ეპიდემიოლოგია
რიფტის ველის ცხელება პირველად აღმოუჩენილ იქნა კენიაში, რიფტის ხეობაში, მსხვილფეხა საქონელში 1910-იან წლებში, 1931 წელს მოხდა ვირუსის იდენტიფიკაცია.[4][5][11][12] მას შემდეგ ეპიდაფეთქებები სპორადულად ხდებოდა სუბსაჰარის აფრიკაში, მათ შორის სამხრეთ აფრიკაში 2010 წელს და მავრიტანიაში 2010, 2012, 2013-დან 2014, 2015 და 2020 წლებში.[13] 2000 წელს საუდის არაბეთსა და იემენში დაფიქსირდა ეპიდემია, რაც მიუთითებს, რომ გავრცელება შესაძლებელია აზიისა და ევროპის სხვა ნაწილებში, მაგრამ ამ მოვლენის შემდეგ არ დაფიქსირებულა ადამიანთა შემთხვევები და აღინიშნა პირუტყვის რამდენიმე სპორადული საეჭვო ინფექცია ამ რეგიონში. 2016 წელს, ეპიდემიები დაფიქსირდა ნიგერში (348 შემთხვევა და 33 სიკვდილი) და უგანდაში (3 დადასტურებული და 2 შესაძლო შემთხვევა); შემთხვევები გამოვლინდა რიფტის ველის ცხელების ვირუსის (RVFV) აშკარა არარსებობის შემდეგ გასული 48 წლის განმავლობაში. 2016 წლის ივლისში, პირველი იმპორტირებული შემთხვევა დაფიქსირდა ჩინეთში, მამაკაცში, რომელიც დაბრუნდა ანგოლადან.[14] ეპიდემია დაფიქსირდა კენიაში 2018 წლის ივნისში და 2020 წლის ნოემბერში და აღინიშნა დიდი რაოდენობით სიკვდილის და აბორტის შემთხვევები პირუტყვში, რაც შემაშფოთებელი იყო იმის გათვალისწინებით, რომ ამ რაიონებში მცხოვრებ ადამიანებში აღირიცხა მკვდარი და ავადმყოფი ცხოველების ხორცის მოხმარება.[15] ბოლო ეპიდაფეთქება დაფიქსირდა უგანდაში 2023 წლის იანვრიდან მარტამდე.[16]
2019 წლის იანვარში მაიოტში დაფიქსირდა ადამიანის ინფიცირების ხუთი დამოუკიდებელი შემთხვევა. მაიოტი არის ფრანგული არქიპელაგი ინდოეთის ოკეანეში, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აფრიკაში, მოზამბიკსა და მადაგასკარს შორის. 2018 წლის 22 ნოემბერსა და 2019 წლის მაისს შორის დაფიქსირდა 129 დადასტურებული შემთხვევა.[17] 2019 წლის ოქტომბერში, სუდანში, წითელი ზღვის შტატში დაფიქსირდა 47 საეჭვო შემთხვევა.[18] ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში რიფტის ველის ცხელების ეპიდემიოლოგიის ერთმა სისტემატურმა მიმოხილვამ დაადასტურა, რომ ეპიდემიები ყოველწლიურად მეტად შემთვევითი, ხშირი და მეტად გამოვლენილი ხდება ახალ ადგილებში.[10] ფაქტობრივად, 2016 წლიდან აღმოსავლეთ აფრიკაში ადამიანების შემთხვევები ყოველწლიურად ვლინდება და კვლავ რჩება ინციდენტობის შესახებ მონაცემების ნაკლებობა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ერთიანი ჯანმრთელობის ინიციატივად, რომელიც ავრცელებს ინფორმაციას ადამიანებში რისკის შესახებ. WHO: One Health Opens in new window მოსალოდნელია, რომ კლიმატის ცვლილების გავლენა გააძლიერებს არბოვირუსებს, როგორიცაა რიფტის ველის ცხელების ვირუსი და შესაძლოა ტვირთი გადანაცვლდეს მალარიიდან, რადგან არბოვირუსის ვექტორებისთვის უფრო ხელსაყრელია თბილი ტემპერატურა.[19]
პირუტყვისა და ადამიანის ინფექციები სივრცით არის კორელაციაში, რადგან ვირუსის გამრავლება, როგორც ვარაუდობენ, ხდება ამ შინაურ ცხოველებში, ადამიანებზე გადაცემის დაწყებამდე. მნიშვნელოვანია რიფტის ველის ცხელების გათვალისწინება დიფერენციული დიაგნოზის დროს არასპეციფიკური ცხელების შემთხვევაში. სამედიცინო დახმარების პროვაიდერი არ უნდა დაეყრდნოს ენდემურ რეგიონებში ავადმყოფ პირუტყვთან ექსპოზიციის დადასტურებას, ვინაიდან ზრდასრულ პირუტყვს (პირველ რიგში დაკლულ და მოხმარებულ ცხოველებს) ხშირად არ აღენიშნებათ თვალსაჩინო ინფექციები და პირუტყვის აქტიური მეთვალყურეობა შეზღუდულია. პირუტყვში კლინიკური ნიშნების ამოცნობა კიდევ უფრო რთულდება ჯგუფური იმუნიტეტის ეფექტით და სხვა საერთო ინფექციებით, რომლებიც კლინიკურად რიფტის ველის ცხელებას ჰგავს. რიფტის ველის ცხელება ასევე შეიძლება გადაეცეს ფეხსახსრიანების ვექტორების ფართო სპექტრს და ამ ვექტორებთან ექსპოზიცია თითქმის ყველგან არის ენდემურ რეგიონებში. მიუხედავად ამისა, მეტაანალიზით დადასტურებული რიფტის ველის ცხელების ადამიანური რისკ-ფაქტორები მოიცავს დაკვლას, პირუტყვის დაბადებას, აბორტის ქსოვილების განდევნას, შინაური ცხოველების სახლში შეფარებას, რძის წველას და ნედლი რძის მოხმარებას. თუმცა, რიფტის ველის ცხელების ენდემური ინციდენტობის მონაცემების შესახებ მონაცემები არასაკმარისია და ამ რისკ-ფაქტორების დამაბნეველი აღქმა იკვეთება, რადგან რიფტის ველის ცხელება ძირითადად შესწავლილია სუბ-საჰარის აფრიკის სოფლებში, სადაც ადამიანების 80%-ზე მეტი პირუტყვს სახლში ზრდის. კენიის ურბანულ რაიონებში ჩატარებულმა ერთმა კვლევამ ხაზგასმით გამოავლინა ექსპოზიციის პოტენციური რისკი ნედლი რძის მოხმარებისას, პირუტყვის არ ყოლის შემთხვევაში.[20] არასოდეს ყოფილა გამოვლენილი რიფტის ველის ცხელების ურბანული ეპიდაფეთქება, რომელიც გამოწვეულია ურბანული გადაცემის ციკლით, მაგრამ ენდემური ტერიტორიების ურბანულ რაიონებს გააჩნიათ ყველა ხელმისაწვდომი მასპინძელი და ვექტორებს შეიძლება ჰქონდეთ უპირატესობა ამ გარემოზე. მას შემდეგ, რაც რიფტის ველის ცხელება ახალ ზონაში შედის, ის შეიძლება დარჩეს Aedesspp-ის მეშვეობით. კოღოს ვექტორები, რომლებსაც შეუძლიათ ვერტიკალური გადაცემა, დებენ ინფიცირებულ კვერცხებს, რომლებსაც შეუძლიათ დიდი ხნის განმავლობაში უმოქმედო (მძინარე) მდგომარეობაში ყოფნა წყალდიდობის მოლოდინში. ამრიგად, ყველა ზონას, სადაც ადრე გამოვლინდა რიფტის ველის ცხელების ვირუსი, შეიძლება ჰქონდეს მუდმივი დაბალი დონის გადაცემა ვექტორებში, პირუტყვში ან თუნდაც ადამიანებში. მთლიანობაში, რიფტის ველის ცხელების ვირუსის ეპიდემიოლოგია უნდა ჩაითვალოს დინამიურად და კონკრეტულ ადგილას ადამიანზე გადაცემის რისკი უნდა იყოს ინტერპრეტირებული ხელმისაწვდომი დიაგნოსტიკის, აქტიური მეთვალყურეობის მცდელობების და ადამიანებში და პირუტყვში ჯოგური იმუნიტეტის შესახებ არსებული უახლესი მონაცემების კონტექსტში.
[Figure caption and citation for the preceding image starts]: 1999-2021 წლების ეპოქაში RVFV ინფექციის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ქვეყნების რეგიონალური რუკა კვლევების შედეგებზე დაყრდნობით სისტემურ მიმოხილვაში მოხვდა.გერკენი და სხვ. 2022, PLOS მივიწყებული ტროპიკული დაავადებები, CC-BY 4.0; გამოიყენება ნებართვით [Citation ends].
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას