კვებითი ალერგია
- მიმოხილვა
- თეორია
- დიაგნოზი
- მართვა
- მეთვალყურეობა
- წყაროები
მკურნალობის ალგორითმი
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულა/შეყვანის გზა და დოზა შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდის, ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით: იხილეთ გაფრთხილება
ანაფილაქსიური რეაქცია
სასუნთქი გზების მართვა და ჟანგბადი
სასუნთქი გზების მართვა და ოქსიგენაცია უპირველესია დანარჩენ ასპექტებს შორის.
ზედა სასუნთქი გზების მძიმე ობსტრუქციის შემთხვევებში ზოგჯერ საჭირო ხდება ენდოტრაქეალური ინტუბაცია.
ეპინეფრიი(ადრენალინი)
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
მძიმე სისტემური სიმპტომების დროს უპირატეს მკურნალობად მიჩნეულია ეპინეფრინის (ადრენალინი) კუნთშიდა ინექცია ბარძაყის ლატერალურ ზედაპირზე.
ანაფილაქსიის ნებისმიერი სიმპტომის დროს, როგორიცაა ქავილის, ერითემის, ურტიკარიის და ანგიოედემის სისტემური რეაქციები და სხვა სისტემური სიმპტომები, რომლებიც არ მოიცავენ სასიცოცხლო ორგანოებს, საჭიროა დაუყოვნებლივი მკურნალობა კუნთშიდა ეპინეფრინის ინექციის სათანადო დოზებით საჭიროებისამებრ, რათა მოხერხდეს უფრო მძიმე ანაფილაქსიის განვითარების პრევენცია.[76]Kemp SF, Lockey RF, Simons FE, et al. Epinephrine: the drug of choice for anaphylaxis. A statement of the World Allergy Organization. Allergy. 2008 Aug;63(8):1061-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18691308?tool=bestpractice.com [77]Sicherer SH, Simons FE; Section on Allergy and Immunology. Epinephrine for first-aid management of anaphylaxis. Pediatrics. 2017 Mar;139(3):e20164006. http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164006.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193791?tool=bestpractice.com
კონფუზიის, სინკოპეს, ჰიპოტენზიისა და შოკის დროს საჭიროა პაციენტის მწოლიარე მდგომარეობაში მოთავსება ქვედა კიდურების წამოწევით.
პირველადი პარამეტრები
ადრენალინი(ეპინეფრინი): ბავშვებში: 0.01 მგ/კგ (1:1000 ხსნარი) ინტრამუსკულარულად ყოველ 5 წუთში; ზრდასრულებში: 0.3 - 0.5 მგ (1:1000 ხსნარი) ინტრამუსკულარულად ყოველ 10-15 წუთში
ინტრავენური სითხეები
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
საჭიროა სათანადო ვენური წვდომა მოცულობითი რეჰიდრატაციისთვის (მაგ. რინგერის ლაქტატის ხსნარი ან იზოტონური ფიზიოლოგიური ხსნარი) შოკის პირობებში და მედიკამენტის ინტრავენური ბოლუსის სახით მიწოდებისათვის.
კორტიკოსტეროიდი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
დავის საგანს წარმოადგენს კორტიკოსტეროიდების გამოყენება ბიფაზური ანაფილაქსიის მართვისას. მტკიცებულებები მათი გამოყენების გასამყარებლად არასაკმარისია.[78]Lieberman P, Kemp SF, Oppenheimer J, et al. The diagnosis and management of anaphylaxis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol. 2005 Mar;115(3 suppl 2):S483-523. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753926?tool=bestpractice.com [79]Boyce JA, Assa'ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1105-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241958 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21134568?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
მეთილპრედნიზოლონი: ბავშვებში და ზრდასრულებში: 1-2 მგ/კგ-ზე დღიური დოზა ინტრავენურად
ვაზოპრესორი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ვაზოპრესორები შეიძლება საჭირო გახდეს ანაფილაქსიასთან დაკავშირებული მუდმივი ჰიპოტენზიის სამკურნალოდ.[79]Boyce JA, Assa'ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1105-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241958 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21134568?tool=bestpractice.com მიიღეთ რჩევა კრიტიკული მედიცინის სპეციალისტებისგან.
გაიარეთ კონსულტაცია სპეციალისტთან დოზის და რეჟიმის შერჩევის შესახებ.
გლუკაგონი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
გამოიყენება ბეტა-ბლოკერებზე მყოფ პაციენტში, რომელიც არ რეაგირებს ეპინეფრინზე (ადრენალინი).[79]Boyce JA, Assa'ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1105-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241958 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21134568?tool=bestpractice.com
ვარაუდობენ, რომ გლუკაგონი ხსნის რეფრაქტერულ ჰიპოტენზიასა და ბრონქოზპამს ადენილატ ციკლაზას გააქტიურებით ბეტა-რეცეპტორზე ზემოქმედების გარეშე; თუმცა დადასტურებული არ არის მოქმედების ამ მექანიზმის არსებობა და მნიშვნელობა ანაფილაქსიის მართვის პირობებში.
ვინაიდან გლუკაგონი ხშირად იწვევს ღებინებას, უნდა უზრუნველყოთ სასუნთქი გზების დაცვა.[80]Sampson HA, Munoz-Furlong A, Campbell RL, et al. Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report. J Allergy Clin Immunol. 2006 Feb;117(2):391-7. http://www.jacionline.org/article/S0091-6749(05)02723-5/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461139?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
გლუკაგონი: იხილეთ ადგილობრივი პროტოკოლი დოზირების გაიდლაინებისთვის
ატროპინი
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ბლოკავს აცეტილქოლინის მოქმედებას პარასიმპათიკურ ბოჭკოებში გლუვ კუნთში, სეკრეტორულ ჯირკვლებსა და ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში; ზრდის გულის წუთმოცულობას, ამცირებს სეკრეციას.
ატროპინი ეწინააღმდეგება ქოლინერგული მოწამვლის დროს განვითარებულ მუსკარინულ ეფექტებს. ქოლინერგული მოწამვლის დროს პირველადი მიზანია ბრონქორეის და ბრონქოკონსტრიქციის შეწყვეტა.
ატროპინი არ ზემოქმედებს ნიკოტინის რეცეპტორებზე, რომლებიც იწვევენ კუნთების სისუსტეს, ფასციკულაციებსა და პარალიზს.
ანაფილაქსიის მქონე პაციენტებში მისი გამოყენება სიმპტომური ბრადიკარდიისთვის შეიძლება.[79]Boyce JA, Assa'ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1105-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241958 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21134568?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ატროპინი: ბავშვებში: 0.02 მგ/კგ ინტავეურად ყოველ 5 წუთში ერთხელ საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 1 მგ/საერთო დოზა; ზრდასრულებში: 0.5 - 1მგ ინტრავენურად ყოველ 5 წუთში ერთხელ საჭიროების მიხედვი, მაქსიმუმ 2 მგ/საერთო დოზა
გულ-ფილტვის რეანიმაცია
დამატებითი მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ზოგიერთი</strong> პაციენტისთვის შერჩეული ჯგუფიდან
ანაფილაქსიის დროს კარდიოპულმონური არესტისას რეკომენდებულია მაღალი დოზის ეპინეფრინი (ადრენალინი) და პაციენტის პროლონგირებული რეანიმაცია საჭიროებისამებრ.[78]Lieberman P, Kemp SF, Oppenheimer J, et al. The diagnosis and management of anaphylaxis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol. 2005 Mar;115(3 suppl 2):S483-523. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753926?tool=bestpractice.com
სიმპტომები კანზე
ანტიჰისტამინური საშუალება + H2 ანტაგონისტი
ანტიჰისტამინური საშუალება დიფენჰიდრამინი ჰისტამინის კონკურენტული ანტაგონისტია H1 რეცეპტორებზე, რომლებიც მდებარეობენ ეფექტორ უჯრედებზე კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში, სისხლძარღვებსა და რესპირატორულ ტრაქტში. უფრო მძიმე ალერგიული რეაქციების დროს პერორალური ანტიჰისტამინური საშუალებები შეიძლება არ ყოს ეფექტური, ვინაიდან ისინი შედარებით ნელა მოქმედებს და მეტწილად ამცირებს კანის სიმპტომებს და არა კარდიორესპირატორული პრობლემებს, რაც ანაფილაქსიას სიცოცხლისთვის საშიშ გადაუდებელ მდგომარეობად აქცევს.[78]Lieberman P, Kemp SF, Oppenheimer J, et al. The diagnosis and management of anaphylaxis: an updated practice parameter. J Allergy Clin Immunol. 2005 Mar;115(3 suppl 2):S483-523. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753926?tool=bestpractice.com
H2 ანტაგონისტები (მაგ. ციმეტიდინი) ჰისტამინის ინჰიბირების გზით მოქმედებენ კუჭის პარიეტულ უჯრედებზე არსებულ H2 რეცეპტორებზე, რაც იწვევს კუჭის მჟავის სეკრეციის ინჰიბირებას და ამცირებს კუჭის მოცულობასა და წყალბადის იონების კონცენტრაციას. ისინი არ ზემოქმედებენ პეფსინის სეკრეციაზე, პენტაგასტრინით სტიმულირებულ შიდა ფაქტორის სეკრეციაზე ან შრატის გასტრინზე.
მიჩნეულია, რომ ანტიჰისტამინური H1 და H2 ანტაგონისტების კომბინაციური გამოყენება ხასიათდება მეტი ეფექტურობით ანაფილაქსიის კანზე გამოვლინებების შემცირების თვალსაზრისით მხოლოდ ანტიჰისტამინური საშუალებების გამოყენებასთან შედარებით.[80]Sampson HA, Munoz-Furlong A, Campbell RL, et al. Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report. J Allergy Clin Immunol. 2006 Feb;117(2):391-7. http://www.jacionline.org/article/S0091-6749(05)02723-5/fulltext http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461139?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
დიფენჰიდრამინი: ბავშვებში: 5 მგ/კგ/დღიური დოზა პერორალურად/ინტრავენურად მიცემული დაყოფილ დოზებად ყოველ 6-8 საათში, მაქსიმუმ 300 მგ/დღიური დოზა ; ზრდასრულებში: 25-50 მგ პერორალურად/ინტრავენურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღიური დოზა .
და
ციმეტიდინი: ბავშვებში: დოზირების თაობაზე მიმართეთ სპეციალისტს; ზრდასრულებში: 300 მგ ინტრავენურად ერთეული დოზის სახით
ბრონქოსპაზმი
ბრონქოდილატორები
ეფექტურია მსტვინავი სუნთქვის არსებობის დროს და შეგვიძლია პაციენტს მივაწოდოთ საინჰალაციო ფორმით (საჭიროების შემთხვევაში ჟანგბადთან ერთად)[79]Boyce JA, Assa'ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: summary of the NIAID-sponsored expert panel report. J Allergy Clin Immunol. 2010 Dec;126(6):1105-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4241958 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21134568?tool=bestpractice.com
ადუნებს ბრონქის გლუვ კუნთებს ბეტა-2 რეცეპტორებზე მოქმედებით და, ხოლო გულისცემის სიხშირეზე მცირე ეფექტი აქვს
ლოკალური და სისტემური რეაქციების დიფერენცირების მიზეზით ანაფილაქსია განიმარტება, როგორც მწვავე, მძიმე, სიცოცხლისთვის საშიში ალერგიული რეაქცია წინასწარ სენსიბილიზებულ პირებში, რაც განპირობებულია ბაზოფილური და პოხიერი უჯრედებიდან გამოთავისუფლებული იმუნური და ანთებითი მედიატორებით, რომლებიც თავის მხრივ იწვევენ სისტემურ პასუხს.
პირველადი პარამეტრები
სალბუტამოლი საინჰალაციო: (100 მიკროგრამი/დოზა დოზირებული ინჰალატორით) ბავშვებსა და ზრდასრულებში: 400-800 მიკროგრამი (4-8 დოზა) ყოველ 20 წუთში ერთხელ 3 დოზად, შემდეგ ყოველ 4-6 საათში ერთხელ, საჭიროების შესაბამისად
ან
სალბუტამოლი საინჰალაციო: ბავშვებში: 0.15 მგ/კგ ინჰალაციის გზით ყოველ 20 წუთში 3 დოზად, შემდგომ ყოველ 1-4 საათში საჭიროების მიხედვით; ზრდასრულებში: 2.5-5 მგ საინჰალაციო გზით ყოველ 20 წუთში 3 დოზად, შემდგომ ყოველ 1-4 საათში საჭიროებისამებრ
რინოკონიუნქტივიტი
ანტიჰისტამინები
საკმარისია პერორალური ანტიჰისტამინური საშუალებებით მკურნალობა.
პირველადი პარამეტრები
დიფენჰიდრამინი: ბავშვებში: 5 მგ/კგ/დღიური დოზა პერორალურად/ინტრავენურად მიცემული დაყოფილ დოზებად ყოველ 6-8 საათში, მაქსიმუმ 300 მგ/დღიური დოზა ; ზრდასრულებში: 25-50 მგ პერორალურად/ინტრავენურად ყოველ 6-8 საათში საჭიროებისამებრ, მაქსიმუმ 400 მგ/დღიური დოზა .
სტაბილიზაციის შემდეგ
თავიდან არიდებისა და ალერგიის სამოქმედო გეგმა
ფარული ინგრედიენტების მიღება ყველაზე საფრთხილო ნაწილია. მაგ. რძე ხშირად ნახსენებია, როგორც კაზეინი, შრატის ცილა, კაზეინატი ან ლაქტალბუმინი. სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია კვებითი ალერგიების შესახებ პაციენტებისა და მომვლელების განათლება.
სიმპტომების ალაგების ყველაზე მაღალი შანსი არსებობს მძიმე ალერგიული რეაქციის პირველივე ნიშნის განვითარების დროს ჩარევის შემთხვევაში. ალერგიული რეაქციის ყველაზე ხშირი გამოვლინებები მოიცავს კანს, სასუნთქ და გასტროინტესტნურ სისტემებს.
პაციენტებმა და მომვლელებმა სულ მცირე ის უნდა იცოდნენ, თუ სად მოიძიონ და როგორ გაააქტიურონ საჯარო გადაუდებელი შეტყობინებების სისტემა.
ალერგიის წინააღმდეგ ინდივიდუალური გაწერილი გეგმა შესაძლოა იყოს სასარგებლო პაციენტებისთვის, მშობლების/მზრუნველებისთვის და ჯანდაცვის პერსონალისთვის საკვების საპასუხო ალერგიული რეაქციის მკურნალობის კუთხით.[72]Wang J, Sicherer SH; Section on Allergy and Immunology. Guidance on completing a written allergy and anaphylaxis emergency plan. Pediatrics. 2017 Mar;139(3):e20164005. http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164005.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193793?tool=bestpractice.com AAP: allergy and anaphylaxis emergency plan Opens in new window
პორტაბელური ეპინეფრინის (ადრენალინი) აუტოინექტორი სახლში გამოსაყენებლად
მკურნალობა, რომელიც რეკომენდებულია <strong>ყველა</strong> პაციენტისთვის შერჩეულ ჯგუფში
ანაფილაქსიის ნებისმიერი ეპიზოდის შემთხვევაში უნდა გაკეთდეს ეპინეფრინის (ადრენალინის) ორი აუტოინექცია.[81]Lieberman P, Nicklas RA, Randolph C, et al. Anaphylaxis: a practice parameter update 2015. Ann Allergy Asthma Immunol. 2015 Nov;115(5):341-84. http://www.aaaai.org/Aaaai/media/MediaLibrary/PDF%20Documents/Practice%20and%20Parameters/2015-Anaphylaxis-PP-Update.pdf http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26505932?tool=bestpractice.com [82]Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. Adrenaline auto-injectors: updated advice after European review. Dec 2021 [internet publication]. https://www.gov.uk/drug-safety-update/adrenaline-auto-injectors-updated-advice-after-european-review პაციენტმა ან მომვლელმა ყოველთვის თან უნდა ატაროს ორივე აუტოინჟექტორი და უნდა იცოდეს მათი გამოყენება.[77]Sicherer SH, Simons FE; Section on Allergy and Immunology. Epinephrine for first-aid management of anaphylaxis. Pediatrics. 2017 Mar;139(3):e20164006. http://pediatrics.aappublications.org/content/139/3/e20164006.long http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28193791?tool=bestpractice.com
პირველადი პარამეტრები
ადრენალინი(ეპინეფრინი): <30 კგ სხეულის წონის მქონე ბავშვებში: 0.15 მგ ინტრამუსკულარულად ერთეული დოზირებით; ≥30 კგ სხეულის წონის მქონე ბავშვებში და ზრდასრულებში: 0.3 მგ ინტრამუსკულარულად ერთეული დოზის სახით
მეტი ადრენალინი(ეპინეფრინი)დოზა მითითებულია Epipen-ის ბრენდის მიხედვით.
აირჩიეთ პაციენტების ჯგუფი ჩვენი რეკომენდაციების სანახავად
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ფორმულაცია/შეყვანის გზა და დოზირება შეიძლება განსხვავებული იყოს მედიკამენტების დასახელების და ბრენდების, წამლების ფორმულარის ან გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის მიხედვით. მკურნალობის შესახებ რეკომენდაციები სპეციფიკურია პაციენტის ჯგუფების მიხედვით. იხილეთ გაფრთხილება
ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას