ეგზემა

მიმოხილვა 
თეორია 
დიაგნოზი 
მართვა 
მეთვალყურეობა 
წყაროები 

ეგზემა ქრონიკული მორეციდივე დაავადებაა, შესაბამისად, აუცილებელია პაციენტებისა და მათი ოჯახების განათლება, კანის მოვლის ძირითადი მეთოდების ათვისების თაობაზე და ტრიგერული ფაქტორების თავიდან აცილებისთვის..[75][76] განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმეთ ეგზემის მქონე მოზარდებს და უზრუნველყავით მათ მიერ ადგილობრივი მკურნალობის პრინციპების გაცნობიერება და მისი სათანადოდ გამოყენება.[77]

მკურნალობა ტარდება საფეხურებრივი მიდგომით. იწყება დამარბილებელი საშუალებებით, შემდეგ ინიშნება ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები და კალცინევრინის ინჰიბიტორები.[46][78] [ ] ადგილობრივი თერაპიის უახლესი ვარიანტები მოიცავს ფოსფოდიესტერაზა-4 (PDE4) ინჰიბიტორს კრიზაბოროლს და ადგილობრივ იანუს კინაზას (JAK) ინჰიბიტორს რუქსოლიტინიბს.[79] პაციენტთა უმრავლესობასთან ამ მიდგომით მიიღწევა სიმპტომების კონტროლი, თუმცა რამდენიმე, მკურნალობისადმი განსაკუთრებით რეზისტენტული დერმატიტის მქონე პირს ესაჭიროება სხვა მკურნალობა, როგორიცაა ულტრაიისფერი (UV) სხივებით თერაპია ან სისტემური იმუნოსუპრესანტები. სისტემური თერაპიის ვარიანტები მოიცავს ორალურ პრეპარატებს (იმუნოსუპრესანტებს, კორტიკოსტეროიდებს, JAK ინჰიბიტორებს) და საინექციო საშუალებებს (ბიოლოგიური).[79] პაციენტების უმეტესობა გამოიყენებს მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ აქტუალურ თერაპიებს, მათ შორის დამარბილებელ და აქტუალურ ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტებს, ფოტოთერაპიასთან და სისტემურ თერაპიასთან ერთად.[79]

თუ პაციენტს აქვს საკვების მიმართ ალერგიის ანამნეზი (მაგ., ეგზემის გამწვავება კვერცხის მოხმარების შემდეგ), არის 5 წლამდე ასაკის,გამოხატულია ზომიერი ან მძიმე ეგზემა და არ რეაგირებს საწყის მკურნალობაზე (ანუ პაციენტის განათლება და კანის ოპტიმალური მოვლა, აქტუალურ კორტიკოსტეროიდების ჩათვლით), უნდა განიხილებოდეს საკვების ალერგიის ტესტირება ორალური საკვების გამოწვევის ან საცდელი ელიმინაციის დიეტის გამოყენებით.[52][55][56] არ არის რეკომენდებული კვებითი ალერგიის ტესტირება ალერგიის ანამნეზის გარეშე.[52][55][56]

ეგზემის მკურნალობისთვის რეკომენდებული არ არის პერორალური კორტიკოსტეროიდების განმეორებითი კურსი. სისტემური კორტიკოსტეროიდები შეიძლება გამოვიყენოთ, როგორც ხანმოკლე ეტაპი კორტიკოსტეროიდების დამზოგავ თერაპიაზე გადასვლისთვის.[79] სისტემური კორტიკოსტეროიდებით თერაპიის არასასურელი ეფექტებია: ჰიპერტენზია, წონის მატება, გლუკოზის აუტანლობა, თირკმელზედა ჯირკვლის დათრგუნვა და სიმაღლეში ზრდის პოტენციური შეფერხება ბავშვებში.[80]

მკურნალობის ოპტიმიზაცია

ცუდად კონტროლირებული დაავადება მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს განწყობაზე, ძილზე, სოციალურ, აკადემიურ და პროფესიულ ცხოვრებაზე.[81] პაციენტებს, მშობლებს და მზრუნველებს უნდა შესთავაზონ ინფორმაცია ეგზემის გამწვავების ნიშნების ამოცნობის შესახებ და მისცეს მკაფიო ინსტრუქციები გამწვავების მართვის შესახებ.[46]

ერთ-ერთ სისტემური მიმოხილვა და თვისებრივი კვლევების სინთეზი მოხსენიებული იყო ეგზემის მქონე ადამიანების მიერ გამოხატული ოთხი ანალიტიკური თემის შესახებ.[82]

ეგზემა ხშირად არ განიხილება ქრონიკულ დაავადებად, რაც აფერხებს მდგომარეობის ეფექტურ მართვას
ეგზემის მნიშვნელოვან ფსიქოსოციალურ გავლენას სხვები არ აღიარებენ
პაციენტებისთვის ცნობილია ჯანდაცვის მიმწოდებელთა ყოყმანი ეგზემის მკურნალობის თაობაზე
არ არსებობს საკმარისი ინფორმაცია და რეკომენდაციები ხელმისაწვდომი მკურნალობების თაობაზე.

სისტემური მიმოხილვის ავტორები ვარაუდობდნენ, რომ ეგზემის თვითმართვა შეიძლება გაუმჯობესდეს მკურნალობის შესახებ რწმენისა და წუხილის აღმოფხვრით, მათ შორის გზავნილის -"კონტროლი და არა განკურნება"- წახალისებით.[82]

კანის დამარბილებლები ყველა პაციენტისთვის

დამარბილებლები აუმჯობესებს კანის ბარიერულ ფუნქციას და გამოიყენება ყველა პაციენტისთვის კანის მოვლის ყოველდღიურ საშუალებად.[78][83] [ ] სიმპტომების მართვისთვის დამარბილებლები შესაძლოა პაციენტთა მხოლოდ მცირე ნაწილისთვის იყოს საკმარისი. ყველა დანარჩენ პაციენტს კანის დამარბილებლები ენიშნება მკურნალობის სხვა მეთოდებთან კომბინაციით. სიმპტომების მართვისთვის დამარბილებლები შესაძლოა გამოვიყენოთ ხშირად და უმეტეს შემთხვევებში,ვიდრე სახვა სამკურნალი საშუალებები,ასევე შესაძლებელია მათი გამოყენება კომბინაციაში.[46] დამარბილებლებით რეგულარულმა თერაპიამ აჩვენა კორტიკოსტეროიდების დამზოგავი ეფექტი.[51]

დამარბილებელი შესაძლოა შეიცავდეს დამატენიანებელს (მაგ., გლიკოლს ან შარდოვანას), რაც ხელს უწყობს რქოვანი შრის ჰიდრატაციას და ოკლუზიური აგენტის (მაგ., ვაზელინის) მიერ აორთქლების შემცირებას. უფრო თანამედროვე დამარბილებელი საშუალებები შესაძლოა შეიცავდეს ენდოგენური შემადგენლობის მსგავს ლიპიდებს. მათი ინგრედიენტები ასევე შეიძლება იყოს კერამიდებისა და ფილაგრინის დაშლის პროდუქტები.

გამოშრობის შემცირებისა და კანის ბარიერული ფუნქციის გაუმჯობესების გზით კანის დამარბილებლები ამცირებს ქავილისა და ტკივილის სიმპტომებს, აგრეთვე ამცირებს ბაქტერიებსა და მასენსიბილიზებელ ანტიგენებთან ექსპოზიციას. გადაწყვეტილება განსაზღვრება ინდივიდუალური არჩევანით; შერჩეული დამარბილებელი არ უნდა შეიცავდეს დანამატებს ან მასენსიბილიზებელ აგენტებს (მაგ., არომატიზატორებს ან პარფიუმერიას).[51]

მტკიცებულებები, სხვადასხვა დამარბილებლების უპირატესობასთან დაკავშირებით, არასაკმარისია.[78][83]თუმცა, ლიპიდების მაღალი შემცველობა დაკავშირებულია კანის ჰიდრატაციის გაუმჯობესებასთაn. ვაზელინი ეფექურია წყლის კარგვის პრევენციისთვის და შეიძლება შეამციროს ატოპიურ კანში T-უჯრედული ანთება.[84]

სველი სახვევის გამოყენებით თერაპიის დამატება

ზომიერიდან მძიმე ეგზემის მქონე ბავშვებში, სველი სახვევის გამოყენებით თერაპიის დამატება ტოპიკურ თერაპიასთან ერთად შეიძლება უკავშირდებოდეს სიმპტომების უფრო სწრაფად კუპირებას.[83][85]თერაპია სველი სახვევის გამოყენებით შეიძლება დამხმარე იყოს ტოპიკური აგენტის შეღწევის გაძლიერების, წყლის დანაკარგის შემცირებისთვის და ამასთანავე მოქმედებს, როგორც ფიზიკური ბარიერი ნაკაწრების საწინააღმდეგოდ.[83]

ამერიკის დერმატოლოგიის აკადემიის (AAD) გაიდლაინები იძლევა პირობით რეკომენდაციას სველი შეფუთვით თერაპიის გამოყენების შესახებ ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე მოზრდილებში, რომლებიც განიცდიან გამწვავებას, თუმცა რომ მონაცემების უმეტესობა პედიატრიულ პოპულაციებზეა. ისინი აღნიშნავენ, რომ სველი შეფუთვით თერაპია მოითხოვს გაზრდილ დროსა და ძალისხმევას, ასევე პაციენტის განათლებას, ამიტომ მსუბუქი დაავადების სარგებელი საჭირო ძალისხმევასთან შედარებით საეჭვოა.[83]

გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ოკლუზიური სახვევები (მათ შორის სველი შეფუთვით თერაპია) შეიძლება გამოყენებულ იქნას ბავშვებში ქრონიკული ლიქენიფიცირებული ეგზემის ლოკალიზებული ან მთლიანი სხეულის სამკურნალოდ, ემოლიენტების, ან დამარბილებლების და ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდების გარდა.[46]

ლოკალიზებული სახვევები დამარბილებელი საშუალებებით და კორტიკოსტეროიდებით უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ მოკლე ვადით (7-14 დღე).
მთლიან სხეულზე საფენები უნდა დაიდოს მხოლოდ სპეციალისტის მიერ, ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდების გამოყენებით 7-14 დღის განმავლობაში, მაგრამ შეიძლება გაგრძელდეს მხოლოდ დამარბილებელი საშუალებებით, სანამ სიმპტომები არ გაკონტროლდება.

კალცინევრინის ინჰიბიტორებთან ერთად სველი შეფუთვით თერაპიის გამოყენება უნდა განხორციელდეს მხოლოდ სპეციალისტის რჩევით.[46]

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები ათწლეულების განმავლობაში ეგზემის მკურნალობის ქვაკუთხედად მიიჩნეოდა. მეთოდი დეფინიციურ სტანდარტს წარმოადგენს, რომელსაც ადარებენ ყველა სხვა მკურნალობას.[83]ადეკვატური ტოპიკური კორტიკოსტეროიდული თერაპიის გამოყენება განიხილება, როდესაც დაზიანებები არ ექვემდებარება დამატენიანებელი საშუალებების რეგულარულ გამოყენებას და კანის სათანადო მოვლას, ამასთან, დასრულებულია ყველა ტოპიკური თერაპიის შეფასება[83]

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები ამცირებს ანთებასა და ქავილს და ხშირად გამოიყენება ხანმოკლე კურსებით ეგზემის გამწვავების დროს. პაციენტებს თავდაპირველად ენიშნებათ მსუბუქიდან ზომიერი მოქმედების ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები, რომელთა გამოყენებაც დაზიანებულ ადგილებში შესაძლოა მხოლოდ ხანგამოშვებით გახდეს საჭირო.[83]მკურნალობისადმი პასუხის არარსებობისას პაციენტებს შესაძლოა დასჭირდეთ შედარებით ძლიერმოქმედი კორტიკოსტეროიდული პრეპარატები დაავადების გამწვავების დროს, ხოლო შემანარჩუნებელი თერაპიისთვის კვლავ კორტიკოსტეროიდების უფრო მსუბუქი ფორმა გამოყენება.[86] თუ სიმპტომები ისევ ვერ კონტროლდება, შემანარჩუნებელ თერაპიად შესაძლებელია ძლიერმოქმედი კორტიკოსტეროიდების გამოყენება.

მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი გაიდლაინით რეკომენდებულია ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების ყოველდღიურად გამოყენება, აშშ-ის სურსათისა და წამლის სააგენტომ (FDA) დაამტკიცა, ზოგიერთი კორტიკოსტეროიდი დღეში ორჯერ და მეტი გამოყენებისთვის. მსგავსი ეფექტურობა დაფიქსირდა დღეში ერთხელ და ორჯერ (ან უფრო ხშირი) გამოყენებისას ძლიერი ადგილობრივი გამწვავების სამკურნალოდ.[87]

ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდები უნდა იქნას გამოყენებული დღეში ერთხელ ან ორჯერ; პრეპარატის სიმძლავრე უნდა იყოს მორგებული ეგზემის სიმძიმის მიხედვით და შეიძლება განსხვავდებოდეს სხეულის ადგილის მიხედვით:[46][83]

მსუბუქი კორტიკოსტეროიდი მსუბუქი ეგზემისთვის
საშუალო სიძლიერის კორტიკოსტეროიდი საშუალო სიმძიმის ეგზემისთვის
ძლიერი კორტიკოსტეროიდი მძიმე ეგზემისთვის
სახე და კისერი: გამოიყენეთ მსუბუქი სიძლიერის მედიკამენტი, გარდა მოკლევადიანი კურსისა (3-5 დღე)ზომიერი სიძლიერის გამოყენებისა მძიმე გამწვავების დროს.
გამწვავებები დაუცველ ადგილებში (მაგ., იღლიები და საზარდული): ზომიერი ან ძლიერი პრეპარატები მხოლოდ ხანმოკლე პერიოდისთვის (7-14 დღე)
ძალიან მაღალი პოტენციალის ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდები შეიძლება ეფექტური იყოს ხანმოკლე კურსებში მოზრდილებში მძიმე ეგზემის გამწვავების გასაკონტროლებლად. ძალიან ძლიერი პრეპარატები არ უნდა იქნას გამოყენებული ბავშვებისთვის სპეციალისტის რჩევის გარეშე.

ტაქიფილაქსიის ეჭვის შემთხვევაში, ერთი და იმავე პოტენციალის განსხვავებული ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდი უნდა ჩაითვალოს მკურნალობის გაძლიერების ალტერნატივად.[46] როგორც კი გამწვავება მოგვარდება, პრობლემური უბნების მკურნალობა ტოპური კორტიკოსტეროიდებით კვირაში ორჯერ, შემდგომი გამწვავების თავიდან ასაცილებლად, შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ ხშირი გამწვავებები (მაგ., თვეში 2 ან 3).[46][83][87] ხელმისაწვდომი მონაცემები მიუთითებს ამ სტრატეგიით ნაკლები რეციდივების და გაზრდილი დროის რეციდივებს შორის.[83]

მკურნალობა პაციენტთან შეთანხმებით

ზოგიერთ მშობელს და მომვლელს თავისი დამოკიდებულება აქვს ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების გამოყენებასთან დაკავშირებით და არ სურს მისი მოხმარება თავისი შვილის კანის სამკურნალოდ.[88][89] დარწმუნდით, რომ მომვლელებს გაცნობიერებული აქვთ კორტიკოსტეროიდის მოქმედების მექანიზმი, მისი ეფექტურობა და უსაფრთხოება და ასევე, დოზის შემცირების სტრატეგიები. ეს აუმჯობესებს მკურნალობას.[90] პაციენტებს შეგიძლიათ მიაწოდოთ ინფორმაცია, რომ აშშ-ის სურსათისა და წამლის სააგენტომ (FDA) დაამტკიცა ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების რამდენიმე ფორმულაცია ეგზემით დაავადებული 3 თვის ასაკიდან ჩვილებისთვისაც კი.

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების არასასურველი ეფექტები

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების არასასურველი ეფექტების გამოვლინების შემთხვევები მცირეა.[83] ყველაზე მსუბუქი სიძლიერის ფორმულაციის გამოყენება საშუალებას გვაძლევს, ვუმკურნალოთ დერმატიტით დაავადებულ პაციენტებს მინიმალური არასასურველი ეფექტებით. 3 თვეზე უფროსი ასაკის ბავშვებში უსაფრთხოება და ეფექტურობა აჩვენა ჰიდროკორტიზონის ბუტირატის ლოსიონმა.[91]

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების არასასურველი ეფექტებია: კანის ატროფია, ჰიპოპიგმენტაცია, სტრიები და ტელანგიექტაზიები.[83] კანის ატროფია, როგორც წესი, ყველაზე საყურადღებოა ექიმებისა და პაციენტებისთვის. ატროფიის რისკის ფაქტორები მოიცავს მაღალი პოტენციალის ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდების გამოყენებას, ოკლუზიას, თხელ და ინტერტრიგინულ(გამოყელვა,დაოდვილება) კანზე გამოყენებას, ხანდაზმული პაციენტის ასაკს და ხანგრძლივ უწყვეტ გამოყენებას. ალერგიული კონტაქტური დერმატიტი ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდებზე ან მათ შემადგენლობაში შემავალ სხვა კომპონენტებზე შეიძლება განისაზღვროს პატჩის ტესტირებით.[83] აქტუალური სტეროიდული დამოკიდებულების (TSA) და ადგილობრივი სტეროიდული მოხსნის (TSW) ცნებები ნაკლებად მკაფიოდ არის დახასიათებული ლიტერატურაში, სისტემურ მიმოხილვებში მოხსენებული მტკიცებულებები დაბალი სანდოობისაა.[92][93]

ტოპიკური კორტიკოსტეროიდის გამოყენებისას სისტემური არასასურველი ეფექტები იშვიათია და მოიცავს შემდეგ მდგომარეობებს: ჰიპოთალამუსი-ჰიპოფიზი-თირკმელზედა ჯირკვლის დათრგუნვა, სიმაღლეში ზრდის ტემპის შემცირება, კუშინგის სინდრომი და ძვლის სიმკვრივის დაქვეითება..[83][94] აღნიშნული მოვლენები, როგორც წესი, გვხვდება პაციენტებში, რომლებიც დიდი რაოდენობით იყენებენ ძლიერ კორტიკოსტეროიდებს.[83] კატარაქტასთან ან გლაუკომასთან კავშირი გაურკვეველია, მაგრამ რეკომენდებულია პერიოკულარული კორტიკოსტეროიდების გამოყენების მინიმუმამდე შემცირება.[83] ვინაიდან ბავშვებში სხეულის ზედაპირის ფართობის შეფარდება წონასთან მაღალია, მათ აქვთ სისტემური არასასურველი ეფექტების მომატებული რისკი, რის გამოც, შეძლებისდაგვარად, ნაკლებადძლიერი ფორმები გამოიყენება..

სიძლიერე

კორტიკოსტეროიდების დასახელებაში მოცემული პროცენტები არ შეესაბამება მის სიძლიერეს, ასე რომ, მნიშვნელოვანია გვესმოდეს კონკრეტული კორტიკოსტეროიდის პოტენციურობა.[95] ტოპიკური კორტიკოსტეროიდები იყოფა მათი სიძლიერის მიხედვით.[96]

ნაკლებად ძლიერი: ჰიდროკორტიზონი, დეზონიდი
საშუალო სიძლიერის მქონე: ფლუტიკაზონი, ტრიამცინოლონი, ფლუოცინოლონი.
ძლიერი: მომეტაზონი, ბეტამეტაზონი, დეზოქსიმეტაზონი.
ძალიან ძლიერი: კლობეტაზოლი, ულობეტაზოლი, დიფლორაზონი.

ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორები

როცა ეგზემის კონტროლისთვის ტოპიკური კორტიკოსტეროიდის გამოყენება ყოველდღიურადაა საჭირო (განსაკუთრებით, სახის ეგზემის შემთხვევაში, ქუთუთოს დაზიანებით), შეიძლება განიხილოთ ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორი (მაგ., პიმეკროლიმუსი, ტაკროლიმუსი), ან მონოთერაპიის სახით, ან ტოპიკურ კორტიკოსტეროიდთან კომბინაციით.[83]

ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორები გამოიყენება ეგზემის მკურნალობაში გამოცდილი ექიმის დანიშნულებით. პიმეკროლიმუსი 1% და ტაკროლიმუსი 0.03% შეიძლება დაინიშნოს პაციენტებში, 2 წლის ან მასზე უფროსი ასაკიდან, ხოლო 0.1% ტაკროლიმუსი შეიძლება გამოიყენოთ პაციენტებში, 16 წლის ასაკიდან.

დიდ ბრიტანეთში, ადგილობრივი კალცინევრინის ინჰიბიტორები არ არის რეკომენდებული მსუბუქი ეგზემის სამკურნალოდ, ან როგორც პირველი რიგის მკურნალობა ნებისმიერი სიმძიმის ეგზემის სამკურნალოდ.[46]

ადგილობრივი ტაკროლიმუსი რეკომენდირებულია, როგორც ზომიერი და მძიმე ეგზემის მეორე რიგის მკურნალობა მოზრდილებში და 2 წელზე უფროსი ასაკის ბავშვებში. (ბავშვებში დასაშვებია მხოლოდ 0.03% სიძლიერე.)
ადგილობრივი პიმეკროლიმუსი რეკომენდირებულია 2-16 წლის ბავშვებში ზომიერი ეგზემის შემთხვევაში სახეზე და კისერზე,იგი მეორე რიგის სამკურნალო პრეპარატია.

ორივე მკურნალობა განიხილება მხოლოდ იმ პაციენტებისთვის, რომლებიც რეფრაქტერულნი არიან ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდების მიმართ ან სადაც არსებობს გვერდითი ეფექტების სერიოზული რისკი ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდების შემდგომი გამოყენებისგან, როგორიცაა კანის შეუქცევადი ატროფია.[46] სახის ეგზემის მქონე პაციენტებისთვის, რომლებიც საჭიროებენ ხანგრძლივ მკურნალობას მსუბუქი ადგილობრივი კორტიკოსტეროიდებით, შეიძლება განიხილებოდეს მკურნალობის გაძლიერება ადგილობრივი კალცინევრინის ინჰიბიტორებით.

ერთ-ერთი მეტა-ანალიზის მიხედვით, რომ ეგზემასთან დაკავშირებული ქავილის შემცირების მხრივ კალცინევრინის ინჰიბიტორები ყველაზე ეფექტური ტოპიკური აგენტებია.[97] 20 კვლევის სხვა სისტემურმა მიმოხილვამ აჩვენა, რომ 0.1%-ანი ტაკროლიმუსი უფრო ეფექტური იყო, ვიდრე პიმეკროლიმუსი, 0.03%-ანი ტაკროლიმუსი და ნაკლებად ძლიერი კორტიკოსტეროიდები.[98] ამასთანავე გამოვლინდა, რომ ტაკროლიმუსი (0.03%) უკეთესია მსუბუქ კორტიკოსტეროიდებსა და პიმეკროლიმუსზე.[98] [ ]

ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორების არასასურველი ეფექტები

კალცინევრინის ინჰიბიტორების გამოყენებისას ყველაზე ხშირი არასასურველი რეაქციებია: ერითემა, ქავილი და კანის გაღიზიანება, ასევე კანის დამწვრობა მედიკამენტის წასმის ადგილზე.[51]

არსებობს თეორიული რისკი ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორების გამოყენებისას ავთვისებიანი მდგომარეობის განვითარებისა. აშშ სურსათისა და წამლის სააგენტო (FDA) აღიარებს, რომ მიზეზობრივი კავშირი დადგენილი არ არის. ამასთან, ვინაიდან აღნიშნული პრეპარატების გრძელვადიანი უსაფრთხოება დადგენილი არ არის, შესაბამისად, რეკომენდაციას უწევს მათი გამოყენების შეზღუდვას და გრძელვადიანი დანიშვნისგან შეძლებისდაგვარად, თავის შეკავებას.

ეგზემით დაავადებულ დაახლოებით 8000 პედიატრიულ პაციენტში (44,629 ადამიანი/წელიწადში) ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორების გრძელვადიანი უსაფრთხოების პროსპექტულმა შეფასებამ დააფიქსირა ავთვისებიანი მდგომარეობის ექვსი დადასტურებული შემთხვევა.[99] კიბოს გამოვლენის შემთხვევები დაემთხვა მოსალოდნელს,გასათვალისწინებელია თანხვედრი გამოვლენილი მონაცემები (დაავადების სტანდარტული კოეფიციენტი1,01, 95% CI 0,37-დან 2,20-მდე); ლიმფომები არ გამოვლენილა. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ პედიატრიულ პაციენტებს, ეგზემისთვის კალცინევრინის ინჰიბიტორების გამოყენებისას, არ აღენიშნებათ ავთვისებიანი მდგომარეობების განვითარების მომატებული რისკი.[99] ამის საპირისპიროდ, ლიმფომის რისკის შესაფასებლად შემდგომმა სისტემატურმა მიმოხილვამ , რომელიც დაკავშირებულია ადგილობრივ კალცინევრინის ინჰიბიტორებთან მკურნალობასთან, დაასკვნა, რომ ადგილობრივი ტაკროლიმუსის ან ადგილობრივი პიმეკროლიმუსის გამოყენება მნიშვნელოვნად ზრდის ლიმფომის რისკს.[100] ქვეჯგუფის ანალიზებმა აჩვენა, რომ ადგილობრივი ტაკროლიმუსი და ადგილობრივი პიმეკროლიმუსი მნიშვნელოვნად ზრდის არაჰოჯკინის ლიმფომის რისკს, მაგრამ არ აღმოჩნდა ჰოჯკინის ლიმფომის გაზრდილი რისკი.[100]

ტოპიკური კრისაბოროლი

კრისაბოროლი, ტოპიკური არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო, ფოსფოდიესთერაზა-4-ის ინჰიბიტორი, შეიძლება გამოვიყენოთ მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმის ეგზემის მართვისთვის 3 თვის და უფროსი ასაკის პაციენტებში.[83] მას არ აქვს მარკეტინგული ავტორიზაცია დიდ ბრიტანეთში ან ევროპაში. კრისაბოროლის გამოყენებამ აჩვენა, რომ პრეპარატი ამსუბუქებს დაავადების სიმძიმესა და ქავილს მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმის ეგზემის მქონე პაციენტებში.[101][102][103]არასასურველი ეფექტებია: ადგილობრივი რეაქციები (ტკივილი, წვა, ქავილი, ჩხვლეტა და ერითემა); მკურნალობასთან დაკავშირებული არასასურველი რეაქციები, როგორც წესი, მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმისაა.[102]კრიზაბოროლი ჩვეულებრივ გამოიყენება დღეში ორჯერ; თუმცა, ერთმა რანდომიზებულმა კონტროლირებადმა კვლევამ აჩვენა, რომ მალამოსთან შედარებით, რომელიც არ შეიცავს წამალს, ხანგრძლივმა შემანარჩუნებელმა მკურნალობამ დღეში ერთხელ გამოიწვია პირველი გამწვავების დაგვიანებული დაწყება,გამწვავების გარეშე დღეების დიდ რაოდენობა და შემცირებული გამწვავების რაოდენობა პაციენტებში, რაც ვარაუდობს, რომ დღეში ერთხელ გამოყენება შეიძლება იყოს პოტენციური გრძელვადიანი შემანარჩუნებელი მკურნალობის ვარიანტი.[104]

ადგილობრივი რუქსოლიტინიბი

რუქსოლიტინიბი არის ადგილობრივი JAK ინჰიბიტორი. ამ ჯგუფის მედიკამენტებს აქვს ანთებისა და ქავილის შემცირების პოტენციალი, კანის გათხელების გარეშე, რასაც იწვევს ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების გამოყენება.[105][106][107][108]

ადგილობრივი მოქმედების რუქსოლიტინიბი დამტკიცებულია აშშ-ში საშუალოდან მძიმე ფორმის ეგზემის მკურნალობისთვის მოზრდილებსა და ბავშვებში 12 წლის ასაკიდან, იმუნოკომპეტენტურ პირებში,რომელთა დაავადება ადექვატურად ვერ კონტროლდება დანიშნული ტოპიკური თერაპიით ან როცა ეს არ არის რეკომენდებული.[109]

აშშ-ის გაიდლაინები განსხვავდება მათი რეკომენდაციებით რუქსოლიტინიბთან დაკავშირებით; ამერიკის დერმატოლოგიის აკადემიის (AAD) გაიდლაინები მოიცავს მას მკურნალობის ალგორითმში, ხოლო ამერიკული კოლეჯის ალერგიის, ასთმის და იმუნოლოგიის გაიდლაინები არ გირჩევთ მას,ვინაიდან სისტემური შეწოვის გამო შესაძლოა განვითარდეს სერიოზული გვერდითი ეფექტები.[83][109][110] სხეულის ზედაპირის ფართობის შეზღუდვა ადგილობრივი რუქსოლიტინიბისთვის არის 20%-მდე უსაფრთხოების მიზნით.[83][111]

ადგილობრივი გამოყენების რუქსოლიტინიბი ამჟამად არ არის დამტკიცებული ამ ჩვენებისთვის დიდ ბრიტანეთში ან ევროპაში.[51]

ანტიმიკრობული და ანტისეპტიკური საშუალებები

ორალური ანტიბიოტიკები უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ მაშინ, როდესაც არსებობს კანის ინფექციის ნიშნები (მაგ., ცელულიტი, იმპეტიგო)..[51][79] განიხილეთ ტოპიკური ანტიბიოტიკის გამოყენება, თუ ინფექცია შემოფარგლულია.[112] [ ]

AAD გაიდლაინები პირობითად გვირჩევენ არ გამოიყენოთ აქტუალური ანტიმიკრობული საშუალებები და ადგილობრივი ანტისეპტიკები მოზრდილებში არაინფიცირებული ეგზემის სამკურნალოდ.[83]ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე პაციენტებისთვის მეორადი ბაქტერიული ინფექციის კლინიკური ნიშნებით, შეიძლება იყოს შემოთავაზებული მათეთრებელი აბაზანები ან ნატრიუმის ჰიპოქლორიდის ადგილობრივი გამოყენება დაავადების სიმძიმის შესამცირებლად.[83]

ფოტოთერაპია (ულტრაიისფერი სხივებით თერაპია)

ულტრაიისფერი სხივებით ფოტოთერაპია ხშირად გამოიყენება საშუალოდან მძიმე ფორმის გენერალიზებული ეგზემის მართვისთვის. მას აქვს სასარგებლო ეფექტები, რაც მიიღწევა იმუნოსუპრესიული, იმუნომოდულატორული და ანთების საწინააღმდეგო მოქმედებით.

ფოტოთერაპიის რამდენიმე ფორმა სასარგებლოა დაავადებისა და სიმპტომების კონტროლისთვის, თუმცა მათი ეფექტურობის შესახებ კვლევები შეზღუდულია.[113] აშშ-ის გაიდლაინები ეფექტურობასთან დაკავშირებით, არ ახდენს ფოტოთერაპიის სხვადასხვა ტიპებს შორის დიფერენცირებას; არჩევანი განისაზღვრება ფაქტორებით, მათ შორის, ხელმისაწვდომობით, პაციენტის კანის ტიპით და მის მიერ ფოტომასენსიბილიზებელი მედიკამენტების გამოყენებით. ვიწრო ზოლის UVB არის ფოტოთერაპიის ყველაზე ფართოდ გამოყენებული ფორმა აშშ-ში.[79] AAD გაიდლაინები არ გირჩევთ psoralen plus UVA (PUVA) არასაკმარისი მტკიცებულების გამო.[79]

დიდი ბრიტანეთისა და ევროპის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ ვიწრო ზოლის UVB ან UVA1, როგორც პირველი ხაზი გენერალიზებული ეგზემისთვის.[51][114] PUVA რეკომენდებულია დიდ ბრიტანეთში ლოკალიზებული პალმოპლანტარული(ხელისგულ-ფეხისგულის) დაავადებისთვის.[114] ევროპული გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ PUVA თერაპიას მხოლოდ მაშინ, როდესაც სხვა ფოტოთერაპია იყო არაეფექტური, ან როდესაც დამტკიცებული წამლის მკურნალობა იყო არაეფექტური, უკუნაჩვენები ან შეუწყნარებელი.[51]

პაციენტებს მკურნალობენ კვირაში 2-3-ჯერ, სიმპტომების კუპირებამდე. ამ მომენტიდან მკურნალობებს შორის ინტერვალი თანდათან იზრდება და თერაპია ხშირად ერთბაშად წყდება. სამკურნალო სქემების უმრავლესობა გულისხმობს მკურნალობას 10-14 კვირის მანძილზე ; ეს პაციენტებისგან მოითხოვს დიდი დროის დაკარგვას, შესაძლოა პაციენტმა ვერ შეძლოს მკურნალობა დროისუქონლობის,სწავლის,სამსახურის გამო.[79]

ხელის მტევნის ეგზემის მართვისას გასათვალისწინებელია აპლიკაციური სინჯები, ტოპიკური თერაპიის ოპტიმიზაცია და ფოტოთერაპიის საჭიროება. თუ მტევნის ეგზემა ფოტოთერაპიით არ უმჯობესდება, შეგვიძლია დავამატოთ სისტემური მედიკამენტი, მაგ., ალიტრეტინოინი.[115]

ბავშვებში ფოტოთერაპია იშვიათად გამოიყენება. ევროპული გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ მისი გამოყენება შესაძლებელია კანის ტიპის შეფასების შემდეგ, მაგრამ თავიდან უნდა იქნას აცილებული ხშირი და/ან გაჭიანურებული მკურნალობის ციკლები.[51] დიდ ბრიტანეთში ფოტოთერაპია უნდა განიხილებოდეს მხოლოდ მძიმე ეგზემის მქონე ბავშვებისთვის, როდესაც სხვა მართვის ვარიანტები წარუმატებელი ან შეუსაბამოა.[46]

პაციენტთა მცირე ნაწილს ეგზემის გამწვავება აღენიშნება მზის სხივებთან და ფოტოთერაპიასთან ექსპოზიციის შემდეგ. ფოტოთერაპიის ხშირი არასასურველი ეფექტებია: აქტინური დაზიანება, ლოკალური ერითემა და მტკივნეულობა, ქავილი, წვა და ჩხვლეტა.[79]ფოტოთერაპია არ უნდა იქნას გამოყენებული კანის კიბოს ანამნეზში ან კანის კიბოს გაზრდილი რისკის მქონე პაციენტებში (მათ შორის ფოტო დაზიანებულ კანზე და სისტემურ იმუნოსუპრესანტებზე).[51]კალცინევრინის ადგილობრივი ინჰიბიტორები არ უნდა იქნას გამოყენებული ფოტოთერაპიასთან ერთად.[116]

სისტემური თერაპია

ეგზემის საერთაშორისო საბჭო რეკომენდაციას უწევს სისტემური თერაპიის დაწყებას, თუ:[117]

პაციენტს აღენიშნება საშუალოდან მძიმე ფორმის ეგზემა და არ ექვემდებარებას ტოპიკურ და ფოტოთერაპიას (დაავადების სიმძიმე განისაზღვრება ქულათა სისტემით, როგორიცაა მაგ., ეგზემის გავრცელებისა და სიმძიმის ინდექსი [EASI])
პაციენტი ადეკვატურად ინფორმირებულია, მათ შორის განხილულია სტეროიდებისადმი შესაძლო ფობია
გამორიცხულია ინფექცია და გათვალისწინებულია ალერგია, როგორც შესაძლოა ვარიანტი, საჭიროების შემთხვევაში ტარდება კანის აპლიკაციური სინჯი ან რეფერალი ალერგოლოგთან.

სისტემური თერაპიები გამოიყენება სპეციალისტის მითითებით.[118] სისტემური მედიკამენტების დაწყების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას აუცილებელია დაავადების სიმძიმის და ცხოვრების ხარისხის შეფასება ადამიანის ჯანმრთელობის ზოგადი მდგომარეობის, ფსიქოლოგიური საჭიროებისა და სისტემური თერაპიისადმი ინდივიდუალური დამოკიდებულებების გათვალისწინებით.[117]

სისტემური მკურნალობა შეიძლება დაიყოს შემდეგ კატეგორიებად:

ბიოლოგიური აგენტები

აშშ და ევროპული გაიდლაინები გვირჩევენ დუპილუმაბს, როგორც პირველი რიგის მკურნალობის შესაფერის ვარიანტს პაციენტების უმეტესობისთვის, რომლებიც საჭიროებენ სისტემურ მკურნალობას.[51][79]დიდ ბრიტანეთში, დუპილუმაბი რეკომენდირებულია მხოლოდ იმ პაციენტებისთვის, რომელთა დაავადება რეფრაქტერულია მინიმუმ ერთი სისტემური იმუნოსუპრესანტის მიმართ, როგორიცაა ციკლოსპორინი, მეთოტრექსატი, აზათიოპრინი ან მიკოფენოლატი.[4]
ტრალოკინუმაბი არის დუპილუმაბის ალტერნატივა.[51][79] დუპილუმაბის მსგავსად, დიდ ბრიტანეთში ის რეკომენდირებულია მხოლოდ რეფრაქტერულ შემთხვევებში, როდესაც დაავადება არ რეაგირებს მინიმუმ 1 სისტემურ იმუნოსუპრესანტზე (ან როცა ეს არ არის შესაფერისი).[4]

იანუს კინაზას (JAK) პერორალური ინჰიბიტორები

JAK ინჰიბიტორები (მაგ., უპადაციტინიბი, აბროციტინიბი, ბარიციტინიბი) გამოიყენება ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე პაციენტებში, რომლებიც გამძლეა (ან არ შეუძლიათ) სხვა სისტემური თერაპიის მიმართ.[79]

ჩვეულებრივი სისტემური მკურნალობა

ფართო მოქმედების იმუნოსუპრესანტები გამოიყენება ეგზემისთვის ეფექტურობით საშუალო და მძიმე დაავადების დროს.[117] აგენტებია ციკლოსპორინი, მეთოტრექსატი და აზათიოპრინი. მიკოფენოლატი გამოიყენება რეფრაქტორული ეგზემის მქონე პაციენტებში და ასევე მათთან, ვისაც საწყის სისტემურ აგენტებზე არასასურველი ეფექტები აღენიშნებათ.

თერაპიის არჩევანი განისაზღვრება სიმპტომების გამოვლენისა და სიმძიმის მიხედვით (მაგ., ციკლოსპორინი გამოიყენება მწვავე, მძიმე გამწვავებისას, მოქმედების სწრაფი დაწყების გამო, ხოლო მას შემდეგ, რაც დაავადება კონტროლირებადი გახდება, პაციენტი გადადის სხვა აგენტზე), სქესის (მეთოტრექსატის გამოყენებისგან თავი უნდა შევიკავოთ რეპროდუქციული ასაკის ქალებში, რომლებიც გეგმავენ ორსულობას), თანმხლები დაავადებების (ციკლოსპორინი არ გამოიყენება თირკმელების ფუნქციის დარღვევის დროს, ხოლო ღვიძლის ფიბროზის ან თირკმელების ფუნქციის დარღვევის შემთხვევაში თავი უნდა შევიკავოთ მეთოტრექსატის მიღებისგან) და ასევე, პაციენტის სურვილის მიხედვით.

გამწვავების დროს ციკლოსპორინი ან ორალური კორტიკოსტეროიდის მოკლე სამაშველო კურსი შეიძლება სასარგებლო იყოს მათი მოქმედების სწრაფი დაწყების გამო. დაავადების კონტროლის მიღწევის შემდეგ პაციენტი შეიძლება გადავიდეს სხვა აგენტზზე. სისტემური კორტიკოსტეროიდები არ არის რეკომენდებული ეგზემის გრძელვადიანი მკურნალობისთვის მათი გვერდითი ეფექტების გამო, თუმცა გაიდლაინები აღიარებენ, რომ კლინიცისტებმა შეიძლება განიხილონ მოკლე კურსები შეზღუდულ შემთხვევებში, მაგალითად, როდესაც სხვა ვარიანტები არ არის ხელმისაწვდომი, ან როგორც ხიდი სხვა გრძელვადიან პერსპექტივასთან. თერაპიები.[51][79]

დუპილუმაბი

ადამიანის მონოკლონური ანტისხეული, რომელიც ბლოკავს ინტერლეიკინ (IL)-4-ს და ინტერლეიკინ-13-ს, კრიტიკულ ციტოკინებს. აღნიშნული ინტერლეიკინები სავარაუდოდ, ჩართულია ეგზემის პათოფიზიოლოგიაში.[4]

დუპილუმაბი დამტკიცებულია შეერთებულ შტატებში და ევროპაში ზომიერი და მძიმე ეგზემის სამკურნალოდ მოზრდილებში და ბავშვებში ≥6 თვის ასაკში, რომელთა დაავადება სათანადოდ არ კონტროლდება ადგილობრივი რეცეპტით თერაპიებით (ან როცა ეს თერაპია არ არის მიზანშეწონილი).[51][79] დიდ ბრიტანეთში, დუპილუმაბი რეკომენდირებულია მხოლოდ იმ პაციენტებისთვის, რომელთა დაავადება რეფრაქტერულია მინიმუმ ერთი სისტემური იმუნოსუპრესანტის მიმართ, როგორიცაა ციკლოსპორინი, მეთოტრექსატი, აზათიოპრინი ან მიკოფენოლატი.[4]
დუპილუმაბის ეფექტურობა ზომიერი და მძიმე ეგზემისთვის მხარდაჭერილია დიდი რანდომიზებული კვლევების მონაცემებით.[119][120][121]მაღალი სარწმუნოების მტკიცებულებებით, დუპილუმაბი, სტანდარტულ მკურნალობასთნ შედარებით, ამცირებს ატოპიური დერმატიტის ქულების (SCORAD) და ეგზემის გავრცელებისა და სიმძიმის ინდექსის (EASI) მნიშვნელობას, ასევე ქავილს და აუმჯობესებს სიცოცხლის ხარისხს ეგზემის მქონე მოზრდილებში.[122] გამოსავლების ეფექტურობა მსგავსია მოზარდებში.
კოქრეინის ქსელურმა ანალიზმა აჩვენა, რომ დუპილუმაბი ეგზემის ყველაზე ეფექტური ბიოლოგიური სამკურნალო საშუალებაა.[123] [ ] მტკიცებულებები, სტანდარტული სისტემური პრეპარატების უმეტესი ნაწილის (მაგ., აზათიოპრინის, მეთოტრექსატის) შესახებ სუსტი აღმოჩნდა. სხვა ქსელურმა მეტაანალიზმა აჩვენა, რომ დუპილუმაბს აქვს ანალოგიური ეფექტურობა ციკლოსპორინის უფრო მაღალ დოზებთან შედარებით და ორივე შესაძლოა უფრო ეფექტური იყოს ეგზემის მქონე მოზრდილების ხანმოკლე (16 კვირამდე) მკურნალობისას, ვიდრე მეთოტრექსატი და აზათიოპრინი.[124]
კლინიკური პასუხი ვლინდება 4-6 კვირაში.[125]ერთი კოჰორტის კვლევის შედეგები აჩვენებს, რომ პაციენტის მიერ მოხსენებული სწრაფი და მდგრადი დაავადების სარგებელი შეიძლება შენარჩუნდეს 12 თვემდე.[126]
აქვს უსაფრთხოების შესანიშნავი გამოცდილება კლინიკურ კვლევებში და რამდენიმე ძირითადი გადაუდებელი უსაფრთხოების პრობლემა.[79]გვერდითი მოვლენები მოიცავს თვალის პრობლემებს (განსაკუთრებით კონიუნქტივიტს), რეაქციები ინექციის ადგილზე, ზედა სასუნთქი გზების ინფექციები, ართრალგია და პირის ღრუს ჰერპესი.[127] პაციენტების უმეტესობა კონსერვატიულ მკურნალობას მოითხოვს.[79]
რეზისტენტული ტოპიკური კორტიკოსტეროიდებისა და ტოპიკური კალცინევრინის ინჰიბიტორებისადმი[51]
არ არის საჭირო ლაბორატორიული მონიტორინგი მკურნალობის დაწყებამდე ან მკურნალობის დროს.[51][79]

ტრალოკინუმაბი

სრულად ადამიანის მონოკლონური ანტისხეული, რომელიც ბლოკავს IL-13.[51][79]

დამტკიცებულია საშუალოდან მძიმე ფორმის ეგზემის მკურნალობისთვის მოზრდილებსა და ბავშვებში 12 წლის ასაკიდან, რომელთა დაავადება ადექვატურად ვერ კონტროლდება დანიშნული ტოპიკური თერაპიით (ან როცა ეს არ არის რეკომენდებული).[51][79]დუპილუმაბის მსგავსად, დიდ ბრიტანეთში ის რეკომენდირებულია მხოლოდ რეფრაქტერულ შემთხვევებში, როდესაც დაავადება არ რეაგირებს მინიმუმ 1 სისტემურ იმუნოსუპრესანტზე (ან როცა ეს არ არის შესაფერისი). [4]
კლინიკური პასუხი ვლინდება 4-8 კვირაში.[125]
ორ 52-კვირიან, ორმაგად ბრმა, პლაცებო- კონტროლირებად, მე-3 ფაზაში კვლევაში, ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე მოზრდილები რანდომიზებულად იყვნენ შერჩეული კანქვეშა ტრალოკინუმაბზე ან პლაცებოზე. ტრალოკინუმაბით მონოთერაპია აღემატებოდა პლაცებოს მკურნალობის 16 კვირაში. მე-16 კვირის ტრალოკინუმაბის პასუხისმგებელთა უმრავლესობამ შეინარჩუნა პასუხი 52 კვირაში ტრალოკინუმაბით მკურნალობის გაგრძელებით ყოველგვარი დამხმარე მედიკამენტის გარეშე.[128]მე-3 ფაზის სხვა კვლევაში, ტრალოკინუმაბი დაკავშირებული იყო ეგზემის სიმძიმის მნიშვნელოვან შემცირებასთან მოზარდებში, პლაცებოსთან შედარებით.[129]
შემდგომი მე-3 ფაზის ორმაგად ბრმა, პლაცებოზე კონტროლირებადმა კვლევამ შეაფასა ტრალოკინუმაბის ეფექტურობა და უსაფრთხოება ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდებთან ერთად, როგორც ეს საჭიროა ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე პაციენტებში.[130]მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება დაფიქსირდა მე-16 კვირაში მკურნალობის ჯგუფში პლაცებოსთან შედარებით. ეგზემის ნიშნების, სიმპტომების და ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ცხოვრების ხარისხის პროგრესული და მდგრადი გაუმჯობესება დაფიქსირდა 32 კვირაში.[131]
არ არსებობს ურთიერთშედარების კვლევები და არანაირი უპირატესობების მტკიცებულება.[79] ქსელის მეტა-ანალიზში, ის გარკვეულწილად ნაკლებად ეფექტური იყო, ვიდრე დუპილუმაბი მკურნალობის 16 კვირაში, EASI ქულის შეფასებამ მოგვცა მინიმალური კლინიკური მნიშვნელობის სხვაობა.[132]
მათი უსაფრთხოება და ეფექტურობა დადასტურებულია ფართომასშტაბიანი კვლევებით. კონიუნქტივიტი არის საერთო გვერდითი ეფექტი (თუმცა, როგორც ჩანს, ნაკლები პრობლემაა, ვიდრე დუპილუმაბთან); პაციენტების უმეტესობისთვის ის თვითშეზღუდულია და შეიძლება კონსერვატიულად იმართოს.[51][79]სხვა მოხსენებული არასასურველი ეფექტები მოიცავს ზედა სასუნთქი გზების ვირუსულ ინფექციებს და რეაქციებს ინექციის ადგილზე. [133]
არ არის საჭირო ლაბორატორიული მონიტორინგი მკურნალობის დაწყებამდე ან მკურნალობის დროს.[51][79]

JAK ინჰიბიტორები

მიმართეთ JAK სასიგნალო გზას, რომელსაც ციტოკინები იყენებენ ანთების გამოსაწვევად. ცნობილია, რომ JAK ინჰიბიცია ასუსტებს ქრონიკულ ქავილს და აუმჯობესებს კანის ბარიერულ ფუნქციას კანის ბარიერის პროტეინის ფილაგგრინის ექსპრესიის რეგულირებით.[51]

სისტემატური მიმოხილვების მტკიცებულებები აჩვენებს, რომ JAK ინჰიბიტორები ეფექტურია ეგზემის სამკურნალოდ, მნიშვნელოვნად ამცირებს EASI-ს და ქავილის ქულებს და აუმჯობესებს ცხოვრების ხარისხს.[134][135]
აბროციტინიბი და უპადაციტინიბი არის შერჩევითი JAK1 ინჰიბიტორები, რომლებიც დამტკიცებულია, როგორც მეორე რიგის მკურნალობა ზომიერი და მძიმე ეგზემის მქონე მოზრდილებისთვის, რომლებსაც არ უპასუხეს სხვა სისტემურ თერაპიაზე (ან როცა ამ თერაპიის გამოყენება არ არის მიზანშეწონილი).[51][79]მე-3 ფაზის კვლევებში, უპადაციტინიბი, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც მონოთერაპიის სახით, ასევე ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდებთან ერთად, მიაღწიეს ყველა პირველად და მეორეულ წერტილს 16 კვირაზე. [136][137]გრძელვადიანი დაკვირვების მონაცემები ვარაუდობს, რომ უპადაციტინიბი ეფექტური იყო 52 კვირაზე ახალი გვერდითი ეფექტების გარეშე.[138]მე-3 ფაზის ორმაგ ბრმა, პლაცებო კონტროლირებად რანდომიზებულ კვლევაში მონოთერაპია დღეში ერთხელ პერორალური აბროციტინიბით ეფექტური და კარგად ასატანი იყო მოზარდებსა და მოზრდილებში, ზომიერიდან მძიმე ფორმის ეგზემით.[139][140][141]
ბარიციტინიბი, JAK1/2 ინჰიბიტორი, არის მეორე რიგის ალტერნატიული სისტემური მკურნალობა ≥2 წელზე უფროსი ასაკის ბავშვებისთვის ზომიერი და მძიმე ეგზემით და დამტკიცებულია გამოსაყენებლად ევროპაში, მაგრამ არა აშშ-ში.[79][135] არ ჩატარებულა ცალმხრივი კლინიკური კვლევები; თუმცა, ქსელის მეტა-ანალიზი ვარაუდობს, რომ ბარიციტინიბი ნაკლებად ეფექტურია, ვიდრე უპადაციტინიბი და აბროციტინიბი.[132]
JAK ინჰიბიტორებთან დაკავშირებული გვერდითი მოვლენები მოიცავს სერიოზული და ოპორტუნისტული ინფექციების (მათ შორის ჰერპეს ზოსტერის) გაზრდილ რისკს, გულის მოვლენებს, კიბოს, სისხლის შედედებას და სიკვდილს. ევროპის მედიკამენტების სააგენტო გვირჩევს, რომ JAK ინჰიბიტორები უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ პაციენტების შემდეგ ჯგუფებში, როდესაც არ არსებობს შესაბამისი ალტერნატივა: 65 წელზე უფროსი ასაკის პირები; გულ-სისხლძარღვთა ძირითადი პრობლემების გაზრდილი რისკის მქონე (როგორიცაა გულის შეტევა ან ინსულტი); ვინც ეწევა ან ვისაც დიდი ხნის მწეველობის ისტორია აქვს და არის კიბოს გაზრდილი რისკის ქვეშ. ფრთხილი გამოყენება ასევე რეკომენდებულია პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ვენური თრომბოემბოლიის სხვა ცნობილი რისკფაქტორები.[142] მსგავსი რეკომენდაციები გამოსცა აშშ-ს FDA-მ.[143]უსაფრთხოების მიზნით რეკომენდებულია ამ მედიკამენტების მიღება უფრო დაბალი დოზებით, განსაკუთრებით ხანდაზმულებში, პოპულაციაში, რომელიც ითვლება გვერდითი მოვლენების უფრო მაღალი რისკის მქონედ.[51]
ჰერპეს ზოსტერის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია რეკომენდებულია JAK ინჰიბიტორის დაწყებამდე, განსაკუთრებით ხანდაზმულ პაციენტებში. ნებისმიერი სხვა ცოცხალი ვაქცინა უნდა შევიყვანოთ მკურნალობის დაწყების წინ. [79]
საჭიროა ლაბორატორიული ტესტების რეგულარული მონიტორინგი.[79]

ციკლოსპორინი

მოქმედებს კალცინევრინის ინჰიბირებით. ფოსფატაზა საჭიროა T უჯრედების აქტივაციისა და პროლიფერაციისათვის.

ძალიან ეფექტურია ეგზემისთვის როგორც ბავშვებში, ასევე მოზრდილებში, უკეთესი ტოლერანტობით ბავშვებში.[51]
ციკლოსპორინი ხანმოკლე კურსით (2 კვირა) შესაძლოა სასარგებლო იყოს განსაკუთრებით მკურნალობისადმი რეზისტენტული დაავადების კონტროლისთვის და იძლევა შემანარჩუნებელი რეჟიმის დაწყების საშუალებას.
შესაძლოა უფრო ეფექტური იყოს ეგზემის მქონე მოზრდილების ხანმოკლე (16 კვირამდე) მკურნალობისას, ვიდრე მეთოტრექსატი და აზათიოპრინი.[124]
გრძელვადიანი ეფექტურობა აღწერილია ბავშვებსა და მოზრდილებში.[144][145][146]
არ არის ეფექტური ადგილობრივად (მაღალი მოლეკულური წონის გამო), მაგრამ პერორალური ციკლოსპორინი შეიძლება კომბინირებული იყოს ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდებთან და/ან კალცინევრინის ინჰიბიტორებთან საჭიროების შემთხვევაში. არ უნდა იყოს კომბინირებული ულტრაიისფერი სხივების თერაპიასთან კანის კიბოს გაზრდილი რისკის გამო.[51]
სისტემურად შეყვანილმა ფორმულაციებმა აჩვენა ჰიპერტენზიისა და თირკმლის დისფუნქციის რისკის გაზრდა.[21][64][147] აშშ-ის გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ის არ არის შესაფერისი ხანგრძლივი გამოყენებისთვის, რადგან თირკმლის დაზიანების პოტენციალი იზრდება კუმულაციური დოზით. მკურნალობა უნდა შემოიფარგლოს არაუმეტეს 12 თვისა (და სასურველია ნაკლები) და საჭიროა რეგულარული მონიტორინგი არტერიული წნევის შემოწმებით და ლაბორატორიული ტესტებით.[51][79]
ზოგიერთ ქვეყანაში ლიცენზირებულია ზრდასრულთა ეგზემისთვის, მაგრამ აშშ-ში მისი გამოყენება არალეგალურია.[51][79]

მეთოტრექსატი

ფოლიუმის მჟავის ანტაგონისტი, რომელიც დამტკიცებულია ფსორიაზის, რევმატოიდული ართრიტის და ფუნგოიდური მიკოზის სამკურნალოდ. მიუხედავად იმისა, რომ მისი ზუსტი მოქმედება ეგზემაში ბოლომდე არ არის გასაგები, შემოთავაზებულია JAK/სიგნალის გადამყვანების და ტრანსკრიფციის (STAT) გზის აქტივატორების დათრგუნვა.[51]

რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებმა (RCTs) აჩვენა, რომ მეთოტრექსატი აზათიოპრინზე ნაკლებად ან მსგავსად ეფექტურია.[148][149] ერთმა RCT-მ შეადარა მეთოტრექსატის და ციკლოსპორინის უსაფრთხოება და ეფექტურობა 2-16 წლის ბავშვებში მძიმე ეგზემით. ორივე მკურნალობა ეფექტური აღმოჩნდა, მაგრამ მეთოტრექსატმა გამოიწვია დაავადების უფრო მდგრადი კონტროლი მისი შეწყვეტის შემდეგ, ხოლო ციკლოსპორინმა გამოიწვია მკურნალობის უფრო სწრაფი პასუხი.[150]
არსებობს კვლევებს შორის შეუსაბამობა მეთოდებთან, დოზირებასთან და მეთოტრექსატის თერაპიის ხანგრძლივობასთან დაკავშირებით..[144] მოქმედების დაწყებას რამდენიმე კვირა სჭირდება და პიკური ეფექტურობა შეინიშნება თვეების შემდეგ (თუმცა მკურნალობის ეფექტის დაწყების სიჩქარე დამოკიდებულია დოზირების რეჟიმზე).[51] პერორალური და კანქვეშა მიწოდება განიხილება შეყვანის ექვივალენტურ ვარიანტებად. პაციენტებისთვის, რომლებშიც პერორალური მეთოტრექსატი არაეფექტურია ან ცუდად გადაიტანება, ალტერნატივაა კანქვეშა შეყვანის ტესტირება; კანქვეშა მიწოდება ზრდის ბიოშეღწევადობას და ტოლერანტობას, ასევე ადჰეზირებას ორალურ მკურნალობასთან შედარებით.[51][151]
ეგზემისთვის მისი გამოყენება ავტორიზებული არ არის.[51][79]
არასასურველი ეფექტებია: გულისრევა, ღვიძლის ფერმენტების მომატება, იშვიათ შემთხვევაში პანციტოპენია ან ღვიძლის ან ფილტვის ტოქსიკურობა.[152][153][154] საჭიროა ლაბორატორიული ტესტების რეგულარული მონიტორინგი.[79]
გავლენას ახდენს ნაყოფიერებაზე და არის ტერატოგენული; რეპროდუქციული ასაკის ქალებმა უნდა გამოიყენონ ეფექტური კონტრაცეფცია. იგივე რეკომენდაციაა მეთოტრექსატით მკურნალი მამაკაცებისთვის, რომლებიც ცხოვრობენ რეპროდუქციული პოტენციალის მქონე ქალთან.[51]
ადგილობრივ კორტიკოსტეროიდებთან,კალცინევრინის ინჰიბიტორებთან და ფოტოთერაპიასთან კომბინაცია კარგადაა ცნობილი და მისი გამოყენება უსაფრთხოა. შედარებით უკუჩვენებაა ციკლოსპორინის ერთდროული გამოყენება.[51]

აზათიოპრინი

პურინის ანალოგი, რომელიც პურინის მეტაბოლიზმის ანტაგონისტია, ახდენს დნმ-ის სინთეზის ინჰიბირებას.

ეფექტურობა და უსაფრთხოება გამოვლენილია ხანმოკლე და ხანგრძლივი (24 კვირა) გამოყენებისას.[144][155]
თერაპიის დაწყებამდე შეფასეთ თიოპურინ მეთილტრანსფერაზას (TPMT) აქტივობა და შეამცირეთ დოზა პაციენტებში, როცა TPMT აქტივობა დაბალია. გაითვალისწინეთ თიოპურინ მეთილტრანსფერაზაზე ტესტირება იმ პაციენტებში, რომელთა სისხლის საერთო ანალიზი პათოლოგიურია და ეს, აზათიოპრინის დოზის შემცირების მიუხედავად, შენარჩუნებულია.
არასასურველი მოვლენებია: კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მხრივ დარღვევები და ღვიძლის ფერმენტების და სისხლის ანალიზის პათოლოგიური მაჩვენებლები (მაგ., ლიმფოციტოპენია). საჭიროა ლაბორატორიული ტესტების რეგულარული მონიტორინგი.[79]
და შემდეგ ვიყენებთ ტოპიკურ კორტიკოსტეროიდების და კალცინევრინის ინჰიბიტორების კომბინაციას.. თუმცა, კანის კიბოს პოტენციურად გაზრდილი რისკის გამო, ის არ უნდა იყოს კომბინირებული ულტრაიისფერი სხივების თერაპიასთან.[51]
არ არის ლიცენზირებული ბავშვებში ეგზემის სამკურნალოდ, მაგრამ მისი ეფექტურობა დადასტურდა რამდენიმე რეტროსპექტული კვლევით პედიატრიული შემთხვევებში.[51]
მთავარი მინუსი არის ის, რომ მკურნალობის მაქსიმალურ ეფექტს აღწევს მხოლოდ 3-4 თვის შემდეგ.[51]
მისი გამოყენება საშუალო და მძიმე მიმდინარეობის ეგზემის დროს არ შეესაბამება მკურნალობას,თუმცა გამოკითხვის შედეგებმა აჩვენა,რომ ის მაინც ფართოდ გამოიყენება პრაქტიკაში.[156]

მიკოფენოლატი

მიკოფენოლატი იმუნპოსუპრესანტია, რომელიც ბლოკავს უჯრედებში პურინის ბიოსინთეზს.

გამოიყენება არადანიშნულებით, მოზრდილებსა და ბავშვებში, მკურნალობისადმი რეზისტენტული ეგზემით.[51][79]
ეგზემისთვის მისი გამოყენების დამადასტურებელი მტკიცებულებები შეზღუდულია და ძირითადად ეფუძნება მცირე, დაკვირვებით კვლევებს; არცერთ რანდომიზებულ კვლევას არ შეუფასებია მისი ეფექტურობა, როგორც პირველი რიგის მკურნალობა მძიმე დაავადებისთვის. მძიმე ეგზემის მქონე პაციენტების ერთ-ერთი სისტემური მიმოხილვის მიხედვით (n=140; წარუმატებელი თერაპიების საშუალო რაოდენობა 3.5), ეგზემის მქონე პაციენტების 77%-ში დაფიქსირდა ნაწილობრივი ან სრული რემისია.[157] შემთხვევების სერიებში გამოკვლეულია ბავშვებში მიკოფენოლატის ეფექტურობა და უსაფრთხოება; პრეპარატმა აჩვენა დადებითი პასუხი მკურნალობაზე მინიმალური გვერდითი ეფექტებით და, როგორც ჩანს, უკეთესად გადაიტანება, ვიდრე აზათიოპრინი.[51][158]
და შემდეგ ვიყენებთ ტოპიკურ კორტიკოსტეროიდების და კალცინევრინის ინჰიბიტორების კომბინაციას..[51]
გვერდითი ეფექტებია: თავის ტკივილი, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ჩივილები და დაღლილობა. ჰემატოლოგიური გვერდითი მოვლენები იშვიათად გვხვდება და მოიცავს ანემიას, ლეიკოპენიას, ნეიტროპენიას და თრომბოციტოპენიას.[51] ხანგრძლივი მკურნალობა (≥1 წელზე) დაკავშირებულია ჰერპესული ინფექციების გაზრდილ რისკთან.[157]
საჭიროა ლაბორატორიული ტესტების რეგულარული მონიტორინგი.[51][79]

თერაპიები მტკიცებულებების გარეშე

ეგზემის მკურნალობისთვის ანტიჰისტამინური საშუალებების ეფექტიანობის მხარდამჭერი ობიექტური მტკიცებულებები არ არსებობს.[79] კლინიკურმა კვლევებმა ვერ გამოავლინა მკაფიო სარგებელი ან ქავილის დაქვეითება მიაწერა სედაციურ ეფექტებს, რაც აღინიშნა ანტიჰისტამინურების მაღალი დოზით გამოყენებისას.[159][160]

დამამშვიდებელი ანტიჰისტამინების ხანმოკლე კურსები შეიძლება სასარგებლო იყოს ეგზემის გამწვავებისთვის, რომელიც დაკავშირებულია ძლიერ ქავილთან და ძილის დარღვევასთან.[46]თუმცა, ეგზემის სიმპტომების სამკურნალოდ ანტიჰისტამინური საშუალებების რუტინული დანიშვნა რეკომენდებული არ არის.[46][51][79]

კოქრეინის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ არასაკმარისია მტკიცებულებები ეგზემის მკურნალობისთვის ლეიკოტრინის რეცეპტორის ანტაგონისტების შესაძლო სარგებლისა და ზიანის განსაზღვრისთვის.[161] მტკიცებულებებით არ გამოვლინდა სხვაობა მონტელუკასტსა და პლაცებოს შორის დაავადების სიმძიმის, ქავილის გაუმჯობესების და ტოპიკური კორტიკოსტეროიდების გამოყენების კუთხით..

გაწერილი სამოქმედო გეგმები

ეგზემით დაავადებული ბავშვების მშობლებისა და მეურვეებისთვის სასარგებლოა გაწერილი ინსტრუქციების კომპლექტის მიწოდება, რომელიც მოიცავს: კანის მოვლას, აბაზანის მიღების რეჟიმს და სხვა სტრატეგიას, რაც დაეხმარება მათ ბავშვის კანის დაავადების ეფექტურად მართვაში.

მკურნალობის გაწერილი გეგმა კლინიკაში არ უნდა ანაცვლებდეს პაციენტის განათლების პროცესს.[162] ბევრი მშობელი მადლიერია, რომ აქვს გაწერილი ინსტრუქცია, რასაც სახლში დაბრუნების შემდეგ, ექიმის მითითებების გათვალისწინებით გამოიყენებს ბავშვის მოვლისთვის.[163][164]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას