დიარეა შეიძლება განისაზღვროს, როგორც:[1]World Health Organization. Health topics - diarrhoea. 2017 [internet publication].
http://www.who.int/topics/diarrhoea/en
[2]Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. ACG clinical guideline: diagnosis, treatment, and prevention of acute diarrheal infections in adults. Am J Gastroenterol. 2016 May;111(5):602-22.
http://www.spg.pt/wp-content/uploads/2015/07/2016-acute-diarrhea.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27068718?tool=bestpractice.com
24 საათის განმავლობაში სამჯერ ან მეტჯერ თხიერი ან წყლიანი განავალი, და/ან
პაციენტისთვის უჩვეულოდ ხშირი დეფეკაცია <14 დღის განმავლობაში, და/ან
განავლის წონა >200 გ/დღე.
ხანგრძლივობის კუთხით დიარეა კლასიფიცირდება შემდეგნაირად:[2]Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. ACG clinical guideline: diagnosis, treatment, and prevention of acute diarrheal infections in adults. Am J Gastroenterol. 2016 May;111(5):602-22.
http://www.spg.pt/wp-content/uploads/2015/07/2016-acute-diarrhea.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27068718?tool=bestpractice.com
[3]Arasaradnam RP, Brown S, Forbes A, et al. Guidelines for the investigation of chronic diarrhoea in adults: British Society of Gastroenterology, 3rd edition. Gut. 2018 Aug;67(8):1380-99.
https://gut.bmj.com/content/67/8/1380.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29653941?tool=bestpractice.com
[4]World Gastroenterology Organisation. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. 2012 [internet publication].
http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/acute-diarrhea/acute-diarrhea-english
[5]Shane AL, Mody RK, Crump JA, et al. 2017 Infectious Diseases Society of America clinical practice guidelines for the diagnosis and management of infectious diarrhea. Clin Infect Dis. 2017 Nov 29;65(12):e45-80.
https://academic.oup.com/cid/article/65/12/e45/4557073
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29053792?tool=bestpractice.com
ეპიდემიოლოგია
2016 წელს დიარეა იყო სიკვდილის მერვე წამყვანი მიზეზი ყველა ასაკში და სიკვდილის მეხუთე წამყვანი მიზეზი 5 წლამდე ასაკის ბავშვებში.[6]GBD 2016 Diarrhoeal Disease Collaborators. Estimates of the global, regional, and national morbidity, mortality, and aetiologies of diarrhoea in 195 countries: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet Infect Dis. 2018 Nov;18(11):1211-28.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6202444
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30243583?tool=bestpractice.com
მთელ მსოფლიოში, დადგენილია, რომ წელიწადში ვითარდება დიარეის 2 მილიარდი ეპიზოდი.[4]World Gastroenterology Organisation. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. 2012 [internet publication].
http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/acute-diarrhea/acute-diarrhea-english
დიარეით გამოწვეული სიკვდილი არაპროპორციულად მეტად გვხვდება <5 წლის ასაის პოსტნეონატალურ ბავშვებში.[4]World Gastroenterology Organisation. Acute diarrhea in adults and children: a global perspective. 2012 [internet publication].
http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/acute-diarrhea/acute-diarrhea-english
თუმცა, ორალური რეჰიდრატაციის თერაპიის (ORT) გაუმჯობესებული ხელმისაწვდომობით, ვიტამინის დანამატებით, როტავირუსის ვაქცინებით და სწავლებით კვებისა და ძუძუთი კვების შესახებ, შეფასებულია, რომ სიკვდილიანობა 1967 წელს 3,9 მილიონი ადამიანიდან 2015 წელს 526 000-მდე შემცირდა.[7]Black R, Fontaine O, Lamberti L, et al. Drivers of the reduction in childhood diarrhea mortality 1980-2015 and interventions to eliminate preventable diarrhea deaths by 2030. J Glob Health. 2019 Dec;9(2):020801.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31673345
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31673345?tool=bestpractice.com
გარდა ამისა, ახალმა ანტისეკრეტორულმა აგენტებმა დამაიმედებელი შედეგები აჩვენეს, ორალური რეჰიდრატაციის თერაპიასთან კომბინაციაში, დიარეის მოცულობის ტვირთის შემცირების თვალსაზრისით.[8]Eberlin M, Chen M, Mueck T, et al. Racecadotril in the treatment of acute diarrhea in children: a systematic, comprehensive review and meta-analysis of randomized controlled trials. BMC Pediatr. 2018 Apr 3;18(1):124.
https://www.doi.org/10.1186/s12887-018-1095-x
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29614995?tool=bestpractice.com
მიუხედავად გაუმჯობესებისა, დიარეა რჩება სიკვდილიანობის მესამე მიზეზად 5 წელზე ნაკლები ასაკის პოსტნეონატალურ ბავშვებში, პნევმონიის და ნაადრევი დაბადების/ნეონატალური დარღვევების შემდეგ.[9]Centers for Disease Control and Prevention. Global diarrhea burden. Dec 2015 [internet publication].
https://www.cdc.gov/healthywater/global/diarrhea-burden.html
[10]World Health Organization. Children: reducing mortality. Oct 2017 [internet publication].
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs178/en
აშშ-ში ყოველწლიურად ფიქსირდება მწვავე დიარეით მიმდინარე ინფექციის დაახლოებით 47.8 მილიონი შემთხვევა. ჯანდაცვის ეკონომიკას ეს პრობლემა დაახლოებით $150 მილიონი უჯდება.[11]Scallan E, Griffin PM, Angulo FJ, et al. Foodborne illness acquired in the United States: unspecified agents. Emerg Infect Dis. 2011 Jan;17(1):16-22.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3204615
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21192849?tool=bestpractice.com
[12]Scallan E, Hoekstra RM, Angulo FJ, et al. Foodborne illness acquired in the United States: major pathogens. Emerg Infect Dis. 2011 Jan;17(1):7-15.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3375761
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21192848?tool=bestpractice.com
ეს შედარებულია ინგლისსა და უელსთან, სადაც ინფექციური ნაწლავური დაავადება იწვევს 300 სიკვდილსა და 35 000 ჰოსპიტალიზაციას ყოველწლიურად.[13]Wheeler JG, Sethi D, Cowden JM, et al; The Infectious Intestinal Disease Study Executive. Study of infectious intestinal disease in England: rates in the community, presenting to general practice, and reported to national surveillance. BMJ. 1999 Apr 17;318(7190):1046-50.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC27838
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10205103?tool=bestpractice.com
დიდ ბრიტანეთში ყოველწლიურად დაახლოებით 17 მილიონი შემთხვევა ფიქსირდება, ზოგადი პრაქტიკის ექიმთან 1 მილიონი კონსულტაცია ტარდება მწვავე ინფექციური დიარეის გამო.[14]Tam CC, Rodrigues LC, Viviani L, et al; IID2 Study Executive Committee. Longitudinal study of infectious intestinal disease in the UK (IID2 study): incidence in the community and presenting to general practice. Gut. 2012 Jan;61(1):69-77.
http://gut.bmj.com/content/61/1/69.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21708822?tool=bestpractice.com
საბაზისო პათოფიზიოლოგია
ყოველდღიურად გასტროინტესტინურ ტრაქტში შედის დაახლოებით 10 ლიტრი სითხე. ეს მოიცავს საკვებს, სასმელს, სანერწყვე ჯირკვლების, კუჭის, პანკრეასის, ნაღველისა და თორმეტგოჯას სეკრეციებს. წვრილი ნაწლავი უკუშეწოვის მთავარი ადგილია. საერთო ჯამში, სითხის დაახლოებით 99% ხელახლა შეიწოვება, რის შედეგადაც გამოიყოფა 0.1 ლიტრი განავლით. დიარეა ხდება, როდესაც სხვადასხვა ფაქტორები ერევა ამ ნორმალურ პროცესში, რის შედეგადაც ხდება შეწოვის დაქვეითება ან სითხის და ელექტროლიტების სეკრეციის მომატება, ან ნაწლავის მოძრაობის გაძლიერება.
ინფექციური დიარეის პათოფიზიოლოგიის გაუმჯობესებული გააზრება და გამომწვევი ინფექციური აგენტების გავრცელების ფაქტორების აღქმა გამოიწვევს ინფექციურ დაავადებათა პროფილაქტიკისა და მათზე რეაგირების პრაქტიკული მიდგომების დახვეწას.[15]Pawlowski SW, Warren CA, Guerrant R. Diagnosis and treatment of acute or persistent diarrhea. Gastroenterology. 2009 May;136(6):1874-86.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2723735
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19457416?tool=bestpractice.com