დაარწმუნეთ პაციენტი, რომ დაავადება თვითგანკურნებადია და 7-10 დღეში გაივლის. აღმოჩნდა, რომ სიმპტომების სიმძიმე და ხანგრძლივობა უკავშირდება იმას, თუ რამდენად სჯერა და რას ფიქრობს პაციენტი ჩატარებულ მკურნალობაზე, ხოლო ემპათიური მკურნალობა, როგორც ამას აღიქვამს პაციენტი, უკავშირდება სიმპტომების და ბიოქიმიური მარკერების გაუმჯობესებას.[32]Barrett B, Brown R, Rakel D, et al. Placebo effects and the common cold: a randomized controlled trial. Ann Fam Med. 2011 Jul-Aug;9(4):312-22.
http://www.annfammed.org/content/9/4/312.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21747102?tool=bestpractice.com
[33]Rakel D, Barrett B, Zhang Z, et al. Perception of empathy in the therapeutic encounter: effects on the common cold. Patient Educ Couns. 2011 Dec;85(3):390-7.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3107395
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21300514?tool=bestpractice.com
[34]Coxeter P, Del Mar CB, McGregor L, et al. Interventions to facilitate shared decision making to address antibiotic use for acute respiratory infections in primary care. Cochrane Database Syst Rev. 2015;(11):CD010907.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD010907.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26560888?tool=bestpractice.com
ურჩიეთ პაციენტებს ჰიგიენური ზომების შესახებ და სხვებზე გავრცელების შეზღუდვის შესახებ, ასევე დასვენების და სითხის მიღების მნიშვნელობის შესახებ ჰიდრატაციის შესანარჩუნებლად.[7]Harris AM, Hicks LA, Qaseem A, et al. Appropriate antibiotic use for acute respiratory tract infection in adults: advice for high-value care from the American College of Physicians and the Centers for Disease Control and Prevention. Ann Intern Med. 2016 Mar 15;164(6):425-34.
https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M15-1840
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26785402?tool=bestpractice.com
მწვავე რესპირატორული ინფექციების დროს სითხის გაზრდილი მიღების შედეგები დღემდე არ არის შესწავლილი არცერთ კვლევაში.[35]Guppy MP, Mickan SM, Del Mar CB, et al. Advising patients to increase fluid intake for treating acute respiratory infections. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Feb 16;(2):CD004419.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004419.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21328268?tool=bestpractice.com
სიმპტომების შემსუბქება შეადგენს მკურნალობის მთავარ ნაწილს. სტანდარტული გაციების დროს სიმპტომების შემსუბუქებას ბევრი ურეცეპტოდ გაყიდვადი მედიკამენტი უწყობს ხელს; თუმცა, ამის მაღალი ხარისხის მტკიცებულება შეზღუდულია.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.
The BMJ: what treatments are effective for common cold in adults and children?
Opens in new window
The BMJ: treatments for cough and common cold in children - practice pointer
Opens in new window
ცხელება და ტკივილი
ტკივილის და/ან ცხელების დროს რეკომენდებულია პარაცეტამოლი. არსებობს მტკიცენულება, რომ ის ასევე ამსუბუქებს ცხვირის გაჭედვას და რინორეას, თუმცა არ მოქმედებს ყელის ტკივილზე, შეუძლოდ ყოფნაზე, ცემინებაზე ან ხველაზე.[37]Li S, Yue J, Dong BR, et al. Acetaminophen (paracetamol) for the common cold in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jul 1;(7):CD008800.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008800.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23818046?tool=bestpractice.com
ამის მიუხედავად, მაინც ყველაზე ხშირად გამოყენებადი ანალგეტიკი/ანტიპირეტიკია და ბევრი კლინიცისტისთვის პირველი რიგის პრეპარატია ტკივილის და ცხელების სამართავად, როგორც ზრდასრულებში, ასევე ბავშვებში.[38]Eccles R. Efficacy and safety of over-the-counter analgesics in the treatment of common cold and flu. J Clin Pharm Ther. 2006 Aug;31(4):309-19.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16882099?tool=bestpractice.com
ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული პრეპარატების (NSAID) მიმოხილვით დადგინდა, რომ ეს პრეპარატები ამცირებენ დისკომფორტს, მაგრამ არ ამსუბუქებენ რესპირატორულ სიმპტომებს. გასათვალისწინებელია შესაძლო გვერდითი მოვლენებიც (მაგ. გასტროინტესტინური მოვლენები, გამონაყარი).[39]Kim SY, Chang YJ, Cho HM, et al. Non-steroidal anti-inflammatory drugs for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Sep 21;(9):CD006362.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006362.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26387658?tool=bestpractice.com
[
]
Is there randomized controlled trial evidence to support the use of non-steroidal anti-inflammatory drugs in people with the common cold?/cca.html?targetUrl=https://cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.1126/fullსწორი პასუხის ჩვენება ასპირინის კვლევით გამოვ, რომ ის ეფექტურია ტკივილისა და ცხელების დროს, მოკლევადიანი გამოყენებისას გასტროინტესტინური მნიშნელოვანი გვერდითი ეფექტეი გარეშეა, თუმცა დაფიქსირდა დისპეფსიის მცირედ გაზრდილი რისკი.[40]McCarthy DM. Efficacy and gastrointestinal risk of aspirin used for the treatment of pain and cold. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2012 Apr;26(2):101-12.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22542149?tool=bestpractice.com
[41]Lanas A, McCarthy D, Voelker M, et al. Short-term acetylsalicylic acid (aspirin) use for pain, fever, or colds - gastrointestinal adverse effects: a meta-analysis of randomized clinical trials. Drugs R D. 2011 Sep 1;11(3):277-88.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3586117
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21902288?tool=bestpractice.com
ასპირინის მიცემა 18 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის სასურველი არ არის რეის სინდრომის რისკის გამო.
ანალგეტიკები ხელმისაწვდომია როგორც იზოლირებული აგენტები ან კომბინირებული პრეპარატები (შეგუბების საწინააღმდეგო და/ან ანტიჰისტამინურ პრეპარატებთან ერთად).
არსებობს გარკვეული მტკიცებულება, რომ ურეცეპტოდ გაცემული წამლები (ადგილობრივი საანესთეზიო, ანტისეპტიკური ან არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების შემცველი) შეიძლება დამხმარე იყოს მოზრდილებში ყელის ტკივილთან დაკავშირებული ტკივილის შემცირების თვალსაზრისით. თუმცაღა, ისინი მხოლოდ მცირედ ამცირეენ ტკივილს. არ არსებობს მტკიცებულება არასამკურნალო აბების, პირის ღრუს სარეცხი საშუალებების ან ადგილობრივი საანესთეზიო სპრეების შესახებ.[42]National Institute for Health and Care Excellence. Sore throat (acute): antimicrobial prescribing. NICE guideline NG84. Jan 2018 [internet publication].
https://www.nice.org.uk/guidance/ng84
აღნიშნული აბები არ უნდა მიეცეს 4 წლამდე ასაკის ბავშვებს.[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication].
https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html
ნაზალური სიმპტომები
დამატენიანებელი, მაორთქლეელი საშუალების გამოყენება ან ორთქლის ჩასუნთქვა ცხელი წყლის თასიდან ან შხაპიდან შეიძლება დაგვეხმაროს. შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნაზალური მარილიანი წვეთები ან სპრეი. მცირეწლოვან ბავშვებში შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეზინის ასპირატორი ნათურა ლორწოსგან გასასუფთავებლად.[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication].
https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html
არსებობს დაბალი ხარისხის მტკიცებულება, რომ მარილიანი წვეთები ან სპრეი შეიძლება იყოს ეფექტური და უსაფრთხო მცირეწლოვან ბავშვებში. უფრო დიდ ბავშვებში ის ამსუბუქებს ცხვირის გაჭედვის სიმპტომებს და შესაძლოა, ამცირებდეს რინორეას.[44]King D, Mitchell B, Williams CP, et al. Saline nasal irrigation for acute upper respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Apr 20;2015(4):CD006821.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD006821.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25892369?tool=bestpractice.com
არსებობს დეკონგესტანტების და/ან ანტიჰისტამინების მრავალი განსხვავებული ფორმულაცია, რომლებიც ხელმისაწვდომია რეცეპტის გარეშე ცხვირის სიმპტომების სამკურნალოდ (მაგ., შეშუპება, რინორეა, ცემინება), მათ შორის ერთჯერადი და კომბინირებული ფორმულირებები.
ზრდასრულებში შეგუბების საწინააღმდეგო და/ან ანტიჰისტამინური პრეპარატები საუკეთესო არჩევანია შემაწუხებელი ნაზალური სიმპტომების დროს; თუმცა, ითვლება, რომ ეფექტი მცირეა.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.
მონოთერაპია შეშუპების საწინააღმდეგო პრეპარატებით
შეგუბების სააწინააღმდეგო პრეპარატები ხელმისაწვდომია როგორც პერორული (მაგ. ფსევდოეფედრინი), ასევე ინტრანაზალური (მაგ. ოქსიმეტაზოლინი) ფორმით. არ არსებობს მტკიცებულება ადმინისტრირების რომელიმე გზის უპირატესობის შესახებ.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786. კოჰრეანის მიმოხილვის მიხედვით დადგინდა, რომ ნაზალური შეშუპების საწინაღმდეგო საშუალებები მაღალი დოზებით (3-4 დოზა დღეში 5-10 დღის განმავლობაში) სუბიექტურად მცირედ ამსუბუქებს ნაზალურ შეშუპებას, თუმცა გაურკვეველია, მოაქვს თუ არა ამას სარგებელი პაციენტისთვის.[45]Deckx L, De Sutter AI, Guo L, et al. Nasal decongestants in monotherapy for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Oct 17;(10):CD009612.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD009612.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27748955?tool=bestpractice.com
აღმოჩნდა, რომ ოქსიმეტაზოლინის ნაზალური სპრეი ამცირებს სასუნთქი გზების რეზისტენტობას, თუმცა არსებობს მხოლოდ შეზღუდული მტკიცებულებები პაციენტზე ორიენტირებულ სარგებელთან დაკავშირებით.[46]Eccles R, Martensson K, Chen SC. Effects of intranasal xylometazoline, alone or in combination with ipratropium, in patients with common cold. Curr Med Res Opin. 2010 Apr;26(4):889-99.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20151787?tool=bestpractice.com
[47]Allan GM, Arroll B. Prevention and treatment of the common cold: making sense of the evidence. CMAJ. 2014 Feb 18;186(3):190-9.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24468694?tool=bestpractice.com
ინტრანაზალური შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენება შესაძლებელია მაქსიმუმ 3-7 დღის განმავლობაში, ვინაიდან არსებობს ქრონიკული/განმეორებითი ნაზალური შეგუბების რისკი (მედიკამენტური რინიტი).
ფსევდოეფედრინის შემცველი მედიკამენტები დაკავშირებულია უკანა შექცევადი ენცეფალოპათიის სინდრომის (PRES) და შექცევადი ცერებრალური ვაზოკონსტრიქციის სინდრომის (RCVS) რისკთან. ეს არის იშვიათი მდგომარეობები პოტენციურად მნიშვნელოვანი და სიცოცხლისათვის საშიში გართულებებით. ფსევდოეფედრინის შემცველი მედიკამენტები არ უნდა იქნას გამოყენებული მძიმე ან უკონტროლო ჰიპერტენზიით დაავადებულ პაციენტებში ან თირკმლის მწვავე ან ქრონიკული დაავადების ან უკმარისობის მქონე პაციენტებში.[48]European Medicines Agency. EMA confirms measures to minimise the risk of serious side effects with medicines containing pseudoephedrine. Jan 2024 [internet publication].
https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/referrals/pseudoephedrine-containing-medicinal-products
მონოთერაპია ანტიჰისტამინებით
Cochrane-ის მიმოხილვით გამოვლინდა, რომ პირველი თაობის (დამამშვიდებელი) ანტიჰისტამინები ასოცირდება ცემინების და რინორეის შემსუბუქებასთან, მაგრამ არა ცხვირის შეშუპებასთან; ჩვეულებრივ აღინიშნება სედაცია. კვლევებით, რომელთა საშუალებითაც ფასდება მეორე თაობის (არა დამამშვიდებელ) ანტიჰისტამინები, გამოვლინდა გაურკვეველ ეფექტი ცხვირის შეშუპებაზე, არავითარი ეფექტი ცემინებასა ან რინორეაზე.[49]De Sutter AI, Saraswat A, van Driel ML. Antihistamines for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Nov 29;(11):CD009345.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD009345.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26615034?tool=bestpractice.com
შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებებისა და ანტიჰისტამინების კომბინირებული ფორმები
ანტიჰისტამინები და შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები ხშირად კომბინირებულია ანალგეტიკთან ან მის გარეშეა. ამ აგენტების ზოგიერთმა კომბინაციამ შეიძლება შეამსუბუქოს შეშუპება, რინორეა და ცემინება. კოქრეინის მიმოხილვით გამოვლინდა, რომ არსებობს შეზღუდული მონაცემები ამ კომბინაციების ეფექტურობის შესახებ გაციების დროს; თუმცა, როგორც ჩანს, არსებობს ზოგადი სარგებელი მოზრდილებსა და უფროს ბავშვებში, რაც უნდა შეფასდეს გვერდითი ეფექტების რისკთან. ეფექტი ცალკეულ სიმპტომებზე, ალბათ, ძალიან მცირეა იმისათვის, რომ კლინიკურად რელევანტურად მივიჩნიოთ. არასასურველი ეფექტები მოიცავს თავის ტკივილს, სედაციას და უძილობას.[50]De Sutter AI, Eriksson L, van Driel ML. Oral antihistamine-decongestant-analgesic combinations for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2022 Jan 21;1:CD004976.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD004976.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35060618?tool=bestpractice.com
იპრატროპიუმი
სისტემური მიმოხილვით, გამოვლინდა დაბალი ხარისხის მტკიცებულება, რომ იპრატროპიუმი პლაცებოზე ეფექტურია რინორეის, მაგრამ არა ცხვირის გაჭედვის დროს. გვერდითი მოვლენები (მაგ. პირის სიმშრალე, ცხვირიდან სისხლდენა, ცხვირის სიმშრალე) უფრო ხშირი იყო პლაცებოსთან ან მკურნალობის გარეშე შემთხვევებთან შედარებით.[51]AlBalawi ZH, Othman SS, AlFaleh K. Intranasal ipratropium bromide for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 19;(6):CD008231.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008231.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23784858?tool=bestpractice.com
ბავშვებში ამ მკურნალობის სარგებელის მტკიცებულება უფრო შეზღუდულია. არ არსებობს მტკიცებულება, რომ შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები ამსუბუქებდა ნაზალურ სიმპტომებს ბავშვებში, თუმცა ცნობილია მათი არასასურველი ეფექტები (მაგ. ძილიანობა, კუჭ-ნაწლავის აშლილობა, ან უფრო სერიოზული ეფექტები, როგორიცაა კრუნჩხვები, გულისცემის აჩქარება და სიკვდილი). შესაბამისად, შეშუპების საწინააღმდეგო საშუალებები არაა რეკომენდებული <6 წლამდე ბავშვებში და სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ 6-დან 12 წლამდე ბავშვებში.[36]van Driel ML, Scheire S, Deckx L, et al. What treatments are effective for common cold in adults and children? BMJ. 2018 Oct 10;363:k3786.
აშშ სურსათისა და წამლის ადმინისტრაცია არ უწევს რეკომენდაციას 4 წლამდე ბავშვებში შეშუპების საწინააღმდეგო და/ან ანტიჰისტამინების შემცველი გაციების საწინააღმდეგო პრეპარატების გამოყენებას, შესაძლო მნიშვნელოვანი და სიცოცხლისთვის საშიში არასასურველი ეფექტების გამო.[52]US Food and Drug Administration. Use caution when giving cough and cold products to kids. Feb 2018 [internet publication].
https://www.fda.gov/drugs/special-features/use-caution-when-giving-cough-and-cold-products-kids
FDA: use caution when giving cough and cold products to kids
Opens in new window
მითითებები განსხვავდება სხვადასხვა ქვეყნებში. მაგალითად, გაერთიანებულ სამეფოში და კანადაში 6 წლამდე ბავშვებში საერთოდ არ არის რეკომენდებული გაციების საწინააღმდეგო ურეცეპტო მედიკამენტების გამოყენება.
ამ გაფრთხილებების მიუხედავად, ხველის და გაციების უსაფრთხოების ზედამხედველობის სისტემის მონაცემები გვაჩვენებს, რომ <12 წლამდე ბავშვებში ხველისა და გაციების საწინააღმდეგო ურეცეპტო მედიკამენტების არასასურველი ეფექტის ჯამური მაჩვენებელი შედარებით დაბალია (1 არასასურველი ეფექტი 1,75 მილიონ გაყიდულ დოზაზე), ხოლო ამ ეფექტების 67% დაკავშირებულია ამ მედიკამენტების შემთხვევით, უმეთვალყურეოდ მიღებასთან. სიკვდილის შემთხვევები უკიდურესად იშვიათია (პაციენტების 0,6%) და თერაპიულ დოზებთან არ არის დაკავშირებული.[53]Green JL, Wang GS, Reynolds KM, et al. Safety profile of cough and cold medication use in pediatrics. Pediatrics. 2017 Jun;139(6).
http://pediatrics.aappublications.org/content/139/6/e20163070.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28562262?tool=bestpractice.com
ხველა
ბევრი სხვადასხვა ხველის დამთრგუნველი ან ამოსახველებელი საშუალება ხელმისაწვდომია ურეცეპტოდ, მათ შორის ერთჯერადი და კომბინირებული ფორმულაციები (ხშირად შერწყმულია დეკონგესტანტებთან და/ან ანტიჰისტამინებთან), და ადამიანებს შეიძლება სურდეთ მათი მოსინჯვა.
არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს ან უარყოფს ხველის საწინააღმდეგო საშუალებების, ამოსახველებელი საშუალებების (მაგ., გუაიფენეზინი) ან მუკოლიზური საშუალებების გამოყენებას მოზრდილებსა და ბავშვებში ხველის შესამცირებლად, განსაკუთრებით მცირეწლოვან ბავშვებში.[54]Isbister GK, Prior F, Kilham HA. Restricting cough and cold medicines in children. J Paediatr Child Health. 2012 Feb;48(2):91-8.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20598066?tool=bestpractice.com
[55]Smith SM, Schroeder K, Fahey T. Over-the-counter (OTC) medications for acute cough in children and adults in community settings. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Nov 24;(11):CD001831.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD001831.pub5/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25420096?tool=bestpractice.com
თუმცა, თორაკული მედიცინის ამერიკული კოლეგია რეკომენდაციას უწევს, არ გამოვიყენოთ ხველის ან გაციების ურეცეპტო მედიკამენტები ხველის სამკურნალოდ.[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37.
http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com
[მტკიცებულების დონე A]537b0acf-b54c-4f97-9c63-08ee88fae3d3guidelineCრა გავლენას ახდენს ურეცეპტო მედიკამენტების მიღება (პლაცებოსთან შედარებით) ხველების ხანგრძლივობის შემცირების კუთხით მარტივი რესპირატორული ვირუსის (გაციების) მქონე ბავშვებსა და ზრდასრულებში, საზოგადოებრივ პირობებში?[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37.
http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com
ხველისა და გაციების სამკურნალო საშუალებები, რომლებიც შეიცავს ოპიოიდებს, როგორიცაა კოდეინი ან ჰიდროკოდონი, არ უნდა იქნას გამოყენებული 18 წლისა და უმცროს ბავშვებში, რადგან რისკები (შენელებული ან გაძნელებული სუნთქვა, შეცდომით გამოყენება, ბოროტად გამოყენება, დამოკიდებულება, დოზის გადაჭარბება და სიკვდილი) აღემატება სარგებელს, როდესაც გამოიყენება ხველის დროს ამ პაციენტებში.[57]Food and Drug Administration. FDA drug safety communication: FDA requires labeling changes for prescription opioid cough and cold medicines to limit their use to adults 18 years and older. January 2018 [internet publication].
https://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm590435.htm
ფოლკოდინის შემცველი მედიკამენტები ამოღებულ იქნა ბაზრიდან მთელ რიგ ქვეყნებში, მათ შორის ევროპასა და დიდ ბრიტანეთში, ნეირომუსკულური ბლოკირების აგენტების მიმართ ანაფილაქსიის ძალიან იშვიათი რისკის გამო (გამოიყენებოდა ზოგად ანესთეზიაში) პაციენტებში, რომლებიც იღებდნენ ფოლკოდინის შემცველ მედიკამენტებს წინა პერიოდში. 12 თვე.[58]European Medicines Agency. EMA recommends withdrawal of pholcodine medicines from EU market. Dec 2022 [internet publication].
https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-recommends-withdrawal-pholcodine-medicines-eu-market
[59]Medicines and Healthcare products Regulatory Agency. Pholcodine-containing cough and cold medicines: withdrawal from UK market as a precautionary measure. Mar 2023 [internet publication].
https://www.gov.uk/drug-safety-update/pholcodine-containing-cough-and-cold-medicines-withdrawal-from-uk-market-as-a-precautionary-measure
ALPHO კვლევის შედეგებით გამოვლინდა, რომ ფოლკოდინის გამოყენება უკნასკნელი 12 თვის განმავლობაში ნეირომუსკულური ბლოკირების აგენტებით მიმდინარე ანესთეზიამდე, დაკავშირებულია პერიანაესთეზიური ანაფილაქსიის უფრო მაღალ რისკთან.[60]Mertes PM, Petitpain N, Tacquard C, et al. Pholcodine exposure increases the risk of perioperative anaphylaxis to neuromuscular blocking agents: the ALPHO case-control study. Br J Anaesth. 2023 Jul;131(1):150-8.
https://www.bjanaesthesia.org/article/S0007-0912(23)00104-6/fulltext
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/36967281?tool=bestpractice.com
რისკი შეფასებულია, როგორც 1 შემთხვევა 10000 პროცედურაზე.[61]Royal College of Anaesthetists. Anaesthesia, surgery and life-threatening allergic reactions. May 2018 [internet publication].
https://www.nationalauditprojects.org.uk/downloads/NAP6%20Report%202018.pdf
ძალიან მცირე რისკი შეიძლება გაგრძელდეს 3 წლამდე.[62]Florvaag E, Johansson SG, Irgens Å, et al. IgE-sensitization to the cough suppressant pholcodine and the effects of its withdrawal from the Norwegian market. Allergy. 2011 Jul;66(7):955-60.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21241314?tool=bestpractice.com
ურჩიეთ პაციენტებს შეწყვიტონ ფოლკოდინის შემცველი მედიკამენტების მიღება და განიხილონ შესაბამისი ალტერნატივები. პაციენტები, რომლებსაც დაგეგმილი აქვთ ზოგადი ანესთეზია ნეირომუსკულური მაბლოკირებელი საშუალებებით, უნდა შემოწმდნენ ფოლკოდინის გამოყენებაზე უკანასკნელი12 თვის განმავლობაში.[63]World Health Organization. Prior use of pholcodine-containing cough and cold remedies and risk of perioperative anaphylactic reactions to neuromuscular blocking agents (NMBAs). Mar 2023 [internet publication].
https://www.who.int/news/item/31-03-2023-pholcodine-containing-remedies-anaphylactic-reactions
თაფლი შეიძლება გამოყენებულ იქნას ხველის შესამსუბუქებლად ≥1 წლამდე ასაკის ბავშვებსა და მოზრდილებში.[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication].
https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html
1-დან 18 წლამდე ბავშვებში თაფლი მეტად ამსუბუქებს ხველის სიმპტომებს, ვიდრე პლაცებო, მკურნალობის გარეშე მართვა ან დიფენჰიდრამინი, თუმცა დექსტრომეტორფანთან შედარებით უკეთესი ეფექტი არა აქვს.[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37.
http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com
[64]Oduwole O, Udoh EE, Oyo-Ita A, et al. Honey for acute cough in children. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Apr 10;(4):CD007094.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007094.pub5/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29633783?tool=bestpractice.com
[მტკიცებულების დონე A]c66985ee-8897-4512-b673-c1c38ef397c7guidelineCრა გავლენას ახდენს თაფლი ხველების ხანგრძლივობის შემცირების კუთხით მარტივი რესპირატორული ვირუსის (გაციების) მქონე ბავშვებში?[56]Malesker MA, Callahan-Lyon P, Ireland B, et al. Pharmacologic and nonpharmacologic treatment for acute cough associated with the common cold: CHEST expert panel report. Chest. 2017 Nov;152(5):1021-37.
http://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(17)31408-3/fulltext#sec3.6
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28837801?tool=bestpractice.com
მწვავე და ნაკლებად მწვავე ხველისთვის საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდების განხილვით ვერ გამოვლინდა საკმარისი მტკიცებულებები იმისთვის, რომ რეკომენდირებულ იქნას მათი რუტინული გამოყენება ასუნთქი ტრაქტის მწვავე ინფექციებისთვის შემთხვევაში მოზრდილებში. თუმცა, ზოგიერთი კვლევით გამოვლინდა დადებითი მხარეები, რომელთა საფუძველზეც საჭიროა შემდგომი, მაღალი ხარისხის, სათანადო კვლევების ჩატარება.[65]El-Gohary M, Hay AD, Coventry P, et al. Corticosteroids for acute and subacute cough following respiratory tract infection: a systematic review. Fam Pract. 2013 Oct;30(5):492-500.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23836094?tool=bestpractice.com
ანტიბიოტიკებით მკურნალობა
ანტიბიოტიკები გაციების დროს არაეფექტურია და იწვევს არასასურველ ეფექტებს.[66]Kenealy T, Arroll B. Antibiotics for the common cold and acute purulent rhinitis. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 4;(6):CD000247.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000247.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23733381?tool=bestpractice.com
აშშ დაავადების კონტროლის და პრევენციისცენტრები და ექიმთა ამერიკული კოლეგია რეკომენდაციას არ უწევს ანტიბიოტიკებით მკურნალობას.[7]Harris AM, Hicks LA, Qaseem A, et al. Appropriate antibiotic use for acute respiratory tract infection in adults: advice for high-value care from the American College of Physicians and the Centers for Disease Control and Prevention. Ann Intern Med. 2016 Mar 15;164(6):425-34.
https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M15-1840
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26785402?tool=bestpractice.com
[43]Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic prescribing and use in doctor’s offices: common cold. Jun 2023 [internet publication].
https://www.cdc.gov/antibiotic-use/community/for-patients/common-illnesses/colds.html
სხვა ქვეყნების რეკომენდაციები შეიძლება განსხვავდებოდეს და თქვენ უნდა მიმართოთ თქვენს ადგილობრივ ხელმძღვანელობას. დიდ ბრიტანეთში ჯანმრთელობისა და ზრუნვის ბრწყინვალების ეროვნული ინსტიტუტი (NICE) რეკომენდაციას იძლევა:
ზედა სასუნთქი გზების ინფექციასთან დაკავშირებული მწვავე ხველის სამკურნალოდ, ანტიბიოტიკები უნდა განვიხილოთ მხოლოდ იმ პაციენტებში, რომლებიც მუდმივდ ძალიან ცუდად არიან (დაუყოვნებლივ ვთავაზობთ ანტიბიოტიკს) ან მათთან, ვინც გართულებების უფრო მაღალი რისკის ქვეშ არიან (შესთავაზეთ ანტიბიოტიკი დაუყოვნებლივ ან მოგვიანებით).[67]National Institute of Health and Care Excellence. Cough (acute): antimicrobial prescribing. NICE guideline NG120. Feb 2019 [internet publication].
https://www.nice.org.uk/guidance/ng120
მწვავე ყელის ტკივილის მქონე პაციენტებისთვის დაუყოვნებელი ანტიბიოტიკის (ან დაგვიანებული რეცეპტის) გათვალისწინება და FeverPAIN ქულა 4 ან 5 (ან Centor ქულა 3 ან 4). დაუყოვნებლივ უნდა შევთავაზოთ ანტიბიოტიკები იმ პაციენტებს, რომლებიც სისტემურად ძალიან ცუდად არიან, აქვთ უფრო სერიოზული დაავადების ან მდგომარეობის სიმპტომები და ნიშნები, ან აქვთ გართულებების მაღალი რისკი. მოგვიანებით შეიძლება განიხილებოდეს პაციენტებში FeverPAIN ქულით 2 ან 3.[42]National Institute for Health and Care Excellence. Sore throat (acute): antimicrobial prescribing. NICE guideline NG84. Jan 2018 [internet publication].
https://www.nice.org.uk/guidance/ng84
NICE: FeverPAIN and Centor criteria
Opens in new window
კონსულტაციის დროს პაციენტები ხშირად ითხოვენ ანტიბიოტიკებს, მაგრამ არსებობს მზარდი მტკიცებულება, რომ ამ დროს ანტიბიოტიკების გამოყენება უწყობს რეზისტენტული ბაქტერიული შტამების ჩამოყალიბებას და დამაზიანებელია. არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება იმისა, რომ ჩირქოვანი გამონადენი ცხვირიდან (მრავალი კლინიკოსისა და პაციენტის აზრით, როგორც ბაქტერიული ინფექციის გამომწვევი) არ ექვემდებარება ანტიბიოტიკოთერაპიას.[66]Kenealy T, Arroll B. Antibiotics for the common cold and acute purulent rhinitis. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jun 4;(6):CD000247.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000247.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23733381?tool=bestpractice.com
აღმოჩნდა, რომ ანტიბიოტიკების მიღების გადავადება, დაავადების ბუნებრივი ანამნეზისა და სიმპტომატური მკურნალობის რეკომენდაციებთან ერთად, ამცირებს ანტიბიოტიკების გამოყენების სიხშირეს (31%) ანტიბიოტიკების დაუყოვნებელ გამოყენებასთან შედარებით (93%), პაციენტის კმაყოფილების იგივე მაჩვენელის ფონზე.[68]Spurling GK, Del Mar CB, Dooley L, et al. Delayed antibiotic prescriptions for respiratory infections. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Sep 7;(9):CD004417.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004417.pub5/abstract
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28881007?tool=bestpractice.com
ანტიბიოტიკების გამოყენების შესახებ წერილობითი ინფორმაციის მიცემა მშობლებისთვის, რომელთა შვილებს აქვთ ზემო სასუნთქი გზების ინფექცია, ასევე ამცირებს მოხმარებული ანტიბიოტიკების რაოდენობას, მშობელთა კმაყოფილების შემცირების გარეშე.[69]O'Sullivan JW, Harvey RT, Glasziou PP, et al. Written information for patients (or parents of child patients) to reduce the use of antibiotics for acute upper respiratory tract infections in primary care. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Nov 25;(11):CD011360.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011360.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27886368?tool=bestpractice.com
ჯანდაცვის პირველადი რგოლის დონეზე სასუნთქი გზების მწვავე ინფექციის დროს ანტიბიოტიკების დანიშვნა შეიძლება ასევე შევამციროთ C-რეაქტიული ცილის განსაზღვრით და პროკალციტონინის მიხედვით დაავადების მართვით, ასევე ექიმებისა და მათი პაციენტების მიერ ერთობლივი გადაწყვეტილებების მიღებით; თუმცა, ამ ჩარევების სასარგებლოდ მხოლოდ საშუალო ხარისხის მტკიცებულება მეტყველებს.[70]Tonkin-Crine SK, Tan PS, van Hecke O, et al. Clinician-targeted interventions to influence antibiotic prescribing behaviour for acute respiratory infections in primary care: an overview of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Sep 7;(9):CD012252.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD012252.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28881002?tool=bestpractice.com
[
]
How do point‐of‐care diagnostic tests for acute respiratory infection affect antibiotic prescribing behavior in primary care?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.2434/fullსწორი პასუხის ჩვენება
სხვა მკურნალობა ეფექტიანობის შეზღუდული მტკიცებულებით ან მტკიცებულების გარეშე
სხვა მკურნალობა შესაბამისი მტკიცებულებით დადასტურებული არ არის. პლაცებო-კონტროლირებად კვლევებში შესწავლილია ისეთი ჩარევები, როგორიცაა ექინაცეა და დატენიანებული ჰაერი.[26]Karsch-Völk M, Barrett B, Kiefer D, et al. Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Feb 20;(2):CD000530.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000530.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24554461?tool=bestpractice.com
[71]Nahas R, Balla A. Complementary and alternative medicine for prevention and treatment of the common cold. Can Fam Physician. 2011 Jan;57(1):31-6.
http://www.cfp.ca/content/57/1/31.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21322286?tool=bestpractice.com
[72]Singh M, Singh M, Jaiswal N, et al. Heated, humidified air for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Aug 29;(8):CD001728.
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD001728.pub6/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28849871?tool=bestpractice.com
მთლიანობაში, მათი ეფექტურობის მონაცემები იყო მინიმალური.
აღმოჩნდა, რომ C ვიტამინის დანამატები გაციების სიხშირეზე ზეგავლენას არ ახდენენ.[19]Hemilä H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;(1):CD000980.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000980.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23440782?tool=bestpractice.com
[20]Gómez E, Quidel S, Bravo-Soto G, et al. Does vitamin C prevent the common cold?. Medwave. 2018 Aug 6;18(4):e7235.
https://www.doi.org/10.5867/medwave.2018.04.7236
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30113569?tool=bestpractice.com
მაშინ როცა ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ C ვიტამინი ამცირებს გაციების ხანგრძლივობას, სისტემური მიმოხილვით (რომელიც მოიცავდა შვიდ რანდომიზებულ კვლევას) დადგინდა, რომ C ვიტამინი მინიმალურ ან სულ არავითარ გავლენას არ ახდენს გაციების ხანგრძლივობაზე, სახლში ან სამსახურის გარეშე გატარებული დღეების რაოდენობის თვალსაზრისით.[19]Hemilä H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;(1):CD000980.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD000980.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23440782?tool=bestpractice.com
[73]Quidel S, Gómez E, Bravo-Soto G, et al. What are the effects of vitamin C on the duration and severity of the common cold?. Medwave. 2018 Oct 3;18(6):e7261.
https://www.doi.org/10.5867/medwave.2018.06.7260
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30339136?tool=bestpractice.com
თუმცა, აღმოჩნდა, რომ გაციების დასაწყისში რუტინულ დანმატებთან ერთად C ვიტამინის დამატებითი თერაპიული დოზების მიღება ამცირებს გაციების ხანგრძლივობას, სახლში ყოფნის ვადას და ამსუბუქებს გულმკერდის ტკივილის, ცხელებისა და შემცივნების სიმპტომებს.[74]Ran L, Zhao W, Wang J, et al. Extra Dose of Vitamin C Based on a Daily Supplementation Shortens the Common Cold: A Meta-Analysis of 9 Randomized Controlled Trials. Biomed Res Int. 2018;2018:1837634.
https://www.doi.org/10.1155/2018/1837634
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30069463?tool=bestpractice.com
თუთიის შემცველი პერორული საწუწნი აბები პლაცებოსთან შედარებით, ჯანმრთელ ზრდასრულებში ამცირებს ზედა სასუნთქი გზების ინფექციის ეპიზოდის ხანგრძლივობას 2.25 დღით, თუმცა, მტკიცებულების ხარისხი დაბალია.[24]Wang MX, Win SS, Pang J. Zinc supplementation reduces common cold duration among healthy adults: a systematic review of randomized controlled trials with micronutrients supplementation. Am J Trop Med Hyg. 2020 Jul;103(1):86-99.
https://www.doi.org/10.4269/ajtmh.19-0718
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32342851?tool=bestpractice.com
ფართოდ გამოიყენება კომერციული საინჰალაციო პროდუქტები, თუმცა კლინიკური კვლევების მონაცემები მათი ეფექტურობის შესახებ შეზღუდულია. კვლევებით, რომლებიც შეისწავლიდნენ ინტრანაზალური და საინჰალაციო ნატრიუმის კრომოგლიკატის კომბინაციას, არასაკმარისი მტკიცებულება იქნა მიღებული მისი ეფექტიანობის შესახებ.[75]Aberg N, Aberg B, Alestig K. The effect of inhaled and intranasal sodium cromoglycate on symptoms of upper respiratory tract infections. Clin Exp Allergy. 1996 Sep;26(9):1045-50.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8889259?tool=bestpractice.com
[76]Butler CC, Robling MR, Prout H, et al. The management of suspected acute viral upper respiratory tract infection in children: a community-based randomised controlled trial of treatment with intranasal sodium cromoglycate. Lancet. 2002 Jun 22;359(9324):2153-8.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12090980?tool=bestpractice.com
არსებობს გარკვეული მონაცემები „vapour rubs“ -ის ეფექტურობის თაობაზე, სიმპტომების შემსუბუქებასთან დაკავშირებით.[77]Paul IM, Beiler JS, King TS. Vapor rub, petrolatum, and no treatment for children with nocturnal cough and cold symptoms. Pediatrics. 2010 Dec;126(6):1092-9.
http://pediatrics.aappublications.org/content/126/6/1092.long
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21059712?tool=bestpractice.com
არსებული მონაცემების საფუძველზე, გაციების დროს ინტრანაზალური კორტიკოსტეროიდების მიღება სრულებით უეფექტოა.[78]Hayward G, Thompson MJ, Perera R, et al. Corticosteroids for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Oct 13;(10):CD008116.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008116.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26461493?tool=bestpractice.com
სამკურნალო საშუალებებს, რომელთა სარგებელის შესახებ არსებობს ერთი კვლევის ან რამდენიმე კვლევის დაბალი ხარისხის მტკიცებულება, მიეკუთვნეა მწვანე ჩაი, ნიორი, სხვადასხვა ჩინური მცენარეული საშუალება, აფრიკული ნემსიწვერა და Pelargonium sidoides-ის პრეპარატები (რომელიც ასევე ცნობილია umckaloabo-ს სახელით).[79]Rowe CA, Nantz MP, Bukowski JF, et al. Specific formulation of Camellia sinensis prevents cold and flu symptoms and enhances gamma,delta T cell function: a randomized, double-blind, placebo-controlled study. J Am Coll Nutr. 2007 Oct;26(5):445-52.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17914132?tool=bestpractice.com
[80]Pittler MH, Ernst E. Clinical effectiveness of garlic (Allium sativum). Mol Nutr Food Res. 2007 Nov;51(11):1382-5.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17918163?tool=bestpractice.com
[81]Lissiman E, Bhasale AL, Cohen M. Garlic for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Nov 11;(11):CD006206.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006206.pub4/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25386977?tool=bestpractice.com
[82]Zhang X, Wu T, Zhang J, et al. Chinese medicinal herbs for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2007 Jan 24;(1):CD004782.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD004782.pub2/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17253524?tool=bestpractice.com
[83]Byun JS, Yang SY, Jeong IC, et al. Effects of So-cheong-ryong-tang and Yeon-gyo-pae-dok-san on the common cold: randomized, double blind, placebo controlled trial. J Ethnopharmacol. 2011 Jan 27;133(2):642-6.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21040773?tool=bestpractice.com
[84]Timmer A, Günther J, Motschall E, et al. Pelargonium sidoides extract for treating acute respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Oct 22;(10):CD006323.
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD006323.pub3/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24146345?tool=bestpractice.com
[85]Fan T, Zhang Y, Jiang H, et al. Huo Xiang Zhengqi dropping pill in treating wind cold and dampness stagnation pattern of common cold: a randomized controlled trial [in Chinese]. Chin J Evid Based Med. 2012;3:283-288.[86]Ross SM. African geranium (EPs 7630), part I: a proprietary root extract of Pelargonium sidoides (EPs 7630) is found to be effective in resolving symptoms associated with the common cold in adults. Holist Nurs Pract. 2012;26:106-109.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22343933?tool=bestpractice.com
[87]Lee H, Kang B, Hong M, et al. Eunkyosan for the common cold: A PRISMA-compliment systematic review of randomised, controlled trials. Medicine (Baltimore). 2020 Jul 31;99(31):e21415.
https://www.doi.org/10.1097/MD.0000000000021415
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32756141?tool=bestpractice.com
არსებობს შეზღუდული მტკიცებულება იმის თაობაზე, რომ ქაცვს არა აქვს ეფექტი.[88]Larmo P, Alin J, Salminen E, et al. Effects of sea buckthorn berries on infections and inflammation: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2008 Sep;62(9):1123-30.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17593932?tool=bestpractice.com
სისტემური მიმოხილვით დადგინდა, რომ შავი ანწლი (Sambucus nigra) ამცირებს ზედა სასუნთქი გზების სიმპტომებს.[89]Hawkins J, Baker C, Cherry L, et al. Black elderberry (Sambucus nigra) supplementation effectively treats upper respiratory symptoms: A meta-analysis of randomized, controlled clinical trials. Complement Ther Med. 2019 Feb;42:361-5.
https://www.doi.org/10.1016/j.ctim.2018.12.004
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30670267?tool=bestpractice.com
კოჰრეანის მიმოხილვით დადგინდა, რომ პლაცებოსთან შედარებით ჰომეოპათიური საშუალებები არ იძლევა სარგებელს ბავშვებში განკურნების მაჩვენებლისა და მწვავე რესპირატორული ინფექციის პროფილაქტიკის თვალსაზრისით.[90]Hawke K, van Driel ML, Buffington BJ, et al. Homeopathic medicinal products for preventing and treating acute respiratory tract infections in children. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Apr 9;4:CD005974.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29630715
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29630715?tool=bestpractice.com
[
]
What are the effects of homeopathic medicinal products for treating acute respiratory tract infections in children?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.4301/fullსწორი პასუხის ჩვენება
[
]
What are the effects of homeopathic medicinal products for preventing acute respiratory tract infections in children?/cca.html?targetUrl=https://www.cochranelibrary.com/cca/doi/10.1002/cca.4300/fullსწორი პასუხის ჩვენება