მიდგომა
გაურთულებელი წყლიანი დიარეას მკურნალობის ძირითად მიმართულებას წარმოადგენს სითხეები ორალური რეჰიდრატაციისთვის და სიმპტომების კონტროლი. ძირითადი ამოცანაა ჰიდრატაციის შენარჩუნება (ან დეჰიდრატირებული პაციენტების რეჰიდრატაცია) და ელექტროლიტების ჩანაცვლებითი თერაპია. ზოგჯერ, ნაჩვენებია ანტიმიკრობული ან სხვა სპეციფიური მკურნალობა.
შესაბამისი ანგარიშგებით შემდგომი ტრანსმისიის პრევენცია, სკრინინგი და ეპიდზედამხედველობა, და პაციენტის განათლება, ეპიდაფეთქების დროს ყველა ჩამოთვლილი ზომა მნიშვნელოვანია.
ღებინების საწინააღმდეგო საშუალებები არ არის ნაჩვენები ინფექციური დიარეისთვის, მაგრამ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ძლიერი ღებინების დროს, ორალური რეჰიდრატაციის გასაადვილებლად.[40]
ტოქსიკოლოგიურ ცენტრს დაუკავშირდით მაშინვე, როგორც კი ეჭვი გექნებათ მოწამვლაზე. არაინფექციური კვებითი მოწამვლის მართვა ამ თემის ფარგლებს სცილდება. მიმართეთ კონსულტანტს, რომელიც იცის მოწამლული პაციენტების მართვა.
იხილეთ ასევე, ბავშვებში ტოქსიკური ნივთიერების გადაყლაპვაა, ზღვის ტოქსინები (საქსიტოქსინი, ტეტროდოტოქსინი, კონოტოქსინი), ორგანოფოსფატით მოწამვლა.
მსუბუქი თუ საშუალო სიმძიმის დაავადება
მიმდინარეობა სრულდება თვითგანკურნებით. ნაჩვენებია მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის დეჰიდრატაციის და საგანგაშო ნიშნების ან სიმპტომების არარსებობისას, როგორიცაა განავალში სისხლი, მუცლის ძლიერი ტკივილი, ცხელება, და ექსტრა-გასტროინტესტინური გამოვლინები.
მართვის ძირითადი მიდგომა ორალური ხსნარებით რეჰიდრატაციაა. ორალური რეჰიდრატაცია მიიღწევა სუფთა სითხეების და ნატრიუმის და გლუკოზის შემცველი ხსნარების მიღებით. მარტივი ორალური რეჰიდრატაციის ხსნარი (ORS) შეიძლება შედგებოდეს 1 ჩაის კოვზი მარილისა და 4 ჩაის კოვზი შაქრისგან, რომელიც დაემატება 1 ლ წყალს. ორალური რეჰიდრატაციის ხსნარი ხელს უწყობს გლუკოზის, ნატრიუმის, და წყლის ერთდოულად გატარებას ნაწლავის ეპითელიუმის გასწვრივ, რაც შესაძლებელია ქოლერის შემთხვევაშიც. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს შემცირებული ოსმოლარობის რეჰიდრატაციის ორალურ ხსნარს, რომელიც შეიცავს ნატრიუმის ქლორიდს, გლუკოზას, კალიუმის ქლორიდს და ტრინატრიუმის ციტრატს.[40][50] თუ ტრინატრიუმის ციტრატი მიუწვდომელია, შეიძლება გამოყენებულ იქნას სტანდარტული პერორალური რეჰიდრატაციის ხსნარი.
ანტიდიარეული საშუალებების (მაგ., ლოპერამიდის, დიფენოქსილატი/ატროპინის) მნიშვნელობა მსუბუქიდან საშუალო სიმძიმის დიარეის მქონე პაციენტებში ჯერ განხილვის პროცესშია. ისინი შეიძლება შეთავაზებული იქნას პაციენტებისთვის, რომლებსაც დიარეა ხელს უშლის საქმიანობაში, ან მოგზაურთა დიარეის მქონე პაციენტებისთვის.[51][52]
აბსორბენტები (მაგ., ალუმინის ჰიდროქსიდი) ეხმარება პაციენტებს, გააკონტროლონ დეფეკაციის დრო, მაგრამ არ ცვლის დაავადების მიმდინარეობას, და არ ამცირებს სითხეების დაკარგვას. შეიძლება გამოყენებული იყოს ანტისეკრეტორული აგენტები (მაგ., ბისმუტი).[53] ადსორბენტებმა შეიძლება შეამცირონ ისეთი წამლების შეწოვა, როგორიცაა დიგოქსინი, კლინდამიცინი, ტეტრაციკლინები და პენიცილამინი.
მსუბუქ შემთხვევებში, ლოპერამიდი უსაფრთხო და ეფექტურია.[40] როდესაც ინვაზიურ პათოგენებზეა ეჭვი, ნაწლავის მოტორიკაზე მოქმედი დიარეის საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენებისგან ჩვეულებრივ თავი უნდა შევიკავოთ. Shigella ან Salmonella ორგანიზმებით გამოწვეული დიარეის საწინააღმდეგოდ დიფენოქსილატის /ატროპინის მიმღებ პაციენტებში პერისტალტიკის შემცირება შეიძლება ზიანის მომტანი იყოს. დიფენოქსილატი /ატროპინი არ უნდა იყოს გამოყენებული ინვაზიურ პათოგენზე ეჭვის მქონე პაციენტებთან.
ასეთ პაციენტებში ანტიბიოტიკები აუცილებელი არ არის.
მძიმე დაავადება
ძლიერი დეჰიდრატაციის ნიშნები და სიმპტომები, განავალში სისხლის აღმოჩენა, ლაბორატორიულ კვლევებში საგულისხმო დარღვევები და ექსტრაინტესტინური გამოვლინება მძიმე დაავადებაზე მიანიშნებს. საკვებით მძიმე მოწამვლის მქონე პაციენტები (განსაკუთრებით მაღალი რისკის მქონე პაციენტები, როგორიცაა ორსული ქალები და ასაკოვანი პირები) უნდა გადაიყვანონ საავადმყოფოში ინტრავენური ჰიდრატაციისთვის და ელექტროლიტების მჭიდრო მონიტორინგისთვის და სხვა ლაბორატორიული ტესტებისთვის, როგორც მითითებულია.
ინტრავენური რეჰიდრატაციისთვის გამოიყენება რინგერის ან ნორმალური ფიზიოლოგიური ხსნარი (ნატრიუმის ქლორიდი 0,9%). ორივე სითხე არსებითად იზოტონურია და აქვს სითხის შევსების სათანადო შესაძლებლობა. მიუხედავად იმისა, რომ ნებისმიერი სითხის დიდი ოდენობით მიცემისას შეინიშნება გარკვეული მეტაბოლური ცვლილებები, პრაქტიკული მიზნებისთვის და უმეტეს შემთხვევაში, ეს განსხვავებები კლინიკურად უმნიშვნელოა. სითხის მოცულობის აღდგენის მიზნით გამოყენებულ ფიზიოლოგიურ ხსნარსა და რინგერის ხსნარებს შორის არ არის გამოხატული სხვაობა ჰემოდინამიკურ ეფექტთან, ავადობასთან ან სიკვდილობასთან მიმართებით.[54]
ინტრავენური ხსნარების გამოყენება ნაჩვენებია პაციენტებთან, რომლებსაც ძლიერი დეჰიდრატაცია ან მძიმე ღებინება აღენიშნებათ. რეჰიდრატაცია ჩვეულებრივ შეიძლება ჩატარდეს სწრაფად, გართულებების გარეშე. ვინაიდან ფეკალიები ჩვეულებრივ შეიცავს 70 მმოლ/ლ კალიუმს, შეიძლება იყოს კალიუმის დანაკარგი და საჭირო გახდეს მისი შევსება.
დიფენოქსილატი /ატროპინი არ უნდა იყოს გამოყენებული ინვაზიურ პათოგენზე ეჭვის მქონე პაციენტებთან.
ემპირიული ანტიბიოტიკოთერაპია
ადგილობრივი მგრძნობელობის დადგენის მიზნით, სპეციფიური ანტიბიოტიკოთერაპია უნდა იქნას განხილული მიკრობიოლოგიის /ინფექციურ დაავადებათა ადგილობრივ სპეციალისტთან. ემპირიული მკურნალობის ეფექტურობაში დასარწმუნებლად, დაავადების მიმდინარეობა რეგულარულად უნდა მოწმდებოდეს.
ემპირიული ანტიბიოტიკოთერაპია ინიშნება მხოლოდ მაშინ, როდესაც კულტურის მიხედვით არსებობს ბაცილარული დიზენტერიის მტკიცებულება. არ არის რეკომენდებული ინდუსტრიულ ქვეყნებში, კულტურით დადასტურებული შიგელოზის, ან შიგელოზის ეპიდაფეთქების გამოხატული სურათის შემთხვევის გარდა.[40][55] კოქრენის ერთ მიმოხილვაში აღნიშნულია, რომ ანტიბიოტიკები ამცირებს დიარეის ხანგრძლივობას შიგელოზური დიზენტერიის მქონე პაციენტებში.[56]
დიზენტერიის არარსებობის შემთხვევაში, ანტიბიოტიკები არ უნდა გამოვიყენოთ, ვიდრე მიკრობიოლოგიური პასუხი არ დადასტურდება და შიგა ტოქსინის გამომმუშავებელი ენტეროჰემორაგიული ნაწლავური ჩხირი (მაგ., O157:H7) არ გამოირიცხება. ენტეროჰემორაგიული E coli-ის (შტამი O157) გამო დიზენტერიის მქონე პაციენტებში ანტიბიოტიკებმა შეიძლება გამოიწვიოს ან გააუარესოს ჰემოლიზურ-ურემიული სინდრომი (ჰუს) და, შესაბამისად, თავიდან უნდა იქნას აცილებული (თუ პაციენტი სეპტიური არ არის).[57][58]
ემპირიული ანტიბიოტიკოთერაპიის დაწყების შემთხვევაში, იგი უნდა იყოს კომპლექსური და უნდა მოქმედებდეს კლინიკურ სურათში მოსალოდნელ ყველა სავარაუდო პათოგენზე.
3 დღეზე მეტი დროის განმავლობაში ცხელებით, მუცლის ტკივილით, ღებინებით, თავის ტკივილით, ან მიალგიით მიმდინარე ფაღარათის (4-ზე მეტი დეფეკაცია დღეში) მქონე პაციენტებს მკურნალობა უნდა ჩაუტარდეთ ისეთი პრეპარატით, როგორიცაა ფტორქინოლონი, რომელიც ზემოქმედებს Shigella ორგანიზმზე. Shigella-ს ჯგუფის პათოგენების მკურნალობის რეჟიმების უმეტესობა არის ერთჯერადი დოზა ან მაქსიმუმ 3 დღე. იმუნოკომპრომისულ პაციენტებში შეიძლება საჭირო გახდეს უფრო აგრესიული და სპეციფიური ანტიმიკრობული აგენტები, და უფრო ხანგრძლივად. ფტორქინოლონები, მაგ. ციპროფლოქსაცინი, დაკავშირებულია მძიმე, ქმედუუნარობის გამომწვევ და პოტენციურად შეუქცევად გვერდით მოვლენებთან, როგორიცაა ტენდინიტი, მყესის გაგლეჯა, ართრალგია, ნეიროპათიები და კუნთოვანი ან ნერვული სისტემის სხვა ეფექტები.[59] აშშ-ის სურსათისა და წამლის სააგენტომ (FDA) გამოსცა გაფრთხილებები აორტის აშრევების, მძიმე ჰიპოგლიკემიის და ფსიქიური ჯანმრთელობის მხრივ არასასურველი ეფექტების გაზრდილი რისკის თაობაზე იმ პაციენტებში, რომლებიც იღებენ ფთორქინოლონებს.[60][61]
Shigella-ს ინფექციების დროს ანტიბიოტიკოთერაპიის რუტინულად დანიშვნა რეკომენდებული არ არის; ანტიბიოტიკოთერაპია ინიშნება კლინიკური ჩვენებების დროს ან როდესაც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ოფიციალური წარმომადგენლები ეპიდაფეთქების პირობებში რეკომენდაციას უწევენ მკურნალობას.[62]
Campylobacter-ის შემთხვევაში, თუ ანტიბიოტიკები ადრეულ ეტაპზე არ იქნა შეყვანილი (72 საათის განმავლობაში), მათ არანაირი ეფექტი არ ექნებათ. ამასთან ერთად, ხშირია Campylobacter-ის რეზისტენტობა ფთორქინოლონების მიმართ, ამიტომ ზოგადად უპირატესობას მაკროლიდებს (მაგ., აზიტრომიცინი, ერითრომიცინი) ანიჭებენ.[40][55] ფთორქინოლონები რეკომენდებულია მხოლოდ Campylobacter-ის ინფექციის დროს, როდესაც სხვა ჩვეულებრივ რეკომენდებული ანტიბიოტიკების გამოყენება შეუსაბამოდ მიიჩნევა.
ენტეროტოქსგენური E coli (ETEC) ინფექცია (მოგზაურთა დიარეა) უფრო ხშირად თვითშეზღუდულია, მაგრამ შეიძლება არსებობდეს ემპირიული ანტიბიოტიკოთერაპიის საჭიროება, მაგალითად, ფტორქინოლონებით. ანტიბიოტიკების გამოყენებაზე უნდა ვიფიქროთ მძიმე სიმპტომების დროს, ძირითადად, მაშინ, როდესაც პაციენტი კვლავ მოგზაურობს და შესაძლებელია ავადმყოფობის ხანგრძლივობის შემცირება.[52][63]
ამ ანტიბიოტიკებს არ აქვთ აქტივობა ანაერობების წინააღმდეგ. თუ დიარეით დაავადებული პაციენტის სავარაუდო მიზეზი სისხლის არარსებობის შემთხვევაში არის Clostridioides difficile (ადრე ცნობილი როგორც Clostridium difficile) ასოცირებული დიარეა ან ინტრააბდომინალური სეფსისი, მაშინ ანაერობებზე მოქმედი ემპირიული თერაპია (მაგ., მეტრონიდაზოლი, ამოქსიცილინი/კლავულანატი) უნდა დაინიშნოს.
მიზნობრივი ანტიმიკრობული თერაპია
ანტიმიკრობული საშუალებები კულტურის მგრძნობელობის მიხედვით უნდა შეირჩეს, თუ ჩატარებულია. როდესაც კონკრეტულ პათოგენზე ძლიერი ეჭვია ან კულტურულურად დადასტურებულია, მკურნალობა მიზანმიმართულად უნდა დაინიშნოს.
იხილეთ შიგელოზი (მკურნალობის ალგორითმი).
იხ სალმონელოზი (მკურნალობის ალგორითმი) (არატიფოიდური სალმონელა).
იხ საკვებით გამოწვეული E coli ინფექცია (მკურნალობის ალგორითმი).
იხ Campylobacter-ით გამოწვეული ინფექცია (მკურნალობის ალგორითმი).
იხ არაქოლერული ვიბრიონით გამოწვეული ინფექციები (მკურნალობის ალგორითმი).
S aureus ინფექცია, რომელიც იწვევს ენტეროტოქსინით ინდუცირებულ ღებინებას, როგორც წესი, თვითგანკურნებადია და საჭიროებს მხოლოდ მხარდამჭერ მკურნალობას. თუ ბაქტერიემიასთანაა ასოცირებული, რჩევისთვის უნდა მიმართოთ ინფექციური დაავადებების /მიკრობიოლოგიის სპეციალისტს.
Cystoisospora belli-ით (ყოფილი Isospora belli) გამოწვეული ინფექცია ჩვეულებრივ თვითგანკურნებადია იმუნოკომპეტენტურ პაციენტებში; თუმცა ზოგიერთ პაციენტში შეიძლება საჭირო გახდეს ანტიბიოტიკოთერაპია. იმუნოსუპრესიის მქონე პაციენტებთან რეკომენდირებულია ექსპერტის კონსულტაცია, რადგან ამ პაციენტებს შეიძლება დასჭირდეთ უფრო დიდი დოზები და უფრო ხანგრძლივი მკურნალობა.[64][65]
პაციენტებს, რომლებსაც აქვთ მიკროსპორიდია და იმუნოკომპრომეტირებული არიან, ჩვეულებრივ მკურნალობენ ალბენდაზოლით, მაგრამ შეიძლება საჭირო გახდეს კონსულტანტის დახმარება, რადგან ალბენდაზოლი ყველა სახეობას არ მკურნალობას.[66] იმუნოკომპეტენტურ პაციენტებს, როგორც წესი, არ ესაჭიროებათ მკურნალობა ანტიმიკრობული საშუალებებით.
ტრემატოდოზს ჩვეულებრივ მკურნალობენ პრაზიკვანტელით; თუმცა, უნდა მოიძიოთ კონსულტანტის მითითებები, რადგან დოზირება ჭიის სახეობის მიხედვით განსხვავებულია.[5] ტრიკლაბენდაზოლი რეკომენდირებულია Fasciola სახეობებისთვის; თუმცა, ის არ არის ხელმისაწვდომი ზოგიერთ ქვეყანაში. იხილეთ ასევე, შისტოსომოზი (მკურნალობის ალგორითმი).
ბოტულიზმი
საკვებისმიერი ბოტულიზმის მკურნალობა, კლინიკური ეჭვის შემთხვევაში, რეკომენდებულია წინასწარი დიაგნოზის დადგენისთანავე. ბოტულიზმი შეტყობინებადი დაავადებაა და, როგორც წესი, ანტიტოქსინი ხელმისაწვდომია მხოლოდ ადგილობრივი მარეგულირებელი ორგანოს/აშშ-ის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრების შუამავლობით.
აუცილებელია ანტიტოქსინის სწრაფი მიღება. იხ ბოტულიზმი (მკურნალობის ალგორითმი).
დამხმარე მოვლა ბოტულიზმის თერაპიის საფუძველია.[49] საეჭვო ან დადასტურებული ბოტულიზმის მქონე პაციენტებმა უნდა გაიარონ სასიცოცხლო მაჩვენებლების სრული შეფასება ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში. გარდა ამისა, უნდა შეფასდეს ხახის და ხველის რეფლექსების ადეკვატურობა, ოროფარინგული სეკრეციის კონტროლი, ჟანგბადის სატურაცია და ჩასუნთქვის ტევადობა. ფილტვების მექანიკური ვენტილაცია უნდა განიხილებოდეს ნებისმიერი პაციენტისთვის ზედა სასუნთქი გზების დაზიანების რისკის დროს (ხორხთან დაკავშირებული კუნთის დამბლის გამო) ან ფილტვის სასიცოცხლო ტევადობის შემცირების შემთხვევაში.
თუ საკვებთან ექსპოზიციიდან შედარებით ნაკლები დროა გასული, შეგვიძლია ვცადოთ კუჭის ლავაჟი მხოლოდ ასპირაციის პრევენციის მიზნით დაინტუბირებულ პაციენტში. თუ გაუვალობა არ ვლინდება, ოყნის გამოყენება შეგვიძლია კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში შეუწოველი ტოქსინების გამოდევნისთვის.
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას