მწვავე თავის ტკივილის შეფასება ზრდასრულებში

ოთხი დამახასიათებელი ნიშანია ტკივილი, სახსრების ხმაური, საღეჭი კუნთების მტკივნეულობა/მომატებული მგრძნობელობა და ქვედა ყბის ფუნქციის შეზღუდვა.

ადასტურებს საფეთქელ-ქვედა ყბის სახსარშიდა დარღვევის კლინიკურ დიაგნოზს. დასკვნები არ არის დაკავშირებული მკურნალობის შედეგებთან.

შეიძლება გამოყენებულ იქნას ძვლების მოტეხილობებისა და ანომალიების შესაფასებლად და TMD-ების ქვეტიპის დადგენაში.[43]Acquired temporomandibular disorders in infants, children, and adolescents. Pediatr Dent. 2018 Oct 15;40(6):366-72.[44]American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons. ​Clinical condition statements: temporomandibular disorders. 2017 [internet publication]. https://www.aaoms.org/docs/practice_resources/clinical_resources/tmd_disorders.pdf ​​ კონუსური სხივის CT-ს აქვს უფრო დაბალი დოზირებით დასხივება, ვიდრე ტრადიციული CT-ს და ქმნის უმაღლესი ხარისხის გამოსახულებას.[45]Larheim TA, Abrahamsson AK, Kristensen M, et al. Temporomandibular joint diagnostics using CBCT. Dentomaxillofac Radiol. 2015;44(1):20140235. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25369205?tool=bestpractice.com [46]Krishnamoorthy B, Mamatha N, Kumar VA. TMJ imaging by CBCT: current scenario. Ann Maxillofac Surg. 2013 Jan;3(1):80-3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23662265?tool=bestpractice.com

გახსნის წნევა >250მმ წყალი განხორციელდა გვერდზე მწოლარე პოზიციაში[27]Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The international classification of headache disorders, 3rd edition. Cephalalgia. 2018 Jan;38(1):1-211. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0333102417738202 ​​​

ლუმბური პუნქციის დიაგნოზი ზრდასრულებში: ანიმაციური დემონსტრაცია

როგორ ჩატარდეს დიაგნოსტიკური ლუმბალური პუნქცია მოზრდილებში. მოიცავს პაციენტის პოზიციის განხილვას, ნემსის არჩევას და გახსნისა და დახურვის წნევის გაზომვას.

სასურველი მეთოდია კომპიუტერული ტომოგრაფია კონტრასტით, რადგან საკონტრასტო ნივთერება ხელს უწყობს სიმსივნის იდენტიფიცირებას.

თავის ტვინის სიმსივნეთა უმეტესობა, რომლებიც თავის ტკივილს იწვევენ, შესაძლოა გამოვლენილ იქნას უკონტრასტო კომპიუტერული ტომოგრაფიით (NECT).[34]Medina LS, D'Souza B, Vasconcellos E. Adults and children with headache: evidence-based diagnostic evaluation. Neuroimaging Clin N Am. 2003 May;13(2):225-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13677803?tool=bestpractice.com

საეჭვო წარმონაქმნის შემთხვევაში NECT-ის შემდეგ რეკომენდებული კვლევა.

შეიძლება იყოს უფრო მგრძნობიარე ვიდრე CT.[35]Sandrini G, Friberg L, Coppola G, et al. Neurophysiological tests and neuroimaging procedures in non-acute headache (2nd edition). Eur J Neurol. 2011 Mar;18(3):373-81. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20868464?tool=bestpractice.com

შეიძლება არასაკმარისი იყოს არასტაბილური ან კლაუსტროფობიის მქონე პაციენტების შემთხვევაში; MRI მოითხოვს სკანერში უფრო დიდი ხნის განმავლობაში ყოფნას.

გამოიყენება სისხლდენის ან სხვა პათოლოგიის გამოსარიცხად.

CT-ის სწრაფად ჩატარება მარტივია, თუმცა ჰიპოფიზის ჰემორაგია შეიძლება ვერ გამოჩნდეს

მაღალი ეჭვის არსებობის შემთხვევაში, ის პირველ რიგში უნდა დაუკვეთოთ.

ჰემატოკრიტი <30 შეიძლება გამოიწვიოს უარყოფითი სკანირება. CT-ის დიაგნოსტიკური სიზუსტე ყველაზე მაღალია სიმპტომების დაწყებიდან 6 საათის განმავლობაში (მგრძნობელობა 98,7%; სპეციფიურობა 100%).[36]National Institute for Health and Care Excellence. Subarachnoid haemorrhage caused by a ruptured aneurysm: diagnosis and management. Nov 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng228 [37]Walton M, Hodgson R, Eastwood A, et al. Management of patients presenting to the emergency department with sudden onset severe headache: systematic review of diagnostic accuracy studies. Emerg Med J. 2022 Nov;39(11):818-25. https://www.doi.org/10.1136/emermed-2021-211900 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35361627?tool=bestpractice.com [38]Dubosh NM, Bellolio MF, Rabinstein AA, et al. Sensitivity of early brain computed tomography to exclude aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a systematic review and meta-analysis. Stroke. 2016 Mar;47(3):750-5. https://www.doi.org/10.1161/STROKEAHA.115.011386 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26797666?tool=bestpractice.com 6 საათის შემდეგ მგრძნობელობა მნიშვნელოვნად დაბალია (≤90%).[37]Walton M, Hodgson R, Eastwood A, et al. Management of patients presenting to the emergency department with sudden onset severe headache: systematic review of diagnostic accuracy studies. Emerg Med J. 2022 Nov;39(11):818-25. https://www.doi.org/10.1136/emermed-2021-211900 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35361627?tool=bestpractice.com

შესაძლოა არ არსებობდეს პირველი რამოდენიმე საათის განმავლობაში. დაელოდეთ სიმპტომების დაწყებიდან არანაკლებ 12 საათის გასვლას LP-ს ჩატარებამდე (პრაქტიკა მერყეობს 6-დან 12 საათამდე).[36]National Institute for Health and Care Excellence. Subarachnoid haemorrhage caused by a ruptured aneurysm: diagnosis and management. Nov 2022 [internet publication]. https://www.nice.org.uk/guidance/ng228 [39]Ferguson C; College of Emergency Medicine. Guideline for the management of lone acute severe headache. December 2009 [internet publication]. https://www.rcem.ac.uk/docs/College%20Guidelines/5z31.%20Lone%20acute%20severe%20headache%20-%20(Flowchart)%20(Dec%202009).pdf ​

ქრონიკული მიმდინარეობისას (1 თვეზე მეტი), შეიძლება გამოვლინდეს ჰიპოდენსი; შეიძლება შეინიშნოს იზოდენსური ან შერეული სიმკვრივის დაზიანებები.[40]Park HR, Lee KS, Shim JJ, et al. Multiple densities of the chronic subdural hematoma in CT scans. J Korean Neurosurg Soc. 2013 Jul;54(1):38-41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3772285 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24044079?tool=bestpractice.com [41]Kidwell CS, Wintermark M. Imaging of intracranial haemorrhage. Lancet Neurol. 2008 Mar;7(3):256-67. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18275927?tool=bestpractice.com

შეიძლება სასარგებლო იყოს, როდესაც არსებობს პერსისტენტული ნევროლოგიური დეფიციტი, რომელიც აუხსნელი რჩება CT-ს შემდეგ.[13]American College of Radiology. ACR appropriateness criteria®: headache. 2022 [internet publication]. https://acsearch.acr.org/docs/69482/Narrative http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37236753?tool=bestpractice.com

ტარდება ლუმბური პუნქციის წინ პაციენტებში რომელიმე ქვემოთ ჩამოთვლილი მდგომარეობისას: ასეპტიური მენინგიტის სინდრომი, კეროვანი დაზიანება, იმუნოსუპრესია, გულყრები, ასაკი >60 წელზე, ცენტრალური ნერვული სისტემის დაავადების წინა პერიოდი.[34]Medina LS, D'Souza B, Vasconcellos E. Adults and children with headache: evidence-based diagnostic evaluation. Neuroimaging Clin N Am. 2003 May;13(2):225-35. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13677803?tool=bestpractice.com

შეიძლება ჩაითვალოს, თუ თავის ტვინის CT ჯერ არ არის მიღებული.

შესაძლოა უფრო დაბალი იყოს, თუ გასულია საკმაოდ დიდი დრო ან თუ შეყვანილ იქნა დამატებითი ჟანგბადი[42]Kao LW, Nañagas KA. Toxicity associated with carbon monoxide. Clin Lab Med. 2006 Mar;26(1):99-125. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16567227?tool=bestpractice.com

კომპიუტერული ტომოგრაფია სუბდურუი და ეპიდურული ჰემატომის გამოსარიცხად.

ანამნეზში ძლიერი, მჭრელი, ინტენსიური ტკივილი, რომელიც 2 წუთამდე გრძელდება.

ტრაბეკულური ბადე არ ჩანს დახურული კუთხით, რადგან პერიფერიული ირისი კონტაქტშია მასთან.

აიღეთ სისხლი ESR-ის გასაზომად გლუკოკორტიკოიდის მაღალი დოზირებით დაწყებამდე, რადგან ანთებითი მარკერები მცირდება გლუკოკორტიკოიდული თერაპიის დაწყების შემდეგ.[47]Hellmich B, Agueda A, Monti S, et al. 2018 update of the EULAR recommendations for the management of large vessel vasculitis. Ann Rheum Dis. 2020 Jan;79(1):19-30. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31270110?tool=bestpractice.com [48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.[49]Mollan SP, Paemeleire K, Versijpt J, et al. European Headache Federation recommendations for neurologists managing giant cell arteritis. J Headache Pain. 2020 Mar 17;21(1):28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32183689?tool=bestpractice.com

აიღეთ სისხლი CRP-ის გასაზომად გლუკოკორტიკოიდის მაღალი დოზების დაწყებამდე, რადგან ანთებითი მარკერები მცირდება გლუკოკორტიკოიდული თერაპიის დაწყების შემდეგ.[47]Hellmich B, Agueda A, Monti S, et al. 2018 update of the EULAR recommendations for the management of large vessel vasculitis. Ann Rheum Dis. 2020 Jan;79(1):19-30. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31270110?tool=bestpractice.com [48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.[49]Mollan SP, Paemeleire K, Versijpt J, et al. European Headache Federation recommendations for neurologists managing giant cell arteritis. J Headache Pain. 2020 Mar 17;21(1):28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32183689?tool=bestpractice.com

აიღეთ სისხლი FBC-თვის მაღალი დოზირებით გლუკოკორტიკოიდის დაწყებამდე.[48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.[49]Mollan SP, Paemeleire K, Versijpt J, et al. European Headache Federation recommendations for neurologists managing giant cell arteritis. J Headache Pain. 2020 Mar 17;21(1):28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32183689?tool=bestpractice.com

თუ ეს შესაძლებელია, საეჭვო GCA დიაგნოსტიკისთვის პირველ რიგში გამოიყენეთ ტემპორალური და აქსილარული არტერიის სწრაფი წვდომის სისხლძარღვთა ულტრაბგერითი კვლევა ​[47]Hellmich B, Agueda A, Monti S, et al. 2018 update of the EULAR recommendations for the management of large vessel vasculitis. Ann Rheum Dis. 2020 Jan;79(1):19-30. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31270110?tool=bestpractice.com ​​[48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.[50]Dejaco C, Ramiro S, Bond M, et al. EULAR recommendations for the use of imaging in large vessel vasculitis in clinical practice: 2023 update. Ann Rheum Dis. 2023 Aug 7:ard-2023-224543. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37550004?tool=bestpractice.com ​[51]Maz M, Chung SA, Abril A, et al. 2021 American College of Rheumatology/Vasculitis Foundation Guideline for the management of giant cell arteritis and takayasu arteritis. Arthritis Rheumatol. 2021 Aug;73(8):1349-65. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34235884?tool=bestpractice.com

რეკომენდებულია ACR/EULAR-ის მიერ, როგორც დამადასტურებელი ანალიზი GCA-ს დიაგნოზისთვის.[52]Ponte C, Grayson PC, Robson JC, et al. 2022 American College of Rheumatology/EULAR classification criteria for giant cell arteritis. Arthritis Rheumatol. 2022 Dec;74(12):1881-9. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36350123?tool=bestpractice.com ​ თუმცა, ვიზუალიზაცია სულ უფრო ხშირად გამოიყენება დიაგნოსტიკისთვის და ულტრაბგერა უპირატესია, როგორც ადრეული ვიზუალიზაციის ტესტი.[50]Dejaco C, Ramiro S, Bond M, et al. EULAR recommendations for the use of imaging in large vessel vasculitis in clinical practice: 2023 update. Ann Rheum Dis. 2023 Aug 7:ard-2023-224543. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37550004?tool=bestpractice.com ​[51]Maz M, Chung SA, Abril A, et al. 2021 American College of Rheumatology/Vasculitis Foundation Guideline for the management of giant cell arteritis and takayasu arteritis. Arthritis Rheumatol. 2021 Aug;73(8):1349-65. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34235884?tool=bestpractice.com

GCA-ზე საეჭვო პაციენტებისთვის თავდაპირველად რეკომენდებულია ცალმხრივი ბიოფსია[51]Maz M, Chung SA, Abril A, et al. 2021 American College of Rheumatology/Vasculitis Foundation Guideline for the management of giant cell arteritis and takayasu arteritis. Arthritis Rheumatol. 2021 Aug;73(8):1349-65. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/34235884?tool=bestpractice.com

გარდა ამისა, განიხილეთ საფეთქლის არტერიის ბიოფსია, თუ ულტრაბგერითი ექსპერტიზა არ არის ხელმისაწვდომი, ან თუ პაციენტის წინასწარი ტესტის ალბათობა მაღალია (GCA-ს ტიპიური ნიშნები მომატებული ანთებითი მარკერებით), მაგრამ ულტრაბგერითი კვლევის შედეგი ნორმაშია.[48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.​ არ გადადოთ მკურნალობა ბიოფსიის ჩატარების მოლოდინში.[48]Mackie SL, Dejaco C, Appenzeller S, et al. British society for rheumatology guideline on diagnosis and treatment of giant cell arteritis. Rheumatology (Oxford). 2020 Mar 1;59(3):e1-23.

GCA-ს საეჭვო შემთხვევაში კომბინირებული PET-CT სკანირება 18 ფთოროდეზოქსიგლუკოზის გამოყენებით, როგორც რადიოაქტიური მარკერი, შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც ულტრაბგერითი კვლევის ალტერნატივა კრანიალური და ექსტრაკრანიალური არტერიების შესაფასებლად .[50]Dejaco C, Ramiro S, Bond M, et al. EULAR recommendations for the use of imaging in large vessel vasculitis in clinical practice: 2023 update. Ann Rheum Dis. 2023 Aug 7:ard-2023-224543. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37550004?tool=bestpractice.com

მაღალი გარჩევადობის MRI შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც ულტრაბგერითი კვლევის ალტერნატივა კრანიალური და ექსტრაკრანიალური არტერიების შესაფასებლად GCA-ს საეჭვო შემთხვევაში.[50]Dejaco C, Ramiro S, Bond M, et al. EULAR recommendations for the use of imaging in large vessel vasculitis in clinical practice: 2023 update. Ann Rheum Dis. 2023 Aug 7:ard-2023-224543. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/37550004?tool=bestpractice.com

სასარგებლოა დაავადების პირველი 5 დღის განმავლობაში.

არჩევანის ტესტი დაავადების პირველი 5 დღის შემდეგ. ლაბორატორიული დიაგნოსტიკა ზოგადად მოიცავს შრატის ან პლაზმის ანალიზს ვირუსის, ვირუსული ნუკეინის მჟავის ან ვირუსის სპეციფიკური IgM-ისა და მანეიტრალიზებელი ანტისხეულების აღმოსაჩენად.

უპირატესი ტესტი ვირუსული ნუკლეინის მჟავის დეტექციის მიზნით და შეიძლება აღებული იყოს ავადმყოფობის პირველი ხუთი დღის განმავლობაში. შეიძლება გამოვიყენოთ ქსოვილის, მთლიანი სისხლის, შრატის ან პლაზმის ნიმუში.[53]Centers for Disease Control and Prevention. CDC DENV-1-4 real-time RT-PCR assay for detection and serotype identification of dengue virus. Jun 2023 [internet publication]. https://www.cdc.gov/dengue/healthcare-providers/testing/molecular-tests/realtime.html