მიდგომა
ანაფილაქსია, როგორც სიცოცხლისათვის საშიში, სწრაფი ჰიპერმგრძნობელობითი რეაქცია, რომელიც საჭიროებს დაუყოვნებლივ სამედიცინო ჩარევას, ხასიათდება სწრაფად პროგრესირებადი ობსტრუქციით სასუნთქ გზებში, გამონაყრით, ბრონქოსპაზმით და ჰიპოტენზიით ან გულსისხლძარღვთა კოლაფსით. დიაგნოზი, ხშირად კლინიკურია და ეფუძნება ანამნეზსა და გასინჯვას.[6]
ანამნეზი.
ანამნეზმა ალერგენთან ექსპოზიციაზე უნდა მიგანიშნოთ. კლინიცისტებმა უნდა შეაგროვონ ინფორმაცია მსგავს რეაქციებზე წარსულში, ასევე ცნობილ ალერგიებზე და ჰიპერმგრძნობელობებზე. შესაძლო მიზეზების გარკვევისას უნდა გამოკითხოთ პაციენტი საკვების და მედიკამენტების შესახებ, რომლებსაც იღებს. ასევე უნდა კითხოთ, ხომ არ უკბენია მწერს. მნიშვნელოვანია რეაქციის დაფიქსირების ფიზიკური ადგილმდებარეობა: გარეთ თუ სახლში, მუშაობისას, სკოლაში თუ რესტორანში. ანაფილაქსიური რეაქციის მაპროვოცირებელი შეიძლება იყოს სითბო, სიცივე ან ვარჯიში.[1]
საწყისი სიმპტომატიკის ალაგების შემდეგ ორფაზიანი მიმდინარეობა ან სიმტომების კვლავ განვითარება.
იდენტიფიცირება შესაძლებელია საწყისი სიმპტომატიკის და კლინიკური მიმდინარეობის მიხედვით, მათ შორის ალაგების შემდეგ სიმპტომების კვლავ განვითარებით.[46][47][48]
ორფაზიანი ან გახანგრძლივებული ანაფილაქსიის რისკის პროგნოზირებისათვის მონაცემები შეზღუდულია. ძალიან დაბალი სიზუსტის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, ორფაზიანი ანაფილაქსიის გაზრდილ რისკთან შემდეგი ფაქტორები ასოცირდება: 18 წლამდე ასაკის პაციენტებში ნებისმიერი მედიკამენტით გამოწვეული ანაფილაქსია; უცნობი ტრიგერით გამოწვეული ანაფილაქსია; ანაფილაქსიის სიმპტომები კანზე გამოვლინებებით; საწყისი რეაქციისას მაღალი პულსური წნევა; ანაფილაქსიის მძიმე ფორმის საწყისი სიმპტომები; ანაფილაქსია 18 წლამდე ასაკის პაციენტებში, რომლებიც მკურნალობენ კორტიკოსტეროიდებით; და პაციენტები, რომლებსაც ესაჭიროებათ ადრენალინის (ეპინეფრინის) >1 დოზა.[12]
კლინიკური გამოვლინება
სიმპტომები და ნიშნები მრავალფეროვანია; შესაბამისად, კლინიკური შეფასება უნდა მოიცავდეს ყველა სისტემას. ბევრი პაციენტი აღწერს "განწირულობის შეგრძნებას" (პაციენტს აქვს შეგრძნება, რომ კვდება). პაციენტი აჟიტირებული, კონფუზიურია. სახეზე შეიძლება იყოს წამოწითლებული ან ფერმკრთალი.[49] ნევროლოგიური გამოვლინებები ასევე მოიცავს თავბრუსხვევას, მხედველობის ცვლილებებს, ტრემორს, დეზორიენტაციას, სინკოპეს და გულყრებს. რინიტი და ორმხრივი კონიუნქტივიტი პროგრესირებადი რესპირატორული ჩართულობის ხშირი ადრეული ნიშანია. ჩასუნთქვისას სტრიდორი საშიში ნიშანია, რომელიც სწრაფად შეიძლება გადაიზარდოს ზემო სასუნთქი გზების ფატალურ ობსტრუქციაში.[49] მსტვინავი სუნთქვა, გადაბერილი გულმკერდი, სუნთქვაში დამატებითი კუნთების ჩართულობა, და უპირატესად წინ გადახრილ მდგომარეობაში ყოფნის სურვილი ბრონქოკონსტრიქციაზე მიუთითებს. ჰიპოტენზიასთან ერთად შეიძლება განვითარდეს გულსისხლძარღვთა კოლაფსი.[50] თითქმის ყველა ზრდასრულს ექნება კანის სისტემური გამოვლინებები, როგორიცაა გამონაყარი, ერითემა ან ურტიკარია.[16][51] აღნიშნული ნიშნები შეიძლება უფრო მძიმე რესპირატორული და გულსისხლძარღვთა სიმპტომებით გადაიფაროს.[52] მუცლის ტკივილი, გულისრევის შეგრძნება, პირღებინება და დიარეა ხშირი სიმპტომებია.
აუსკულტაციური ხმიანობა: სტრიდორი
მწვავე მდგომარეობის ლაბორატორიული შეფასება
მწვავე ფაზაში არც ერთმა ლაბორატორიულმა კვლევამ არ უნდა დააყოვნოს პაციენტის გადაუდებელი მართვის დაწყება.
შეტევის ეპიზოდის დროს ანაფილაქსიის დიაგნოზის დასადასტურებლად არ გამოგვადგება შრატში ტრიპტაზას საერთო დონის განსაზღვრა, რადგან ამ ტესტის შესრულებას რამდენიმე საათი სჭირდება; თუმცა, მისი გამოყენება შესაძლოა მოგვიანებით სასარგებლო აღმოჩნდეს.[53] შრატის ან პლაზმის ანალიზი ტრიპტაზაზე უნდა განხორციელდეს გადაუდებელი მკურნალობის დაწყებიდან რაც შეიძლება მალე, ხოლო მეორე სინჯი, იდეალურ შემთხვევაში, სიმპტომების გამოვლენიდან 1-2 საათის ფარგლებში (არა უგვიანეს 4 საათისა) უნდა ჩატარდეს.[54][55][მტკიცებულების დონე A] თუმცა, დიდი მომატება შეიძლება გაგრძელდეს საათობით. ტრიპტაზას ბაზალური შემცველობის დასადგენად, დამატებითი სინჯი უნდა ავიღოთ ყველა სიმპტომის ალაგებიდან სულ მცირე 24 საათის შემდეგ. ჯანმრთელ პირებში, რომელთაც უკანასკნელ საათებში ანაფილაქსია არ ჰქონიათ, შრატში ტრიპტაზა, როგორც წესი, არ ვლინდება (<1 ნანოგრამი/მლ). ანაფილაქსიის დროს, ტრიპტაზას დონემ შესაძლოა მოიმატოს როგორც უმნიშვნელოდ, ასევე აღემატებოდეს 100 ნანოგრამ/მლ-ს. მაგალითად, მაღალი დონე დაფიქსირდა მედიკამენტებით გამოწვეული ანაფილაქსიის მძიმე ფორმის შემდეგ; თუმცა, კლინიკურად აშკარა საკვებით გამოწვეული ანაფილაქსიის დროს, ტრიპტაზას დონე შეიძლება არ იყოს მომატებული, მაშინაც კი, თუ შრატი დროულად შეგროვდა.[56][57] შესაბამისად, ნორმალური დონე არ გამორიცხავს ანაფილაქსიას. საერთო ტრიპტაზას შემცველობის მატება ასახავს პოხიერი უჯრედების ჩართულობას და დაკავშირებულია ჰიპოტენზიასთან. ტრიპტაზას დონის მატების სენსიტიურობა და სპეციფიკურობა განსაზღვრული არ არის.[58]
შეგვიძლია განვსაზღვროთ პლაზმის ჰისტამინის დონე და შარდის ჰისტამინის მეტაბოლიტების შემცველობა, თუმცა ეს კლინიკურ პრაქტიკაში იშვიათად გამოიყენება. მომატებული ჰისტამინის დონე კორელაციაშია ანაფილაქსიის სიმძიმესთან,[59] თუმცა ჰისტამინს ძალიან ხანმოკლე ნახევარდაშლის პერიოდი აქვს. N-მეთილ-ჰისტამინის დონე საბაზისო მაჩვენებლთან შედარებით მომატებულია.[60] ჰისტამინისა და მისი მეტაბოლიტების დონეზე შესაძლოა გავლენა ჰქონდეს კვებით ფაქტორებს.
ლაბორატორიული ტესტირება რეციდივის თავიდან ასაცილებლად
მწვავე ეპიზოდის შემდეგ რეკომენდებულია მდგომარეობის გამომწვევ ალერგენზე ტესტირება, ვინაიდან ამ გზით შესაძლებელი ხდება ალერგენის თავიდან აცილება და რეციდივის რისკის შემცირება. ყოველთვის რეკომენდებულია პაციენტის რეფერალი ალერგოლოგთან.
პროვოცირების ტესტი
მაპროვოცირებელი საკვების განსაზღვრამდე შესაძლო რეაქციის შესაფასებლად რეკომენდებულია კანის სინჯი (სამედიცინო ბაზარზე არსებული ალერგენის ექსტრაქტით). კომერციული ექსტრაქტებით ან ახალი ხილით ჩატარებულ კანის ტესტირებას მაღალი მგრძნობელობა და >90%-იანი უარყოფითი პროგნოზული ღირებულება აქვს.[61]
საკვებისმიერი ალერგიის დროს, საეჭვო ალერგენით პერორალური პროვოცირების ტესტი კვლავ რჩება დამადასტურებელ კვლევად; თუმცა, ამ ტესტის შედეგად პაციენტს შესაძლოა განუვითარდეს რეაქციის რეციდივი, რომლის სიმძიმის ხარისხი არაპროგნოზირებადია.
ინ ვიტრო IgE ტესტირება
საკვების ცილის საწინააღმდეგოდ მიმართული საკვებ-სპეციფიკური იმუნოგლობულინის E (IgE) ანტისხეულების გაზომვა ალერგიული ანტისხეულების არსებობის შესაფასებელი სანდო ტესტია.
კანისა და ინ ვიტრო IgE ტესტის დადებითი პასუხი არ ადასტურებს სენსიბილიზაციის კლინიკურ ალბათობას; დიაგნოზის დასადასტურებლად საჭიროა ანამნეზის შეკრება და პროვოცირება პერორალური საკვებით. ჩატარებულია კვლევები კანის ტესტირების დროს რეაქციის დიამეტრის ან IgE-დონის იმ ზღვრული მაჩვენებლების დასადგენად, რომლებიც კლინიკური რეაქციის განვითარების მომასწავებელია.[61]
სხვა ლაბორატორიული ტესტები
ბაზოფილის აქტივაციის ტესტები ვოზრდილებში მიწის თხილის მიმართ მძიმე ალერგიის დიანგოსტიკისთვის დამატებით ინსტრუმენტად მიიჩნევა.[62]
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას