1):17. https://www.nature.com/articles/s41531-022-00277-z http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35190544?tool=bestpractice.com რაზაგილინით ადრეული მკურნალობა არ არის დაკავშირებული ხანგრძლივ სარგებელთან.[143]Rascol O, Hauser RA, Stocchi F, et al. Long-term effects of rasagiline and the natural history of treated Parkinson's disease. Mov Disord. 2016 Oct;31(10):1489-96. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27431201?tool=bestpractice.com სელეგილინი დამტკიცებულია მხოლოდ დამხმარე გამოყენებისთვის, მაგრამ შეიძლება შეიცვალოს რასაგილინით, თუ რასაგილინი არ არის ხელმისაწვდომი.
ანტიქოლინერგული საშუალებები (მაგ., ტრიჰექსიფენიდილი) შეიძლება განიხილებოდეს პდ-ის სამკურნალოდ ტრემორის უპირატესი სიმპტომატოლოგიით. შესაძლო არასასურველი ეფექტები, მათ შორის კოგნიტური ფუნქციის დაქვეითების და ყაბზობის გაუარესება, საჭიროებს მონიტორინგს. ამანტადინი ხშირად განიხილება ლევოდოპას მიერ გამოწვეული დისკინეზიისა და რეზისტენტული ტრემორის სამკურნალოდ, თუმცა, ამანტადინის გამოყენება ხშირად შეზღუდულია ხანდაზმულ პაციენტებში კოგნიტური უკმარისობის გაძლიერების შესახებ შეშფოთების გამო და ის არ არის შესაფერისი ჰალუცინაციების მქონე პაციენტებისთვის.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
საწყისი თერაპიის არჩევანი ეფუძნება ინდივიდუალური პაციენტის საჭიროებებს, პრეფერენციებს და გვერდითი ეფექტების რისკს.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
დაიწყეთ თერაპია დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდეთ რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა/ლევოდოპა: 100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში თავდაპირველად, თანდათან იზრდება პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 800 მგ/დღეში
მეტი კარბიდოპა/ლევოდოპადოზა ეხება ლევოდოპას კომპონენტს. ხელმისაწვდომია სხვადასხვა დოზით; სასურველია 25/100 მგ დოზით, რადგან 25:100 თანაფარდობა სავარაუდოდ ოპტიმალურია გულისრევის შესამცირებლად. დოზა უნდა იყოს ინდივიდუალურად და მორგებული რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით. პრაქტიკაში შესაძლებელია უფრო მაღალი მაქსიმალური დოზების გამოყენება. ხელმისაწვდომია გახანგრძლივებული გამოშვების ფორმულირებები და პერორალურად მისაღები ტაბლეტები. დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით წამლების ადგილობრივ ფორმულარს.
მეორეული ვარიანტები
პრამიპექსოლი: 0,125-დან 1,5 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებელი გამოშვებით) სამჯერ დღეში; 0,375-დან 4,5 მგ-მდე პერორალურად (გახანგრძლივებული გამოთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როპინიროლი: 0,25-დან 8 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში; 2-24 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როტიგოტინი ტრანსდერმული: წაისვით 2 მგ/24 საათიანი პლასტირი 8 მგ/24 საათიანი დღეში ერთხელ
მესამე ვარიანტები
სელეგილინი: 5 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საუზმის და სადილის პერიოდში
ან
რაზაგილინი: 1 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ
ან
საფინამიდი: 50-100 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ
ან
ტრიჰექსიფენიდილი: 1-15 მგ/დღეში პერორალურად მიღებული 3-4 დაყოფილი დოზით
ან
ამანტადინი: 100-200 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნით) დღეში ორჯერ; 129-322 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ დილით
მეტი ამანტადინიგახანგრძლივებული გამოშვების დოზა ეხება Osmolex ER ® ფორმულირებას.
ფიზიკური და არაფარმაკოლოგიური თერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ვარჯიში უნდა წახალისდეს; ვარჯიში აუმჯობესებს მოტორულ ფუნქციურ შესაძლებლობებს დაავადების ნებისმიერ სტადიაზე და შეიძლება სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეს კოგნიციაზეც.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com
[103]Tomlinson CL, Patel S, Meek C, et al. Physiotherapy versus placebo or no intervention in Parkinson's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Sep 10;(9):CD002817.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002817.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24018704?tool=bestpractice.com
[132]da Silva FC, Iop RDR, de Oliveira LC, et al. Effects of physical exercise programs on cognitive function in Parkinson's disease patients: a systematic review of randomized controlled trials of the last 10 years. PLoS One. 2018 Feb 27;13(2):e0193113.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0193113
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29486000?tool=bestpractice.com
[ 
]
For people with Parkinson's disease, do physical therapies help improve outcomes?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.2977/fullსწორი პასუხის ჩვენება
ფიზიოთერაპია, ოკუპაციური თერაპია და მეტყველების თერაპია მნიშვნელოვანია კონკრეტული სიმპტომების შეფასებისა და მართვისთვის და ფუნქციის შესანარჩუნებლად.[100]National Institute for Health and Care Excellence. Parkinson's disease in adults. Jul 2017 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng71 [104]Schindler A, Pizzorni N, Cereda E, et al. Consensus on the treatment of dysphagia in Parkinson's disease. J Neurol Sci. 2021 Nov 15;430:120008. https://www.jns-journal.com/article/S0022-510X(21)02704-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34624796?tool=bestpractice.com [105]Welsby E, Berrigan S, Laver K. Effectiveness of occupational therapy intervention for people with Parkinson's disease: systematic review. Aust Occup Ther J. 2019 Dec;66(6):731-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31599467?tool=bestpractice.com [106]Allen NE, Sherrington C, Paul SS, et al. Balance and falls in Parkinson's disease: a meta-analysis of the effect of exercise and motor training. Mov Disord. 2011 Aug 1;26(9):1605-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21674624?tool=bestpractice.com [107]Rao AK. Enabling functional independence in Parkinson's disease: update on occupational therapy intervention. Mov Disord. 2010;25(suppl 1):S146-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20187253?tool=bestpractice.com
ნაჩვენებია, რომ პროგრესირებადი რეზისტენტული ვარჯიში, აერობული ვარჯიში და წონასწორობის ვარჯიში ამცირებს მოტორულ სიმპტომებს და აუმჯობესებს ფუნქციურ მდგომარეობას.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com [108]Corcos DM, Robichaud JA, David FJ, et al. A two-year randomized controlled trial of progressive resistance exercise for Parkinson's disease. Mov Disord. 2013 Aug;28(9):1230-40. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3701730 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23536417?tool=bestpractice.com [109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [110]Radder DLM, Lígia Silva de Lima A, Domingos J, et al. Physiotherapy in Parkinson's disease: a meta-analysis of present treatment modalities. Neurorehabil Neural Repair. 2020 Oct;34(10):871-80. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968320952799 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32917125?tool=bestpractice.com ისეთი აქტივობები, როგორიცაა ტაი ჩი, ცეკვა და მუსიკალური თერაპია, ასევე ნაჩვენებია, რომ უსაფრთხო და სასარგებლოა PD-ს მქონე პაციენტებისთვის და შეიძლება გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი და შეამციროს დაცემა.[111]Fidan O, Seyyar GK, Aras B, et al. The effect of Tai Chi and Qigong on health-related quality of life in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis of systematic reviews. Int J Rehabil Res. 2019 Sep;42(3):196-204. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31116118?tool=bestpractice.com [112]Bega D, Gonzalez-Latapi P, Zadikoff C, et al. A review of the clinical evidence for complementary and alternative therapies in Parkinson's disease. Curr Treat Options Neurol. 2014 Oct;16(10):314. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25143234?tool=bestpractice.com [113]Zhou Z, Zhou R, Wei W, et al. Effects of music-based movement therapy on motor function, balance, gait, mental health, and quality of life for patients with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2021 Jul;35(7):937-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33517767?tool=bestpractice.com [114]Dos Santos Delabary M, Komeroski IG, Monteiro EP, et al. Effects of dance practice on functional mobility, motor symptoms and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review with meta-analysis. Aging Clin Exp Res. 2018 Jul;30(7):727-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980176?tool=bestpractice.com [115]García-Casares N, Martín-Colom JE, García-Arnés JA. Music therapy in Parkinson's disease. J Am Med Dir Assoc. 2018 Dec;19(12):1054-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30471799?tool=bestpractice.com წყალზე დაფუძნებულმა თერაპიამ აჩვენა სარგებელი პდ-ის მქონე ადამიანებში წონასწორობის, მობილურობისა და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში და შეიძლება უპირატესობა მიანიჭოს ხმელეთზე დაფუძნებულ თერაპიას დაცემის შიშის მქონე პაციენტებისთვის.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [116]Cugusi L, Manca A, Bergamin M, et al. Aquatic exercise improves motor impairments in people with Parkinson's disease, with similar or greater benefits than land-based exercise: a systematic review. J Physiother. 2019 Apr;65(2):65-74. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1836955319300141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30904467?tool=bestpractice.com [117]Gomes Neto M, Pontes SS, Almeida LO, et al. Effects of water-based exercise on functioning and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2020 Dec;34(12):1425-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32715810?tool=bestpractice.com
სიარულის სპეციფიკური ვარჯიში, ვიდრე ზოგადი სავარჯიშო პროგრამები, უნდა იქნას გამოყენებული, თუ სიარულის გაუმჯობესებული შესრულება ინტერესის სპეციფიკური შედეგია.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [118]Ni M, Hazzard JB, Signorile JF, et al. Exercise guidelines for gait function in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2018 Oct;32(10):872-86. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968318801558 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30265211?tool=bestpractice.com სპეციფიკური ფიზიოთერაპიული პროგრამები, რომლებიც მიზნად ისახავს PD-ში სიარულის გაუმჯობესებას, როგორიცაა ლი სილვერმანის ხმის მკურნალობა-BIG თერაპია (LSVT-BIG), ნაჩვენებია, რომ ეფექტურია მოტორული დარღვევების შესამცირებლად.[119]McDonnell MN, Rischbieth B, Schammer TT, et al. Lee Silverman Voice Treatment (LSVT)-BIG to improve motor function in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2018 May;32(5):607-18. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980476?tool=bestpractice.com [120]Peterka M, Odorfer T, Schwab M, et al. LSVT-BIG therapy in Parkinson's disease: physiological evidence for proprioceptive recalibration. BMC Neurol. 2020 Jul 11;20(1):276. https://bmcneurol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12883-020-01858-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32652957?tool=bestpractice.com
ფიზიოთერაპიის დროს გარე მინიშნებები (გარე დროებითი ან სივრცითი სტიმულები, მათ შორის რიტმული სმენის ნიშნები, ვიზუალური ნიშნები, ვერბალური ნიშნები ან ყურადღების მინიშნებები) ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს სიარულის შედეგებს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [121]Rutz DG, Benninger DH. Physical therapy for freezing of gait and gait impairments in Parkinson disease: a systematic review. PM R. 2020 Nov;12(11):1140-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31994842?tool=bestpractice.com
რეკომენდირებულია თემზე დაფუძნებული სავარჯიშო პროგრამები, რომელიც შეიძლება შეიცავდეს საშინაო ვარჯიშის კომპონენტს. ეს ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს არამოტორულ სიმპტომებს, ფუნქციურ შედეგებს და ცხოვრების ხარისხს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com
ვირტუალური რეალობის ინტერვენციები შეიძლება ეფექტური იყოს წონასწორობის, მოტორული ფუნქციის, სიარულის, ცხოვრების ხარისხისა და ყოველდღიური აქტივობების შესრულების უნარის გასაუმჯობესებლად PD-ს მქონე პაციენტებში, თუმცა მტკიცებულება ძირითადად დაბალი ხარისხისაა.[122]Kashif M, Ahmad A, Bandpei MAM, et al. Combined effects of virtual reality techniques and motor imagery on balance, motor function and activities of daily living in patients with Parkinson's disease: a randomized controlled trial. BMC Geriatr. 2022 Apr 30;22(1):381. https://bmcgeriatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12877-022-03035-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35488213?tool=bestpractice.com [123]Lu Y, Ge Y, Chen W, et al. The effectiveness of virtual reality for rehabilitation of Parkinson disease: an overview of systematic reviews with meta-analyses. Syst Rev. 2022 Mar 19;11(1):50. https://systematicreviewsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13643-022-01924-5 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35305686?tool=bestpractice.com [124]Lina C, Guoen C, Huidan W, et al. The effect of virtual reality on the ability to perform activities of daily living, balance during gait, and motor function in Parkinson disease patients: a systematic review and meta-analysis. Am J Phys Med Rehabil. 2020 Oct;99(10):917-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32304383?tool=bestpractice.com
ინდივიდუალურად მორგებული და სტანდარტული კოგნიტური ტრენინგი შეიძლება აუმჯობესებდეს მეხსიერებას, აღმასრულებელ ფუნქციას და ყურადღებას პარკინსონის დაავადების მქონე პირებში.[130]Lawrence BJ, Gasson N, Bucks RS, et al. Cognitive training and noninvasive brain stimulation for cognition in Parkinson's disease: a meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2017 Jul;31(7):597-608. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28583011?tool=bestpractice.com ანალოგიურად, ცნობილია, რომ კოგნიტური რეაბილიტაცია იწვევს გაუმჯობესებას ერთ ან მეტ კოგნიტურ დომენში.[125]Seppi K, Ray Chaudhuri K, Coelho M, et al. Update on treatments for nonmotor symptoms of Parkinson's disease - an evidence-based medicine review. Mov Disord. 2019 Feb;34(2):180-98. https://movementdisorders.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/mds.27602 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30653247?tool=bestpractice.com [131]Alzahrani H, Venneri A. Cognitive rehabilitation in Parkinson's disease: a systematic review. J Parkinsons Dis. 2018;8(2):233-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29614698?tool=bestpractice.com
დამატებითი კარბიდოპა ან ღებინების საწინააღმდეგო საშუალება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტებისთვის, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას, გულისრევას (და ღებინება თუ არსებობს) შეიძლება მკურნალობდნენ კარბიდოპას დამატებითი დოზებით.
ონდანსეტრონი ან დომპერიდონი შეიძლება ჩაითვალოს გულისრევის სამკურნალოდ პაციენტებში, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას ან დოფამინის აგონისტს.
ევროპული მიმოხლივის მიხედვით, მედიცინის და ჯანდაცვის პროდუქტების მარეგულირებელმა სააგენტომ და ევროპული მედიცინის სააგენტომ გამოსცეს რეკომენდაციები დომპერიდონთან დაკავშირებით. მიმოხილვამ აჩვენა, რომ პრეპარატი ასოცირებული იყო პოტენციურად სიცოცხლისათვის საშიში გულის ეფექტების მცირე გაზრდილ რისკთან. შესაბამისად, ის უნდა დაინიშნოს უმცირესი ეფექტური დოზით ყველაზე მოკლე შესაძლო ხანგრაძივობით და მკურნალობის მაქსიმალური ხანგრზლივობა არ უნდა აჭარბებდეს 1 კვირას. მოზრდილებისთვის რეკომენდებული ახალი მაქსიმალური დოზაა 30 მგ/დღე. დომპერიდონი უკუნაჩვენებია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ მძიმე ფორმის ღვიძლის დაზიანება ან გულის ფონური დაავადება. ის არ უნდა მივცეთ სხვა მედიკამენტებთან ერთად, რომლებიც ახნგრძლივებენ QT ინტერვალს ან აინჰიბირებენ CYP3A4-ს.[174]European Medicines Agency. CMDh confirms recommendations on restricting use of domperidone-containing medicines. Apr 2014 [internet publication]. https://www.ema.europa.eu/en/news/cmdh-confirms-recommendations-restricting-use-domperidone-containing-medicines
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა: 25 მგ პერორალურად კარბიდოპა/ლევოდოპას თითოეულ დოზაზე
მეორეული ვარიანტები
დომპერიდონი: 10 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში, მაქსიმუმ 7 დღე, მაქსიმალური დოზით 30 მგ/დღეში
ან
ონდანსეტრონი: 4-8 მგ პერორალურად ყოველ 8-12 საათში საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 24 მგ/დღეში
საშუალო სიმძიმის პარკინსონიზმი
კარბიდოპა/ლევოდოპა, დოფამინის აგონისტი, MAO-B ინჰიბიტორი, ამანტადინი ან ტრიჰექსიფენიდილი
პარკინსონიზმის საშუალო სტადია უხეშად განისაზღვრება, როგორც სიმპტომების დამძიმება და დაავადების მკურნალობის გართულებების დაწყება.
მართვა მსუბუქი პარკინსონიზმის მართვის მსგავსია. სიმპტომები შეიძლება უფრო დამძიმდეს, რის გამოც უფრო სიმპტომები კარბიდოპას/ლევოდოპას და დოფამინის აგონისტის ან MAO-B ინჰიბიტორის ერთად გამოყენება უფრო ხშირია.
დოფამინის აგონისტები არ არის შესაფერისი 60 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტებისთვის და მათთვის ვისაც აქვს ჰალუცინაციები. ტრიჰექსიფენიდილი სიფრთხილით უნდა იქნას გამოყენებული პაციენტებში ნებისმიერი კოგნიტური უკმარისობით ან მძიმე ყაბზობით და პაციენტებს უნდა უტარდებოდეთ მონიტორინგი არასასურველი ეფექტები გამო. ამანტადინის გამოყენება ხშირად შეზღუდულია ხანდაზმულ პაციენტებში კოგნიტური დარღვევის გაუარესების გამო და ის არ არის შესაფერისი ჰალუცინაციების მქონე პაციენტებისთვის.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
კარბიდოპა/ლევოდოპას გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების კაფსულები, რომელშიც კომბინირებულია დაუყოვნებლივი და დაყოვნებული მოქმედების პრეპარატები, ამცირებს სიმპტომებიან პერიოდს უკეთ, ვიდრე მხოლოდ დაუყოვნებლივი მოქმედების ფორმულა და კარბიდოპა/ლევოდოპას და ენტაკაპონის კომბინაცია.[153]Hauser RA, Hsu A, Kell S, et al. Extended-release carbidopa-levodopa (IPX066) compared with immediate-release carbidopa-levodopa in patients with Parkinson's disease and motor fluctuations: a phase 3 randomised, double-blind trial. Lancet Neurol. 2013 Apr;12(4):346-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23485610?tool=bestpractice.com [154]LeWitt PA, Huff FJ, Hauser RA, et al. Double-blind study of the actively transported levodopa prodrug XP21279 in Parkinson's disease. Mov Disord. 2014 Jan;29(1):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24339234?tool=bestpractice.com [155]Stocchi F, Hsu A, Khanna S, et al. Comparison of IPX066 with carbidopa-levodopa plus entacapone in advanced PD patients. Parkinsonism Relat Disord. 2014 Dec;20(12):1335-40. https://www.prd-journal.com/article/S1353-8020(14)00302-2/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25306200?tool=bestpractice.com
დაიწყეთ თერაპია დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდეთ რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა/ლევოდოპა: 100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში თავდაპირველად, თანდათან იზრდება პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 800 მგ/დღეში
მეტი კარბიდოპა/ლევოდოპადოზა ეხება ლევოდოპას კომპონენტს. ხელმისაწვდომია სხვადასხვა დოზით; სასურველია 25/100 მგ დოზით, რადგან 25:100 თანაფარდობა სავარაუდოდ ოპტიმალურია გულისრევის შესამცირებლად. დოზა უნდა იყოს ინდივიდუალურად და მორგებული რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით. პრაქტიკაში შესაძლებელია უფრო მაღალი მაქსიმალური დოზების გამოყენება. ხელმისაწვდომია გახანგრძლივებული გამოშვების ფორმულირებები და პერორალურად მისაღები ტაბლეტები. დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით წამლების ადგილობრივ ფორმულარს.
მეორეული ვარიანტები
პრამიპექსოლი: 0,125-დან 1,5 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებელი გამოშვებით) სამჯერ დღეში; 0,375-დან 4,5 მგ-მდე პერორალურად (გახანგრძლივებული გამოთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როპინიროლი: 0,25-დან 8 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში; 2-24 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როტიგოტინი ტრანსდერმული: წაისვით 2 მგ/24 საათიანი პლასტირი 8 მგ/24 საათიანი დღეში ერთხელ
ან
სელეგილინი: 5 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საუზმის და სადილის პერიოდში
ან
რაზაგილინი: 0.5-დან 1 მგ-მდე პერორალურად დღეში ერთხელ
ან
საფინამიდი: 50-100 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ
ან
ტრიჰექსიფენიდილი: 1-15 მგ/დღეში პერორალურად მიღებული 3-4 დაყოფილი დოზით
ან
ამანტადინი: 100-200 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნით) დღეში ორჯერ; 129-322 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ დილით
მეტი ამანტადინიგახანგრძლივებული გამოშვების დოზა ეხება Osmolex ER ® ფორმულირებას.
ფიზიკური და არაფარმაკოლოგიური თერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ვარჯიში უნდა წახალისდეს; ვარჯიში აუმჯობესებს მოტორულ ფუნქციურ შესაძლებლობებს დაავადების ნებისმიერ სტადიაზე და შეიძლება სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეს კოგნიციაზეც.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com
[103]Tomlinson CL, Patel S, Meek C, et al. Physiotherapy versus placebo or no intervention in Parkinson's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Sep 10;(9):CD002817.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002817.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24018704?tool=bestpractice.com
[132]da Silva FC, Iop RDR, de Oliveira LC, et al. Effects of physical exercise programs on cognitive function in Parkinson's disease patients: a systematic review of randomized controlled trials of the last 10 years. PLoS One. 2018 Feb 27;13(2):e0193113.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0193113
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29486000?tool=bestpractice.com
[ ]
For people with Parkinson's disease, do physical therapies help improve outcomes?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.2977/fullსწორი პასუხის ჩვენება
ფიზიოთერაპია, ოკუპაციური თერაპია და მეტყველების თერაპია მნიშვნელოვანია კონკრეტული სიმპტომების შეფასებისა და მართვისთვის და ფუნქციის შესანარჩუნებლად.[100]National Institute for Health and Care Excellence. Parkinson's disease in adults. Jul 2017 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng71 [104]Schindler A, Pizzorni N, Cereda E, et al. Consensus on the treatment of dysphagia in Parkinson's disease. J Neurol Sci. 2021 Nov 15;430:120008. https://www.jns-journal.com/article/S0022-510X(21)02704-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34624796?tool=bestpractice.com [105]Welsby E, Berrigan S, Laver K. Effectiveness of occupational therapy intervention for people with Parkinson's disease: systematic review. Aust Occup Ther J. 2019 Dec;66(6):731-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31599467?tool=bestpractice.com [106]Allen NE, Sherrington C, Paul SS, et al. Balance and falls in Parkinson's disease: a meta-analysis of the effect of exercise and motor training. Mov Disord. 2011 Aug 1;26(9):1605-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21674624?tool=bestpractice.com [107]Rao AK. Enabling functional independence in Parkinson's disease: update on occupational therapy intervention. Mov Disord. 2010;25(suppl 1):S146-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20187253?tool=bestpractice.com
ნაჩვენებია, რომ პროგრესირებადი რეზისტენტული ვარჯიში, აერობული ვარჯიში და წონასწორობის ვარჯიში ამცირებს მოტორულ სიმპტომებს და აუმჯობესებს ფუნქციურ მდგომარეობას.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com [108]Corcos DM, Robichaud JA, David FJ, et al. A two-year randomized controlled trial of progressive resistance exercise for Parkinson's disease. Mov Disord. 2013 Aug;28(9):1230-40. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3701730 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23536417?tool=bestpractice.com [109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [110]Radder DLM, Lígia Silva de Lima A, Domingos J, et al. Physiotherapy in Parkinson's disease: a meta-analysis of present treatment modalities. Neurorehabil Neural Repair. 2020 Oct;34(10):871-80. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968320952799 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32917125?tool=bestpractice.com ისეთი აქტივობები, როგორიცაა ტაი ჩი, ცეკვა და მუსიკალური თერაპია, ასევე ნაჩვენებია, რომ უსაფრთხო და სასარგებლოა PD-ს მქონე პაციენტებისთვის და შეიძლება გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი და შეამციროს დაცემა.[111]Fidan O, Seyyar GK, Aras B, et al. The effect of Tai Chi and Qigong on health-related quality of life in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis of systematic reviews. Int J Rehabil Res. 2019 Sep;42(3):196-204. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31116118?tool=bestpractice.com [112]Bega D, Gonzalez-Latapi P, Zadikoff C, et al. A review of the clinical evidence for complementary and alternative therapies in Parkinson's disease. Curr Treat Options Neurol. 2014 Oct;16(10):314. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25143234?tool=bestpractice.com [113]Zhou Z, Zhou R, Wei W, et al. Effects of music-based movement therapy on motor function, balance, gait, mental health, and quality of life for patients with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2021 Jul;35(7):937-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33517767?tool=bestpractice.com [114]Dos Santos Delabary M, Komeroski IG, Monteiro EP, et al. Effects of dance practice on functional mobility, motor symptoms and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review with meta-analysis. Aging Clin Exp Res. 2018 Jul;30(7):727-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980176?tool=bestpractice.com [115]García-Casares N, Martín-Colom JE, García-Arnés JA. Music therapy in Parkinson's disease. J Am Med Dir Assoc. 2018 Dec;19(12):1054-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30471799?tool=bestpractice.com წყალზე დაფუძნებულმა თერაპიამ აჩვენა სარგებელი პდ-ის მქონე ადამიანებში წონასწორობის, მობილურობისა და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში და შეიძლება უპირატესობა მიანიჭოს ხმელეთზე დაფუძნებულ თერაპიას დაცემის შიშის მქონე პაციენტებისთვის.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [116]Cugusi L, Manca A, Bergamin M, et al. Aquatic exercise improves motor impairments in people with Parkinson's disease, with similar or greater benefits than land-based exercise: a systematic review. J Physiother. 2019 Apr;65(2):65-74. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1836955319300141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30904467?tool=bestpractice.com [117]Gomes Neto M, Pontes SS, Almeida LO, et al. Effects of water-based exercise on functioning and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2020 Dec;34(12):1425-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32715810?tool=bestpractice.com
სიარულის სპეციფიკური ვარჯიში, ვიდრე ზოგადი სავარჯიშო პროგრამები, უნდა იქნას გამოყენებული, თუ სიარულის გაუმჯობესებული შესრულება ინტერესის სპეციფიკური შედეგია.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [118]Ni M, Hazzard JB, Signorile JF, et al. Exercise guidelines for gait function in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2018 Oct;32(10):872-86. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968318801558 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30265211?tool=bestpractice.com სპეციფიკური ფიზიოთერაპიული პროგრამები, რომლებიც მიზნად ისახავს PD-ში სიარულის გაუმჯობესებას, როგორიცაა ლი სილვერმანის ხმის მკურნალობა-BIG თერაპია (LSVT-BIG), ნაჩვენებია, რომ ეფექტურია მოტორული დარღვევების შესამცირებლად.[119]McDonnell MN, Rischbieth B, Schammer TT, et al. Lee Silverman Voice Treatment (LSVT)-BIG to improve motor function in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2018 May;32(5):607-18. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980476?tool=bestpractice.com [120]Peterka M, Odorfer T, Schwab M, et al. LSVT-BIG therapy in Parkinson's disease: physiological evidence for proprioceptive recalibration. BMC Neurol. 2020 Jul 11;20(1):276. https://bmcneurol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12883-020-01858-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32652957?tool=bestpractice.com
ფიზიოთერაპიის დროს გარე მინიშნებები (გარე დროებითი ან სივრცითი სტიმულები, მათ შორის რიტმული სმენის ნიშნები, ვიზუალური ნიშნები, ვერბალური ნიშნები ან ყურადღების მინიშნებები) ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს სიარულის შედეგებს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [121]Rutz DG, Benninger DH. Physical therapy for freezing of gait and gait impairments in Parkinson disease: a systematic review. PM R. 2020 Nov;12(11):1140-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31994842?tool=bestpractice.com
რეკომენდირებულია თემზე დაფუძნებული სავარჯიშო პროგრამები, რომელიც შეიძლება შეიცავდეს საშინაო ვარჯიშის კომპონენტს. ეს ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს არამოტორულ სიმპტომებს, ფუნქციურ შედეგებს და ცხოვრების ხარისხს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com
ვირტუალური რეალობის ინტერვენციები შეიძლება ეფექტური იყოს წონასწორობის, მოტორული ფუნქციის, სიარულის, ცხოვრების ხარისხისა და ყოველდღიური აქტივობების შესრულების უნარის გასაუმჯობესებლად PD-ს მქონე პაციენტებში, თუმცა მტკიცებულება ძირითადად დაბალი ხარისხისაა.[122]Kashif M, Ahmad A, Bandpei MAM, et al. Combined effects of virtual reality techniques and motor imagery on balance, motor function and activities of daily living in patients with Parkinson's disease: a randomized controlled trial. BMC Geriatr. 2022 Apr 30;22(1):381. https://bmcgeriatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12877-022-03035-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35488213?tool=bestpractice.com [123]Lu Y, Ge Y, Chen W, et al. The effectiveness of virtual reality for rehabilitation of Parkinson disease: an overview of systematic reviews with meta-analyses. Syst Rev. 2022 Mar 19;11(1):50. https://systematicreviewsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13643-022-01924-5 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35305686?tool=bestpractice.com [124]Lina C, Guoen C, Huidan W, et al. The effect of virtual reality on the ability to perform activities of daily living, balance during gait, and motor function in Parkinson disease patients: a systematic review and meta-analysis. Am J Phys Med Rehabil. 2020 Oct;99(10):917-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32304383?tool=bestpractice.com
ინდივიდუალურად მორგებული და სტანდარტული კოგნიტური ტრენინგი შეიძლება აუმჯობესებდეს მეხსიერებას, აღმასრულებელ ფუნქციას და ყურადღებას პარკინსონის დაავადების მქონე პირებში.[130]Lawrence BJ, Gasson N, Bucks RS, et al. Cognitive training and noninvasive brain stimulation for cognition in Parkinson's disease: a meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2017 Jul;31(7):597-608. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28583011?tool=bestpractice.com ანალოგიურად, ცნობილია, რომ კოგნიტური რეაბილიტაცია იწვევს გაუმჯობესებას ერთ ან მეტ კოგნიტურ დომენში.[125]Seppi K, Ray Chaudhuri K, Coelho M, et al. Update on treatments for nonmotor symptoms of Parkinson's disease - an evidence-based medicine review. Mov Disord. 2019 Feb;34(2):180-98. https://movementdisorders.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/mds.27602 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30653247?tool=bestpractice.com [131]Alzahrani H, Venneri A. Cognitive rehabilitation in Parkinson's disease: a systematic review. J Parkinsons Dis. 2018;8(2):233-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29614698?tool=bestpractice.com
კარბიდოპა/ლევოდოპა
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
კარბიდოპა/ლევოდოპა შეიძლება დაემატოს დოფამინის აგონისტს. მედიკამენტების უფრო ხშირად მიღებამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები პაციენტებში, რომლებიც განიცდიან კანკალს (მოტორული ფლუქტუაცია).
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა/ლევოდოპა: 100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში თავდაპირველად, თანდათან იზრდება პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 800 მგ/დღეში
მეტი კარბიდოპა/ლევოდოპადოზა ეხება ლევოდოპას კომპონენტს. ხელმისაწვდომია სხვადასხვა დოზით; სასურველია 25/100 მგ დოზით, რადგან 25:100 თანაფარდობა სავარაუდოდ ოპტიმალურია გულისრევის შესამცირებლად. დოზა უნდა იყოს ინდივიდუალურად და მორგებული რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით. პრაქტიკაში შესაძლებელია უფრო მაღალი მაქსიმალური დოზების გამოყენება. ხელმისაწვდომია გახანგრძლივებული გამოშვების ფორმულირებები და პერორალურად მისაღები ტაბლეტები. დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით წამლების ადგილობრივ ფორმულარს.
COMT ინჰიბიტორი, დოფამინის აგონისტი, MAO-B ინჰიბიტორი, ისტრადეფილინი ან გადასვლა გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების კარბიდოპას/ლევოდოპაზე
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
კატექოლ-O-მეთილტრანსფერაზას (COMT) ინჰიბიტორის დამატებამ (მაგ., ენტაკაპონი, ოპიკაპონი, ტოლკაპონი) შეიძლება გააფართოვოს კარბიდოპას/ლევოდოპას თერაპიული სარგებელი.[144]Stowe R, Ives N, Clarke CE, et al. Evaluation of the efficacy and safety of adjuvant treatment to levodopa therapy in Parkinson's disease patients with motor complications. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Jul 7;(7):CD007166. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007166.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20614454?tool=bestpractice.com [145]Li J, Lou Z, Liu X, et al. Efficacy and safety of adjuvant treatment with entacapone in advanced Parkinson's disease with motor fluctuation: a systematic meta-analysis. Eur Neurol. 2017;78(3-4):143-53. https://www.karger.com/Article/FullText/479555 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28813703?tool=bestpractice.com [146]Katsaiti I, Nixon J. Are there benefits in adding catechol-o methyltransferase inhibitors in the pharmacotherapy of Parkinson's disease patients? A systematic review. J Parkinsons Dis. 2018;8(2):217-31. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29614697?tool=bestpractice.com [147]Ferreira JJ, Lees A, Rocha JF, et al. Opicapone as an adjunct to levodopa in patients with Parkinson's disease and end-of-dose motor fluctuations: a randomised, double-blind, controlled trial. Lancet Neurol. 2016 Feb;15(2):154-65. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26725544?tool=bestpractice.com [148]Lees AJ, Ferreira J, Rascol O, et al. Opicapone as adjunct to levodopa therapy in patients with Parkinson disease and motor fluctuations: a randomized clinical trial. JAMA Neurol. 2017 Feb 1;74(2):197-206. https://jamanetwork.com/journals/jamaneurology/fullarticle/2594535 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28027332?tool=bestpractice.com ენტაკაპონი ხელმისაწვდომია კომბინაციაში კარბიდოპა/ლევოდოპასთან ერთად, რათა მიღება უფრო მარტივი იყოს და პაციენტის დამყოლობა გაუმჯობესდეს. სერიოზული ჰეპატოტოქსიურობის რისკის გამო, ტოლკაპონი შემოიფარგლება მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც სხვა დამხმარე თერაპია არაეფექტურია ან უკუნაჩვენებია.
თუ COMT ინჰიბიტორის დამატების შემდეგ პაციენტები კვლავ განიცდიან მოტორულ სიმპტომებსს, დოფამინის აგონისტი ან მონოამინ ოქსიდაზა-B (MAO-B) ინჰიბიტორი ასევე შეიძლება დაემატოს გამოყოფის დროის შემცირების მიზნით, ლევოდოპას საჭირო დოზის შემცირებით ან მის გარეშე.[144]Stowe R, Ives N, Clarke CE, et al. Evaluation of the efficacy and safety of adjuvant treatment to levodopa therapy in Parkinson's disease patients with motor complications. Cochrane Database Syst Rev. 2010 Jul 7;(7):CD007166. https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007166.pub2/full http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20614454?tool=bestpractice.com [149]Wang Y, Jiang DQ, Lu CS, et al. Efficacy and safety of combination therapy with pramipexole and levodopa vs levodopa monotherapy in patients with Parkinson disease: a systematic review and meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2021 Nov 5;100(44):e27511. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2021/11050/Efficacy_and_safety_of_combination_therapy_with.12.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34871213?tool=bestpractice.com [150]Giossi R, Carrara F, Mazzari M, et al. Overall efficacy and safety of safinamide in Parkinson's disease: a systematic review and a meta-analysis. Clin Drug Investig. 2021 Apr;41(4):321-39. https://link.springer.com/article/10.1007/s40261-021-01011-y http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33674954?tool=bestpractice.com [151]Jiang DQ, Wang HK, Wang Y, et al. Rasagiline combined with levodopa therapy versus levodopa monotherapy for patients with Parkinson's disease: a systematic review. Neurol Sci. 2020 Jan;41(1):101-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31446579?tool=bestpractice.com [152]Jiang DQ, Li MX, Jiang LL, et al. Comparison of selegiline and levodopa combination therapy versus levodopa monotherapy in the treatment of Parkinson's disease: a meta-analysis. Aging Clin Exp Res. 2020 May;32(5):769-79. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31175606?tool=bestpractice.com
ისტრადეფილინი არის ადენოზინის A2A რეცეპტორის ანტაგონისტი, რომელიც შეიძლება ჩაითვალოს კარბიდოპას/ლევოდოპას დამატებით თერაპიად.[156]Paton DM. Istradefylline: adenosine A2A receptor antagonist to reduce "OFF" time in Parkinson's disease. Drugs Today (Barc). 2020 Feb;56(2):125-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32163528?tool=bestpractice.com მას შეუძლია შეამციროს გათიშვის დრო, გააუმჯობესოს მოტორული ფუნქცია და შეამციროს ტრემორი გათიშვის დროს პაციენტებში PD. შესაძლო გვერდითი ეფექტები, მათ შორის დისკინეზიის გაჩენა ან გაუარესება, საჭიროებს მონიტორინგს.[156]Paton DM. Istradefylline: adenosine A2A receptor antagonist to reduce "OFF" time in Parkinson's disease. Drugs Today (Barc). 2020 Feb;56(2):125-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32163528?tool=bestpractice.com [157]Isaacson SH, Betté S, Pahwa R. Istradefylline for OFF episodes in Parkinson's disease: a US perspective of common clinical scenarios. Degener Neurol Neuromuscul Dis. 2022 Jul 23;12:97-109. https://www.dovepress.com/istradefylline-for-off-episodes-in-parkinsons-disease-a-us-perspective-peer-reviewed-fulltext-article-DNND http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35910426?tool=bestpractice.com [158]Sako W, Murakami N, Motohama K, et al. The effect of istradefylline for Parkinson's disease: a meta-analysis. Sci Rep. 2017 Dec 21;7(1):18018. https://www.nature.com/articles/s41598-017-18339-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29269791?tool=bestpractice.com [159]Takahashi M, Fujita M, Asai N, et al. Safety and effectiveness of istradefylline in patients with Parkinson's disease: interim analysis of a post-marketing surveillance study in Japan. Expert Opin Pharmacother. 2018 Oct;19(15):1635-42. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14656566.2018.1518433 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30281377?tool=bestpractice.com ისტრადეფილინი დამტკიცებულია PD-ში გამოსაყენებლად აშშ-ში და ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში; თუმცა, ევროპის მედიკამენტების სააგენტომ უარი თქვა ისტრადეფილინის მარკეტინგულ ავტორიზაციაზე, რადგან დაასკვნა, რომ მკურნალობის სარგებელი არ აჭარბებს რისკებს.
კარბიდოპა/ლევოდოპას გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების კაფსულები, რომელშიც კომბინირებულია დაუყოვნებლივი და დაყოვნებული მოქმედების პრეპარატები, ამცირებს სიმპტომებიან პერიოდს უკეთ, ვიდრე მხოლოდ დაუყოვნებლივი მოქმედების ფორმულა და კარბიდოპა/ლევოდოპას და ენტაკაპონის კომბინაცია.[153]Hauser RA, Hsu A, Kell S, et al. Extended-release carbidopa-levodopa (IPX066) compared with immediate-release carbidopa-levodopa in patients with Parkinson's disease and motor fluctuations: a phase 3 randomised, double-blind trial. Lancet Neurol. 2013 Apr;12(4):346-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23485610?tool=bestpractice.com [154]LeWitt PA, Huff FJ, Hauser RA, et al. Double-blind study of the actively transported levodopa prodrug XP21279 in Parkinson's disease. Mov Disord. 2014 Jan;29(1):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24339234?tool=bestpractice.com [155]Stocchi F, Hsu A, Khanna S, et al. Comparison of IPX066 with carbidopa-levodopa plus entacapone in advanced PD patients. Parkinsonism Relat Disord. 2014 Dec;20(12):1335-40. https://www.prd-journal.com/article/S1353-8020(14)00302-2/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25306200?tool=bestpractice.com
დაიწყეთ თერაპია დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდეთ რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.
პირველადი პარამეტრები
ენტაკაპონი: 200 მგ პერორალურად ორ-ოთხჯერ დღეში კარბიდოპას/ლევოდოპას ყოველი დოზით, მაქსიმუმ 1600 მგ/დღეში
ან
ოპიკაპონი: 50 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ ძილის წინ
მეორეული ვარიანტები
პრამიპექსოლი: 0,125-დან 1,5 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებელი გამოშვებით) სამჯერ დღეში; 0,375-დან 4,5 მგ-მდე პერორალურად (გახანგრძლივებული გამოთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როპინიროლი: 0,25-დან 8 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში; 2-24 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როტიგოტინი ტრანსდერმული: წაისვით 2 მგ/24 საათიანი პლასტირი 8 მგ/24 საათიანი დღეში ერთხელ
ან
სელეგილინი: 5 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საუზმის და სადილის პერიოდში
ან
რაზაგილინი: 0.5-დან 1 მგ-მდე პერორალურად დღეში ერთხელ
ან
საფინამიდი: 50-100 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ
ან
კარბიდოპა/ლევოდოპა: გახანგრძლივებული გამოდევნის ტაბლეტის ან კაფსულის დოზა დამოკიდებულია კარბიდოპა/ლევოდოპას უწინდელ დოზაზე
ან
ისტრადეფილინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
მეტი ისტრადეფილინირეკომენდებული დოზა პაციენტებში, რომლებიც მოიხმარენ თამბაქოს ≥20 სიგარეტის რაოდენობით/დღეში (ან სხვა თამბაქოს პროდუქტის ექვივალენტი) არის 40 მგ/დღეში.
მესამე ვარიანტები
ტოლკაპონი: თავდაპირველად, 100 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში,ამ შემთხვევაში, დღის პირველი დოზა მიიღება კარბიდოპას/ლევოდოპას პირველ დღიურ დოზასთან ერთად, მაქსიმუმ 600 მგ/დღეში.
შეამცირეთ დოპამინერგული მედიკამენტები (თუ პაციენტს შეუძლია) ან დაამატეთ ამანტადინი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
დისკინეზიები არის კარბიდოპას/ლევოდოპას თერაპიის არასასურველი ეფექტი, რომელიც ხასიათდება უნებლიე გადაჭარბებული მოძრაობებით, რომელიც შეიძლება განვითარდეს დაავადების პროგრესირებასთან ერთად.
თუ მსუბუქია და პაციენტს არ აწუხებს, შესაძლებელია მხოლოდ მეთვალყურეობა. თუმცა, ის ხშირად იწვევს დისკომფორტს და, ზოგიერთ შემთხვევაში, წონის არასასურველ კლებას და წონასწორობის დისფუნქციას სხეულის გადაჭარბებული რყევის გამო.
პირველი მიდგომა უნდა იყოს დოზის შემცირება და კარბიდოპას/ლევოდოპას მკურნალობის სიხშირის გაზრდა და სხვა დოფამინერგული მედიკამენტების დოზის შემცირება, თუ ეს შეიძლება გაკეთდეს თერაპიული ეფექტურობის დაკარგვის გარეშე.
თუ ამის მიღწევა შეუძლებელია, ამ სიმპტომების შესამცირებლად, ჩვეულებრივ, ამანტადინი ემატება (თუ პაციენტი უკვე არ იღებს ამ პრეპარატს). ამანტადინის გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების ფორმა ხელმისაწვდომია პარკინსონის დაავადების მქონე პირებისთვის, რომელთაც აქვთ დისკინეზიები და იღებენ ლევოდოპაზე დაფუძნებულ თერაპიას, დოპამინერგულ მედიკამენტებთან ერთად ან გარეშე. ამანტადინის დაუყოვნებოლივი გამოდევნის ფორმა ასევე ხშირად გამოიყენება არადანიშნულებისამებრ დისკინეზიების სამკურნალოდ, პარკინსონის დაავადების მქონე პირებში. ამანტადინის გამოყენება ხშირად შეზღუდულია ხანდაზმულ პაციენტებში კოგნიტური დარღვევის გაუარესების გამო და ის არ არის შესაფერისი ჰალუცინაციების მქონე პაციენტებისთვის.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ამანტადინი: 137-274 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ ღამით; 100-200 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნით) დღეში ორჯერ
მეტი ამანტადინიგახანგრძლივებული გამოთავისუფლების დოზა ეხება Gocovri ® ის ფორმულირებას, რომელიც სპეციალურად დამტკიცებულია PD-სთან დაკავშირებული დისკინეზიებისთვის.
თავის ტვინის ღრმა სტიმულირება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
თავის ტვინის ღრმა სტიმულაცია გამოიყენება პაციენტებში, რომელთაც კარგი პასუხი ჰქონდათ უწინ დანიშნული მედიკამენტის მიმართ, თუმცა განუვითარდათ აუტანელი გვერდითი ეფექტები ან ვეღარ იღებენ სარგებელს აღნიშნული მედიკამენტით.
როგორც წესი, პარკინსონის დაავადების დროს ქირურგიული ჩარევის მთავარი მიზანია მუდმივი სტაბილური მდგომარეობის მიღწევა. ასეთ დროს, დოპამინერგული აგენტებით მდგომარეობის დამატებითი გაუმჯობესება მოსალოდნელი არ არის.
globus pallidus interna (GPi) და სუბთალამური ბირთვი არის DBS-ის ორი ძირითადი სამიზნე.[161]Peng L, Fu J, Ming Y, et al. The long-term efficacy of STN vs GPi deep brain stimulation for Parkinson disease: a meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2018 Aug;97(35):e12153. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2018/08310/The_long_term_efficacy_of_STN_vs_GPi_deep_brain.90.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30170458?tool=bestpractice.com [163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com [170]Mansouri A, Taslimi S, Badhiwala JH, et al. Deep brain stimulation for Parkinson's disease: meta-analysis of results of randomized trials at varying lengths of follow-up. J Neurosurg. 2018 Apr;128(4):1199-213. https://thejns.org/view/journals/j-neurosurg/128/4/article-p1199.xml?tab_body=fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28665252?tool=bestpractice.com [171]Wong JK, Cauraugh JH, Ho KWD, et al. STN vs. GPi deep brain stimulation for tremor suppression in Parkinson disease: a systematic review and meta-analysis. Parkinsonism Relat Disord. 2019 Jan;58:56-62. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8980840 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30177491?tool=bestpractice.com [172]Zhang J, Li J, Chen F, et al. STN versus GPi deep brain stimulation for dyskinesia improvement in advanced Parkinson's disease: a meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Neurol Neurosurg. 2021 Feb;201:106450. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33421741?tool=bestpractice.com ნევროლოგიური ქირურგების კონგრესის მიხედვით რეკომენდებულია შიდა მკრთალ ბირთვზე ზემოქმედება, თუ არ არის გათვალისწინებული მედიკამენტების შემცირება და მთავარ მიზანს მედიკამენტური დისკინეზიის სიმძიმის შემსუბუქება წარმოადგენს.[168]Rughani A, Schwalb JM, Sidiropoulos C, et al. Congress of Neurological Surgeons systematic review and evidence-based guideline on subthalamic nucleus and globus pallidus internus deep brain stimulation for the treatment of patients with Parkinson's disease: executive summary. Neurosurgery. 2018 Jun 1;82(6):753-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6636249 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29538685?tool=bestpractice.com
ფარმაკოთერაპია ან თავის ტვინის ღრმა სტიმულაცია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
თუ პაციენტს აქვს ტრემორი, რომელიც აჩვენებს არასაკმარის პასუხს დოფამინერგულ საშუალებებზე, შეიძლება განიხილებოდეს ანტიქოლინერგული აგენტის (მაგ., ტრიჰექსიფენიდილი) ან ამანტადინის დამატება (თუ პაციენტი უკვე არ არის ამაზე). ანტიქოლინერგული საშუალებები სიფრთხილით უნდა იქნას გამოყენებული პაციენტებში ნებისმიერი კოგნიტური დარღვევით ან მძიმე ყაბზობით და პაციენტები უნდა იყვნენ მონიტორინგი გვერდითი ეფექტების გამო. ამანტადინის გამოყენება ხშირად შეზღუდულია ხანდაზმულ პაციენტებში კოგნიტური დარღვევის გაუარესების გამო და ის არ არის შესაფერისი ჰალუცინაციების მქონე პაციენტებისთვის.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
მეორე რიგის მკურნალობის ვარიანტია მედიკამენტები, რომლებიც ესენციური ტრემორის დროს გამოიყენება, მაგ. პროპრანოლოლო და პრიმიდონი.
თუ პაციენტს აქვს ინვალიდობის ტრემორი, რომელიც რეფრაქტერულია ყველა სამედიცინო თერაპიის მიმართ, უნდა განიხილებოდეს სუბთალამუსის ბირთვის, globus pallidus-ის ან თალამუსის ვენტრალური შუალედური ბირთვის ღრმა ტვინის სტიმულაცია (DBS).[161]Peng L, Fu J, Ming Y, et al. The long-term efficacy of STN vs GPi deep brain stimulation for Parkinson disease: a meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2018 Aug;97(35):e12153. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2018/08310/The_long_term_efficacy_of_STN_vs_GPi_deep_brain.90.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30170458?tool=bestpractice.com [163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com ზოგადად, DBS-ის მიზანი PD-ს მქონე პაციენტებში არის მუდმივი „საუკეთესო წამლის“ მდგომარეობის უზრუნველყოფა; არ არის მოსალოდნელი დამატებითი გაუმჯობესება დოფამინერგული აგენტებით მიღწეულის მიღმა, მაგრამ წამლისადმი რეფრაქტერული ტრემორი ხშირად პასუხობს DBS-ს.[160]Lang AE, Houeto JL, Krack P, et al. Deep brain stimulation: preoperative issues. Mov Disord. 2006 Jun;21 (suppl 14):S171-96. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16810718?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ტრიჰექსიფენიდილი: 1-15 მგ/დღეში პერორალურად მიღებული 3-4 დაყოფილი დოზით
ან
ამანტადინი: 100-200 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნით) დღეში ორჯერ; 129-322 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ დილით
მეტი ამანტადინიგახანგრძლივებული გამოშვების დოზა ეხება Osmolex ER ® ფორმულირებას.
მეორეული ვარიანტები
პროპრანოლოლი: 40 მგ (დაუყოვნებლივი გამოთავისუფლების) პერორალურად ორჯერ დღეში, თანდათანობით გაზრდა რეაქციის მიხედვით, მაქსიმუმი 160 მგ/დღეში 2-3 დაყოფილი დოზით
ან
პრიმიდონი: 25 მგ პერორალურად ერთხელ დღეში თავდაპირველად, დოზის გაზრდა ეტაპობრივად პაციენტის პასუხის გათვალისწინებით, მაქსიმუმ 750 მგ/დღეში 3 დაყოფილ დოზად
დამატებითი კარბიდოპა ან ღებინების საწინააღმდეგო საშუალება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტებისთვის, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას, გულისრევას (და ღებინება თუ არსებობს) შეიძლება მკურნალობდნენ კარბიდოპას დამატებითი დოზებით.
ონდანსეტრონი ან დომპერიდონი შეიძლება ჩაითვალოს გულისრევის სამკურნალოდ პაციენტებში, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას ან დოფამინის აგონისტს.
ევროპული მიმოხლივის მიხედვით, მედიცინის და ჯანდაცვის პროდუქტების მარეგულირებელმა სააგენტომ და ევროპული მედიცინის სააგენტომ გამოსცეს რეკომენდაციები დომპერიდონთან დაკავშირებით. მიმოხილვით გამოვლინდა, რომ მედიკამენტი ასოცირდება პოტენციურად სიცოცხლისათვის საშიში კარდიალური გვერდითი მოვლენების რისკის მცირე მატებასთან. შესაბამისად, ის უნდა დაინიშნოს უმცირესი ეფექტური დოზით ყველაზე მოკლე შესაძლო ხანგრაძივობით და მკურნალობის მაქსიმალური ხანგრზლივობა არ უნდა აჭარბებდეს 1 კვირას. მოზრდილებისთვის რეკომენდებული ახალი მაქსიმალური დოზაა 30 მგ/დღე. დომპერიდონი უკუნაჩვენებია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ მძიმე ფორმის ღვიძლის დაზიანება ან გულის ფონური დაავადება. ის არ უნდა მივცეთ სხვა მედიკამენტებთან ერთად, რომლებიც ახნგრძლივებენ QT ინტერვალს ან აინჰიბირებენ CYP3A4-ს.[174]European Medicines Agency. CMDh confirms recommendations on restricting use of domperidone-containing medicines. Apr 2014 [internet publication]. https://www.ema.europa.eu/en/news/cmdh-confirms-recommendations-restricting-use-domperidone-containing-medicines
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა: 25 მგ პერორალურად კარბიდოპა/ლევოდოპას თითოეულ დოზაზე
მეორეული ვარიანტები
დომპერიდონი: 10 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში, მაქსიმუმ 7 დღე, მაქსიმალური დოზით 30 მგ/დღეში
ან
ონდანსეტრონი: 4-8 მგ პერორალურად ყოველ 8-12 საათში საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 24 მგ/დღეში
შორსწასული პარკინსონიზმი
კარბიდოპა/ლევოდოპა
დაავადების ეს სტადია ხშირად გართულებულია კარბიდოპას/ლევოდოპას საპასუხოდ ცვლილებებით და მოულოდნელი და არაპროგნოზირებადი გამონაკლისი პერიოდებით. დაავადების პროგრესირება ხშირად იწვევს მოტორულ და არამოტორულ ფლუქტუაციებს, დისკინეზიას, სიარულის გაყინვას და კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების გაუარესებას, როგორიცაა დისფაგია, კუჭის დაცლის შეფერხება და ყაბზობა. ჩვეულებრივ პაციენტებს აღენიშნებათ კოგნიტური დაქვეითება და შესაძლოა ჰალუცინაციები.
პაციენტები მოწინავე PD-ით, სავარაუდოდ, იღებენ რამდენიმე მედიკამენტს ერთდროულად. პაციენტების უმეტესობა იღებს კარბიდოპას/ლევოდოპას.
კარბიდოპა/ლევოდოპას გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების კაფსულები, რომელშიც კომბინირებულია დაუყოვნებლივი და დაყოვნებული მოქმედების პრეპარატები, ამცირებს სიმპტომებიან პერიოდს უკეთ, ვიდრე მხოლოდ დაუყოვნებლივი მოქმედების ფორმულა და კარბიდოპა/ლევოდოპას და ენტაკაპონის კომბინაცია.[153]Hauser RA, Hsu A, Kell S, et al. Extended-release carbidopa-levodopa (IPX066) compared with immediate-release carbidopa-levodopa in patients with Parkinson's disease and motor fluctuations: a phase 3 randomised, double-blind trial. Lancet Neurol. 2013 Apr;12(4):346-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23485610?tool=bestpractice.com [154]LeWitt PA, Huff FJ, Hauser RA, et al. Double-blind study of the actively transported levodopa prodrug XP21279 in Parkinson's disease. Mov Disord. 2014 Jan;29(1):75-82. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24339234?tool=bestpractice.com [155]Stocchi F, Hsu A, Khanna S, et al. Comparison of IPX066 with carbidopa-levodopa plus entacapone in advanced PD patients. Parkinsonism Relat Disord. 2014 Dec;20(12):1335-40. https://www.prd-journal.com/article/S1353-8020(14)00302-2/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25306200?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა/ლევოდოპა: 100 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში თავდაპირველად, თანდათან იზრდება პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 800 მგ/დღეში
მეტი კარბიდოპა/ლევოდოპადოზა ეხება ლევოდოპას კომპონენტს. ხელმისაწვდომია სხვადასხვა დოზით; სასურველია 25/100 მგ დოზით, რადგან 25:100 თანაფარდობა სავარაუდოდ ოპტიმალურია გულისრევის შესამცირებლად. დოზა უნდა იყოს ინდივიდუალურად და მორგებული რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით. პრაქტიკაში შესაძლებელია უფრო მაღალი მაქსიმალური დოზების გამოყენება. ხელმისაწვდომია გახანგრძლივებული გამოშვების ფორმულირებები და პერორალურად მისაღები ტაბლეტები. დამატებითი ინფორმაციისთვის გაეცანით წამლების ადგილობრივ ფორმულარს.
ფიზიკური და არაფარმაკოლოგიური თერაპია
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ვარჯიში უნდა წახალისდეს; ვარჯიში აუმჯობესებს მოტორულ ფუნქციურ შესაძლებლობებს დაავადების ნებისმიერ სტადიაზე და შეიძლება სასარგებლო ეფექტი ჰქონდეს კოგნიციაზეც.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com
[103]Tomlinson CL, Patel S, Meek C, et al. Physiotherapy versus placebo or no intervention in Parkinson's disease. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Sep 10;(9):CD002817.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD002817.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24018704?tool=bestpractice.com
[132]da Silva FC, Iop RDR, de Oliveira LC, et al. Effects of physical exercise programs on cognitive function in Parkinson's disease patients: a systematic review of randomized controlled trials of the last 10 years. PLoS One. 2018 Feb 27;13(2):e0193113.
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0193113
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29486000?tool=bestpractice.com
[ ]
For people with Parkinson's disease, do physical therapies help improve outcomes?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.2977/fullსწორი პასუხის ჩვენება
ფიზიოთერაპია, ოკუპაციური თერაპია და მეტყველების თერაპია მნიშვნელოვანია კონკრეტული სიმპტომების შეფასებისა და მართვისთვის და ფუნქციის შესანარჩუნებლად.[100]National Institute for Health and Care Excellence. Parkinson's disease in adults. Jul 2017 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng71 [104]Schindler A, Pizzorni N, Cereda E, et al. Consensus on the treatment of dysphagia in Parkinson's disease. J Neurol Sci. 2021 Nov 15;430:120008. https://www.jns-journal.com/article/S0022-510X(21)02704-0/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34624796?tool=bestpractice.com [105]Welsby E, Berrigan S, Laver K. Effectiveness of occupational therapy intervention for people with Parkinson's disease: systematic review. Aust Occup Ther J. 2019 Dec;66(6):731-8. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31599467?tool=bestpractice.com [106]Allen NE, Sherrington C, Paul SS, et al. Balance and falls in Parkinson's disease: a meta-analysis of the effect of exercise and motor training. Mov Disord. 2011 Aug 1;26(9):1605-15. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21674624?tool=bestpractice.com [107]Rao AK. Enabling functional independence in Parkinson's disease: update on occupational therapy intervention. Mov Disord. 2010;25(suppl 1):S146-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20187253?tool=bestpractice.com
ნაჩვენებია, რომ პროგრესირებადი რეზისტენტული ვარჯიში, აერობული ვარჯიში და წონასწორობის ვარჯიში ამცირებს მოტორულ სიმპტომებს და აუმჯობესებს ფუნქციურ მდგომარეობას.[102]Lima LO, Scianni A, Rodrigues-de-Paula F. Progressive resistance exercise improves strength and physical performance in people with mild to moderate Parkinson's disease: a systematic review. J Physiother. 2013 Mar;59(1):7-13. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23419910?tool=bestpractice.com [108]Corcos DM, Robichaud JA, David FJ, et al. A two-year randomized controlled trial of progressive resistance exercise for Parkinson's disease. Mov Disord. 2013 Aug;28(9):1230-40. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3701730 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23536417?tool=bestpractice.com [109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [110]Radder DLM, Lígia Silva de Lima A, Domingos J, et al. Physiotherapy in Parkinson's disease: a meta-analysis of present treatment modalities. Neurorehabil Neural Repair. 2020 Oct;34(10):871-80. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968320952799 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32917125?tool=bestpractice.com ისეთი აქტივობები, როგორიცაა ტაი ჩი, ცეკვა და მუსიკალური თერაპია, ასევე ნაჩვენებია, რომ უსაფრთხო და სასარგებლოა PD-ს მქონე პაციენტებისთვის და შეიძლება გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი და შეამციროს დაცემა.[111]Fidan O, Seyyar GK, Aras B, et al. The effect of Tai Chi and Qigong on health-related quality of life in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis of systematic reviews. Int J Rehabil Res. 2019 Sep;42(3):196-204. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31116118?tool=bestpractice.com [112]Bega D, Gonzalez-Latapi P, Zadikoff C, et al. A review of the clinical evidence for complementary and alternative therapies in Parkinson's disease. Curr Treat Options Neurol. 2014 Oct;16(10):314. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25143234?tool=bestpractice.com [113]Zhou Z, Zhou R, Wei W, et al. Effects of music-based movement therapy on motor function, balance, gait, mental health, and quality of life for patients with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2021 Jul;35(7):937-51. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33517767?tool=bestpractice.com [114]Dos Santos Delabary M, Komeroski IG, Monteiro EP, et al. Effects of dance practice on functional mobility, motor symptoms and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review with meta-analysis. Aging Clin Exp Res. 2018 Jul;30(7):727-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980176?tool=bestpractice.com [115]García-Casares N, Martín-Colom JE, García-Arnés JA. Music therapy in Parkinson's disease. J Am Med Dir Assoc. 2018 Dec;19(12):1054-62. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30471799?tool=bestpractice.com წყალზე დაფუძნებულმა თერაპიამ აჩვენა სარგებელი პდ-ის მქონე ადამიანებში წონასწორობის, მობილურობისა და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაში და შეიძლება უპირატესობა მიანიჭოს ხმელეთზე დაფუძნებულ თერაპიას დაცემის შიშის მქონე პაციენტებისთვის.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [116]Cugusi L, Manca A, Bergamin M, et al. Aquatic exercise improves motor impairments in people with Parkinson's disease, with similar or greater benefits than land-based exercise: a systematic review. J Physiother. 2019 Apr;65(2):65-74. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1836955319300141 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30904467?tool=bestpractice.com [117]Gomes Neto M, Pontes SS, Almeida LO, et al. Effects of water-based exercise on functioning and quality of life in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2020 Dec;34(12):1425-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32715810?tool=bestpractice.com
სიარულის სპეციფიკური ვარჯიში, ვიდრე ზოგადი სავარჯიშო პროგრამები, უნდა იქნას გამოყენებული, თუ სიარულის გაუმჯობესებული შესრულება ინტერესის სპეციფიკური შედეგია.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [118]Ni M, Hazzard JB, Signorile JF, et al. Exercise guidelines for gait function in Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2018 Oct;32(10):872-86. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1545968318801558 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30265211?tool=bestpractice.com სპეციფიკური ფიზიოთერაპიული პროგრამები, რომლებიც მიზნად ისახავს PD-ში სიარულის გაუმჯობესებას, როგორიცაა ლი სილვერმანის ხმის მკურნალობა-BIG თერაპია (LSVT-BIG), ნაჩვენებია, რომ ეფექტურია მოტორული დარღვევების შესამცირებლად.[119]McDonnell MN, Rischbieth B, Schammer TT, et al. Lee Silverman Voice Treatment (LSVT)-BIG to improve motor function in people with Parkinson's disease: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2018 May;32(5):607-18. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28980476?tool=bestpractice.com [120]Peterka M, Odorfer T, Schwab M, et al. LSVT-BIG therapy in Parkinson's disease: physiological evidence for proprioceptive recalibration. BMC Neurol. 2020 Jul 11;20(1):276. https://bmcneurol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12883-020-01858-2 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32652957?tool=bestpractice.com
ფიზიოთერაპიის დროს გარე მინიშნებები (გარე დროებითი ან სივრცითი სტიმულები, მათ შორის რიტმული სმენის ნიშნები, ვიზუალური ნიშნები, ვერბალური ნიშნები ან ყურადღების მინიშნებები) ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს სიარულის შედეგებს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com [121]Rutz DG, Benninger DH. Physical therapy for freezing of gait and gait impairments in Parkinson disease: a systematic review. PM R. 2020 Nov;12(11):1140-56. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31994842?tool=bestpractice.com
რეკომენდირებულია თემზე დაფუძნებული სავარჯიშო პროგრამები, რომელიც შეიძლება შეიცავდეს საშინაო ვარჯიშის კომპონენტს. ეს ამცირებს მოტორული დაავადების სიმძიმეს და აუმჯობესებს არამოტორულ სიმპტომებს, ფუნქციურ შედეგებს და ცხოვრების ხარისხს.[109]Osborne JA, Botkin R, Colon-Semenza C, et al. Physical therapist management of Parkinson disease: a clinical practice guideline from the American Physical Therapy Association. Phys Ther. 2022 Apr 1;102(4):pzab302. https://academic.oup.com/ptj/article/102/4/pzab302/6485202 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34963139?tool=bestpractice.com
ვირტუალური რეალობის ინტერვენციები შეიძლება ეფექტური იყოს წონასწორობის, მოტორული ფუნქციის, სიარულის, ცხოვრების ხარისხისა და ყოველდღიური აქტივობების შესრულების უნარის გასაუმჯობესებლად PD-ს მქონე პაციენტებში, თუმცა მტკიცებულება ძირითადად დაბალი ხარისხისაა.[122]Kashif M, Ahmad A, Bandpei MAM, et al. Combined effects of virtual reality techniques and motor imagery on balance, motor function and activities of daily living in patients with Parkinson's disease: a randomized controlled trial. BMC Geriatr. 2022 Apr 30;22(1):381. https://bmcgeriatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12877-022-03035-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35488213?tool=bestpractice.com [123]Lu Y, Ge Y, Chen W, et al. The effectiveness of virtual reality for rehabilitation of Parkinson disease: an overview of systematic reviews with meta-analyses. Syst Rev. 2022 Mar 19;11(1):50. https://systematicreviewsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13643-022-01924-5 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35305686?tool=bestpractice.com [124]Lina C, Guoen C, Huidan W, et al. The effect of virtual reality on the ability to perform activities of daily living, balance during gait, and motor function in Parkinson disease patients: a systematic review and meta-analysis. Am J Phys Med Rehabil. 2020 Oct;99(10):917-24. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32304383?tool=bestpractice.com
ინდივიდუალურად მორგებული და სტანდარტული კოგნიტური ტრენინგი შეიძლება აუმჯობესებდეს მეხსიერებას, აღმასრულებელ ფუნქციას და ყურადღებას პარკინსონის დაავადების მქონე პირებში.[130]Lawrence BJ, Gasson N, Bucks RS, et al. Cognitive training and noninvasive brain stimulation for cognition in Parkinson's disease: a meta-analysis. Neurorehabil Neural Repair. 2017 Jul;31(7):597-608. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28583011?tool=bestpractice.com ანალოგიურად, ცნობილია, რომ კოგნიტური რეაბილიტაცია იწვევს გაუმჯობესებას ერთ ან მეტ კოგნიტურ დომენში.[125]Seppi K, Ray Chaudhuri K, Coelho M, et al. Update on treatments for nonmotor symptoms of Parkinson's disease - an evidence-based medicine review. Mov Disord. 2019 Feb;34(2):180-98. https://movementdisorders.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/mds.27602 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30653247?tool=bestpractice.com [131]Alzahrani H, Venneri A. Cognitive rehabilitation in Parkinson's disease: a systematic review. J Parkinsons Dis. 2018;8(2):233-45. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29614698?tool=bestpractice.com
პაციენტთა ეს ჯგუფი ფიზიკურად უნდა დაიტვირთოს ზედამხედველობის ქვეშ, დაცემის სიფრთხილის ზომების გამოყენებით.
დოფამინის აგონისტი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პაციენტები მოწინავე PD-ით, სავარაუდოდ, იღებენ რამდენიმე მედიკამენტს ერთდროულად.
დოფამინის აგონისტები არ არის შესაფერისი 60 წელზე უფროსი ასაკის პაციენტებისთვის და მათთვის ვისაც აქვს ჰალუცინაციები.
დაიწყეთ თერაპია დაბალი დოზით და თანდათან გაზარდეთ რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.
პირველადი პარამეტრები
პრამიპექსოლი: 0,125-დან 1,5 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებელი გამოშვებით) სამჯერ დღეში; 0,375-დან 4,5 მგ-მდე პერორალურად (გახანგრძლივებული გამოთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როპინიროლი: 0,25-დან 8 მგ-მდე პერორალურად (დაუყოვნებლივ გამოთავისუფლებით) სამჯერ დღეში; 2-24 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ
ან
როტიგოტინი ტრანსდერმული: წაისვით 2 მგ/24 საათიანი პლასტირი 8 მგ/24 საათიანი დღეში ერთხელ
MAO-B ინჰიბიტორი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პაციენტები მოწინავე PD-ით, სავარაუდოდ, იღებენ რამდენიმე მედიკამენტს ერთდროულად.
პირველადი პარამეტრები
სელეგილინი: 5 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ საუზმის და სადილის პერიოდში
ან
რაზაგილინი: 0.5-დან 1 მგ-მდე პერორალურად დღეში ერთხელ
ან
საფინამიდი: 50-100 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ
COMT ინჰიბიტორი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პაციენტები მოწინავე PD-ით, სავარაუდოდ, იღებენ რამდენიმე მედიკამენტს ერთდროულად.
ენტაკაპონი ხელმისაწვდომია კომბინაციაში კარბიდოპა/ლევოდოპასთან ერთად, რათა მიღება უფრო მარტივი იყოს და პაციენტის დამყოლობა გაუმჯობესდეს.
სერიოზული ჰეპატოტოქსიურობის რისკის გამო, ტოლკაპონი შემოიფარგლება მხოლოდ იმ შემთხვევებში, როდესაც სხვა დამხმარე თერაპია არაეფექტურია ან უკუნაჩვენებია.
პირველადი პარამეტრები
ენტაკაპონი: 200 მგ პერორალურად ორ-ოთხჯერ დღეში კარბიდოპას/ლევოდოპას ყოველი დოზით, მაქსიმუმ 1600 მგ/დღეში
ან
ოპიკაპონი: 50 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ ძილის წინ
მეორეული ვარიანტები
ტოლკაპონი: თავდაპირველად, 100 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში,ამ შემთხვევაში, დღის პირველი დოზა მიიღება კარბიდოპას/ლევოდოპას პირველ დღიურ დოზასთან ერთად, მაქსიმუმ 600 მგ/დღეში.
ისტრადეფილინი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
პაციენტები მოწინავე PD-ით, სავარაუდოდ, იღებენ რამდენიმე მედიკამენტს ერთდროულად.
ისტრადეფილინის შესაძლო გვერდითი ეფექტები, მათ შორის დისკინეზიის გაჩენა ან გაუარესება, საჭიროებს მონიტორინგს[156]Paton DM. Istradefylline: adenosine A2A receptor antagonist to reduce "OFF" time in Parkinson's disease. Drugs Today (Barc). 2020 Feb;56(2):125-34. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32163528?tool=bestpractice.com [157]Isaacson SH, Betté S, Pahwa R. Istradefylline for OFF episodes in Parkinson's disease: a US perspective of common clinical scenarios. Degener Neurol Neuromuscul Dis. 2022 Jul 23;12:97-109. https://www.dovepress.com/istradefylline-for-off-episodes-in-parkinsons-disease-a-us-perspective-peer-reviewed-fulltext-article-DNND http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35910426?tool=bestpractice.com [158]Sako W, Murakami N, Motohama K, et al. The effect of istradefylline for Parkinson's disease: a meta-analysis. Sci Rep. 2017 Dec 21;7(1):18018. https://www.nature.com/articles/s41598-017-18339-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29269791?tool=bestpractice.com [159]Takahashi M, Fujita M, Asai N, et al. Safety and effectiveness of istradefylline in patients with Parkinson's disease: interim analysis of a post-marketing surveillance study in Japan. Expert Opin Pharmacother. 2018 Oct;19(15):1635-42. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14656566.2018.1518433 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30281377?tool=bestpractice.com
ისტრადეფილინი დამტკიცებულია PD-ში გამოსაყენებლად აშშ-ში და ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში; თუმცა, ევროპის მედიკამენტების სააგენტომ უარი თქვა ისტრადეფილინის მარკეტინგულ ავტორიზაციაზე, რადგან დაასკვნა, რომ მკურნალობის სარგებელი არ აჭარბებს რისკებს.
პირველადი პარამეტრები
ისტრადეფილინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ
მეტი ისტრადეფილინირეკომენდებული დოზა პაციენტებში, რომლებიც მოიხმარენ თამბაქოს ≥20 სიგარეტის რაოდენობით/დღეში (ან სხვა თამბაქოს პროდუქტის ექვივალენტი) არის 40 მგ/დღეში.
აპომორფინი ან საჭიროების მიხედვით გამოყენებული კარბიდოპა/ლევოდოპას დოზები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
დაავადების შემდგომი სტადია ხშირად გართულებულია კარბიდოპას/ლევოდოპას საპასუხოდ ცვლილებებით და უეცარი და არაპროგნოზირებადი გამორთვის პერიოდებით.
აპომორფინი (არასელექტიური დოფამინის აგონისტი ხელმისაწვდომია კანქვეშა ინექციის ან ენისქვეშა ფორმულირების სახით) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციალისტის მითითებით, როგორც სათადარიგო თერაპია უეცარი კანკალისთვის. აპომორფინი ხშირად ეხმარება პაციენტებს, რომლებსაც აწუხებთ დისფაგია „გამორთული“ მდგომარეობაში ან დილით, როდესაც სიმპტომები განსაკუთრებით მძიმეა.
ანალოგიურად, საჭიროების მიხედვით კარბიდოპა/ლევოდოპას შესაბამისი დოზების გამოყენებაც შესაძლებელია გადარჩენის თერაპიის სახით. ხსნადი კარბიდოპა/ლევოდოპა და/ან ლევოდოპას საინჰალაციო ფხვნილი შეიძლება განიხილებოდეს, თუ დისფაგია პრობლემატურია.[167]LeWitt PA, Hauser RA, Pahwa R, et al. Safety and efficacy of CVT-301 (levodopa inhalation powder) on motor function during off periods in patients with Parkinson's disease: a randomised, double-blind, placebo-controlled phase 3 trial. Lancet Neurol. 2019 Feb;18(2):145-54. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30663606?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
აპომორფინი: გაიარეთ კონსულტაცია სპეციალისტთან კანქვეშა ან სუბლინგვალური დოზის შესახებ
ან
კარბიდოპა/ლევოდოპა: 50 მგ პერორალურად საჭიროებისამებრ უეცარი არაპროგნოზირებადი გადაღლის ეპიზოდების დროს; გაზარდეთ 50 მგ/დოზით პაციენტის რეაგირების მიხედვით
მეტი კარბიდოპა/ლევოდოპადოზა გამოხატულია ლევოდოპას კომპონენტის მიხედვით.
ან
ლევოდოპა საინჰალაციო: საჭიროების შემთხვევაში 84 მგ (2 კაფსულა) საინჰალაციოდ ერთი- ხუთჯერ ყოველდღიურად
ტვინის ღრმა სტიმულაცია და/ან გადასვლა ენტერალურ კარბიდოპა/ლევოდოპაზე
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
თავის ტვინის ღრმა სტიმულაცია მხოლოდ მედიკამენტის მიმართ რეზისტენტულ პაციენტებში გამოიყენება. მოტორული ფლუქტუაციების მქონე პაციენტებში, DBS შეიძლება სასარგებლო იყოს გათიშვის დროის შესამცირებლად. ზოგადად, DBS-ის მიზანია უზრუნველყოს მუდმივი "საუკეთესო წამლის" მდგომარეობა; არ არის მოსალოდნელი დამატებითი გაუმჯობესება იმაზე მეტად, რაც მიიღწევა დოფამინერგული აგენტებით. DBS-ისთვის ორი შესაძლო პირველადი სამიზნეა globus pallidus internus და subthalamic ბირთვი; გარემოებიდან გამომდინარე, უპირატესობა შეიძლება მიენიჭოს ერთ-ერთ მათგანს.[163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com [168]Rughani A, Schwalb JM, Sidiropoulos C, et al. Congress of Neurological Surgeons systematic review and evidence-based guideline on subthalamic nucleus and globus pallidus internus deep brain stimulation for the treatment of patients with Parkinson's disease: executive summary. Neurosurgery. 2018 Jun 1;82(6):753-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6636249 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29538685?tool=bestpractice.com [171]Wong JK, Cauraugh JH, Ho KWD, et al. STN vs. GPi deep brain stimulation for tremor suppression in Parkinson disease: a systematic review and meta-analysis. Parkinsonism Relat Disord. 2019 Jan;58:56-62. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8980840 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30177491?tool=bestpractice.com [172]Zhang J, Li J, Chen F, et al. STN versus GPi deep brain stimulation for dyskinesia improvement in advanced Parkinson's disease: a meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Neurol Neurosurg. 2021 Feb;201:106450. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/33421741?tool=bestpractice.com
მძიმე ფლუქტუაციის მქონე პაციენტები, რომლებსაც აღენიშნებათ დაგვიანებული დაწყება დროულად ლევოდოპას ყოველი დოზის მიღების შემდეგ და უეცარი გამორთვის დრო, და რომლებსაც ესაჭიროებათ ლევოდოპას ძალიან ხშირი დოზირება, შეიძლება იყვნენ კარბიდოპას/ლევოდოპას ენტერალური სუსპენზიის იდეალური კანდიდატები (ასევე ცნობილი როგორც ლევოდოპა/კარბიდოპა ნაწლავის გელი, ან LCIG). ეს უზრუნველყოფს ლევოდოპას/კარბიდოპას ენტერალური სუსპენზიის მუდმივ ინტრაეჯუნალურ ინფუზიას, რომელიც ამცირებს პლაზმის კონცენტრაციის ცვალებადობას და წარმოადგენს ეფექტურ თერაპიას მოტორული ფლუქტუაციის შესამცირებლად და ცხოვრების ხარისხის გასაუმჯობესებლად.[162]Antonini A, Odin P, Pahwa R, et al. The long-term impact of levodopa/carbidopa intestinal gel on 'off'-time in patients with advanced Parkinson's disease: a systematic review. Adv Ther. 2021 Jun;38(6):2854-90. https://link.springer.com/article/10.1007/s12325-021-01747-1 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34018146?tool=bestpractice.com [163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com ვინაიდან გამოყენება მოითხოვს ტიტრაციას/პროგრამირებას შესაბამისი დოზის დასადგენად, ის უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ სპეციალისტის მიერ.
ინტრაეჯუნალურ ინფუზიას შეიძლება დაემატოს პერორალური კარბიდოპა/ლევოდოპა, განსაკუთრებით უეცარი გათიშვის დროს, თუ ეს გრძელდება უწყვეტი ინფუზიის მიუხედავად.
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა/ლევოდოპა: მიმართეთ სპეციალისტს ენტერული სუსპენსიის შესახებ მითითებების მისაღებად
შეამცირეთ დოპამინერგული მედიკამენტები (თუ პაციენტს შეუძლია) ან დაამატეთ ამანტადინი
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
დისკინეზიები კარბიდოპას/ლევოდოპას თერაპიის არასასურველი ეფექტია, რომელიც ხასიათდება უნებლიე გადაჭარბებული მოძრაობით, რომელიც შეიძლება განვითარდეს დაავადების პროგრესირებასთან ერთად. თუ დისკინეზიები მსუბუქია და არ იწვევს შეშფოთებას,მათი აღმოჩენა შესაძლებელია. თუმცა, ის ხშირად იწვევს დისკომფორტს და, ზოგიერთ შემთხვევაში, წონის არასასურველ კლებას და წონასწორობის დისფუნქციას სხეულის გადაჭარბებული კანკალის გამო.
პირველი მიდგომა უნდა იყოს დოზის შემცირება და კარბიდოპას/ლევოდოპას მკურნალობის სიხშირის გაზრდა და სხვა დოფამინერგული მედიკამენტების დოზის შემცირება, თუ ეს შეიძლება გაკეთდეს თერაპიული ეფექტურობის დაკარგვის გარეშე.
თუ ამის მიღწევა შეუძლებელია, ამ სიმპტომების შესამცირებლად, ჩვეულებრივ, ამანტადინი ემატება (თუ პაციენტი უკვე არ იღებს ამ პრეპარატს). ამანტადინის გახანგრძლივებული გამოთავისუფლების ფორმა ხელმისაწვდომია პარკინსონის დაავადების მქონე პირებისთვის, რომელთაც აქვთ დისკინეზიები და იღებენ ლევოდოპაზე დაფუძნებულ თერაპიას, დოპამინერგულ მედიკამენტებთან ერთად ან გარეშე. ამანტადინის დაუყოვნებოლივი გამოდევნის ფორმა ასევე ხშირად გამოიყენება არადანიშნულებისამებრ დისკინეზიების სამკურნალოდ, პარკინსონის დაავადების მქონე პირებში. ამანტადინის გამოყენება ხშირად შეზღუდულია ხანდაზმულ პაციენტებში კოგნიტური დარღვევის გაუარესების გამო და ის არ არის შესაფერისი ჰალუცინაციების მქონე პაციენტებისთვის.[137]Fox SH, Katzenschlager R, Lim SY, et al. International Parkinson and Movement Disorder Society evidence-based medicine review: update on treatments for the motor symptoms of Parkinson's disease. Mov Disord. 2018 Aug;33(8):1248-66. https://www.movementdisorders.org/MDS-Files1/Resources/PDFs/TreatmentsforMotorSymptomsofPD-2018.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29570866?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ამანტადინი: 137-274 მგ პერორალურად (გახანგრძლივებული გამონთავისუფლებით) დღეში ერთხელ ღამით; 100-200 მგ პერორალურად (დაუყოვნებლივი გამოდევნით) დღეში ორჯერ
მეტი ამანტადინიგახანგრძლივებული გამოთავისუფლების დოზა ეხება Gocovri ® ის ფორმულირებას, რომელიც სპეციალურად დამტკიცებულია PD-სთან დაკავშირებული დისკინეზიებისთვის.
თავის ტვინის ღრმა სტიმულირება
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
თავის ტვინის ღრმა სტიმულაცია გამოიყენება პაციენტებში, რომელთაც კარგი პასუხი ჰქონდათ უწინ დანიშნული მედიკამენტის მიმართ, თუმცა განუვითარდათ აუტანელი გვერდითი ეფექტები ან ვეღარ იღებენ სარგებელს აღნიშნული მედიკამენტით.[163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com [168]Rughani A, Schwalb JM, Sidiropoulos C, et al. Congress of Neurological Surgeons systematic review and evidence-based guideline on subthalamic nucleus and globus pallidus internus deep brain stimulation for the treatment of patients with Parkinson's disease: executive summary. Neurosurgery. 2018 Jun 1;82(6):753-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6636249 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29538685?tool=bestpractice.com
როგორც წესი, პარკინსონის დაავადების დროს ქირურგიული ჩარევის მთავარი მიზანია მუდმივი სტაბილური მდგომარეობის მიღწევა. ასეთ დროს, დოპამინერგული აგენტებით მდგომარეობის დამატებითი გაუმჯობესება მოსალოდნელი არ არის.
globus pallidus interna და subthalamic ბირთვი არის ორი ძირითადი სამიზნე.[161]Peng L, Fu J, Ming Y, et al. The long-term efficacy of STN vs GPi deep brain stimulation for Parkinson disease: a meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2018 Aug;97(35):e12153. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2018/08310/The_long_term_efficacy_of_STN_vs_GPi_deep_brain.90.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30170458?tool=bestpractice.com ნევროლოგიური ქირურგების კონგრესის მიხედვით რეკომენდებულია შიდა მკრთალ ბირთვზე ზემოქმედება, თუ არ არის გათვალისწინებული მედიკამენტების შემცირება და მთავარ მიზანს მედიკამენტური დისკინეზიის სიმძიმის შემსუბუქება წარმოადგენს.[168]Rughani A, Schwalb JM, Sidiropoulos C, et al. Congress of Neurological Surgeons systematic review and evidence-based guideline on subthalamic nucleus and globus pallidus internus deep brain stimulation for the treatment of patients with Parkinson's disease: executive summary. Neurosurgery. 2018 Jun 1;82(6):753-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6636249 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29538685?tool=bestpractice.com
თავის ტვინის ღრმა სტიმულირება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
თუ პაციენტს აქვს ქმედუუნარობის გამომწვევი ტრემორი, რომელიც რეფრაქტერულია ყველა შესაბამისი სამედიცინო თერაპიის მიმართ, ის უნდა გაიგზავნოს ტვინის ღრმა სტიმულაციის (DBS) სუბთალამუსის ბირთვის, globus pallidus ან თალამუსის ვენტრალური შუალედური ბირთვის განსახილველად.[161]Peng L, Fu J, Ming Y, et al. The long-term efficacy of STN vs GPi deep brain stimulation for Parkinson disease: a meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2018 Aug;97(35):e12153. https://journals.lww.com/md-journal/Fulltext/2018/08310/The_long_term_efficacy_of_STN_vs_GPi_deep_brain.90.aspx http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30170458?tool=bestpractice.com [163]Deuschl G, Antonini A, Costa J, et al. European Academy of Neurology/Movement Disorder Society - European Section guideline on the treatment of Parkinson's disease: I. Invasive therapies. Eur J Neurol. 2022 Sep;29(9):2580-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ene.15386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35791766?tool=bestpractice.com [168]Rughani A, Schwalb JM, Sidiropoulos C, et al. Congress of Neurological Surgeons systematic review and evidence-based guideline on subthalamic nucleus and globus pallidus internus deep brain stimulation for the treatment of patients with Parkinson's disease: executive summary. Neurosurgery. 2018 Jun 1;82(6):753-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6636249 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29538685?tool=bestpractice.com
ზოგადად, DBS-ის მიზანი PD-ს მქონე პაციენტებში არის მუდმივი „საუკეთესო წამლის“ მდგომარეობის უზრუნველყოფა; არ არის მოსალოდნელი დამატებითი გაუმჯობესება დოფამინერგული აგენტებით მიღწეულის მიღმა, მაგრამ წამლისადმი რეფრაქტერული ტრემორი ხშირად პასუხობს DBS-ს.[160]Lang AE, Houeto JL, Krack P, et al. Deep brain stimulation: preoperative issues. Mov Disord. 2006 Jun;21 (suppl 14):S171-96. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16810718?tool=bestpractice.com
დამატებითი კარბიდოპა ან ღებინების საწინააღმდეგო საშუალება
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
პაციენტებისთვის, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას, გულისრევას (და ღებინება თუ არსებობს) შეიძლება მკურნალობდნენ კარბიდოპას დამატებითი დოზებით.
ონდანსეტრონი ან დომპერიდონი შეიძლება ჩაითვალოს გულისრევის სამკურნალოდ პაციენტებში, რომლებიც იღებენ კარბიდოპას/ლევოდოპას ან დოფამინის აგონისტს.
ევროპული მიმოხლივის მიხედვით, მედიცინის და ჯანდაცვის პროდუქტების მარეგულირებელმა სააგენტომ და ევროპული მედიცინის სააგენტომ გამოსცეს რეკომენდაციები დომპერიდონთან დაკავშირებით. მიმოხილვით გამოვლინდა, რომ მედიკამენტი ასოცირდება პოტენციურად სიცოცხლისათვის საშიში კარდიალური გვერდითი მოვლენების რისკის მცირე მატებასთან. შესაბამისად, ის უნდა დაინიშნოს უმცირესი ეფექტური დოზით ყველაზე მოკლე შესაძლო ხანგრაძივობით და მკურნალობის მაქსიმალური ხანგრზლივობა არ უნდა აჭარბებდეს 1 კვირას. მოზრდილებისთვის რეკომენდებული ახალი მაქსიმალური დოზაა 30 მგ/დღე. დომპერიდონი უკუნაჩვენებია პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ მძიმე ფორმის ღვიძლის დაზიანება ან გულის ფონური დაავადება. ის არ უნდა მივცეთ სხვა მედიკამენტებთან ერთად, რომლებიც ახნგრძლივებენ QT ინტერვალს ან აინჰიბირებენ CYP3A4-ს.[174]European Medicines Agency. CMDh confirms recommendations on restricting use of domperidone-containing medicines. Apr 2014 [internet publication]. https://www.ema.europa.eu/en/news/cmdh-confirms-recommendations-restricting-use-domperidone-containing-medicines
პირველადი პარამეტრები
კარბიდოპა: 25 მგ პერორალურად კარბიდოპა/ლევოდოპას თითოეულ დოზაზე
მეორეული ვარიანტები
დომპერიდონი: 10 მგ პერორალურად სამჯერ დღეში, მაქსიმუმ 7 დღე, მაქსიმალური დოზით 30 მგ/დღეში
ან
ონდანსეტრონი: 4-8 მგ პერორალურად ყოველ 8-12 საათში საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმ 24 მგ/დღეში
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას