ეტიოლოგია

მთელ მსოფლიოში, ინფექციური დაავადებები რჩება უცნობი წარმოშობის ცხელების (FUO) ყველაზე გავრცელებულ მიზეზად.[5][6][7]​​[8]​ სხვა მიზეზებს შორისაა არაინფექციური ანთებითი მდგომარეობები (მათ შორის აუტოიმუნური დაავადებები), ნეოპლაზმები და სხვადასხვა მდგომარეობები არ არსებობს უნივერსალური FUO დაავადების კლასიფიკაცია, თუმცა მიმდინარეობს მცდელობები სტანდარტიზებული მიდგომის შეთანხმების შესახებ.[9]

ინფექციები

ერთმა სისტემატურმა მიმოხილვამ და მეტა-ანალიზმა (ძიების თარიღები 1997 წლის 1 იანვრიდან 2021 წლის 31 მარტამდე), რომელიც მოიცავდა FUO-ს 2667 შემთხვევას, დაადგინა, რომ 37%-ს ჰქონდა ინფექციური მიზეზი. ინფექციები უფრო მეტად იყო სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის პოპულაციებიდან, ვიდრე ევროპის პოპულაციებიდან. კვლევები არ იყო ხელმისაწვდომი აფრიკისა და ამერიკისთვის. კონკრეტულად მოხსენებულ ინფექციურ დაავადებებს შორის (n=832), Mycobacterium tuberculosis კომპლექსი იყო ყველაზე გავრცელებული ყველა გეოგრაფიულ რეგიონში (34.3%), შემდეგ ბრუცელოზი (9.7%), ენდოკარდიტი (7.5%), აბსცესები (7.3%), ჰერპესვირუსული ინფექციები ( 7.2%), პნევმონია (6.5%), საშარდე გზების ინფექციები (6.5%) და ნაწლავური ცხელება (4.8%).[6]

არაინფექციური ანთებითი მდგომარეობები

არაინფექციური ანთებითი მდგომარეობები, როგორც FUO-ს გამომწვევი მიზეზი, მნიშვნელოვნად გაიზარდა დროთა განმავლობაში, ჰოლანდიაში და იაპონიაში ჩატარებულმა კვლევებმა შეაფასა ისინი, როგორც ყველაზე გავრცელებული მიზეზი.[7][10][11]​

FUO-ს ყველაზე გავრცელებული არაინფექციური დაავადების გამომწვევი მიზეზების რაოდენობრივი განსაზღვრა შესწავლილი იყო FUO-ს 2667 შემთხვევის სისტემატური მიმოხილვისა და მეტა-ანალიზის დროს, რომელიც ხაზს უსვამდა გეოგრაფიულ ცვალებადობას ჯანმო-ს ექვს რეგიონზე დაყრდნობით.[12] მკვლევარებმა განაცხადეს, რომ კვლევები ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ აფრიკისა და ამერიკის ნაწილებისთვის. არაინფექციური ანთებითი მდგომარეობების ხელმისაწვდომ მონაცემებს შორის 34.3% იყო კოლაგენურ-სისხლძარღვთა დაავადებები, 10.2% იყო ვასკულიტის სინდრომები და 7.4% იყო არაინფექციური გრანულომატოზური დაავადებები. არაინფექციური ანთებითი დაავადებები ყველაზე ფართოდ იყო მოხსენებული ევროპული კვლევებით (69.2%) სხვა რეგიონებთან შედარებით (30.8%). აუტოიმუნური დარღვევები, რომლებიც უცნობი ეტიოლოგიის ცხელებასთან არის დაკავშირებული, მოიცავს ზრდასრულობის ასაკის სტილის დაავადებას, რევმატულ პოლიმიალგიას, ტემპორალურ არტერიიტს, სისტემურ წითელ მგლურას და ნაწლავის ანთებით დაავადებებს. კოლაგენურ-სისხლძარღვთა დაავადებების მქონე პაციენტებს უპირველეს ყოვლისა დაუდგინდათ მოზრდილებში დაწყებული სტილის დაავადება (114 [58.5%), სისტემური წითელი მგლურა (52 [26.7%) და პოლიმიალგია რევმატიკა (11 [5.6%). აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვის კოჰორტებს აღენიშნებოდათ მეტი სისტემური ლუპუსის შემთხვევები, ვიდრე სხვა რეგიონებში. ამ ჯგუფში ვასკულიტის სინდრომის მქონე 58 (68.9%) მონაწილედან 40-ს დაუდგინდა გიგანტურუჯრედოვანი არტერიტი. განხილულმა კვლევებმა არ მოიპოვა ასაკთან დაკავშირებული ინფორმაცია. არაინფექციური გრანულომატოზური დაავადებების ქვეჯგუფისთვის, უმეტესობას (42-დან 26 [61.9%) ჰქონდა სარკოიდოზი.

სხვა სისტემური მიმოხილვა 67 კვლევის მეტა-ანალიზით (16790 შემთხვევა), რომელიც გამოქვეყნდა 2002-2021 წლებში, მოხსენებული იყო მოზრდილებში დაწყებული Still-ის დაავადება (22.8%), გიგანტურუჯრედოვანი არტერიტი (11.4%) და სისტემური წითელი მგლურა (11.1%), როგორც ყველაზე ხშირი. FUO-სთან ასოცირებული რევმატული დაავადების მიზეზები. ეს მნიშვნელოვნად უფრო ხშირი იყო მაღალი განვითარების ქვეყნებში (25.9%) საშუალო შემოსავლის ქვეყნებთან შედარებით (19.5%) და ასოცირებული იყო ცხელების ხანგრძლივობის გაზრდით და უცნობი წარმოშობის ანთებით დაავადებულ პაციენტებთან.[13]

პერიოდული ცხელების სინდრომები არის აუტოანთებითი დაავადებები, რომლებიც ვლინდება ცხელების და სისტემური ანთების განმეორებითი ეპიზოდებით, აუტოანტისხეულების წარმოქმნის ან ინფექციის მტკიცებულების გარეშე. მაგალითები მოიცავს ოჯახურ ხმელთაშუა ზღვის ცხელებას, კრიოპირინთან ასოცირებულ პერიოდულ სინდრომს, სიმსივნური ნეკროზის ფაქტორის რეცეპტორებთან ასოცირებულ პერიოდულ ცხელების სინდრომს (TRAPS) და მევალონატ კინაზას დეფიციტს.[14][15]​​​ პერიოდული ცხელების სინდრომების დიაგნოზი გაუმჯობესდა გაზრდილი ამოცნობისა და გენეტიკური ტესტირების გზით; ისინი უნდა განიხილებოდეს FUO და მორეციდივე ცხელების მქონე პაციენტებში.[16][17]​

ნეოპლაზმა

FUO-ს 2667 შემთხვევის სისტემატური მიმოხილვისა და მეტა-ანალიზის დროს, 404-ს (15.1%) ჰქონდა ონკოლოგიურ-ასოცირებული მიზეზი. მათგან 234-ს (57.9%) აღენიშნებოდა ჰემატოლოგიური ავთვისებიანი სიმსივნე. მაჩვენებლები უფრო მაღალი იყო ევროპის (41.9%) და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის (35.9%) კვლევებში. ამ კატეგორიაში ყველაზე მნიშვნელოვანი რიცხვი ლიმფომებია (70.1%), რასაც მოჰყვება ლეიკემიები (25.2%), მრავლობითი მიელომა (3.4%) და მიელოდისპლასტიკური დაავადება (1.3%).[12]

სხვადასხვა შემთხვევები

FUO-ს სხვადასხვა მიზეზებს მიეკუთვნება მედიკამენტებით გამოწვეული, ფარისებრი ჯირკვლის დაავადება, ჩვეული ჰიპერთერმია, პოდაგრა და ფსევდო პოდაგრა, ვენური თრომბოზის მოვლენები, კიკუჩის დაავადება, ადისონის დაავადება და დრესლერის სინდრომი. ზოგიერთი ამ მდგომარეობის გავრცელების გეოგრაფიული ცვალებადობა არსებობს; მაგალითად, ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებები გვხვდება ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ყველა რეგიონში, ხოლო კიკუჩის დაავადება ყველაზე გავრცელებულია დასავლეთ წყნარი ოკეანისა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის რეგიონებში.[12]

დაუდგენელი დაავადება

FUO-ს შემთხვევების რაოდენობა, სადაც მიზეზი გაურკვეველი რჩება, დაფიქსირდა დაახლოებით 20% (დიაპაზონი 8.5% - 51.0%).[6]​​[7][12]​​ მას აქვს ძალიან კარგი პროგნოზი, როგორც წესი, წყდება მნიშვნელოვანი შედეგების გარეშე; სპონტანური ცხელების მოხსნის მაჩვენებელი ერთ მეტა-ანალიზში იყო 96%.[12]

ამ მასალის გამოყენება ექვემდებარება ჩვენს განცხადებას