სალმონელოზი

არა-ტიფოიდურ სალმონელოზს იწვევს Salmonella enterica-ს ინფექცია და არა S Tuphi ან S paratyphi.

დიდ ბრიტანეთში ქვედა გასტროინტესტინური ტრაქტის მიკროფლორიდან ყველაზე ხშირად გამოიყოფა S Enteritidis.[12]Public Health England. Salmonella by serotype 2000 to 2010. Dec 2010 [internet publication]. https://www.gov.uk/government/publications/salmonella-by-serotype/salmonella-by-serotype-2000-to-2010 აშშ-ში ადამიანის ავადობის გამომწვევი ყველაზე გავცელებული სეროტიპებია S Enteritidis,S Typhimurium,s.Newport,s.Javiana,S I 4,5,12[9]Delahoy MJ, Shah HJ, Weller DL, et al. Preliminary incidence and trends of infections caused by pathogens transmitted commonly through food - foodborne diseases active surveillance network, 10 U.S. sites, 2022. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2023 Jun 30;72(26):701-6. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/72/wr/mm7226a1.htm?s_cid=mm7226a1_w http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37384552?tool=bestpractice.com ​

სალმონელას ინფექციები უმთავრესად ვითარდება დაბინძურებული საკვები პროდუქტების მიღების შედეგად, თუმცა მათი წყლით გადაცემაც შესაძლებელია. ხანდახან ინფექციის გავრცელება კვების ობიექტების თანამშრომლების მეშვეობითაც ხდება, ასევე მედიკამენტების/ხსნარების დაბინძურებაცაა აღწერილი.

მიკროორგანიზმებმა უნდა გაუძლონ დაბალ მჟავიანობას,რომელიც არსებობს კუჭის შიგთავსში სიმჟავიანობის დაქვეითებამ, რაც შეიძლება განვითარდეს ჩვილებში, პერნიციული ანემიის დროს, ან ანტაციდების გამოყენებისას, შეიძლება ინფექციის რისკი გაზარდოს. კუჭის გავლის შემდეგ მიკროორგანიზმები შეაღწევენ წვრილი(თეძოს) ნაწლავის დისტალური და კოლინჯის პროქსიმალური ნაწილის ლორწოვან გარსში. მასპინძლის ორგანიზმის საწყისი რეაქცია მოიცავს ნეიტროფილებით ინფილტრაციას, რასაც ლიმფოციტების და მაკროფაგების დამატება მოჰყვება.[35]Fierer J, Swancutt M. Non-typhoid Salmonella: a review. Curr Clin Top Infect Dis. 2000;20:134-57. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10943522?tool=bestpractice.com ამ ეტაპზე ხდება კლინიკური გამოვლინება, კერძოდ მუცელში სპაზმური ტკივილი და ფაღარათი.

კლინიკური გამოვლინებისთვის საჭიროა დაახლოებით 10⁶ მიკროორგანიზმის არსებობა.[36]Blaser MJ, Newman LS. A review of human salmonellosis: I. infective dose. Rev Infect Dis. 1982;4(6):1096-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6760337?tool=bestpractice.com ეს შეფასებები ეფუძნება კვლევებს,თუმცა ინტოქსიკაციური დოზა საკვებისმიერი ინფექციების აფეთქების დროს საკმაოდ დაბალია,რაც საფუძველს გვაზლევს ვიფიქროთ,რომ საკვები ოროდუქტების გადამზიდი საშუალებები იცავენ სალმონელას კუჭის წვენის ზემოქმედებისგან.[36]Blaser MJ, Newman LS. A review of human salmonellosis: I. infective dose. Rev Infect Dis. 1982;4(6):1096-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6760337?tool=bestpractice.com [37]Hennessy TW, Hedberg CW, Slutsker L, et al. A national outbreak of Salmonella enteritidis infections from ice cream. The investigation team. N Engl J Med. 1996 May 16;334(20):1281-6. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199605163342001 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8609944?tool=bestpractice.com რაც მეტია პერორალურად მიღებული მიკროორგანიზმების რაოდენობა, მით უფრო ნაკლები შეიძლება იყოს საინკუბაციო პერიოდი. მიკროორგანიზმების დიდი რაოდენობით მიღება შეიძლება ასევე დაკავშირებული იყოს დაავადების მძიმე ფორმის განვითარებასთან.[38]Mintz ED, Cartter ML, Hadler JL, et al. Dose-response effects in an outbreak of Salmonella enteritidis. Epidemiol Infect. 1994 Feb;112(1):13-23. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8119352?tool=bestpractice.com მიკროორგანიზმების მცირე რაოდენობამ( 10² -10³,) ასევე შეიძლება გამოიწვიოს დაავადება მაღალი მგრძნობელობის პაციენტებში. მაგალითად, კუჭში დაბალი pH-ის მქონე პაციენტებს (მიუხედავად იმისა, რომ მჟავიანობა არის მნიშვნელოვანი ბარიერი სალმონელის ინფექციებისთვის) შესაძლოა დაავადება ბაქტერიების მცირე რაოდენობის მოქმედების შედეგადაც განუვითარდეთ.[36]Blaser MJ, Newman LS. A review of human salmonellosis: I. infective dose. Rev Infect Dis. 1982;4(6):1096-106. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6760337?tool=bestpractice.com [39]Giannella RA, Broitman SA, Zamcheck N. Salmonella enteritis. I. Role of reduced gastric secretion in pathogenesis. Am J Dig Dis. 1971 Nov;16(11):1000-6. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4942816?tool=bestpractice.com [40]Cook GC. Infective gastroenteritis and its relationship to reduced gastric acidity. Scand J Gastroenterol Suppl. 1985;111:17-23. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3925541?tool=bestpractice.com

კაუფმანისა და უაიტის მოდიფიცირებული სქემა, რომლის მიხედვითაც სალმონელა კლასიფიცირდება[1]Kauffman F. The diagnosis of Salmonella types. Springfield, IL: Charles C Thomas; 1950.[2]Centers for Disease Control and Prevention. National enteric disease surveillance: Salmonella surveillance overview. Jul 2011 [internet publication]. https://www.cdc.gov/nationalsurveillance/pdfs/NationalSalmSurveillOverview_508.pdf ​​

სალმონელას სახეობების კლასიფიკაცია რთულია და ბევრი ცნობილი სახეობა,მათ შორის-Salmonella typhi და Salmonella choleraesuis მათ ანტიგენურ თვისებებზე დაფუძნებით აღარ ითვლება ტაქსონომიურად სწორ ფორმად.[3]Brenner FW, Villar RG, Angulo FJ, et al. Salmonella nomenclature. J Clin Microbiol. 2000 Jul;38(7):2465-7. https://journals.asm.org/doi/10.1128/jcm.38.7.2465-2467.2000 ამჟამად ითვლება,რომ genus Salmonella შედგება მხოლოდ 2 სახეობისგან Salmonella enterica და Salmonella bongori ადამიანის თითქმის ყველა ნაწლავური ინფექცია გამოწვეულია Salmonella enterika-ს სეროტიპებით.

S enterica მოიცავს 6 ქვესახეობას(I, II, IIIa [ყოფილი არიზონა], IIIb, IV და VI). ადამიანებში შემთხვევათა უმრავლესობა გამოწვეულია ინფექციის I ტიპის ქვესახეობით. აღსანიშნავია, რომ ყოფილი ქვესახეობა V ამჟამად ითვლება დამოუკიდებელ სახეობად - S bongori.

S enterica მოიცავს > 2500 სეროტიპს, რომელთა კლასიფიკაცია დამყარებულია კაუფმანისა და უაიტის მოდიფიცირებულ სქემაზე. ეს სეროტიპები განსხვავდება სომატურად 0 ანტიგენით,(ლიპოპოლისაქარიდები),კაფსულარული ანტიგენით(თუ ის არსებობს-Vi) და ფლაგერისებრი H ანტიგენით. მათი დასახელებები ხშირად ემთხვევა იმ ქალაქს, სადაც პირველად მოხდა შესაბამისი სეროტიპის აღწერა(მაგ. S Heidelberg). სხვა სეროტიპების დასახელება ფორმულით განისაზღვრება.

აღსანიშნავია, რომ სალმონელას სახელებში ხშირად უგვულვებელყოფილია სახეობის დასახელება და მის ნაცვლად გამოიყენება სეროვარიანტი (S Newport), თუმცა ოფიციალური დასახელება არის Salmonella enterica სეროტიპი Newport.