მკურნალობის ალგორითმი

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება

მიმდინარე

ყაბზობით წარმართული

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მეტეორიზმი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

განიხილე – საფაღარათო საშუალება

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
განიხილე – 

საფაღარათო საშუალება

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია ვარაუდობს, რომ პოლიეთილენ გლიკოლი (PEG) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციფიკური სიმპტომების შესამსუბუქებლად, ან როგორც დამხმარე თერაპია ყაბზობით IBS-ის სამკურნალოდ (IBS-C).[78] გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები ეწინააღმდეგება ამას, თუმცა მოჰყავს მტკიცებულების ნაკლებობა იმისა, რომ PEG ამსუბუქებს მუცლის ტკივილს და, შესაბამისად, გლობალურ სიმპტომებს, პაციენტებში IBS-C.[39] ამიტომ ისინი გვირჩევენ არ გამოვიყენოთ მარტო PEG გლობალური IBS-C სიმპტომების სამკურნალოდ, თუმცა ისინი აღიარებენ, რომ კლინიცისტებს შეუძლიათ გამოიყენონ PEG როგორც შეკრულობის პირველი რიგის მკურნალობა IBS-ში, მისი დაბალი ფასისა და ხელმისაწვდომობის გათვალისწინებით.[39]

მე-2 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
მე-2 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.​[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მეტეორიზმი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – სეკრეტაგოგები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
პლიუს – 

სეკრეტაგოგები

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ლუბიპროსტონი, ლინაკლოტიდი, პლეკანატიდი ან ტენაპანორი არის სეკრეტოგოგები, რომლებიც რეკომენდებულია მუდმივი ყაბზობის მქონე პაციენტებისთვის, საწყისი საფაღარათო საშუალებებით მკურნალობის მიუხედავად.[39]​[53][78]

ერთმა სისტემატურმა მიმოხილვამ და ქსელის მეტა-ანალიზმა, რომელიც შეისწავლა ამ სეკრეტოგოგების ფარდობითი ეფექტურობა 18 რანდომიზებულ კონტროლირებად კვლევაში, დაადგინა, რომ ისინი ყველა აღემატებოდა პლაცებოს.[79] ლინაკლოტიდი ყველაზე ეფექტური იყო ყაბზობის მოსახსნელად; პლეკანატიდი ყველაზე უსაფრთხო იყო.[79] აანალიზებს 12 კვირიან ვადაში მოპოვებულ მონაცემებს; გრძელვადიანი ეფექტები უცნობია.

ლინაკლოტიდი და პლეკანატიდი არის მინიმალურად შეწოვადი 14-ამინომჟავის პეპტიდები, რომლებიც აკავშირებენ და ააქტიურებენ გუანილატციკლაზა C რეცეპტორს ენტეროციტის მინისებურ ზედაპირზე. ეს იწვევს ციკლური გუანოზინ მონოფოსფატის (cGMP) დონის მატებას, რომელიც მეორადი მესენჯერია, და აძლიერებს ნაწლავში სითხის გამოყოფას.[80] პლეკანატიდი და ლინაკლოტიდი შედარებით ეფექტური, უსაფრთხოა და კარგად გადაიტანება.[39][81] დიარეა ორივე ამ მედიკამენტის საერთო გვერდითი მოვლენაა.[53]

მკურნალობა ლუბიპროსტონით, ქლორიდის არხის 2 (CIC2) აქტივატორი, არის ალტერნატივა იმ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ყაბზობა უპირატესად IBS, რომლებიც ვერ იტანენ საფაღარათო ან განავლის დამარბილებელ საშუალებებს, ან რომლებშიც ისინი არაეფექტურია.[39][82][83]​ ლუბიპროსტონი დამტკიცებულია აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA) მიერ ყაბზობით მიმდინარე IBS-ის სამკურნალოდ მხოლოდ ≥18 წელზე უფროსი ასაკის ქალებში. ფაღარათი ლუბიპროსტონის ნაკლებად გავრცელებული გვერდითი ეფექტია, სხვა სეკრეტოგოგებთან შედარებით; თუმცა, პაციენტებს უნდა მიეწოდოთ ინფორმაცია, რომ გულისრევა ასევე ხშირი გვერდითი მოვლენაა.[53]

Tenapanor, ნატრიუმ-პროტონის გადამცვლელის NHE3 ინჰიბიტორი, კიდევ ერთი ალტერნატივაა. ეფექტურია ყაბზობისა და IBS-ის სხვა გლობალური სიმპტომებისთვის, როგორიცაა შებერილობა. როგორც ლინაკლოტიდისა და პლეკანატიდის შემთხვევაში, დიარეა გვერდითი მოვლენაა.[53]

პირველადი პარამეტრები

ლუბიპროსტონი: ქალები: 8 მიკროგრამი პერორალურად, დღეში ორჯერ

ან

ლინაკლოტიდი: 290 მიკროგრამი პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

პლეკანატიდი: 3 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ

ან

ტენაპანორი: 50 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

მე-3 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
მე-3 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მეტეორიზმი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

განიხილე – საფაღარათო საშუალება

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
განიხილე – 

საფაღარათო საშუალება

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ამერიკული გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია ვარაუდობს, რომ პოლიეთილენ გლიკოლი (PEG) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციფიკური სიმპტომების შესამსუბუქებლად, ან როგორც დამხმარე თერაპია ყაბზობით IBS-ის სიმპტომების სამკურნალოდ (IBS-C).[78] თუმცა გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის (ACG) გაიდლაინები ამას ეწინააღმდეგება, მტკიცებულების დაბალი სარწმუნეობის გამო, რომ PEG ამსუბუქებს მუცლის ტკივილს და, შესაბამისად, გლობალურ სიმპტომებს, პაციენტებში IBS-C.[39] ამიტომ ისინი გვირჩევენ არ გამოვიყენოთ მარტო PEG გლობალური IBS-C სიმპტომების სამკურნალოდ, თუმცა ისინი აღიარებენ, რომ კლინიცისტებს შეუძლიათ გამოიყენონ PEG როგორც შეკრულობის პირველი რიგის მკურნალობა IBS-ში, მისი დაბალი ფასისა და ხელმისაწვდომობის გათვალისწინებით.[39]

პლიუს – სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
პლიუს – 

სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

სპაზმოლიზური საშუალებები შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ ტკივილი ან შებერილობა.[34][87] ისინი მოქმედებენ გლუვი კუნთების მოდუნების გზით, რითაც ამცირებენ ნაწლავის მოძრაობას. Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ დაადგინა, რომ პაციენტები, რომლებიც იღებენ სპაზმოლიტიკებს, აღენიშნებათ მნიშვნელოვნად უფრო დიდი გაუმჯობესება როგორც მუცლის ტკივილის, ასევე გლობალური IBS სიმპტომების დროს.[76] ინდივიდუალური ანტისპაზმური საშუალებების ეფექტის ინტერპრეტაცია რთული იყო, 12 სხვადასხვა პრეპარატის ჩართვისა და თითოეული წამლისთვის შეფასებული კვლევების მცირე რაოდენობის გამო. ასევე იყო მნიშვნელოვანი ცვალებადობა კვლევებს შორის დიაგნოსტიკურ და ჩართვის კრიტერიუმებთან, დოზირების რეჟიმთან და კვლევის საბოლოო შედეგებთან დაკავშირებით.[87]

მაღალი ხარისხის მტკიცებულებების არარსებობის გამო, გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის (ACG) გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას, რომლებიც ამჟამად ხელმისაწვდომია აშშ-ში გლობალური IBS სიმპტომების სამკურნალოდ (დიციკლომინი და ჰიოსციამინი). ისინი აღიარებენ, რომ არსებობს უფრო სარწმუნო მონაცემები, რომლებიც მხარს უჭერენ ალტერნატიული ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას საერთაშორისო დონეზე.[39] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA) განსხვავდება თავისი მითითებით და რეკომენდაციას უწევს ჰიოსციამინს და დიციკლომინს.[78][87]

ყველა სპაზმოლიზური აგენტი არ არის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი; მაგალითად, არა-ანტიქოლინერგული მებევერინი და ალვერინი არ არის დამტკიცებული აშშ-ში გამოსაყენებლად. მებევერინს და ალვერინს სავარაუდოდ ანტიქოლინერგული საშუალებების მსგავსი ეფექტურობა აქვს გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სამართავად.

პიტნის ზეთს აქვს ანტისპაზმური თვისებები და რეკომენდებულია როგორც ACG, ასევე AGA-ს მიერ გლობალური IBS სიმპტომების შესამსუბუქებლად.[39]​​[78][87]​​ ის ხელმისაწვდომია წვეთების ან ნაწლავში დაფარული მდგრადი გამოთავისუფლების ტაბლეტების სახით. მტკიცებულება არაერთგვაროვანია. ერთი მეტა-ანალიზის თანახმად, პიტნის ზეთი ამცირებს მუცლის ტკივილს და გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სიმპტომებს, შედარებით პლაცებოსთან.[97] თუმცა, შემდგომი რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევით (რომელშიც მარეგულირებელი სააგენტოს მიერ რეკომენდებული შედეგები იყო გამოკვლეული) პიტნის ზეთს არ აღმოაჩნდა მუცლის ტკივილის ან ზოგადი სიმპტომების შემამსუბუქებელი მნიშვნელოვანი ეფექტი.[98]

პირველადი პარამეტრები

დიციკლოვერინი: 10-20 მგ პერორალურად დღეში სამჯერ საჭიროებისამებრ

ან

ჰიოსციამინი: 0.125დან - 0.25 მგ პერორალურად/ენისქვეშ დღეში სამ-ოთხჯერ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 1.5 მგ/დღეში

ან

პიტნის ზეთი: იხილეთ ლიტერატურა დოზირებასთან დაკავშირებით.

მე-2 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
მე-2 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდეპრესანტი

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
პლიუს – 

ანტიდეპრესანტი

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

თუ ტკივილი გრძელდება ანტისპაზმური საშუალებების მიუხედავად, ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (TCA), როგორიცაა ამიტრიპტილინი, ნორტრიპტილინი ან დეზიპრამინი, რომელიც გამოიყენება ნაწლავ-ტვინის ნეირომოდულატორის სახით, შეიძლება სასარგებლო იყოს.[39]​​​[78][87][99]​​​ ითვლება, რომ TCA აუმჯობესებს ვისცერალურ და ცენტრალურ ტკივილს ნორადრენალინისა და დოფამინერგული რეცეპტორების მოქმედებით. მათ ასევე შეუძლიათ გააუმჯობესონ მუცლის ტკივილი მათი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო. უფრო მაღალი დოზებით მათ შეუძლიათ შეანელონ კუჭ-ნაწლავის პერისტალტიკა, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს გადაუდებელი და დიარეის მქონე პაციენტებში, მაგრამ პოტენციურად პრობლემური შეკრულობის მქონე პაციენტებში. მეორადი ამინის TCA-ები (მაგ., დეზიპრამინი და ნორტრიპტილინი) შეიძლება უკეთესად გადაიტანონ პაციენტებში ყაბზობით დომინანტური IBS-ით მათი დაბალი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო.[78][87]​ მნიშვნელოვანი გვერდითი მოვლენები მოიცავს პირის და თვალების სიმშრალეს , შარდის შეკავებას, გულის არითმიას, სედაციას და ყაბზობას, ამიტომ საჭიროა პაციენტის ფრთხილად შერჩევა.[39][87] TCA-ების სასარგებლო ეფექტები IBS სიმპტომებზე, როგორც ჩანს, დამოუკიდებელია დეპრესიაზე ზემოქმედებისგან და შესაძლოა რამდენიმე კვირა დასჭირდეს.[87]

სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები (SSRIs) არ არის რეკომენდებული აშშ-ს გაიდლაინებში, მაღალი ხარისხის მტკიცებულების ნაკლებობის გამო, რომ ისინი მნიშვნელოვნად აუმჯობესებენ გლობალურ სიმპტომებს ან მუცლის ტკივილს IBS-ის მქონე პაციენტებში.[39][87]​ ერთ მეტა-ანალიზში, ანტიდეპრესანტების კლასის ქვეჯგუფის ანალიზმა არ გამოავლინა მნიშვნელოვანი სარგებელი SSRI-სგან IBS და მუცლის ტკივილის მქონე პაციენტებში; როგორც ჩანს, სასარგებლო ეფექტი მუცლის ტკივილზე შემოიფარგლება მხოლოდ TCA-ებით.[100] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაციის გაიდლაინები აღნიშნავენ, რომ ზოგიერთ პაციენტში, თუმცა, SSRI-ებმა შეიძლება გააუმჯობესონ IBS-ის საერთო სიმპტომებისა და კეთილდღეობის აღქმა კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების, განწყობისა და ექსტრაინტესტინალური სიმპტომების გაუმჯობესებით.[87] გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები განსხვავდება აშშ-ს გაიდლაინებისგან, რომლებიც გვირჩევენ, რომ SSRI-ები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც TCA-ის ალტერნატივა IBS-ის გლობალური სიმპტომების სამკურნალოდ.[53]

მკურნალობა უნდა დაიწყოს დაბალი დოზებით და თანდათან მოხდეს ტიტრაცია რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.

პირველადი პარამეტრები

ამიტრიპტილინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

ან

ნორტრიპტილინი: 10-25 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზის გაზრდა თანდათანობით პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 75 მგ/დღეში

ან

დესიპრამინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

მეორეული ვარიანტები

პაროქსეტინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

ციტალოპრამი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

პლიუს – სეკრეტაგოგები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
პლიუს – 

სეკრეტაგოგები

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ლუბიპროსტონი, ლინაკლოტიდი, პლეკანატიდი ან ტენაპანორი არის სეკრეტოგოგები, რომლებიც რეკომენდებულია მუდმივი ყაბზობის მქონე პაციენტებისთვის, საწყისი საფაღარათო საშუალებებით მკურნალობის მიუხედავად.[39]​[53][78]

ერთმა სისტემატურმა მიმოხილვამ და ქსელის მეტა-ანალიზმა, რომელიც შეისწავლა ამ სეკრეტოგოგების ფარდობითი ეფექტურობა 18 რანდომიზებულ კონტროლირებად კვლევაში, დაადგინა, რომ ისინი ყველა აღემატებოდა პლაცებოს.[79] ლინაკლოტიდი ყველაზე ეფექტური იყო ყაბზობის მოსახსნელად; პლეკანატიდი ყველაზე უსაფრთხო იყო.[79] აანალიზებს 12 კვირიან ვადაში მოპოვებულ მონაცემებს; გრძელვადიანი ეფექტები უცნობია.

ლინაკლოტიდი და პლეკანატიდი არის მინიმალურად შეწოვადი 14-ამინომჟავის პეპტიდები, რომლებიც აკავშირებენ და ააქტიურებენ გუანილატციკლაზა C რეცეპტორს ენტეროციტის მინისებურ ზედაპირზე. ეს იწვევს ციკლური გუანოზინ მონოფოსფატის (cGMP) დონის მატებას, რომელიც მეორადი მესენჯერია, და აძლიერებს ნაწლავში სითხის გამოყოფას.[80] პლეკანატიდი და ლინაკლოტიდი შედარებით ეფექტური, უსაფრთხოა და კარგად გადაიტანება.[39][81] დიარეა ორივე ამ მედიკამენტის საერთო გვერდითი მოვლენაა.[53]

მკურნალობა ლუბიპროსტონით, ქლორიდის არხის 2 (CIC2) აქტივატორი, არის ალტერნატივა იმ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ყაბზობა უპირატესად IBS, რომლებიც ვერ იტანენ საფაღარათო ან განავლის დამარბილებელ საშუალებებს, ან რომლებშიც ისინი არაეფექტურია.[39][82][83]​ ლუბიპროსტონი დამტკიცებულია აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA) მიერ ყაბზობით მიმდინარე IBS-ის სამკურნალოდ მხოლოდ ≥18 წელზე უფროსი ასაკის ქალებში. ფაღარათი ლუბიპროსტონის ნაკლებად გავრცელებული გვერდითი ეფექტია, სხვა სეკრეტოგოგებთან შედარებით; თუმცა, პაციენტებს უნდა მიეწოდოთ ინფორმაცია, რომ გულისრევა ასევე ხშირი გვერდითი მოვლენაა.[53]

Tenapanor, ნატრიუმ-პროტონის გადამცვლელის NHE3 ინჰიბიტორი, კიდევ ერთი ალტერნატივაა. ეფექტურია ყაბზობისა და IBS-ის სხვა გლობალური სიმპტომებისთვის, როგორიცაა შებერილობა. როგორც ლინაკლოტიდისა და პლეკანატიდის შემთხვევაში, დიარეა გვერდითი მოვლენაა.[53]

პირველადი პარამეტრები

ლუბიპროსტონი: ქალები: 8 მიკროგრამი პერორალურად, დღეში ორჯერ

ან

ლინაკლოტიდი: 290 მიკროგრამი პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

პლეკანატიდი: 3 მგ პერორალურად, დღეში ერთხელ

ან

ტენაპანორი: 50 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

განიხილე – ფსიქოლოგიური თერაპიები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
განიხილე – 

ფსიქოლოგიური თერაპიები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

პაციენტებს, რომლებიც არ რეაგირებენ ფარმაკოლოგიურ მკურნალობაზე, შეიძლება დასჭირდეთ მიმართვა უფრო ინტენსიური ფსიქოლოგიური მკურნალობისა და დახმარებისთვის.[34] IBS-სთვის ფსიქოლოგიური თერაპიის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ თერაპიის რამდენიმე ტიპი უფრო ეფექტური იყო, ვიდრე საკონტროლო ინტერვენციები. თუმცა, ყველაზე დამაჯერებელი მტკიცებულება, რომელიც დაფუძნებულია კვლევების რაოდენობაზე და გრძელვადიან შედეგებზე, იყო IBS-სპეციფიკური კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) და ნაწლავის მიმართული ჰიპნოთერაპია.[101] ორივე რეკომენდირებულია აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებში; გაერთიანებული სამეფოს ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების გაიდლაინები განსაზღვრავს მათ როლს, როდესაც სიმპტომები არ გაუმჯობესდა ფარმაკოლოგიური მკურნალობის 12 თვის შემდეგ, მაშინ როდესაც გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ მათ გამოყენებას სხვა IBS თერაპიასთან ერთად პაციენტებისთვის, რომლებიც ემოციურად სტაბილურები არიან, მაგრამ ავლენენ კოგნიტურ უნარებს. - IBS-ის ეფექტური მძღოლები.[34][39]​

ტკივილთან დაკავშირებული სიმპტომების მქონე პაციენტებისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ტკივილის სპეციალისტთან ან კლინიკაში გადაგზავნა.

მე-3 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
მე-3 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდეპრესანტი

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
პლიუს – 

ანტიდეპრესანტი

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

თუ ტკივილი გრძელდება ანტისპაზმური საშუალებების მიუხედავად, ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (TCA), როგორიცაა ამიტრიპტილინი, ნორტრიპტილინი ან დეზიპრამინი, რომელიც გამოიყენება ნაწლავ-ტვინის ნეირომოდულატორის სახით, შეიძლება სასარგებლო იყოს.[39][78]​​​​[87]​​​​[99]​​ ითვლება, რომ TCA აუმჯობესებს ვისცერალურ და ცენტრალურ ტკივილს ნორადრენალინისა და დოფამინერგული რეცეპტორების მოქმედებით. მათ ასევე შეუძლიათ გააუმჯობესონ მუცლის ტკივილი მათი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო. უფრო მაღალი დოზებით მათ შეუძლიათ შეანელონ კუჭ-ნაწლავის პერისტალტიკა, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს გადაუდებელი და დიარეის მქონე პაციენტებში, მაგრამ პოტენციურად პრობლემური შეკრულობის მქონე პაციენტებში. მეორადი ამინის TCA-ები (მაგ., დეზიპრამინი და ნორტრიპტილინი) შეიძლება უკეთესად გადაიტანონ პაციენტებში ყაბზობით დომინანტური IBS-ით მათი დაბალი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო.[78][87]​ მნიშვნელოვანი გვერდითი მოვლენები მოიცავს პირის და თვალების სიმშრალეს , შარდის შეკავებას, გულის არითმიას, სედაციას და ყაბზობას, ამიტომ საჭიროა პაციენტის ფრთხილად შერჩევა.[39][87] TCA-ების სასარგებლო ეფექტები IBS სიმპტომებზე, როგორც ჩანს, დამოუკიდებელია დეპრესიაზე ზემოქმედებისგან და შესაძლოა რამდენიმე კვირა დასჭირდეს.[87]

სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები (SSRIs) არ არის რეკომენდებული აშშ-ს გაიდლაინებში, მაღალი ხარისხის მტკიცებულების ნაკლებობის გამო, რომ ისინი მნიშვნელოვნად აუმჯობესებენ გლობალურ სიმპტომებს ან მუცლის ტკივილს IBS-ის მქონე პაციენტებში.[39][87]​ ერთ მეტა-ანალიზში, ანტიდეპრესანტების კლასის ქვეჯგუფის ანალიზმა არ გამოავლინა მნიშვნელოვანი სარგებელი SSRI-სგან IBS და მუცლის ტკივილის მქონე პაციენტებში; როგორც ჩანს, სასარგებლო ეფექტი მუცლის ტკივილზე შემოიფარგლება მხოლოდ TCA-ებით.[100] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაციის გაიდლაინები აღნიშნავენ, რომ ზოგიერთ პაციენტში, თუმცა, SSRI-ებმა შეიძლება გააუმჯობესონ IBS-ის საერთო სიმპტომებისა და კეთილდღეობის აღქმა კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების, განწყობისა და ექსტრაინტესტინალური სიმპტომების გაუმჯობესებით.[87] გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები განსხვავდება აშშ-ს გაიდლაინებისგან, რომლებიც გვირჩევენ, რომ SSRI-ები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც TCA-ის ალტერნატივა IBS-ის გლობალური სიმპტომების სამკურნალოდ.[53]

მკურნალობა უნდა დაიწყოს დაბალი დოზებით და თანდათან მოხდეს ტიტრაცია რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.

პირველადი პარამეტრები

ამიტრიპტილინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

ან

ნორტრიპტილინი: 10-25 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზის გაზრდა თანდათანობით პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 75 მგ/დღეში

ან

დესიპრამინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

მეორეული ვარიანტები

პაროქსეტინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

ციტალოპრამი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

განიხილე – ფსიქოლოგიური თერაპიები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობით წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილით ან შებერილობის დროს
განიხილე – 

ფსიქოლოგიური თერაპიები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

პაციენტებს, რომლებიც არ რეაგირებენ ფარმაკოლოგიურ მკურნალობაზე, შეიძლება დასჭირდეთ მიმართვა უფრო ინტენსიური ფსიქოლოგიური მკურნალობისა და დახმარებისთვის.[34] IBS-სთვის ფსიქოლოგიური თერაპიის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ თერაპიის რამდენიმე ტიპი უფრო ეფექტური იყო, ვიდრე საკონტროლო ინტერვენციები. თუმცა, ყველაზე დამაჯერებელი მტკიცებულება, რომელიც დაფუძნებულია კვლევების რაოდენობაზე და გრძელვადიან შედეგებზე, იყო IBS-სპეციფიკური კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) და ნაწლავის მიმართული ჰიპნოთერაპია.[101] ორივე რეკომენდირებულია აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებში; გაერთიანებული სამეფოს ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების გაიდლაინები განსაზღვრავს მათ როლს, როდესაც სიმპტომები არ გაუმჯობესდა ფარმაკოლოგიური მკურნალობის 12 თვის შემდეგ, მაშინ როდესაც გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ მათ გამოყენებას სხვა IBS თერაპიასთან ერთად პაციენტებისთვის, რომლებიც ემოციურად სტაბილურები არიან, მაგრამ ავლენენ კოგნიტურ უნარებს. - IBS-ის ეფექტური მძღოლები.[34][39]​

ტკივილთან დაკავშირებული სიმპტომების მქონე პაციენტებისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ტკივილის სპეციალისტთან ან კლინიკაში გადაგზავნა.

დიარეათი წარმართული

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მეტეორიზმი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდიარეული

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
პლიუს – 

ანტიდიარეული

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ლოპერამიდი და ოპიოიდური აგონისტები/ანტაგონისტები (მაგ., ელუქსადოლინი) სხვადასხვანაირად რეკომენდებულია დიარეით უპირატესი IBS (IBS-D) მქონე პაციენტებისთვის.[34][39][87]

ლოპერამიდი არის სინთეზური პერიფერიული ოპიოიდური აგონისტი. ის აფერხებს პერისტალტიკას და ანტისეკრეტორულ აქტივობას და ახანგრძლივებს ნაწლავის ტრანზიტის დროს ჰემატოენცეფალურ ბარიერში შეზღუდული შეღწევას.[87] გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯი (ACG) და ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA) ორივე აღნიშნავს, რომ ლოპერამიდი აუმჯობესებს დიარეას, მაგრამ არა გლობალურ IBS სიმპტომებს.[39][87]

ელუქსადოლინი არის მინიმალურად აბსორბირებული ოპიოიდური რეცეპტორების აგონისტი და ანტაგონისტი, რომელიც შემუშავებულია მუცლის ტკივილისა და დიარეის შესამცირებლად პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ IBS-D, ყაბზობის გვერდითი ეფექტების გარეშე.[88] კვლევებში მან აჩვენა მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება განავლის თანმიმდევრულობასა და აქტუალურობაში, მაგრამ ნაკლები ეფექტი მუცლის ტკივილზე. ამიტომ ის შეიძლება იყოს უფრო სასარგებლო პაციენტებში IBS-D-ით უპირატესი და პრობლემური დიარეით, ვიდრე მათში, რომლებსაც აქვთ უპირატესი ან უფრო ძლიერი მუცლის ტკივილი.[87] ელუქსადოლინი უკუნაჩვენებია პაციენტებში ნაღვლის ბუშტის გარეშე ან პაციენტებში, რომლებიც სვამენ დღეში 3-ზე მეტ ალკოჰოლურ სასმელს, პანკრეატიტის გაზრდილი რისკის გამო, რაც იწვევს ჰოსპიტალიზაციას ან სიკვდილს.[89]

ქოლესთირამინი შეიძლება უფრო ეფექტური იყოს, ვიდრე ლოპერამიდი პაციენტებში, რომელთაც ქოლეცისტექტომია ჩატარებული აქვთ. თუ არსებობს ეჭვი ნაღვლის მჟავათი გამოწვეულ დიარეაზე, მოწოდებულია ქოლესთირამინის ცდა, ემპირიულად ან ტესტირების შემდეგ.[40]

ალოსეტრონი და რიფაქსიმინი რეკომენდირებულია IBS-D-ის მართვისთვის იმ პაციენტებში, რომელთა სიმპტომები შენარჩუნებულია ლოპერამიდით ან ოპიოიდური აგონისტით/ანტაგონისტით მკურნალობის მიუხედავად.[39][87]

ალოსეტრონი არის 5-HT3 ანტაგონისტი; ნაჩვენებია, რომ ეს მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს სიმპტომებს IBS-D-ის მქონე პაციენტებში.[90][91]

ალოსეტრონის ხელმისაწვდომობა შეიძლება შეიზღუდოს უსაფრთხოების საკითხების გამო. იგი თავდაპირველად დამტკიცებული იყო აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA) მიერ 2000 წელს ქალებში IBS-D-ის სამკურნალოდ; თუმცა, იგი ნებაყოფლობით გაუქმდა სერიოზული გვერდითი მოვლენების, განსაკუთრებით იშემიური კოლიტისა და ყაბზობის სერიოზული გართულებების გამო.[87][91][92]​​​​ იგი ხელახლა დაინერგა 2002 წელს, მაგრამ გამოყენება შეზღუდული იყო მძიმე IBS-D-ის სამკურნალოდ ქალებში რისკის მართვის პროგრამის ქვეშ. მიუხედავად იმისა, რომ ალოსეტრონის უსაფრთხოების რისკები ჯერ კიდევ არსებობს, FDA-მ შეწყვიტა რისკის მართვის პროგრამა. რეკომენდებულია პაციენტების კონსულტაცია ყაბზობისა და იშემიური კოლიტის სერიოზული გართულებების ნიშნებისა და სიმპტომების შესახებ. იშემიური კოლიტის ნიშნების ან სიმპტომების მქონე პაციენტებში რეკომენდებულია მკურნალობის დაუყოვნებლივ შეწყვეტა. ალოსეტრონი რეკომენდებულია მხოლოდ ქალებში, რომელთაც აქვთ მძიმე, დიარეით მიმდინარე გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი; სიმპტომები 6 ან მეტი თვის განმავლობაში; გასტრონტესტინურ ტრაქტში არ ვლინდება ფიზიკური ან ბიოქიმიური დარღვევები, არ პასუხობენ სტანდარტულ თერაპიას.[39][87]​​ მძიმე სიმპტომები განისაზღვრება, როგორც 1 ან მეტი ქვემოთ ჩამოთვლილიდან: ხშირი და ძლიერი მუცლის ტკივილი/დისკომფორტი, ხშირი ნაწლავის აჩქარება ან ფეკალური შეუკავებლობა და/ან ინვალიდობა ან ყოველდღიური საქმიანობის შეზღუდვა IBS-ის გამო.[87]

რიფაქსიმინი, მინიმალურად აბსორბირებული ფართო სპექტრის პერორალური ანტიბიოტიკი, ნაჩვენებია, რომ ამცირებს გლობალურ სიმპტომებს, შებერილობას, მუცლის ტკივილს და თხიერ, წყლიან განავალს პაციენტებში IBS-ით შეკრულობის გარეშე.​[72][87]​​[93][94][95] რიფაქსიმინი დამტკიცებულია FDA-ს მიერ, როგორც 14-დღიანი კურსი დიარეით გაბატონებული IBS-ის სამკურნალოდ. მორეციდივე სიმპტომებისთვის დამტკიცებულია სამ კურსამდე.

პირველადი პარამეტრები

ლოპერამიდი: 2-4 მგ პერორალურად საწყისად, შემდეგ 2 მგ თითოეული დარბილებული განავალის შემდეგ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 16 მგ/დღეში

ან

კოლესტირამინი: 2-4 გ პერორალურად ორი-ოთხჯერ დღეში

ან

ელუქსადოლინი: 75-100 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

მეორეული ვარიანტები

ალოსეტრონი: 0.5დან-1 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

ან

რიფაქსიმინი: 550 მგ პერორალურად დღეში სამჯერ 14 დღის განმავლობაში; კურსის გაკეთება შესაძლებელია ორჯერ განმეორებითი სიმპტომების შემთხვევაში

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდიარეული

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
პლიუს – 

ანტიდიარეული

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

ლოპერამიდი და ოპიოიდური აგონისტები/ანტაგონისტები (მაგ., ელუქსადოლინი) სხვადასხვანაირად რეკომენდებულია დიარეით უპირატესი IBS (IBS-D) მქონე პაციენტებისთვის.[34][39][87]

ლოპერამიდი არის სინთეზური პერიფერიული ოპიოიდური აგონისტი. ის აფერხებს პერისტალტიკას და ანტისეკრეტორულ აქტივობას და ახანგრძლივებს ნაწლავის ტრანზიტის დროს ჰემატოენცეფალურ ბარიერში შეზღუდული შეღწევას.[87] გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯი (ACG) და ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA) ორივე აღნიშნავს, რომ ლოპერამიდი აუმჯობესებს დიარეას, მაგრამ არა გლობალურ IBS სიმპტომებს.[39][87]

ელუქსადოლინი არის მინიმალურად აბსორბირებული ოპიოიდური რეცეპტორების აგონისტი და ანტაგონისტი, რომელიც შემუშავებულია მუცლის ტკივილისა და დიარეის შესამცირებლად პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ IBS-D, ყაბზობის გვერდითი ეფექტების გარეშე.[88] კვლევებში მან აჩვენა მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება განავლის თანმიმდევრულობასა და აქტუალურობაში, მაგრამ ნაკლები ეფექტი მუცლის ტკივილზე. ამიტომ ის შეიძლება იყოს უფრო სასარგებლო პაციენტებში IBS-D-ით უპირატესი და პრობლემური დიარეით, ვიდრე მათში, რომლებსაც აქვთ უპირატესი ან უფრო ძლიერი მუცლის ტკივილი.[87] ელუქსადოლინი უკუნაჩვენებია პაციენტებში ნაღვლის ბუშტის გარეშე ან პაციენტებში, რომლებიც სვამენ დღეში 3-ზე მეტ ალკოჰოლურ სასმელს, პანკრეატიტის გაზრდილი რისკის გამო, რაც იწვევს ჰოსპიტალიზაციას ან სიკვდილს.[89]

ქოლესთირამინი შეიძლება უფრო ეფექტური იყოს, ვიდრე ლოპერამიდი პაციენტებში, რომელთაც ქოლეცისტექტომია ჩატარებული აქვთ. თუ არსებობს ეჭვი ნაღვლის მჟავათი გამოწვეულ დიარეაზე, მოწოდებულია ქოლესთირამინის ცდა, ემპირიულად ან ტესტირების შემდეგ.[40]

ალოსეტრონი და რიფაქსიმინი რეკომენდირებულია IBS-D-ის მართვისთვის იმ პაციენტებში, რომელთა სიმპტომები შენარჩუნებულია ლოპერამიდით ან ოპიოიდური აგონისტით/ანტაგონისტით მკურნალობის მიუხედავად.[39][87]

ალოსეტრონი არის 5-HT3 ანტაგონისტი; ნაჩვენებია, რომ ეს მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს სიმპტომებს IBS-D-ის მქონე პაციენტებში.[90][91]

ალოსეტრონის ხელმისაწვდომობა შეიძლება შეიზღუდოს უსაფრთხოების საკითხების გამო. იგი თავდაპირველად დამტკიცებული იყო აშშ-ს სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA) მიერ 2000 წელს ქალებში IBS-D-ის სამკურნალოდ; თუმცა, იგი ნებაყოფლობით გაუქმდა სერიოზული გვერდითი მოვლენების, განსაკუთრებით იშემიური კოლიტისა და ყაბზობის სერიოზული გართულებების გამო.[87][91][92]​​​​ იგი ხელახლა დაინერგა 2002 წელს, მაგრამ გამოყენება შეზღუდული იყო მძიმე IBS-D-ის სამკურნალოდ ქალებში რისკის მართვის პროგრამის ქვეშ. მიუხედავად იმისა, რომ ალოსეტრონის უსაფრთხოების რისკები ჯერ კიდევ არსებობს, FDA-მ შეწყვიტა რისკის მართვის პროგრამა. რეკომენდებულია პაციენტების კონსულტაცია ყაბზობისა და იშემიური კოლიტის სერიოზული გართულებების ნიშნებისა და სიმპტომების შესახებ. იშემიური კოლიტის ნიშნების ან სიმპტომების მქონე პაციენტებში რეკომენდებულია მკურნალობის დაუყოვნებლივ შეწყვეტა. ალოსეტრონი რეკომენდებულია მხოლოდ ქალებში, რომელთაც აქვთ მძიმე, დიარეით მიმდინარე გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი; სიმპტომები 6 ან მეტი თვის განმავლობაში; გასტრონტესტინურ ტრაქტში არ ვლინდება ფიზიკური ან ბიოქიმიური დარღვევები, არ პასუხობენ სტანდარტულ თერაპიას.[39][87]​​ მძიმე სიმპტომები განისაზღვრება, როგორც 1 ან მეტი ქვემოთ ჩამოთვლილიდან: ხშირი და ძლიერი მუცლის ტკივილი/დისკომფორტი, ხშირი ნაწლავის აჩქარება ან ფეკალური შეუკავებლობა და/ან ინვალიდობა ან ყოველდღიური საქმიანობის შეზღუდვა IBS-ის გამო.[87]

რიფაქსიმინი, მინიმალურად აბსორბირებული ფართო სპექტრის პერორალური ანტიბიოტიკი, ნაჩვენებია, რომ ამცირებს გლობალურ სიმპტომებს, შებერილობას, მუცლის ტკივილს და თხიერ, წყლიან განავალს პაციენტებში IBS-ით შეკრულობის გარეშე.​[72][87]​​[93][94][95] რიფაქსიმინი დამტკიცებულია FDA-ს მიერ, როგორც 14-დღიანი კურსი დიარეით გაბატონებული IBS-ის სამკურნალოდ. მორეციდივე სიმპტომებისთვის დამტკიცებულია სამ კურსამდე.

პირველადი პარამეტრები

ლოპერამიდი: 2-4 მგ პერორალურად საწყისად, შემდეგ 2 მგ თითოეული დარბილებული განავალის შემდეგ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 16 მგ/დღეში

ან

კოლესტირამინი: 2-4 გ პერორალურად ორი-ოთხჯერ დღეში

ან

ელუქსადოლინი: 75-100 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

მეორეული ვარიანტები

ალოსეტრონი: 0.5დან-1 მგ პერორალურად დღეში ორჯერ

ან

რიფაქსიმინი: 550 მგ პერორალურად დღეში სამჯერ 14 დღის განმავლობაში; კურსის გაკეთება შესაძლებელია ორჯერ განმეორებითი სიმპტომების შემთხვევაში

პლიუს – სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
პლიუს – 

სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

სპაზმოლიზური საშუალებები შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ ტკივილი ან შებერილობა.[34][87] ისინი მოქმედებენ გლუვი კუნთების მოდუნების გზით, რითაც ამცირებენ ნაწლავის მოძრაობას. Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ დაადგინა, რომ პაციენტები, რომლებიც იღებენ სპაზმოლიტიკებს, აღენიშნებათ მნიშვნელოვნად უფრო დიდი გაუმჯობესება როგორც მუცლის ტკივილის, ასევე გლობალური IBS სიმპტომების დროს.[76] ინდივიდუალური ანტისპაზმური საშუალებების ეფექტის ინტერპრეტაცია რთული იყო, 12 სხვადასხვა პრეპარატის ჩართვისა და თითოეული წამლისთვის შეფასებული კვლევების მცირე რაოდენობის გამო. ასევე იყო მნიშვნელოვანი ცვალებადობა კვლევებს შორის დიაგნოსტიკურ და ჩართვის კრიტერიუმებთან, დოზირების რეჟიმთან და კვლევის საბოლოო შედეგებთან დაკავშირებით.[87]

მაღალი ხარისხის მტკიცებულებების არარსებობის გამო, გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის (ACG) გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას, რომლებიც ამჟამად ხელმისაწვდომია აშშ-ში გლობალური IBS სიმპტომების სამკურნალოდ (დიციკლომინი და ჰიოსციამინი). ისინი აღიარებენ, რომ არსებობს უფრო სარწმუნო მონაცემები, რომლებიც მხარს უჭერენ ალტერნატიული ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას საერთაშორისო დონეზე.[39] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA) განსხვავდება თავისი მითითებით და რეკომენდაციას უწევს ჰიოსციამინს და დიციკლომინს.[78][87]​

ყველა სპაზმოლიზური აგენტი არ არის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი; მაგალითად, არა-ანტიქოლინერგული მებევერინი და ალვერინი არ არის დამტკიცებული აშშ-ში გამოსაყენებლად. მებევერინს და ალვერინს სავარაუდოდ ანტიქოლინერგული საშუალებების მსგავსი ეფექტურობა აქვს გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სამართავად.

პიტნის ზეთს აქვს ანტისპაზმური თვისებები და რეკომენდებულია როგორც ACG, ასევე AGA-ს მიერ გლობალური IBS სიმპტომების შესამსუბუქებლად.[39][78]​​[87]​​ ის ხელმისაწვდომია წვეთების ან ნაწლავში დაფარული მდგრადი გამოთავისუფლების ტაბლეტების სახით. მტკიცებულება არაერთგვაროვანია. ერთი მეტა-ანალიზის თანახმად, პიტნის ზეთი ამცირებს მუცლის ტკივილს და გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სიმპტომებს, შედარებით პლაცებოსთან.[97] თუმცა, შემდგომი რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევით (რომელშიც მარეგულირებელი სააგენტოს მიერ რეკომენდებული შედეგები იყო გამოკვლეული) პიტნის ზეთს არ აღმოაჩნდა მუცლის ტკივილის ან ზოგადი სიმპტომების შემამსუბუქებელი მნიშვნელოვანი ეფექტი.[98]

პირველადი პარამეტრები

დიციკლოვერინი: 10-20 მგ პერორალურად დღეში სამჯერ საჭიროებისამებრ

ან

ჰიოსციამინი: 0.125დან - 0.25 მგ პერორალურად/ენისქვეშ დღეში სამ-ოთხჯერ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 1.5 მგ/დღეში

ან

პიტნის ზეთი: იხილეთ ლიტერატურა დოზირებასთან დაკავშირებით.

მე-2 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
მე-2 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდეპრესანტი

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
პლიუს – 

ანტიდეპრესანტი

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

თუ ტკივილი გრძელდება ანტისპაზმური საშუალებების მიუხედავად, ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (TCA), როგორიცაა ამიტრიპტილინი, ნორტრიპტილინი ან დეზიპრამინი, რომელიც გამოიყენება ნაწლავ-ტვინის ნეირომოდულატორის სახით, შეიძლება სასარგებლო იყოს.[39][78]​​​[87]​​[99]​​ ითვლება, რომ TCA აუმჯობესებს ვისცერალურ და ცენტრალურ ტკივილს ნორადრენალინისა და დოფამინერგული რეცეპტორების მოქმედებით. მათ ასევე შეუძლიათ გააუმჯობესონ მუცლის ტკივილი მათი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო. უფრო მაღალი დოზებით მათ შეუძლიათ შეანელონ კუჭ-ნაწლავის პერისტალტიკა, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს გადაუდებელი და დიარეის მქონე პაციენტებში, მაგრამ პოტენციურად პრობლემური შეკრულობის მქონე პაციენტებში. მეორადი ამინის TCA-ები (მაგ., დეზიპრამინი და ნორტრიპტილინი) შეიძლება უკეთესად გადაიტანონ პაციენტებში ყაბზობით დომინანტური IBS-ით მათი დაბალი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო.[78][87]​ მნიშვნელოვანი გვერდითი მოვლენები მოიცავს პირის და თვალების სიმშრალეს , შარდის შეკავებას, გულის არითმიას, სედაციას და ყაბზობას, ამიტომ საჭიროა პაციენტის ფრთხილად შერჩევა.[39][87] TCA-ების სასარგებლო ეფექტები IBS სიმპტომებზე, როგორც ჩანს, დამოუკიდებელია დეპრესიაზე ზემოქმედებისგან და შესაძლოა რამდენიმე კვირა დასჭირდეს.[87]

სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები (SSRIs) არ არის რეკომენდებული აშშ-ს გაიდლაინებში, მაღალი ხარისხის მტკიცებულების ნაკლებობის გამო, რომ ისინი მნიშვნელოვნად აუმჯობესებენ გლობალურ სიმპტომებს ან მუცლის ტკივილს IBS-ის მქონე პაციენტებში.[39][87]​ ერთ მეტა-ანალიზში, ანტიდეპრესანტების კლასის ქვეჯგუფის ანალიზმა არ გამოავლინა მნიშვნელოვანი სარგებელი SSRI-სგან IBS და მუცლის ტკივილის მქონე პაციენტებში; როგორც ჩანს, სასარგებლო ეფექტი მუცლის ტკივილზე შემოიფარგლება მხოლოდ TCA-ებით.[100] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაციის გაიდლაინები აღნიშნავენ, რომ ზოგიერთ პაციენტში, თუმცა, SSRI-ებმა შეიძლება გააუმჯობესონ IBS-ის საერთო სიმპტომებისა და კეთილდღეობის აღქმა კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების, განწყობისა და ექსტრაინტესტინალური სიმპტომების გაუმჯობესებით.[87] გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები განსხვავდება აშშ-ს გაიდლაინებისგან, რომლებიც გვირჩევენ, რომ SSRI-ები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც TCA-ის ალტერნატივა IBS-ის გლობალური სიმპტომების სამკურნალოდ.[53]

მკურნალობა უნდა დაიწყოს დაბალი დოზებით და თანდათან მოხდეს ტიტრაცია რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.

პირველადი პარამეტრები

ამიტრიპტილინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

ან

ნორტრიპტილინი: 10-25 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზის გაზრდა თანდათანობით პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 75 მგ/დღეში

ან

დესიპრამინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

მეორეული ვარიანტები

პაროქსეტინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

ციტალოპრამი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

განიხილე – ფსიქოლოგიური თერაპიები

Back
მიმდინარე
|
დიარეათი წარმართული
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
განიხილე – 

ფსიქოლოგიური თერაპიები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

პაციენტებს, რომლებიც არ რეაგირებენ ფარმაკოლოგიურ მკურნალობაზე, შეიძლება დასჭირდეთ მიმართვა უფრო ინტენსიური ფსიქოლოგიური მკურნალობისა და დახმარებისთვის.[34] IBS-სთვის ფსიქოლოგიური თერაპიის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ თერაპიის რამდენიმე ტიპი უფრო ეფექტური იყო, ვიდრე საკონტროლო ინტერვენციები. თუმცა, ყველაზე დამაჯერებელი მტკიცებულება, რომელიც დაფუძნებულია კვლევების რაოდენობაზე და გრძელვადიან შედეგებზე, იყო IBS-სპეციფიკური კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) და ნაწლავის მიმართული ჰიპნოთერაპია.[101] ორივე რეკომენდირებულია აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებში; გაერთიანებული სამეფოს ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების გაიდლაინები განსაზღვრავს მათ როლს, როდესაც სიმპტომები არ გაუმჯობესდა ფარმაკოლოგიური მკურნალობის 12 თვის შემდეგ, მაშინ როდესაც გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ მათ გამოყენებას სხვა IBS თერაპიასთან ერთად პაციენტებისთვის, რომლებიც ემოციურად სტაბილურები არიან, მაგრამ ავლენენ კოგნიტურ უნარებს. - IBS-ის ეფექტური მძღოლები.[34][39]

ტკივილთან დაკავშირებული სიმპტომების მქონე პაციენტებისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ტკივილის სპეციალისტთან ან კლინიკაში გადაგზავნა.

ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მეტეორიზმი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

განიხილე – საფაღარათო საშუალება

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
განიხილე – 

საფაღარათო საშუალება

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია ვარაუდობს, რომ პოლიეთილენ გლიკოლი (PEG) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციფიკური სიმპტომების შესამსუბუქებლად, ან როგორც დამხმარე თერაპია ყაბზობით IBS-ის სამკურნალოდ (IBS-C).[78] გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები ეწინააღმდეგება ამას, თუმცა მოჰყავს მტკიცებულების ნაკლებობა იმისა, რომ PEG ამსუბუქებს მუცლის ტკივილს და, შესაბამისად, გლობალურ სიმპტომებს, პაციენტებში IBS-C.[39] ამიტომ ისინი გვირჩევენ არ გამოვიყენოთ მარტო PEG გლობალური IBS-C სიმპტომების სამკურნალოდ, თუმცა ისინი აღიარებენ, რომ კლინიცისტებს შეუძლიათ გამოიყენონ PEG როგორც შეკრულობის პირველი რიგის მკურნალობა IBS-ში, მისი დაბალი ფასისა და ხელმისაწვდომობის გათვალისწინებით.[39]

განიხილე – ლოპერამიდი

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ტკივილი ან შებერილობა არ ჭარბობს
განიხილე – 

ლოპერამიდი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ლოპერამიდი უნდა იქნას გამოყენებული საჭიროებისამებრ დიარეული ფაზისას.

ანტიდიარეული წამლების ხანგრძლივი ვადით გამოყენებისას საჭიროა მონიტორინგი.

პირველადი პარამეტრები

ლოპერამიდი: 2-4 მგ პერორალურად საწყისად, შემდეგ 2 მგ თითოეული დარბილებული განავალის შემდეგ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 16 მგ/დღეში

1-ლი რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
1-ლი რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
პლიუს – 

სპაზმის საწინააღმდგეო საშუალებები

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

სპაზმოლიზური საშუალებები შეიძლება განიხილებოდეს იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ ტკივილი ან შებერილობა.[34][87] ისინი მოქმედებენ გლუვი კუნთების მოდუნების გზით, რითაც ამცირებენ ნაწლავის მოძრაობას. Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ დაადგინა, რომ პაციენტები, რომლებიც იღებენ სპაზმოლიტიკებს, აღენიშნებათ მნიშვნელოვნად უფრო დიდი გაუმჯობესება როგორც მუცლის ტკივილის, ასევე გლობალური IBS სიმპტომების დროს.[76] ინდივიდუალური ანტისპაზმური საშუალებების ეფექტის ინტერპრეტაცია რთული იყო, 12 სხვადასხვა პრეპარატის ჩართვისა და თითოეული წამლისთვის შეფასებული კვლევების მცირე რაოდენობის გამო. ასევე იყო მნიშვნელოვანი ცვალებადობა კვლევებს შორის დიაგნოსტიკურ და ჩართვის კრიტერიუმებთან, დოზირების რეჟიმთან და კვლევის საბოლოო შედეგებთან დაკავშირებით.[87]

მაღალი ხარისხის მტკიცებულებების არარსებობის გამო, გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის (ACG) გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევს ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას, რომლებიც ამჟამად ხელმისაწვდომია აშშ-ში გლობალური IBS სიმპტომების სამკურნალოდ (დიციკლომინი და ჰიოსციამინი). ისინი აღიარებენ, რომ არსებობს უფრო სარწმუნო მონაცემები, რომლებიც მხარს უჭერენ ალტერნატიული ანტისპაზმური საშუალებების გამოყენებას საერთაშორისო დონეზე.[39] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია (AGA) განსხვავდება თავისი მითითებით და რეკომენდაციას უწევს ჰიოსციამინს და დიციკლომინს.[78][87]

ყველა სპაზმოლიზური აგენტი არ არის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი; მაგალითად, არა-ანტიქოლინერგული მებევერინი და ალვერინი არ არის დამტკიცებული აშშ-ში გამოსაყენებლად. მებევერინს და ალვერინს სავარაუდოდ ანტიქოლინერგული საშუალებების მსგავსი ეფექტურობა აქვს გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სამართავად.

პიტნის ზეთს აქვს ანტისპაზმური თვისებები და რეკომენდებულია როგორც ACG, ასევე AGA-ს მიერ გლობალური IBS სიმპტომების შესამსუბუქებლად.[39]​​[78][87]​​ ის ხელმისაწვდომია წვეთების ან ნაწლავში დაფარული მდგრადი გამოთავისუფლების ტაბლეტების სახით. მტკიცებულება არაერთგვაროვანია. ერთი მეტა-ანალიზის თანახმად, პიტნის ზეთი ამცირებს მუცლის ტკივილს და გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სიმპტომებს, შედარებით პლაცებოსთან.[97] თუმცა, შემდგომი რანდომიზებული კონტროლირებული კვლევით (რომელშიც მარეგულირებელი სააგენტოს მიერ რეკომენდებული შედეგები იყო გამოკვლეული) პიტნის ზეთს არ აღმოაჩნდა მუცლის ტკივილის ან ზოგადი სიმპტომების შემამსუბუქებელი მნიშვნელოვანი ეფექტი.[98]

პირველადი პარამეტრები

დიციკლოვერინი: 10-20 მგ პერორალურად დღეში სამჯერ საჭიროებისამებრ

ან

ჰიოსციამინი: 0.125დან - 0.25 მგ პერორალურად/ენისქვეშ დღეში სამ-ოთხჯერ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმია 1.5 მგ/დღეში

ან

პიტნის ზეთი: იხილეთ ლიტერატურა დოზირებასთან დაკავშირებით.

განიხილე – საფაღარათო საშუალება

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
განიხილე – 

საფაღარათო საშუალება

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაცია ვარაუდობს, რომ პოლიეთილენ გლიკოლი (PEG) შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციფიკური სიმპტომების შესამსუბუქებლად, ან როგორც დამხმარე თერაპია ყაბზობით IBS-ის სამკურნალოდ (IBS-C).[78] გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები ეწინააღმდეგება ამას, თუმცა მოჰყავს მტკიცებულების ნაკლებობა იმისა, რომ PEG ამსუბუქებს მუცლის ტკივილს და, შესაბამისად, გლობალურ სიმპტომებს, პაციენტებში IBS-C.[39] ამიტომ ისინი გვირჩევენ არ გამოვიყენოთ მარტო PEG გლობალური IBS-C სიმპტომების სამკურნალოდ, თუმცა ისინი აღიარებენ, რომ კლინიცისტებს შეუძლიათ გამოიყენონ PEG როგორც შეკრულობის პირველი რიგის მკურნალობა IBS-ში, მისი დაბალი ფასისა და ხელმისაწვდომობის გათვალისწინებით.[39]

განიხილე – ლოპერამიდი

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
განიხილე – 

ლოპერამიდი

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

ლოპერამიდი უნდა იქნას გამოყენებული საჭიროებისამებრ დიარეული ფაზისას.

ანტიდიარეული წამლების ხანგრძლივი ვადით გამოყენებისას საჭიროა მონიტორინგი.

პირველადი პარამეტრები

ლოპერამიდი: 2-4 მგ პერორალურად საწყისად, შემდეგ 2 მგ თითოეული დარბილებული განავალის შემდეგ საჭიროების შემთხვევაში, მაქსიმუმია 16 მგ/დღეში

მე-2 რიგის – ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
მე-2 რიგის – 

ცხოვრების სტილისა და კვების ცვლილებები

ყველა პაციენტში უნდა დამყარდეს ეფექტური ურთიერთობა, რასაც მოჰყვება განათლება და დამშვიდება.

საწყისი მკურნალობა კონსერვატიული უნდა იყოს, მათ შორის ცხოვრების სტილის ცვლილებებია, რომელმაც შესაძლოა შეამციროს სტრესი.

კვებიდან უნდა გამოირიცხოს შესაძლო მაპროვოცირებელი ნივთირებები, როგორიცაა კოფეინი, ლაქტოზა ან ფრუქტოზა. გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები გვირჩევენ, რომ ყველა პაციენტს უნდა ეცნობოს რეგულარული ვარჯიშის პოტენციურ სარგებელზე, არსწბობოს მტკიცებულებები რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევებიდან (RCTs), რომ ეს შეიძლება იყოს სასარგებლო, განსაკუთრებით ყაბზობის დროს.[53] თუმცა, აშშ-ის გაიდლაინები არ ურჩევს ვარჯიშს, როგორც მკურნალობას.[39] Cochrane-ის ერთმა მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ ფიზიკურმა აქტივობამ შეიძლება გააუმჯობესოს სიმპტომები, მაგრამ არა ცხოვრების ხარისხი ან მუცლის ტკივილი, IBS-ის მქონე ადამიანებში.[54]

დიეტური რჩევები უნდა მიეცეს ყველა პაციენტს, რომლებსაც შეუძლიათ დაუკავშირონ IBS სიმპტომების გამოწვევა ან გაუარესება საკვების მიღებასთან (ეს მოიცავს IBS-ით დაავადებულთა 80%-ზე მეტს) და რომლებიც მოტივირებულნი არიან განახორციელონ საჭირო ცვლილებები.[55] რეგისტრირებულ დიეტოლოგ ნუტრიციოლოგთან (RDN) მიმართვა უნდა მოხდეს იმ პაციენტების, რომლებსაც სურთ ჩაერთონ და იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად განახორციელონ რეკომენდებული დიეტური ცვლილებები.[55]

რეკომენდებულია დაბალი ფერმენტირებადი ოლიგოსაქარიდების, დისაქარიდების, მონოსაქარიდების და პოლიოლების (FODMAP) დიეტის ტესტირება.[34][39][53] დაბალი FODMAP დიეტა ამჟამად არის ყველაზე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული დიეტა IBS-ის სამკურნალოდ.

ზემოთ ჩამოთვლილი ნივთიერებები მოკლე ჯაჭვის მქონე ნახშირწყლებია, რომლებიც გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებში სიმპტომების პროვოცირებას იწვევენ. დაბალი FODMAP დიეტა იწვევს ხელსაყრელ ცვლილებებს ნაწლავის მიკრობიოტში და მნიშვნელოვნად ამცირებს ჰისტამინს, რამაც შესაძლოა პროვოკაციული როლი ითამაშოს ზოგიერთ პაციენტში.[56][57]

კვება, რომელიც ნაკლებ FODMAPs შეიცავს დაკავშირებულია რამდენიმე სიმპტომის გაუმჯობესებასთან, მათშორისაა დიარეა, აირები, მუცლის შებერილობა და ტკივილი.[58][59][60][61][62]​​ თუმცა, RCT-ები, როგორც წესი, ხანმოკლე იყო და მიკერძოების რისკის ქვეშ.[63][64]

ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა დაბალი FODMAP დიეტის მნიშვნელოვანი უპირატესობა ბრიტანეთის დიეტური ასოციაციის დიეტურ რჩევებთან შედარებით მუცლის ტკივილის და შებერილობის შესამცირებლად.[65] ერთმა ევროპულმა რანდომიზებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ IBS-ის მქონე პაციენტებში პირველადი ჯანდაცვის განყოფილებაში, სმარტფონის FODMAP-ის შემცირების დიეტის პროგრამა აღემატებოდა ანტისპაზმურ აგენტს IBS სიმპტომების გასაუმჯობესებლად. ავტორებმა დაასკვნეს, რომ დაბალი FODMAP დიეტა უნდა ჩაითვალოს IBS-ის პირველი რიგის მკურნალობად პირველადი ჯანდაცვის დროს.[66] თუმცა, გაურკვეველია, რომელი პაციენტები პასუხობენ FODMAP-ის სპეციფიკურ შეზღუდვებს და მათი დაცვა შეიძლება იყოს პრობლემა. კლინიცისტებმა უნდა განიხილონ ინდივიდუალური მიდგომა დაბალი FODMAP დიეტის მიმართ, როგორიცაა დიეტური შეზღუდვა, რომელიც შეესაბამება პაციენტების ეთნიკურობას, სიმპტომების პროფილს და ჩვეულებრივ დიეტურ მიღებას.[67]

ამ ტიპის შემზღუდავი დიეტის რეკომენდაციამდე, მნიშვნელოვანია გამოირიცხოს კვებითი ქცევის დარღვევა და კვებითი დარღვევები ისტორიის ფრთხილად გათვალისწინების გზით, რადგან ეს ხშირია კუჭ-ნაწლავის დარღვევების მქონე პაციენტებში.[55] ასევე გასათვალისწინებელია არასწორი კვების სკრინინგი დადასტურებული სკრინინგის ინსტრუმენტის გამოყენებით. თუ შედეგები მიუთითებს არასრულფასოვან კვებაზე, პაციენტი არ არის შესაფერისი დიეტური შეზღუდვისთვის და უნდა გადაეგზავნოს RDN-ს ყოვლისმომცველი კვების შეფასებისთვის.[55]

დაბალი FODMAP დიეტა შედგება სამი ფაზისგან: FODMAP საკვების შეზღუდვა (გრძელდება არა უმეტეს 4-6 კვირისა); FODMAP საკვების ხელახალი დანერგვა; და მუდმივი დიეტის პერსონალიზაცია, რეინტროდუქციის შედეგზე დაყრდნობით. ეს დიეტური ინტერვენციები უნდა განხორციელდეს წინასწარ განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში და იდეალურად უნდა იყოს რეგისტრირებული დიეტოლოგის მეთვალყურეობის ქვეშ, თუმცა ზოგიერთ შემთხვევაში ეს შეიძლება არ იყოს პრაქტიკული ან ხელმისაწვდომი.[55] კვლევებმა აჩვენა, რომ 4-6 კვირის დაბალი FODMAP დიეტა საკმარისია იმის დასადგენად, აპირებს თუ არა პაციენტი რეაგირებას.[55]

გაურკვეველი რჩება, აქვს თუ არა გლუტეინისგან თავისუფალ დიეტას მსგავსი სარგებელს IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის, RCT-ების შერეული შედეგებით.[55][68][69] ამჟამად, უგლუტეინო დიეტა არ არის რეკომენდებული IBS-ის სამკურნალოდ.[53]

თუ პაციენტს აქვს ყაბზობა ან ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა, ხშირად რეკომენდებული ხსნადი ბოჭკოვანი საკვები (ფსილიუმი, შვრიის ქატო, ლობიო, ქერი). გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მქონე პაციენტებმა თავი უნდა შეიკავონ უხსნადი ბოჭკოვანი საკვების მიღებისგან.[34][39][55] გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს ხსნადი ბოჭკოების დაწყებას დაბალი დოზით (3-4 გ/დღეში) და თანდათან დაგროვება, რათა თავიდან აიცილოთ შებერილობა.[53]

ეფექტურობა არ არის მუდმივად დემონსტრირებული, მაგრამ მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტების არარსებობა ხსნად ბოჭკოს ხდის გონივრულ პირველი რიგის თერაპიას IBS-ის მქონე პაციენტებისთვის სიმპტომებით.[7][39][75][76][77]​​

ასევე შესაძლოა პრობიოტიკების განხილვა. პრობიოტიკებს შეუძლიათ შეამცირონ მუცლის შებერილობა და მეტეორიზმი, შეამსუბუქონ ტკივილი და გააუმჯობესონ ცხოვრების ხარისხი.[70]​ პრობიოტიკებზე პასუხი განსხვავდება კვლევებსა და ინდივიდებს შორის.[71][72]​ ისინი რეკომენდირებული არ არის. რეკომენდირებულ გამოკვლევებში ჰეტეროგენურობის გამო შედეგს, დიზაინს, სარგებლის სიდიდეს და გაურკვევლობას ყველაზე ეფექტურ შტამებთან დაკავშირებით.[39][73]

მეტა-ანალიზების და სისტემური მიმოხილვის თანახმად, Bifidobacterium infantis-ის შემცველი ნაერთი პრობიოტიკები უფრო ეფექტურია, ვიდრე ერთშტამიანი პრობიოტიკური თერაპია.[71][74]

თუ პაციენტი ირჩევს პრობიოტიკების ცდას, გაერთიანებული სამეფოს ერთი გაიდლაინი გვირჩევს მათ მიღებას 12 კვირამდე მწარმოებლის მიერ რეკომენდებული დოზით და მკურნალობის შეწყვეტა, თუ სიმპტომების გაუმჯობესება არ არის.[55]

პლიუს – ანტიდეპრესანტი

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
პლიუს – 

ანტიდეპრესანტი

მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში

თუ ტკივილი გრძელდება ანტისპაზმური საშუალებების მიუხედავად, ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (TCA), როგორიცაა ამიტრიპტილინი, ნორტრიპტილინი ან დეზიპრამინი, რომელიც გამოიყენება ნაწლავ-ტვინის ნეირომოდულატორის სახით, შეიძლება სასარგებლო იყოს.[39][78]​​​[87][99]​​ ითვლება, რომ TCA აუმჯობესებს ვისცერალურ და ცენტრალურ ტკივილს ნორადრენალინისა და დოფამინერგული რეცეპტორების მოქმედებით. მათ ასევე შეუძლიათ გააუმჯობესონ მუცლის ტკივილი მათი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო. უფრო მაღალი დოზებით მათ შეუძლიათ შეანელონ კუჭ-ნაწლავის პერისტალტიკა, რაც შეიძლება სასარგებლო იყოს გადაუდებელი და დიარეის მქონე პაციენტებში, მაგრამ პოტენციურად პრობლემური შეკრულობის მქონე პაციენტებში. მეორადი ამინის TCA-ები (მაგ., დეზიპრამინი და ნორტრიპტილინი) შეიძლება უკეთესად გადაიტანონ პაციენტებში ყაბზობით დომინანტური IBS-ით მათი დაბალი ანტიქოლინერგული ეფექტის გამო.[78][87]​ მნიშვნელოვანი გვერდითი მოვლენები მოიცავს პირის და თვალების სიმშრალეს , შარდის შეკავებას, გულის არითმიას, სედაციას და ყაბზობას, ამიტომ საჭიროა პაციენტის ფრთხილად შერჩევა.[39][87] TCA-ების სასარგებლო ეფექტები IBS სიმპტომებზე, როგორც ჩანს, დამოუკიდებელია დეპრესიაზე ზემოქმედებისგან და შესაძლოა რამდენიმე კვირა დასჭირდეს.[87]

სეროტონინის უკუმიტაცების შერჩევითი ინჰიბიტორები (SSRIs) არ არის რეკომენდებული აშშ-ს გაიდლაინებში, მაღალი ხარისხის მტკიცებულების ნაკლებობის გამო, რომ ისინი მნიშვნელოვნად აუმჯობესებენ გლობალურ სიმპტომებს ან მუცლის ტკივილს IBS-ის მქონე პაციენტებში.[39][87]​ ერთ მეტა-ანალიზში, ანტიდეპრესანტების კლასის ქვეჯგუფის ანალიზმა არ გამოავლინა მნიშვნელოვანი სარგებელი SSRI-სგან IBS და მუცლის ტკივილის მქონე პაციენტებში; როგორც ჩანს, სასარგებლო ეფექტი მუცლის ტკივილზე შემოიფარგლება მხოლოდ TCA-ებით.[100] ამერიკის გასტროენტეროლოგიური ასოციაციის გაიდლაინები აღნიშნავენ, რომ ზოგიერთ პაციენტში, თუმცა, SSRI-ებმა შეიძლება გააუმჯობესონ IBS-ის საერთო სიმპტომებისა და კეთილდღეობის აღქმა კუჭ-ნაწლავის სიმპტომების, განწყობისა და ექსტრაინტესტინალური სიმპტომების გაუმჯობესებით.[87] გაერთიანებული სამეფოს გაიდლაინები განსხვავდება აშშ-ს გაიდლაინებისგან, რომლებიც გვირჩევენ, რომ SSRI-ები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც TCA-ის ალტერნატივა IBS-ის გლობალური სიმპტომების სამკურნალოდ.[53]

მკურნალობა უნდა დაიწყოს დაბალი დოზებით და თანდათან მოხდეს ტიტრაცია რეაქციისა და ტოლერანტობის მიხედვით.

პირველადი პარამეტრები

ამიტრიპტილინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

ან

ნორტრიპტილინი: 10-25 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზის გაზრდა თანდათანობით პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 75 მგ/დღეში

ან

დესიპრამინი: 10 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ თავდაპირველად, დოზა თანდათან გაზარდეთ პასუხის მიხედვით, მაქსიმუმ 100 მგ/დღეში

მეორეული ვარიანტები

პაროქსეტინი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

ან

ციტალოპრამი: 20-40 მგ პერორალურად დღეში ერთხელ

განიხილე – ფსიქოლოგიური თერაპიები

Back
მიმდინარე
|
ყაბზობისა და დიარეას მონაცვლეობა
|
ჭარბობს ტკივილი ან შებერილობა
განიხილე – 

ფსიქოლოგიური თერაპიები

დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან

პაციენტებს, რომლებიც არ რეაგირებენ ფარმაკოლოგიურ მკურნალობაზე, შეიძლება დასჭირდეთ მიმართვა უფრო ინტენსიური ფსიქოლოგიური მკურნალობისა და დახმარებისთვის.[34] IBS-სთვის ფსიქოლოგიური თერაპიის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ერთმა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ თერაპიის რამდენიმე ტიპი უფრო ეფექტური იყო, ვიდრე საკონტროლო ინტერვენციები. თუმცა, ყველაზე დამაჯერებელი მტკიცებულება, რომელიც დაფუძნებულია კვლევების რაოდენობაზე და გრძელვადიან შედეგებზე, იყო IBS-სპეციფიკური კოგნიტური ქცევითი თერაპია (CBT) და ნაწლავის მიმართული ჰიპნოთერაპია.[101] ორივე რეკომენდირებულია აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის გაიდლაინებში; გაერთიანებული სამეფოს ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების გაიდლაინები განსაზღვრავს მათ როლს, როდესაც სიმპტომები არ გაუმჯობესდა ფარმაკოლოგიური მკურნალობის 12 თვის შემდეგ, მაშინ როდესაც გასტროენტეროლოგიის ამერიკული კოლეჯის გაიდლაინები რეკომენდაციას უწევენ მათ გამოყენებას სხვა IBS თერაპიასთან ერთად პაციენტებისთვის, რომლებიც ემოციურად სტაბილურები არიან, მაგრამ ავლენენ კოგნიტურ უნარებს. - IBS-ის ეფექტური მძღოლები.[34][39]​

ტკივილთან დაკავშირებული სიმპტომების მქონე პაციენტებისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ტკივილის სპეციალისტთან ან კლინიკაში გადაგზავნა.

back arrow

აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად

მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას